Book Title: Buddhiprabha 1914 07 SrNo 04
Author(s): Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Publisher: Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Catalog link: https://jainqq.org/explore/522064/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSe 6 . ] buddhiprabhA ( The Light of Reason) brahmAnandavidhAnake paTutaraM zAntigrahadyotakam / satyAsatyavivekadaM bhavabhayabhrAntivyavacchedakam // mithyAmArganivartakaM vijayatAM syAdvAdadharmapadam / loke sUryasamaprakAzakamidaM 'buddhiprabhA' mAsikam } tA. 15 julAi sane 1934, *bayyAma stuti. * * -- ( vivecatakAra muni buddhisAgarasUri-vihAra sthaLa-bhANasA ( dhAyA. ) uThI savAre sAmAyaka lIdhuM, paNa bAraNaM navI dIghuMjI; kALa kUtaro gharamAMhi peTho, ghI saghaluM teNe pIdhuMjI. [aMka 4 thA, uThIne bahuara jALasa mUka, e ghara Apa saMbhAlojI; nijapatine kahe vIrajina pUjI, samakitane ajuvAkojI. vivecana---guba vicAraNA 5 zra peAtAnI sumati rUpa vadhune kaye che ke tame prAtaH kALamAM mithyAtva rUpa nidrAno tyAga karIne samabAya rUpa sAmAyika agIkAra karyuM e uttama kArya karyuM kAraNake samabhAva ndra mutinI nisaraNI che. secako yA AyaMvaro vA, buddho vA ahava amno vA, samabhAva bhAvI appA, lahadda mukhaM na saMdeho // zvetAMbara hoya, digaMbara ya, yuddha hAya, vedAntI Adi game te dharmI hoya paraMtu vide samabhAva vaDe potAnA AtmAne bhAvIne samatAbhAve pariName to mukta thAya emAM kiMcit sadeha nathI. sarva jIvo para rAgadaMbanA abhAve samabhAva dhAraNa karavo e kheAlyA karatAM, A adhyAtma koyanA kartA zrI bAvaprabhasUri punamIyA gacchanA hatA. temaNe aDa rAsa ramyA che. te kai sAlamAM thayA te rAsanI prarAsti vAMcyA vinA nakkI karI zakAya tema nathI. prAya: teo aDhAramA saikAmAM thaelA lage che. temanA gunu nAma mahimAprabhasUri che. zrI bhAvaprabhasurie anya kaI racanA karI che ke kema tene paripUrNa tapAsa karyA vinA cAsa kaI phathI zakAya tema nathI. anya badhu sAhityakSetramAM prakAza pADaro te tene * A badhI dhanyavAda ghaTaze. Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAryA karatAM ananana ghaNuM kApa mukela che. na bhUta sahuthAkuvA, sarasa rAmAyaM oru 6 vaskImavayaM / 6 mAM je AtamA rAve kAnAM samabhAva vaDe pariguna pAmIne samIbhUta thayela che. trasa ane sthAvara mAM sapanA pari NAma vinA samabhAve varte che tene kevaLI arthata sarvana bApita sAmAjika hoya che. samabhAva rU5 sAmAyika be ghaDI pInanuM vyavahAranI apekSAo le! zakAya che. vicAraNA kahe che ke samabhAva rUpa sAmAjika bhedane AtmAnA asaMkhya pradeza rUpa gharane saMvara 35 tALuM devuM e paNa sumati vadhU! he samabhAva rU5 rAmAyika dine AtmAnA asaMkhya pradeza upa gharane saMvara rUpa tA dAvuM nahi tethI mizrAva rUpa vA varUpa ba me, 2pa kALA kutaro gharamAM pesI gayo ane teNe sthiratA 35 saghaLuM ghI pI lIdhuM. sArA ke sAmAyikamAM saMvara rUpa bAraNuM dIdhA vinA besavAmAM AvyuM tethI sAmAjika pariNA AbhAmAM sthiratA rUpa dhRta je kaMI prakaTAvyuM hatuM te moha athAMta Abava 65 kALA ' che sine pI . mATe suvicAraNA rUpa sAsu kahe che ke e suni 5 va! have no Alasyane tyAga karIne uTho ane AtmAnA asaMkhya udeza rUpa gharane saMbhA, AlasyAdi padanA vazamAM paDI rahevAthI AgRhanI sakala Rddhi luMTA! jaya che mATe ApaNe na ravagharanuM rakSaNa kare. zubhavicAraNA pitAnI sumati vadhU kartha che ke tenuM potAnA patine ke vIrapabune pUjIne sakhya ajuvALavAne kA. zrI vItarAga devanA guNonI bahu mAna bhakti pariNatie guNanI prApti artha zrI viraprabhune pUjavAthI ziva parivatino nAza thAya che ane sabhyatAnI nirmaLatA thAya che. nava AmAM jyAre viraprabhunA gugomAM layalIna. thane zrI vIraDAnuM pUjana kare che tyAre guda samyakatvanI prApti karIne AtmA paramAtmA thAya che. zrImad devacaMdajI kaye che ke davAno ja strI vAmana ma raja zuddhatA tehapAme, jJAnacAritra tapavArya ullAsayI karma jIte chahaM mukti dhAme. zrI vIra prabhunA guNe oLakhIne ganI sAdhya daSTie ka vIbhane Ave che te darzananI zuddhatA prApta kare che. vIrabhune sevIne samyakatva pAmo pAna nAnArika tapa ane adhivAsathI ai kamane jatI tene kSaya karIne parasamuni sthAnamAM sAdi anatA mAM rahe che. zubha vicAraNA rUpa sAra kahe che ke AvI mA dazAnI prApti karAvI ApanAra nuM che. mATe tame tamArA AtmarUpa mane kahe ke teo zrI vIrapanune ja samyakatvanI zuddhi kare. bale vIlADe jhaDapa jhaDarAvI, uttare Dosavi phoddiijii| caMcala chaiyAM vArayAM na rahe, vAka bhAMgI mAla broDIjI / / te binA reMTIo nava cAle, mauna bhalo kene kahIyejI / trAmAM javA tIrtha, mg d sura 4how | 2 || vivecana-kAmarUpa moTA bilADe kapa jhaDapAvAne arthAta karIne brahmacaryanAM navavAre 25 sarva uttara keDI nAkhI-athavA niDarUpa meTA bilADAe satyAdika vidha dharmapaMcamahAbatarUpa dharma-sattara prakAre saMyamanA zepa sarva uttareDane pitAnI gatinA jhaDape pheDI nAnI-moharUpa bilADAnI jhaDapathI rAjyodika kavidha dharma vagere nI uttare bhAna jAya che. zubha vicAra kahe che ke asaMkhyAta pradeza5 Abha gharamAM A pramANe sthiti thaI rahI che. pAMca indriyanI trevIsa vivayamAM pravRtti thAya che tenuM mukhya kAraNa mananA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - * . . . caMcavA ApavA mAM ana saMtavAne bAvA rahetAM nathI teo caMcala thaIne vIsa viSayo dhana doDe che. teo ghaNAM vAlA nAM tAbAmAM rahetAM nathI ane caLavicalatAne karI rAM che adhavA mana vAna ane kAyAnA jaMla cAga 5 bacAo-saMtAno AtmAnA saMkhyAna prApa gharamAM parabhAva5 tophAna macAvI rahyAM che. teone vAravAmAM Ave che chatAM tene vAryA vArI zakAtAM nathI ane dhamAmastI karIne cAritra dharmarUpa raMTIyAnI kriyA upa vAkane toDI nAkhI ane upayoga2pa mALA athavA pariNAmanI zuddhatArUpa mALAne teDI nImI vira5 trAka ane upayoga atharI zuddha pariNAmarUpa mALA vinA cAritra dharmarUpa rIe cAlI zakato nathI ane cAritra dharmarUpa reTIyo cAlyA vinA AtmaguNanuM jIvana vahI zakatuM nathI ane tethI A mAna Ananda prApta karI zakAto nathI. kAritra dharmarUpa reTIyAnI pattimAM kriyAnI AvazyakatA che. majuvo -upayoga vinAnI dravya kriyA saphaLa nathI mATe upa5 mALAnI AvazyakatA che. upayoga pUrvaka kriyA karavAthI cAritrarUpa reMTIyAthI cha mukriAphaLanI prApti thAya che--ka kriyA jyAM hoya che tyAM upadhoga heto nathI. dharmakriyA ane upayogI che ane sAthe hoya che te cAritra dharmarapa reTI siMkhyaka pravarte che. AtmAnA asaMkhya pradezarUpa gharamAM cAritra dharma pa reTI cAlatuM nathI tenI be vAto anyanI AgaLa kahevAthI zuM tAtparya tenA karatAM mAna rahevuM te sAruM che. AvI vAto anya kene kahIe. anyArthamAM avadhavAnuM ke-cAritra dharmapi pheMTIyAnI nAka ane mArI bhAgI javAthI ame dharmano vyApAra cAlI zakato nathI-trAkarUpa dharmakriyA ane mAripa suddhAga e be rAjya pravarte che to je siddhAMtamAM "i awta karAtaM meM pAta64 moui Tusa samai | ityAdivaDe je kharuM napaNuM ke je gunine dharma che te pravarte che. apramatta dazAmAM zuddha nizcaya nayanI draSTie je manapaNuM te saMkhyakata kahevAya che ane je nazvayika saMpakave te mAnapAnuM kahevAya che. AvuM mainapatra : 16 kriyA ane sAvaka zapagathI munine apramatta bhAve che. cAritra kriyAra pa tra ane zuddhApogarUpa mALA bhAgI javAthI te bhale mana bhAva hato te TaLI javAthI te vAta koIne kahevAthI kaMI vaLI zake tema nathI. cAritra kriya ane zuddhApage apa. dazAmAM je manabhAva hoya che tethI anuttara devatAnAM mukhanuM atikramaNa thAya che. e bhaluM nAnapaNuM prApta kare che tene anubhava tene Ave che tethI AtmAnA asaMkhya pradeza gharamAM je sukha pragaTe che tenI vAta enI AgaLa kevI rIte karI zakIe, athavA tenuM abhinna dazA mAnapaNuM trira5 reTIyAnI pravRtti vinA na hovAthI te vAna kone kahevI ? arthAta tenA karatAM tevA mAnabhAva saMbaMdhI rogya nAnI vinA te vAta na karI ne bhalI che athaoNt manapAnuM che ane bhAvathI dhAraNa karavuM te bhaluM che. zubha vicAraNA A pramANe menA asaMkhya pradeza35 gharamAM bananAra vattAMtane jAhera karIne ramanine kahe che ke sumete ! munibhAve che bhaluM manapA che tene kanya ane bhAvathI prApta karIne hRdayamAM pAdi cAlIza tIrghakArane be ane bhAvathI jApa japavAmAM Ave to svAbhAvika Atmasukhane prApta karI zakIe. covIsa tIrthakaronA jApathI hRdayanI zuddhi thAya che ane naiyikanaya sambakaravI vitA thAya che ane tenuM pariNAme vAstavika ananta sukha5 kala kare che. bAdika cAvIsa tIrthakaronA AmAnI zuddhi tarapha lakSa rAkhavuM ane teo udamAM dhyApana karIne nAma pUrvaka namanA bhAva ni vAnA ravamAM layalIna Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 08 buddhiprabhA. thaI javuM e bhAva jApa che. evA bhAva jApathI ananna bhavanAM karma naSTa thAya che ane A bhAnA asaMkhya pradezothI kamanI sarva vaNao TaLI jAya che. huM mumate : kAre A pramANe prathama sAmAyakanI zuddhi karIne cA pIza tIrthakarano jApa japavo joie. je AmAnI rAgadepa rUpa viSamatA che teno nAza karavAthI samabhAvapa sAmAyikanI prApti thAya che. AvI sAmAvika dazAnI prApti thatAM covIza tIrthaMkaranA svarupa ghati laya lAge che ane tethI cAvI tIrthakarono saheje jApa japavAno bhAva pragaTa thAya che ane tethI vAstavika amasukhanI prApti thAya che. zubha vicAra A pramANe sumatine asaMkhya pradeza35 Ama gharanuM vRttAMta jaNAvIne have AtmagharanI zuddhi karavAne nIce pramANe AjJA karamAve che. ghara vAsIduM karoge vaduara, TAlone ujI sAlojI / coraTo eka kare he herU (corI), oraDe dyone tAlujI / / labake prAhuNA cAra AThyA che, te ubhA nava rAkhojI / zivapada mukha anantA lahIe, jo jinavANI cAkhojI // 3 // vivecana - suni vapa ! tame AtmAra 5 nuM vAsada karo. pratikramaNa kriyA vAsIdu karatAM aticAra malInanAne dUra karI zakAya che. bAhya gharanuM varaNIthI siMdu karatAM temAMthI kacaro dUra karI zakAya che. gharamAM dararAva sAvaraNathI vAliMda kAdI zakAya che, AbhAra 5 gharane sApha karavAne be vakhatanI kathAnA pratikamaNapa sAvaraNInI jarura ravIkArAya che. e vakhatanI pratikamaNupa sAvaraNIvaDe dharanA aticAra dodhAdi kavare kADhavAnI jarUra che. AtmAnA asaMkhya pradezamAM bharAI rahelo akarma dakirapa ujhIsAlA, kAje, kacarA, dUra kare. bhAva karma vaDe kavya karma lAge che ane dakarma vaDe AtmAne bhAva karma lAge che. dravya karma ane bhAva kamaMpa kacarAthI AtmAnA asaMkhya pradezanI nikaLavAnuM AcchAdana thayuM che ane tethI jIrNa khaMDeranA je AtmarUpa ghara lAge che. gharamAM darekeja kRSNalesyA, kApitA ane nalaleyAdika kacare Ave che. AtmAra 5 gharamAM ArtadhyAna ane kadra dhyAnarUpa ane tethI prahAnA karUpa kare Ave che ane tethI gharanI bhInatAmAM vRddhi thAya che. mana, vacana ane kayA vaDe grahaNa karAtAM vaigika kapa kacarAthI AtmArUpa gharanI zALAnI hInatA thAya che. miyA avirati kAya ane gAMDa mAM 65 gharamAM karmarUpa kacaro Ave che. sumati, Avazyaka rUpa sAvaraNIthI AtmArUpa gharamAM anantakALathI 1 thaela kamarU5 kacarAne dUra karI zake che mATe vicAraNA kaDyuM che ke huM vala tame AtmarUpa dharanuM vAsIdu karIne gharane sApha karo ane kacarAne dUra nAkhI do. AtmArUpa gharane dararoja be vakhata pratikramaNa rUpI sAvaraNIthI sApha karavAnI keTalI badhI AvazyakatA che te A uparathI siddha thAya che. devasika, rAtrika, pAkSika, cAturmAsika ane sAMvatsarika pratikramaNa karIne AtmAnA asaMkhavA pradeza rUpa gharamAM lAgelA karU5 kacarAne kADhI nAkhavAnI jarUra che. vArtAvivi kutima phula kura ja tAla mirajhama kulam yadi pratikramaNa sUvaDe AtmAnA prAyazcittAdi parime AmAM rUpa gharamAM lAgela karma kacarAne dararoja dUra karavA prayatna karo ane AtmA rUpa dharanI vAta karavI. suvicAraNA kartha che ke he sumani veba ! tuM gharanI barAbara saMbhALa rAkha. maha pariNatirUpa nibhAva geTe corI karIne AtmAnI zAnadAna Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ a yAma stuta. 105 * * * * * - - -' * * * * * * * * * * * * * * * *, * * * * * * = = = = = = = = kama, - - 4 --- cAritrama ddhine luMTI le che mATe tene mAnA svabhAva5 oraDAne saMvararUpa tA . AnA ka kamAva 5 oraDAmAM anaMta ghaNI Rddhi rahelI che, tene saMvara 35 tALu to temAM nava rUpa cArano praveza thai zakaze nahi. AtmAnA svabhAva 35 dharmananA mArka : cAra corI kare che ane tethI Atmadharmane nAza thAya che mATe mahApa cArAnA paveza nivAravA saMvara tALu devAnI jarUra che. sarva nI AtmarUpa dhamakapa dhAnI corI karanAra moha cora che. AtmAnA samabhAvanuM rakSaNa karavA mATe saMvaranI AvazyakatA che. samabhAva sAmAcikamAM sthiratA dhAraNa karavA mATe Atma svabhAvarUpa AraDe che mumate name saMvarabhAvanuM tALuM Do. suvicAraNA punaH sumatine kahe che ke he sumane ! AtmArA gharamAM bakara mAratA cAra kapAyarUpa paNa prAdurgaka ) Ave che mATe tene AtmArA gharamAM AvavA na do ane temaja teone sattAnI apedAe ubhA paNa rahevA na de. cAra kAvyane vAravAthI ane teonA mUla thakI kSaya karatAM AtmAnI sonAdika rAti prAdurbhAva thAya che. dha, mAna, mAyA ane lobha e cAra pazu jevA lAge che kAraNa ke ane dAmAM paraNAnI ke arasAnIne potAnA saMskAra karAve che. paNa e cArathIja AmA cArAlAla gonimAM janmArA maraNava paribhramaNa kare che. sumatinA pani anakApI che tane kalA tene ThaganAra cAra kAvyo che. cAra kapAye udayamAM Lii *i - anact :ba A che. AmAnA asaMkhyAta pradeza e cAra pADyo mAM dali sattAM thakI bavamAM hoya che to paNu mahAduHkhane devAvALAM pariNAme thAya che. rAmabAva rAmAvikamAM rahenAra sAdhue e cAra pAne ubhA paNa na rAkhavI joie, tyAM sudhI cAra kapAlane tyAgane kharA khAtmabhAva pragaTa thato nathI ane tenA parivAra karavA mAM dAjha ubhavanI nathI tyAM sudhI e cAra kAcanuM sAmrAjya manda payuM nathI. suvicAro kahe che ke he sumati! tuM AtmArUpa khAnA khuNekhAMcare paNa eka kSaNa mAtra e cAra kathA na rahe. tema patti kare. je teone eka dANa mAtra vAra paNa ubhA rahevA dIdhA to kaDo varSa sudhI potAnI rAttA calAve evuM saMskAra baLa pragaTa karaze mATe mAruM vacana avaNa karIne teNe Ne AtmAnA asaMkhyAta dera 5 gharamAM daSTi detI rahe ane kaI kapAya game te zuM kAraNa pAmIne eka mAtra paNa vAsa na kare e nIza yAra rAkhe. AmAnA pradezamAM ke vibhAve sarakAra na paDe e paga rAkha ane kadApi koI kAyane praveza thaye ema lAge to turta tene dUra kare ane pratikramaNa bAvaDe tenA saMskArane paNa mULamAMthI bALI nAkha, nahi, te teo mAravADa bhUmimAM lIDanAM IdanI paThe rahI jatAM comAsA je prasaMga prApta thatAM parArdhanI saMkhyAmAM proTI nIkaLaze. AtmAnA asaMkhya pradezomAM cAra kavAyanI koI paNa prakRti na rahevI joIe. cAra kaSAyanA saMskAro anya bhavamAM tIDanAM iMDAMnI peThe kAraNe sAmagrI pAmI pragaTI nIkaLe che ane AtmAnA samabhAva rUpa dharmane nAza karyA vinA rahetA nathI. A pramANe suvicAraNArUpa sA pitAnI sumatirUpa vadhUne zikhAmaNa ApIne tene AmAnAM sukhane svAda ghAma karAvavA mATe kaye che ke je te jinazvara munI vANI zravaNa karIza to kSanAM sukha pAmIza. zrI vIrAga rAdhAnI vAnuM zravaNa karavAthI ne indriyAtIna Atmasukhano anubhava Avaze ane pariNAme AtmAnuM sukha pragaTAvIne tene svAdaza mATe tuM dararo18 Avaka kartavya kapi bI jivAnuM zravaNa kara. zI jinavANInuM zravaNa, manana Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiAbhA. ane nididhyAsana karatAM bahAdika cArane jItavAnA upanuM jJAna thI ane AtmArapa gRhana nirbaLatAnuM prAkaTaya thaze. suvicAra A pramANe rAtine zikhAmaNa Apane have Atmagra saMbaMdhI je kaMI vizeSa jJAtavya che tathA kartavya che teno viveka karAvAne nIce pramAdhei che:-- barano khuNo kola saNe che, bahu tume manamA lAvojI / pramAda palaMge prItama polyA, prema karIne jagAvojI / bhAvasUri kahe nahi e kathalo, adhyAtama upyogiijii| siddhAyIdevI sAnidhya karevI, sAdhe te pada bhogIjI // 4 // vivecana--AtmA rUpa gharane AyuSya rUpa eka khuNA che tene kALApa kALa khaNe che e vAtane he sumati vadhu tame manamAM lAge. AtmA manuSya gatimAM amuka ra sudhInuM Ayudha bAMdhyuM che. aMjalimAM rahelA jaLanI paDa kSaNe kSaNe Apa ghaTe che. maropa ane popamanAM AyuSya paNa khUTe che. AjakAla karatAM AyukhUTI jAya che. evI ke burI nathI ke jenA bhANuthI amara rahI zakAya. gAma cAne zaheranI vastI karatAM smazAnamAM maLelAonI vastIno AkaDe mATe heya che. kayArapa gharo ane sAthe sAthe koLa5 kI bacyA kare che tethI te ate naSTa thayA vinA na rahenAra nathI. kayA mala kAcA caNatara che teno nAza thayA vinA rahe nathI. mATInI kApa te rAkha thaIne mATImAM maLI jAya che ane tenAM gharabAra karavAmAM Ave che ane temAM tenA vaMza rahe che. je zira hAke pRthvIne ane patine kaMpAyamAna karatA hatA teonA zarIranI mATI vagere aneka paryAya thai gayA. je gharane teNe kSaNe kALarUpa kALa chedatA hoya te te aMte paDayA vinA rahetuM nathI. are pAmara prANI tuM manamAM ceta. ,i candra ane nAgenI kAyA paNa A vizvamAM amara rahI nathI to pazcAta ane sAmAnya vAnI to zI vAta karavI. che sumata ! tuM kAyA 5 maMDelamAM mAdara pa palaMgamAM mohabhAve suI rahelA AtmasvAmIne jAgrata kara ! nidA, viSaya, vikathA Adi mAMdomAM layalIna thavAthI AtmasukhanI gaMdha paNa anubhavAtI nathI. ulaTI darakhanI paraMparAnI vRddhi thAya che. hArA AtmavAmAM anAdikALathI prasAda palaMgamAM poDhI rahyA che tethI gharano ane keLa baLe che tenI paNuM temane mAluma paDatI nathI ane tethI AmavAmInA lAbhamAM keTalI badhI hAni thAya che te dvArA vinA anyanI AgaLa huM zuM jaNAvuM. pramAdarUpa pala mAM poDhayA bAda AtmasvarUpanuM bhAna rahetuM nathI. AmAnI potAnuM bhAna bhUlIne ghora nidrAmAM udhe che tyAre temanI Rdhino nAza thAya che. sarvano nAza karanArI nidA che. je manuSya nidAM varA thAya che tenI vahine sarvathA prakAre nAza thaI jAya to paNa te ghera nivAmAM rata hovAthI kaMI paNa abAdhI zakato nathI. AtmA ne nacata thAya che te pitA Rddhine nA thavA na de. AmAnA jJAnadarzana cAritra ane paryAdi guNeno AvirbhAva karavo hoya te nidrAno parihAra karyA vinA chUTako nathI. suvicAraNA karyo che ke uttama patnI potAnA svAmIne jAgrata kare che ane tenI unnatimAM kItino nizcaya kare che. A svAmIne jAgrata karavA e hArI pharaja che mATe he sumane ! tuM miSTa zabda kathIne rUAgrata kara kAraNa ke have nagnata ryA vinA tenA ane tArA uddhAranA anya bhA nathI. sumane ! tArA vAnIne premabharI :thI jagADatAM tArA upara gusse thavAnA nathI. je strIne potAnA svAmI para vizuddha prema hoya che Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hbha ni. tenA upa tenA svAmI guNe thatA nathI. AtmasvAmI jyAre jAgrata thaze tyAre AtmAnA asaMkhyAta dezamAM kedanI verA karavAnI himmata cAlI zakaze nahi ane AtmAnA asaMkhya pradezarUpa gAMdhI sonAmAM anaMtaguNa vRddhi thaze evuM nuM nizcaya avabodha. bhAvaprabhasUri kahe che ke e kalA-kule nathI arthAta nakAmI artha vinAnI kathanI nathI paranuM adhyAtma jJAnane upayogI evI Ama nava vicAraNanI vAta che tene anuramAM anubhava karavAthI tenA sAra zrI zakAze. AtmajJAna ane Atma cAritrane upayogI evI A adhyAtma vANuM che. suta nA rUpa siddhAyikAdevI, AtmAnA paramAtma dazA karavAmAM sahAya karanArI che. be prakAranA zrI vItarAga dha kahyA che. na dharma ane cAritradharma. prathama ta dharmanI prApti thAya che ane pAna cAritra dharmanI prApti thAya che. jinavara kAna siddhAMtone mRta kahevAmAM Ave che. bata nAnane eka siddhAyikA devInI upamA ApavAmAM Ave che. siddhAyikAdevI zrI tIrthaMkaranI adhiSTAtrI devI che te bhaya chene dharmanI ArAdhanA karatAM sahAya Ape che tadata zruta jJAna 5 siddhAdhi devI adhyAtma jJAna parikRtimAM sahAya karanArI che. zrutajJAnanA paDana, pAThana, manana, maraNa ane nidivAsanathI aMtma pariNatinI zuddhi ane tenI vRddhi thAya che. adhyAtma jJAna ane adhyAtma cAritra pariNAme pariNAma pAmatAM ujajavalezyAnI vRddhi thAya che. zrutanAna5 siddhAyikA devInI ArAdhanA karatAM adhyAtma cAritranI prApti thAya che ane tethI karmathI rahita evuM siddhapada prApta karI zakAya che ane tethI siddhanAM ananna rasukha dI zakAya che. atava sutajJAnarUpa siddhAyikA devInI ArAdhanA karavAnI khAsa jarUra che. A pramANe bhAvari adhyA banI chekahe che. prathama stutimAM eka eka jinedharanI stuti karavAmAM Ave che. bIjI beyamAM sarva tIrthakaro, trIjamAM jina vANI ane cothImAM zAsana rakSaka devI e pramANe atra thoyomAM rana avalokavAmAM Ave che. Ama taravasAna bAda adhyAtma cAvamAM kahelI adhyAtmajJAna thAvA vAraMvAra manana smaraNa karavA cApa che. cAra thayomAM kahelo bhAvane je bhavya have samaje che ane AtmAnA asaMkhya pradezarUpa gharanI uttamanA karavA prayatna kare che te bhavya I saMsAranI Adhi vyAdhi ane upAdhithI mukta thaIne paramAtma pada prApta kare che. OM zAntiH 2 tuvaMtI strIne 3pa rikSA. (lekhakaH-zAha bhegIlAla sAMkaLacaMda. mANasa.) jo puSphayavAhaM jANiuNa-nahu saMkaiya niyacitte / chibaiya bhaMDagAi sasthaya dosA bahu huMti lanchI nAmai dUre, rogAyaMkA ivaMti agavarayaM / ghara devayAo mucaMti, taM gehaM je na vajaMti jaI kahavi aNAbhogA, purisA chibaMti tiya mahilAe / pahAyamsa hoi suddhi, iyaM bhaNiyaM jo isa saththesu // 3 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhibhAra vihiNi bhavaNega, gharapaDimA pUaNaM maNejhjhAyaM / pupphavaI ithosu, paDisiddhaM punnasUrihiM AloyaNe na paDai, ephai jaMkareha sAniyamA / niJciyasuttaM annaM, nogaNai tihiM divasehiM loelo uttarieM, evaM vihRdaM saNaM samuddiThaM / jo bhaNai na doso, siddhAMta virAhago soDa // 6 // bhAvArtha je stra RtuvatI tRNIne potAnA manamAM na zakAya ane gharanAM vAsaNone sparlR te tene ghaNA doSo utpanna thAya che. tenA gharamAMthI lakSmI dUra nAme che ane zaga AtaMka vigere dararAja utpanna thAya che. je strI gharamAM che. bheMsanI navI tenuM ghara devatAo muke che. je purUSA anuSaMgeAgadhI athavA ajANapaNe jyAre RtuvatI strIne arka che te teenI snAna kare te zuddhi thAya che ema vyetiSazAstrAmAM kacyuM che. jIna mAM javuM, gharamAM pratimAne pUjavuM, ane sajhAyanu gaNavuM ityAdi RtuvatI ne pUrvAcAryAe nibaMdha karyAM che. jyAre RtuvatI strI hoya tyAre tene AlocanAnu tapa lekhe gAya nahi. nityanAM Avazyaka sUtra vigere 3 divasa sudhI gaNI zake nahi. lAkika ne lokottara zAstramAM A pramANe dekhAyuM che. kArya ema kahe ke jIvatI strIne dA na lAge te te siddhAntanA virAdhaka che te jANavuM. RtuvatI strIno pAyA sukavavA muzkelA kadanA pApaDa upara paDe che te tethI pApaDano bagADa thAya che. A uparathI samajavAnuM ke te vakhate strIne Rtu kALa hoya che. te vakhate tenA zarIranA aNureNumAM vicitra prakAranA pheraphAra thAya che. huM tenI bhAjana vigere vastu upara kharALa asara thAya che. zAstrakAro re Asane sa meTI TAya che te Asane brahmacArI purUSane e ghaDI sudhI mekavAnI nA pADe che. jyAre RtuvatI strI hoya che tyAre tenI chAyAmAM tathA tenA zarIramAM zrAdvai vagerene hAnI pahoMce tevA aNuyu hoya che ane tenI asara je padArthane aDakavAnAM Ave che tenA upara kharAba asara thAya che. mATe RtuvatI ene mATe nIce lakhelA niyamo uceAgI 2 paDaze. 14 1. kAI paNa dhAtunA vAsaNamAM jamavuM niha. 2. potAnA jamelA sivAya anya vAsaNa mAMja nahi, 3. phudana agara raDavA phuTavAnI kriyAmAM bhAga levA nahi. // 4 // !! " '' 4. anya manuSyane aDakavuM nahi. 5. RtuvatI strIe vAparelI jagyA gAtrathI chAMTavI ne chANathI lIMpavI. 6. te jamatAM beDuM mukavuM nahi. 7. ceAthe divase praka pUrNa thatAM nAhIne zuddha banatuM ne vastra vagerenI zuddhi karyo. prahmAdIka AcArA jALavavAthI sva ane paraAtmAnI zuddhi thAya che. tinI nirmachaLatA rahe che. mananI ada karanArA aNuonI asara anya manuSya upara thatI nathI. RtuvatI strIe A pramANe dharma pALatAM vyahavAra AcAranI zuddhi thAya che ane tethI dharma mArganI prApti thAya che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 . mAdhyamika keLavaNI. mAdhyamika keLavaNI. (anusaMdhAna gatAMka khUTa 87 thI ) (lekhaka: -mAstara bhogIlAla maganalAla zAha, godhAvI.) vAcanathI zarU thaI bhASAntarathI pADa pUrNa thato doicara thAya che. prasiddha vidvAna 24 :-"No lesson in French which is confined to transia. tion and reacling is worth much, if it is 1:ot followed up by actual conversation." bApAnara ane vAcanamAM parisamApta thato hoya tevo deza bApAne koI paNa pATha ja vAratavika vAtacita vaDe anusA na hoya to te vize, kimatI thaI zakto nathI. sAdAmAM sAdu "affirmative svIkAravAcaka vAkyane praznA vAkayamAM pheravI zakAya che, agara te vAkya koI paNa prakAranA prottara mATe hakIkata pUra pADe che, ke je hakIkata vAkyanuM rUpa jarA badalAmAM vidhArthIne zabdonA artha ane upayoga samajavAnI pharaja paDe che. vidhArthI jyAM sudhI zAdane yathArtha samaje nahi ane vAkyama tene vAstavika upayoga karI zake nahi tyAM sudhI tenI pragati saMtoSakAraka thatI nathI. kavIka kahe che ke -Half the knowledge with twice the power of applying it, is better than twice the knowledge with half the power of application." Quick. ardhA zabdonuM jJAna ane teno upayoga karavAnI bamaNI zakitae aNu zabdonuM nAna ane temane upayoga karavAnI adha zakiA karatAM vadhAre sAruM che. sAdAmAM sAdA vAkya para prema karavAthI vidyArthI tenA dareka bhAga-zabdane judA judA saMbaMdhamAM jaladI samaja zake che ane teno upayoga saraLatAthI karI zake che. prastuta ane anya udAharaNa vaDe viSayanA jJAna uparAMta paddhatinI agatya siddha thAya che. chatAM keTalAka zikSake zikSaNa paddhati ke niyamenA jJAnanI agatya svIkAratA nathI. teo zikhavavAnA viSayane taiyAra karavAnI ke teno vicAra karavAnI agatya dhAranA nathI. AnuM pariNAma e thAya che ke viSayanuM jJAna hovA chanAM asarakAraka zikSaNa ApavAmAM teo niphaLa thAya che. vyavahAramAM zikSakane kAMI jJAnanA jathAne upayoga karavAno hoto nathI. ghaNuMkharuM AsapAsanA saMyogenA pramANamAM sAmAnya ane jarUrI bAbatonuM jJAna tene vizeSa upayogI tha! paDe che. vyavahAramAM ApaNe joIe chIe ke jyAre koI manuSyane TrAmavenuM bhADuM ApavAnuM hoya tyAre ... noTa ke sonAnI lagaDI vizeSa upayogI thaI paDatI nathI. paraMtu chuTaka-paracuraNu paisAja vize upagI thAya che. zikSaNanA dhaMdhAmAM paNa tevI ja rIte jJAnanA jaththA karatAM lAgu paDe tevA viSayanA sAmAnya jJAnanI ane tenI zikSaNa paddhatinI vizeSa agatya che. bhUmiti ke trikoNa mitinuM jJAna hovAthI kAMI vyavahArika ke dazAMza apUrNAka ke evAja bIjA dAkhalAnI rIta ane kAraNo jANyA vinA te viSaya sArI rIte zIkhavI zakAto nathI. alabata bhUmiti ane trikoNamitinuM jJAna tarkazakitane baLavAna kare che ane prastuta viSayanA jJAna vinAnA zikSako karatAM tene apUrNaka che tevAja viSayanI zikSaNa paddhati ane rIte jANavA-samajavAne sArI rIte lAyaka kare che. chatAM AthI paddhatinA jJAnanI agatya kAMI ochI thatI nathI. AthI spaSTa Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 buddhidhanA. thAya che ke viSayanuM jJAna yogya ke puratA pramANamAM hovuM joIe, eTaluM ja nahi paNa tene lagatI hakIkata paikI kaI kaI ane keTalI bAbatonI AvazyakatA che tenuM tathA te kevA rUpamAM raju karavI joIe tene teNe nirNaya karavo joIe. vaLI A uparAMta amuka viSayanA zikSaNa mATe yojAyelI jANatI paddhatio paikI kaI kaI uttama che ane te vize keLavaNInA sudhArakane zo abhiprAya che te teNe jANavuM joie. DeskArTIsa kahe che keH "Drawing a bow at random is not a good practice for a teacher" amuka udezanA nirNaya vinA zikSaNa ApyA karavuM e zikSaka mATe A paddhati nathI. AvuM chatAM paNa ApaNu sane jema vidita che tema ApaNe AvI ja rIte udezane nirdeza karyA vinA zikSaNa ApIe chIe. zikSaNa ApavAnI agAu bhAgye ja ApaNe viSaya matter ane tenI paddhati method ne nirNaya karIe chIe. paraMtu A eka gaMbhIra bhula che. vAstave paddhatinuM jJAna hatA. uparAMta, dina pratidina keLavaNInA viSayamAM je je pragati ane sudhAre vadhAro thato hoya tethI zikSake benasIba rahevuM na joie. jamAnAnI haroLamAM rahevAne mATe teNe keLavaNInA zAstra ane philasuphInuM adhyayana karavuM joie. peTI kahe che ke "jeone amuka dhaMdhAnI ke viSayanI pragati karavI hoya temaNe paraspara jJAnanI Apa le karavI joIe. te kahe che ke lokonI buddhi ane vane chuTAchavAyA jJAnanI cINagArI jevA che, ke je ekatA vinA jaladI olavAI jAya che, paraMtu temane ekatra karavAmAM Ave te te puSkaLa prakAza ane garamI ApI zake che. A rUpaka bALakeLavaNInA viSayane sArI rIte lAgu paDI zake che. te AgaLa vadhatAM jaNAve che ke "hAlanI bhanayanI sthini, alpa samaya para yuddha thayuM hoya tevA eka raNakSetra jevI che ke jyAM hAtha paga Adi avaye ahiM tahiM verAyelA daSTie paDe che, paraMtu te ekatA vinA ke temane sajIvana rAkhanAra jIva vinA nikA thAya che ane ulaTA havAne vina kare che. A pramANe ghaNuM buddhi ane caturAda dunIAmAM ahiMtahiM prasarAelI ApaNane daSTigocara thAya che ke je buddhimAMnI ghaNuMkharI agAuthI je siddha thayuM hoya tene punaH sAdhita karavAmAM rokAI hoya che, agara jenI zodha thaI hoya tenI punaH zepa karavAnA guMcavADAmAM paDelI hoya che. A sivAyanI keTalIka zaktio te anya manuSyo sahelAIthI je ApI zake tevI sucanAnA abhAve muzkelIomAM sajajaDa dabAI gaI hoya che. te jaNAve che ke mane acaMbo lAge che ke AvI ja rIte keTalAka juvAna zikSake temane ane temanA vidyAthane samaya AvI vicitra ane muzkelI bharelI sthitimAM niSphaLa gumAve che. paraMparAbana jJAnanA saMgrahane lAbha levo e hitakAraka che. je A pramANe upalabdha thatA jJAnano lAbha letA nathI teo eka upayogI sAdhana gumAve che. A pramANe jotAM e spaSTa thAya che ke dareka zikSake keLavaNInI philasuphInuM adhyayana karavuM joie. jekaTiTa kahe :-Teachers like every one else who undertakes skilled labour, should be trained before they seek an engagement. Jacotot. je koI manuba caturAI varelA kAryanI jokhamadArI mAthe le che tene te kAryamAM joDAtAM pahelAM tAlIma levAnI jarUra paDe che tema zikSake paNa kAryamAM joDAtAM pahelAM tAlIma levI joie. mI, kavIka paNa tevI ja rIte zikSako mATe keLavaNInI agatya svIkAre che ane kahe che ke piTIe darzAvelA vicAre te jamAnAmAM ja nahi paraMtu cAlu jamAnAmAM paNa sArI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyAmika keLavaNuM. 111 la : :- Business of education should not be committed 10 the worst and unworthiest of men, but that it be seriously studied and practised by the best and ablest persons. 50zela dhaMdhe saMthI kharAba ane sAthI nAlAyaka mANasane soMpavAmAM AvI na joIe paraMtu uttama ane sarvathI vizeSa zakitamAna maLe che tene huM abhyAsa karI mahAvaro pAvo joIe. prasiddha vidAna ci kahe che ke - There is in the teacher's profession, the same difference which is observable in all other human employments between the skilled and unskilled practitioner and that this difference depenils in a large measure on a knowledge of the best ruleg and methods which have to be used and of the principles which underlic and justify those rules. Fitch. jevI rIte manuSya jAtanA anya sarva ugAmAM kuzaLa ane akuzaLa kArIgara vacce bheda hoya che tevI zIta zikSakanA dhaMdhAmAM paNa tevo bheda daSTie paDe che; ane A bheda ghaNe aMze je uttama niyama ane paddhatione zikSaNamAM upayoga karavo paDe che tenA ane je jo upara te niyAnA AdhAra hoya tenA jJAna upara AdhAra rAkhe che. A rIte jotAM ziyANakaLA ane zAstranuM jJAna zikSakane ati upayogI che; chatAM ekaluM zikSaNunAM muLanavAnuM jJAna pUratuM thatuM nathI. dareka zikSakane zikSaNane vyavahAra anubhava hovo joIe. mahAvarA vinAnuM mAtra niyama ane paddhatinuM jJAna vyavahArU rIta upayogI thaI zakatuM nathI. evI kahevata che ke - All is but lip wisdom that wants in experience' "anubhava vinAnuM cAturya e mithyA vAturya che." ghaNuM mahAvarAthI saraLatA ane cAlAkI prApta thaI zake che. mahAvarA vinA paddhatinuM jJAna nirUpagI thAya che. jJAna sAtheno mahAvare anubhava gaNAya che, ane evA anubhavI zikSako uttama zikSaka nivaDe che. jema koI manuSya game teTalo nokAzAstrane abhyAsa kare paraMtu jyAM sudhI te samudrayAna na kare tyAM sudhI tene te jJAna upayogI thaI zakatuM nathI. tema zikSake paNa jyAM sudhI zikSaNamAM mUkAta ane paddhatinuM adhyayana karI temane avAramAM na mUke tyAM sudhI zikSaNanAM sutro ane paddhatinuM jJAna tene vizeSa upayogI thaI zake nahi. AthI zikSaNanA viSayamAM vijaya matter ane paddhati method nA jJAna sAthe mahAvarA practice nA pAnanI samAna agatya siddha thAya che. buddhipUrvakanA mahAvarAnA udezathI zikSaka paddhati ane niyamonuM adhyayana kare che. AthI e spaSTa thAya che ke zikSake sAdhanathI tRpta na thatAM te vaDe kAvyane siddha karavAno udeza rAkhave che. zikSakane vAstave nanI sAthe kAma levAnuM hoya che. varganI AgaLa raju karavA khya zuM che ane zuM nathI te nakkI karavAnuM ane tyAM jabutI muzkelIone vyavahAra rIte phaDa ANavAne tene tenA jJAnane upayoga karavAne heya che. jarUpe te jaththAne saMgraha karavAne zikSaNanA viSaya ane paddhatinuM jJAna te prApta karato nathI. paddhatine vyavahArU anubhava mahAvarA vaDe ja thAya che, mATe paddhatinA jJAna sAthe mahAvarAnI agatya siddha thAya che, chatAM A parathI keTalAka evuM anumAna kare che ke mAtra mahAvarA vaDe ja sAruM zikSaNa ApI zakAya. paraMtu te mAnyatA bhUlabharelI che. paddhatinuM jJAna mArgadarzaka bhomIonI garaja sAre che. mArgadarzaka sInI Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11ra sucanA vinA ajANayA paMthe athavuM paDe che ane pUrvokta rIte eka prakAranI kaMTALI bharelI greDamAM zikSaka paDe che. prasiddha vidhAna phIca kare che ke - UMcAmAM uMcI ane niyAmAM nicI linna bhinna darajaja ane nAmadhAraka zALAo jevAnA mAre prasaMga hatuM ane te sarvemAM eka prasaMge mane sarvathI vizeSa asara karI te prasaMga e tane ke azidina untrained zikSake ke jeoe temanA dhaMdhAnA zAstrIya jJAna para khAsa lakSa ApyuM na hoya temanI dekharekha nIcenI dareka zALA vismayajanaka rIta ekasarakhA prakAranI mane mAluma paDI hatI; kAraNake ajJAna jevuM kaMTALAbhareluM bIjuM kAMI paNa hetuM nathI. AgaLa vadhatAM It is among those who have received no professional preparation that one finds the same stupid tradicional methods &c. "jeoe dhaMdhAnI koI paNa keLavaNI lIdhelI na hoya tevA zillAmAM tenI akhaMbharelI raTInI paddhati najare paDe che. zivane vipayanuM zikSaNa ApavAne badale amuka pAka rAkhI lAvavAne kahevAnI Teva temanAmAM pracalita hoya ane jAya che. tyAM zikSaka eraDAnA eka che ke khurazI para alIne beThelo ane eka pachI eka ekAda be vidyArthIne pATha ApavA mATe be vAvano darie paDe che ke jayAre pAka taiyAra karavAmAM rokAyelA bAkInA vecchAnusAra tadabIra karyo naya che. prastuta bAbatane keTalAka atizayokti bharelI mA paraMtu vAstave temAM atizayokti ne phAM paNa nathI. anubhavI zikSakane A bAbana sArI rIte anubhava gamya che. jene mAM kAma karatAM azikSita zikSakane jovAno prasaMga maLyo haze temane prastuta hakIkatanuM satya spaSTa samajaze. ghaNA rikSA vyakti paratve lakSa ApavA derAya che, ke jenA pariNAme varganI samudAya tarIke upekSA thAya che. lenDana kahe che ke -- To give a backward boy cvery encouragement consistent with the wellare of the rest is right; but to take up a large amount of time, trying again and again to make him understand something while the others remain idle, is to forget what class teaching should really be. "vargamAMnA bAkInAnA hitane bAdha na Ave tema maMda vidyArthIne dareka prakAranuM uttejana ApavuM e vyAja che; paraMtu tene koI viSayanI samanutI ApavAne punaH punaH yana karavAmAM ghaNe samaya gALavA ane bAkInAone mukta besADI rAkhavA e vAstavika rIte varganuM zikSaNa kevuM hoI zake te vismRna karavA barAbara che. gaNita Adi vize zIkhavatAM zikSaNa pratyeka vidhArthIne sucanA karatA kAI ke samaye daSTie paDe che. AthI zikSakano ghaNe samaya dareka vidyArthI pAchaLa pRthak ca lakSa ApavAmAM cAlyo jAya che. A daramiyAnamAM AkhA vargamAMnai dareka tenAM vArAnI rASTra di' susta besI rahe che, agara gai karI varganI vyavasthAne khalela pahoMcADe che. bhASAnA viSayanA zikSaNamAM vAcana ApavAne dareka vidyArthIne tenI jagyAe ubhA rahevA devAne badale zikSaka pratyeka vidyArthIne pitAnI pAse bolAve che. AthI zikSakanI daSTi dareka vidhArtha tarapha na jatAM te amuka vidyArthI pratija AkarSAya che, ane pariNAme varganuM lakSa pAThavAmAM rokAvAne badale caMcaLa rahe che, ane vyavasthAne hAni pahoce che. keTalAka prasaMgomAM zikSaka vidyArthInA bhapakAdAra pipAka ke tenI sthitithI AkarSAI varganA bhAge te vidhArthafpara latA AMpavAna dorAya che ethI ula hoziara ane rikSiA zikSakanI asara Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyamika keLavaNI. vidhArthIonA udyAganI Teva, cittanI ekAmatA ane buddhinI sunatAthI spaSTa te sahelA vidhArthInA manane AkarI varganI vyavasthA rAkhI roke che. "The work of every skilled teacher bears the impress of his own individuality. "" -Landon. mo. laeNnDana kahe che ke amuka vyakti tarIkenI lagabhaga dareka kuzaLa zikSakanA kAmanI apa paDe che. tenuM jJAna mAnasika TevA, buddhinI vicitratA tene amuka dhAraNe zikSaNa ApavAne prere che ane tenA kAmane anyanA phAmathI juduM pADe che. keLavAyelA zikSaka zikSaNa paddhati viSe vicAra karI uttama paddhatinA prayoga kare che. tene svAbhAvika rIteja uttama pati mATe skaraNa thAya che. ane tenuM kArya niyamasaranuM hoya che. De. kIca kahe che ke. "In teaching the freshest and most ingenious methods originate with those men and women who have read and thought most about the rational of their art. ' -Fitch. * zikSaNamAM sAthI navIna ane sauthI vizeSa caturAI bharelI paddhati je manuSyAe temanA dhaMdhAnA buddhi viSayaka viSayanA sauthI vizeSa abhyAsa karyo hoya tevA manuSyo pAsethIja udbhave che. ' zikSita manuSyeA hamezAM nAnuM rahe che. prastuta chajJAsA temane temanI khAmIA dura karavAne prere che. te viSayane lagatI upayogI hakIkatano jale meLavI tene yogya rUpamAM taiyAra kare che ane uttama paddhatinA ane dAMtAnA prAga vaDe zikSaNa rasika ane saraLa chI varganuM dhyAna kheMcI zake che. DA caDe che ke 3 thAya che. The most original methods of procedure, the most fruitful new speculations come precisely froin men who have best studied the philosophy of their own special subject and who know best what has been thought and done by other workers in the same field. Fitch. mukhyatve karIne mAe temanA khAsa viSayanI lasurInuM adhyayana karyuM hoya ane te viSaya saMbaMdhe anya puSoe je vicAryuM hoya agara karyuM hoya tenuM je uttama jJAna dharAvatA DAya tevA purAja uttama patinI yendranA karI zake che ane sAthI vizeSa phaLadAyaka navAM anumAnI AMdhI zake che. hAresamena TreinIMga skUlonI agatya viSe eTalatAM lekha -- I believe training schools to be a new instrumentality in the advancement of the race. I believe that without them free schools themselves would be shorn of their strength and their healing power, and would at length become mere charity schools and die out in fact and in form. Neither the art of printing, nor the trial by jury, nor a free press, nor free suffrage can long evist to any beneficial and salutary purpose without schools for the training of teachers; for, if the charactear and the qualifications of teachers be allowed and degenerate the free schools become pauper schools and the pauper schools will produce pauper souls and the free press will become a false Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. and licentious press and ignorant voters will become venal voters and through the mediun and guise of republican forms an oligarehy of problegate and flogitious nien will govern the land &c. -Ilorare Mor. huM mAnuM chuM ke TreInIMga lo prajA varganI unnatinuM eka navuM sAdhana che, ane temanA vinA jAhera zALAonuM baLa ane sudhAraka (keLavavAnI) zakti nAza pAme che. teo Akhare mAtra dharmAdA zALAo thaI paDe che, ane vAstave teo avanatine pAme che. zikSakone TreInIMga-keLavaNI ApanArI zALAo vinA mudraNakaLA ke paMca (purI) dvArA tapAsaNI ke chApakhAnAnI buTa, ke svataMva mata ApavAnI sattA ghaNA samaya sudhI lAbhaprada ke AvakAradAyaka sthitimAM rahI zakatAM nathI; kAraNa ke je zikSakanA vartana ane gyatAne darane ghaTavA devAmAM Ave to jAhera zALAo mAtra garIbo mATenI ja zALAo thaI paDe ane tevI kaMgAla zALAo kaMgAla puruSo ja nipAna ane niraMkuza mudrA yaMtrAlaya apramANika ane bhraSTa chApakhAnuM thaI paDe ane ajJAna mata ApanArAo bhAtI bhata ApanArAo nivaDe ane loka niyukta sattAnA rUpamAM ane sAdhana dvArA adhama ane durAcArI che. manubAnI ja dezapara sattA cAle eTaluM ja nahi nIti ane dharmanI aMtima kuha mATe jyAM sudhI sArI sadArA manuSyamAM jJAna na prasare tyAM sudhI rAdha ne paDe." A pramANe jotAM dhaMdhAnA zikSaNanI agatya siddha thAya che, to ApaNuM A gujarAtI zALAo mATe tethI kAMI agatya manAtI hoya ema daSTigocara thatuM nathI. (aparNa.) svIkAra ane avalokana. he mana saMtuti (prakAzaka jIvadayA jJAna prasAraka : muMbAI, pRSTha 3ra-vinA mRdhya ) A nAnakaDA paNa upayogI pustakanI eka lAkha nakala pragaTa karI bheTa ApavAmAM AvI che. A mAsikanA vAcakane paNa agAunA aMka sAthe bheTa ApavAmAM Avela che. je dareka vAMcake saMpurNa vAMcyuM haze; kemake vanaspatI AhArI paNa tenuM jJAna meLave te mAMsAhArI prajamAM mAMsAhArathI thatA gerakAyadA ane hAni samajAvavAne eka upadezakanuM kAma karavAne zaktivAna thaI zake tema che. majakura phaMDanA rIporTa uparathI zakAya che ke tene thoDA samayamAM ghaNuM kArya karyuM che. ane te mATe haju baheltha kSetra paDayuM che. jene pahoMcI vaLavAne ghaNuM sahAyanI jarUra che. ane rAtrinarao surakSA saMvAva (vAzaka sANaMda yuvakeAdaya maMDaLa, pRSTha 136, mUlya amUlya) A puratamAM (1) zrI pAvana stavana, (2) SaDAvazyaka stavana, (3) sumati ane cArivarAjano sukhadAyaka saMvAda, (4) amRtavelInI sajhAya, (5) vairAgyasAra, (6) paDazamAMthI udbhavelA praznottare, (9) upadeza taraMgiNImAMthI udbhavelA prakAre, (8) vividha praznottare, (9) jIvadayA athavA anukaMpAdAna; ema nava viSaya muni zrI karavijayajIe lakhelA pragaTa karyA che. lakhANa uttama ane upayogI che. saMvAda cAriravAnuM mahApuruSone dhyAna ApavA yogya che, te ja rIte dIkSAnA bhAvika mahAnubhAvane paNa Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra ane avalokana. atyaMta lAbha kartA che. koIne upara khAsa kAMI paNa lakhavA karatAM A rIte lakhavAnI paddhati vidAna munirAje pachI thoDAka ja grahaNa karI jaNAya che, ke je paikI munirAja karavijayajI paNa sAre bhAga Ape che. munijanone eja mArga hovo ghaTe che ke, jema vANI vaDe prabhu mahAviranI vANIne bAdha apAya che tema lekhinI dvArA paNa Apo; ane nIte pitAnA AtmAne paNa nirmala banAve; kemake game teTalI vidvatA saMpAdana karAya paNa " aparAdhI zuM paNa navI cittathakI, ciMtaviye pratiphala " evI dazA prApta karAya tyAre ja Atma kalyANa che. prAcIna tabara vana virAra-(pragaTa kartA bAda hacaMda bhUrAbhAI, pRSTa 128)--digambara lekhaka mI. pAMgalenA lekhanA uttara rUpe A nAmano lekha muni zrI vidyAvize keTalAka itIhAsIka mudAo sAthe lakhele che ane te pustakanA rUpe pragaTa karI jene sAsana patranA grAhakone bheTa apAya che. jenone vAMcavA gogya che. pavana mA tri-mahuvA pAMjarApoLanI sArI vyavasthA karavA ane dravya meLavI samaya pramANe upayoga karavAne mATe jANItA thayelA pazurakSAnA himAyatI A grahasthanuM caritra ane temanAM kAme tathA abhiprAyo pustaka rUpe pragaTa karela che. sarva dharma-(prasiddha kartA zrI tattvaprakAzinI sabhA. TAvA, pRpha pa6)-A nAnaka paNa uttama pustaka digambara paMdana gopAladAsa bayAe hiMdImAM lakheluM che. A pustaka dareke vAMcavA bogya che kemake jaina dharma e sarva dharma hovAne kaIrInIe becatAvALe che te banAvI ApavA mI. bariyAnI kalame nyAyane sAro dekhAva Ape che. , ajIva, punya, pApa, karma ane karmaprakRtI, Izvara, jagata, jainadharma, sAdhudharma, gRhasthadharma, samyakatva ane mokSa datyAdi vize vivecana sAruM kareluM che. keTalAkamAM digambara mAnyatA mujaba vivecana thayuM che, paNa jIna ane jainetarane jaina dharmane ane dharmanA tatvane jANavA mATe TuMkamAM paNa jANavA joga che. haju vetAmbara ane digambara paMDIto vacce harIphAI yukta "sArvadharma" athavA jainadharma e jagata vyApI dharma thavAne saMpurNa che ema vadhAre vistArathI batADI ApavAne eka sarvamAnya athavA vizeSAmAnya nibaMdha teAra karAvavAnI jarUra che. ane tene ghaNI bhASAomAM pragaTa karavAthI khAtrI che ke vakhata jatAM, jainadharma rASTriya dharmanuM mAna eka vakhata pharIthI prApta karaze. zra zani ger :-majakura phaMDane sane 1913 ne rIporTa zeDa lallubhAI gulAbacaMde pragaTa karyo che te 46 praNane hAI ghaNuM upayogI hakIkatothI bhale che. je bhAga jena karansoe jIvadayA mIzana pAchalA varSomAM zarU karela hatuM teja bhAga ane tethI keTalIka rIte vadhAre pramANamAM zeka lalubhAIe kaeNransanI sustInA vakhatamAM pite koI paNa prakAranI cekasa madada-Avaka ke iMDa-vInA upADI laI je kArya bajAvatA jAya che te mATe teozrI jeTalA dhanyavAdane pAtra che te ja pramANe te saMsthA madadane pAtra che. majakura phahaMsA saMbaMdhInuM lITarecara traNa varSanI thoDI mutamAM ghaNuM ja phelAvyuM che. kharI rIte khorAka mATe nide jAnavarone bhoga levAya che te koIpaNa rIte vyAjabI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11', buddhiprabhA nathI te sAkhIta karavA nAke A kAMDanI sthApanA thai che ane teNe te mArge moTA pramANamAM kAma karyu che. upakArI jAnavaronA upakArane dhyAnamAM lai tenuM saMrakSaNu karavuM te e te khale ajJAnatAe manuSyonA hAceja dararAja judA judA sthaLe lAkhonI saMkhyAmAM te prANIone phaDaghANa nIkaLI jAya che. enI durdazAmAM vadhAro karanAra che, ane ema naLuvA chatAM rase IndrinA lAlupIe tenA kAraNIka thAya che e the akasesajanaka nathI. dudhALAM prANIonI ghaTatI saMkhyAthI dUdha, dhI vageremAM bheLaseLa thavAnI ma have chAnI rahI nathI; manuSya tethI nibaLa thAya chaeN tathA mAMsAhArathI paNa aneka dado thayuM du:kha bhogave che e ajJAsajanaka che. mAMsAhArIne mAMsanA khArAthI thatA kharce, dardI ane anaLa zAkanA khAsaphathI thatA kAyadA, pharakasara ane taMdurastI viSe jJAna ApanAra 28840 pustaka vilAyatathI magAvavAmAM AvelAM che. tathA 21900) judI judI bhASAmAM Da taraphathI gatImAM ahAra pADavAmAM Avela che. 64430 haeNnDale ane 3000 citro paNa pragaTa karyo che. sarve sAhitya vinA mUlye janasamAja vacce phelAveluM che. temaja vannAnapatra mAraphate, sabhAe mAte, upadezaka mAraphate pazu sArA prayatna thayA che, te sarvenI vigate noMdha rIporTanAM jAya che. krUDanA sahAyakoe AvA uttama kAryane karelI madada mATe bahu punya upArjana karyuM che, ane te pramANe cAlu madada ApI. apAvI vadhu punya meLavavAne cuko nahi. ema icchIe chIe. hiMdamAM 15 sasthAai vadyAnA jJAnano pracAra karanArI che, tyAre kAma karanArI pAMjarApoLa Adi saMsthAe te ghaNI che te sarvenI eka keMnsa thavAnI hame jara Ae chIe. AzA che ke A 'DanA vyavasthApaka te hilacAla zarU karaze, bekTerIyana khArAka purI pADavA eka kesTArAnI cejanA taiyAra thaI che. mAtra keTalAka so vacce teno amala Doka vakhata mulanavI rahyA che paNa vyavasthApake te khorAkanA icchakone gheeke bhANAM purAM pADavAnI muLa madhye gAjhavaNa cAlu rAkhI che e kArya ghaNuM vakhAne pAtra che. pheLavaNI saMpAdana karatA yuvakomAM meTrIka ane phAlenDayana varganAM temaja khAsa praTA vacce nAmI harIkAnA nibaMdho lakhAvavAnuM kAma paNa AgalA varSa karatAM sArA pramANamAM levAyuM che. haju paNa navI ceojanA taiyAra che. gata varSamAM daza hajAra jeTalI rakamanI madada maLI che. jyAre kharca paNa teja pramANumAM thayeA che. ATalI madada saoNlaka rAkhI mukyAnA pharatAM kharca karavAnI paddhatineja AbhArI che. A kuMDanA hetunI ane kArya paddhatinI dareka patrAe, mAsikombe, uttama neoMdha sAthe prazaMsA karI che. jemAM dhI TAImsa', hA Ambe gejheTa', Adi iMglIza maMtrA tathA sAMvattuMmAna ' jAmenTamarodra ' yasarehinda Adi pArasI mAlekInA patre paNa che. .. * ( 6 gata varSamAM tame A kDa taraphathI eka mAsiphanI jarUra batAvI che te tarapha DerIthI dhyAna kheMcIe chIe. jaeNma ane tyAM sudhI ekAda mAsikamAM amuka pruSTa rASTrIya dareka mahinAnI hIlacAla ane banatA banAvo tathA pariNAna pragaTa karavAnI jarUra che, kemake vArSika rIporTamAM te hakIkato jANavA karatAM daramahine jANavAthI kAryavAhakone vizeSa dravyanI sahAya maLaze ema amArUM mAnavuM che. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ". aya milana. akSaya milana. ( TuMkI vArtA ) " tribhuvanamAMnI ayamAM azakaya vastune je sahelAIthI zakya banAvI zake che te prema che! pAdarAphara. ------ * tA hai| akAra nA bhANa nAdathI AkhuM samarAMg buddha dhu che. dilana vIrarasa bhAvI nAMkhanAra sAcita yAtrA kaNakaTu nAthI vAgI rahyAM che. eka bAju prakhara sUryanA tama tejamAM navA pramANe camakI rahelI traNa lAkha taravAravALI yavana senA ane khAi khAtue phakta traNa uttara Arya vIrA ! 4: 1133 Wei kALu kapAvI nAkhanAra lehInA kuvArA uDADanAra-cIbhaDAM mArka sainikonA zi uDADanAra svargamAMnI vArAMganAone bahestanI parIene bheTavA icchanAra, gebrAenA nipAta tho yumine DhAMkI nAMkhanAra A prakhara yuddha eka akhaMDa divasa te rAtrabhara cAlu rahyuM anata laharieNvA mahAsAgaramAMtI eka vila lahara jevA hiMdu sainye cha jarA paNa pAchI pAnI karI nathI. pIpaLAnA vRkSa mAka paNe te sthira che. eka hAra kapAI jatAM bIjI pAchAnI sainikAnI hAra turataja raNabhUmi vibhUSita kare che. paNa Abha kyAM sudha Takaze ? agaNita caiAhA sAme A muDIbhara gAdAo kyAM sudhI jhajhaze? hiMdu senAmAM bhaMgANa paDavA have spaSTa taiyAdI jaNAvA lAgI. Arya senAne bhaga thatAnI sAtheja A bharatakhaMDanI hyudhvajA paNa LamAM gALavAnI-ane ajanA astAcaLa para birAjamAna thatA sahaarakSmi sUryanArAyaNanI sAtheja bhAratanA garva sUrya paNa cirakALAne astagata thavAno e paNa spaSTa jaNAvA lAgyuM. hA ! samaya ! viTa ghesaMga ! prabhu ! bhAratanI vhAre dhAra hara ane nahAdeva priya vAMcaka ! kta vIsaja anucaro sAthe lane, bharatakhaMDanI adhiSTAtrI devInuM varada khaDraga-talavAra-tadana nA paNa ati praca'taravAra peAtAnA jra jevA lokhaMDI hAthamAM lai zatru senA para sAruMla mA TuTI paDanAra A atula tejasvI-parAkramazALI taNu kANu che! tenI kA kha2 che ke ? konA avarNanIya patApathI A agaNita yavana senA--sata vAvAjhoDAthI hAlI uThelA araNya jevI Akula vyAkuLa banI ga! che? te kahI zako e ke ? konI va phaMDAra bhISaNa garjanAthI traNa lAkha calana kamAMthI nIkaLatA allAho akAra nA avAjo khAi jAya che? ane << aphasa para rUTI paDatA vAgha pranANe zatru senAmAM innabhinnAvasthA karI mukanAra A kANu kesarI vAra che te naNI che ? te divasanA Arya bhUmine sUryanArAyaNa potAnA sasra raktakiraNa sparzathI yA vIranI raktamana taravArane AzirvAda daIne astAcaLa par vizrAMti levA gayA te jANA che ? bhAva muThThIbhara sainyathI pracaMDa tra lAkha yavana senAne hAvanAra-vijayI dhIra-kAMcI rAjAno senApati bharatakhaMDanA itihAsamAMne dhruva nakSatra ! A ja te-lalitasiMha ! Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 prakaraNa ra chuM. Aja kAMcInagAra nivAsIone AnaMda mA sabhA ja nathI. nagaranA rAjamArga vA patAkAthI ane zItaLa jaLa-kusumathI raLiyAmaNu karI melyA che. sapheda havelIonA dAramAM keLanA thAMbhalAne zItaLa jaLanA korA kuMbha ? koI dhAre azokapallavanA toraNa te keI hAre puSpamALAo chalI rahI che. nobatakhAnA pitAnA avAjathI samayanI mAMga likatA darzAvI rahyAM che. medAnI bArIo ne agAsIo kamalanayanIonAM kutuhI paNa netrothI ubharAI rahI che. asaMkhya dipamALAo nakSatra jevI camakI rahI che, ane eTalAmAM te AhA ! asaMkhya purUnA jayadhvani ane komaLa kaMThamAMthI nIkaLatA maMjala avAjonA mizrazuthI gaganamaMDaLa medAI jatuM hoya tema jaNAyuM. eka jAtivaMta paNa pracaMDaya sundara azva para vIracita taba pramANe svAra thaI nagaranA siMhadAre thaI prasanna mudrAthI praveza karanAra A vIra puMgava lalitasiMhanI tenemaya divya kAMti juo. lakSAvadhi yavana senAne pitAnA bAhubaLathIja svAta karI zatrunA lehIthI taraboLa thaI rahelI-rAkhacita pitAnI priya navAra kAMcI rAjAnA caraNa kamalamAM arpaNa karavA te utsAha bhera jAya che. ne tene mATeja AjanA A avasara-sava-che. vijayavaMta lalitasiMhane kacInagaranI prajA utsAhabhera nagara praveza karAve che. paraMtu senApatinA svAganArtha je utsava ne ADaMbara cAlI rahyA hatA, te tarapha tenuM muddala lakSa nathI. gacIe gavAkSone bArIo parathI je puranArIo tenApara avirAma puSpa Ti karatI hatI. tenA tarapha lalitasiMha daSTipAna paNa karato nahata. prakhara tApathI tapelA araSyamAMthI tarasathI vyAkula thayelA-sarovara prati doDato jate "pravAsI' raste dotAM pitAnA mAthA para kharI paDatAM vRkSarAjInAM sukAM pAdaDAMnI 6 tilamAtra paNa darakAra kare che? jenuM hadaya, kaI "cIja mATe adhIra banI gayuM che, evA vIra lalitasiMhane, potAnA para varasI rahelAM atula mAna sanmAna, sukAM pAMdaDAM jevAM nIrasa, tuccha, ane kaDInAM ja lAgatAM hatAM. cAlatAM cAlatAM chevaTe lalisaMhane ghaDe jyAre aMtaHpura prAsAda sAme AvI paho , tyAre teNe tenI lagAma kheM pakaDI, ke turtaja te jAtivana azva kSaNabhara ubho rahyA. lalitasiMhe nRgukula-ne e kSaNabhara te prAsAdanA gavAha tara kari kerI. lajajAthI Arata-vyAkula banelAM be snigdha vismaya pUrNa canIyAM pitAnI tarapha ami varasAvI rahyAM che ane aniMgha, kemala, karakamaLathI potAnA para pheMkAyalI-prema-puSpamALA, pitAnA pApara thaIne bhayapara paDelI che, ema lalitasiMhe spaSTa joyuM-anubhavyuM. turtaja taraNa senApatie pitAnA ghoDAparathI kudI paDI, jamIna para paDelI-nie sukumAra balA jevI anAdyAne puSpa " jevI te puSpamALA bahu mAnapUrvaka upADI lIdhI. ane prathama barna caDhAvI pachI pitAnI kaTArIne mAthe bheravI, ane punaH ekavAra kRtArtha-kRtajJatA bharelI draSTithI uMcu joyuM, paNa te vakhate gavAkSanA dAra AkAzamAMthI DekI karatA hari netravALA caMdra te kyAranee adraSya thaI gayo hato. eka dIrdha niHzvAsa nAMkhI lalitasiMhe pitAne ghaDe dAvyo ne kAMgI nRpa samakSa hAjara thaze, ne rAjA tathA prajA taraphanAM bahu mAna sAthe-kulAtI chAtIe vidAya thayA. Aje teNe sukha, AbAdI, mAna, ne kIrtinA zikhare pitAnuM siMhAsana mAMDayuM hatuM. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akSaya milana. prakaraNa 3 jI. lakSAvividha rAtruonI, bhayakara taravAro sAme je dhIra va jeve majabUta banI ume rahyA hatA, teja vIrapu Mgava-teja lalitasiMha mAtra mendra hari draSa vyakti netra draSTiyA parAbhUta khanI gayo che. ekAda durbhedya pApANadurgamAM je rAkhI mukyuM hoya tema senApati lalitasiMha dhairya gAyane potAnA hRdayamAM surakSita rAkhyu hatuM; paraMtu gaI kAla sAyaMkALe, e kRSNavarNa netrAnI, sala, samabhrama draSTie, te durganA taTapara jabarajasta AghAta karavAthI ATalA divasa rakSaNa karelu dhairya eka kSaNa mAtramAMja dhULamAM maLI gayuM. prasannatAnI jagya vyAkulatAai lIdhI, zAMtinI jagyAe vivyathA AvI meDhI, te dhairyane badale Aturata AvI Ubho. hA ! prema hArI cUMTA evIja che. meA kRSNavarNa jhabhe vANu karI, kamaramAM kaTArI khAsI, ApaNA tarUNa lalitasiMha rAtri paDavAnI rAha jotA potAnI gacIpara AMTA mArI rahyA che. manAgata sundarIna milana mATe, tenI sAthenA vArtAlApa mATe, lagna mATenA lakSAvadhi saMkalpa vikalpamAM maka khAtA ApaNo taphahyu sarakAra, sAme camakI rahelA anata dIvAothI potAnI tandrAmAMtha jhabakI yA, ne rAjamahelamAMnA aMtaHpurAdhAnanI bhIMtanaka doDI gayA tema eka zArdula hariNapara kukko mAre tema kATa para kuda mArI te para caDhI gayA ane udyAnanI aMdara utarI vijyavaMta-prasanna mudrAthI ubhA rahyA. bhuvanavijayI vIra lalita ! eka cAra pramANendra cArI kRpAthI, rAjyabhUvanamAM, rAtrinA samaye praveza karavA tane je che? nahi !na! pAche vaLa * * vAMcakavruda ! havA ! pelA sAmenA bakula vRkSa nIce, kamaLa tRNu zaiyA upara, sadhyA tArAnI mAka, zItaLa mada suvAsa AsvAdana karatI pelI sauMdaryanI putaLI kANu che? tenA kheALAmAM puSpA paDayAM che te teja puSpAnI te sundara mALA guMthI rahI che. khALA ! mukI de, e kaMTALA bhareluM kAma mukI de, hArI ekAdI paricArIkA ghaNI khuzIthI te mAlA guthaze, paNa nA ? priyajana mATenI bhALAmAM ekalAM puSpo gucAtAM nathI. te puSpAne graMthavA hRdayanA tAra te bicArI dAsI kyAMya lAve ! ahA ! gu MthatAM guMthatAM te AlA acakI ! ne potAnI komala karAMgulI pakaDI nIcu nei rahI che! ahA ! zuM sundara svarUpa ? kevuM nirmaLa lAvaNya ? kevuM vinIta bhAvapUrNa mukhakamala ? kevuM anirvacanIya yAvana ? vAMcaka antu bhaginI ! tamArI kalpanAmAM te rUparAzI mUrti khaDI caii zake che ? maMtrakhalathI parivati karelI lama sivAya A anerama--nirdoSa putaLAnuM sAkSAtkAra varNana kaI kalama ApI zakaze ? kalpI zako ? e kANu che. eja kAMcI rAjyakanyA vindhunAlA ! atyAre te potAnA kAryamAM zithila che, ne tenI udAsina draSTi, kAi paNa dUra ati dUranA ciMtana sAtrAtyamAM brahmaNu karI rahI che. rAjanaMditA vidyungAlA kAi paNa jAtanA uMDA vicAramAM lIna che, talIna che. te zuM vicAra kare che ! kANuM kahI zake ? rAjakumArInA ekAMta hRdayamaMdiramAM, Aja A niHstabdha, zAMta mAyakAne koi pNa eka paramArAdhya devatAnI AratI utarI rahI che, tyAM juvo ! vRnanA sugaMdhI upa dhumADA jevA eka dIrya niHzvAsa sAyakoLAnA vAyumAM maLI gayA, ane sukumAra puSpa pAMkhaDI Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 mRddhiprabhA jevAM e azrubiMdu te ajJAta devatAnA caraNa tala para sarI paDayAM, ne tene snAna karAvavA lAgyAM. dRSTithI kuMbha tilaka potAnA nAbhikamala nivAsI ArAdhya devatAnA kapAla pradezapara adiMta thayuM, te A,-- AvA mAnasika 5nA taragamAM nIna thavAnA ranya samayeja, ekA eka rAjya kanyAnI pAchaLathI, eka putra gabAra premAvegabhara, kaDapIta, 36 svare dhAmethI hAMka mArI rAjakumArI--" ekAeka A pakSa avAjathI rAjakanyA eka riNanI mAka bhayabhIta banI camakIne moTI cIsa pADI uThI, ekadama cAre bAjunA paheregIro ekadama doDI AvyA ne tatkALa aparAdhine devAna karyA-caturbhuja banAvye. prema devIne niHsIma bhakta, prema devatAnA maMdiranA pagathI paraja, sevAbhaktinA vidhArAmAMnTa mama chtAMja paravA thayA. prema ! hArI gati nyArI che? premane mArga kaTaya che. prathama cIsa pADatAMnI sAtheja rAjakanyA na tha paDI hatI te bezuddhipara AvavA lAgI. uMcu have che te potAnA priya lakSita ! sipA'nA hAthamAM adivAna thaI nIcuM joto Ubho che. hA ! prIya lalita ?".. eTaluM relI punaH rAjakanyA mUti thai ga prakaraNa 4 zuM. Aje kAMcI rAjAnA babya nyAyamaMdiramAM besumAra girda thaI che. dhaMdhAnA, amaladAro, nagaranA zeDa zAhukArA ane aMtara maDaLathI nyAyamaMdira ubharAi rahyuM che. kAMcIrAja atizaya krodhI mudrAthI, bandIvAna tarUNa senApati lalitasiMha tarapha zArdulavat draSTithI beSTha maMtrAmAM Aga varasAvI rahyA che. eka divasa pahelAM je lalitasiMhane rAnae apUrva mAnapAnathI navAjyuM hateA teja A lalitasiMha, teja A kAMcIrALa ne taMtra AkAMcI nagara ! pazu keTalo badho pheraphAra ! samaya ! Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aya milana. garImAM bicArA lakSita ! hArI zI dazA ? prema karavA karatAM prasAda gayo. candrane akavA jatAM dAjhayA-amRta pIvA jatAM mRtyu maLyuM. hAya ! kanarsIba thakSita. paramAtma tane zubha muddhi Ape. 1. gayA ! lalitasiMha gayA! peAtAnIra yAnanI gaMbhIra bhulanA baLa thaI paDelAbAhaya lalita-kAMcI nagaranA senAti Aja kAMcI nagara cheDI gayA. rAjyanI sImA oLa ratAM te manamAM ayyA- daivI ! na huM. sadAne mATe navuM chuM, jagatamAMthI satya, sahAnubhUti, vyA, mAyA, AzA ne premanA ArjelApa thayo. AthI samagra manuSya nnatinA huM zatru anyo. A vakhate tenI AMkhamAMthI agni jharatA hatA. potAnuM prijanmasthAna tyAga karavuM paDe che tethI ke potAnI prANathI adhika rAjakanyAnA ciravi vAdhA tenA netramAMthI kharI paDatAM azru onAra Aja tenA andha sivAya A araNyama bIjuM koNa che? keTalAMya premI hRdaya. agocara rahI Ama azru veratAM haze ? kANu naNe ! te divasathI te eka moTA araNyamAM rahevA lAgyA, te eka lUTArAnI TALIne te nAyaka anyA. premano bhikhArI jagatane lUTAro banyo ! kevA prema mATe araNyavAsa lUTanA dhaMdhA teNe svIkAryo. priya vAMcaka ! AvI sthitimAM tArA mArA jevA ekAda sAmAnya mANasa zuM ka hota ! udAra dhane kAMtA ekAdI nokarI gAMdhI kahADI hota yAte ekAda mAsika yAte vartamAnapatra kADhyuM hAta. A sthitimAM thoDuM ghaNuM kachu paData-paNa navalakathA mATe sulabha pRthvI para durlabha evA senApati lalitasiMha jevA vIra evuM karI besI rahetA nathI. rama tevA lAkA je vakhate sukhamAM hoya che tyAre eka niHzvAsa nAMkhavAnI sAtheja akhiH vizva para upakAra karI zake che. ane temanI manovAMcchanA tilamAtra vizva thavAnI sAthete lAla netra karI AvegathI mele che ke-rAkSasI pRvI, samAja pizAca, tamArI chAta para paga mukI huM A badala sakhta vaira laiza." evuM melIne teja kSaNe te lUMTArA-bAra TIonA dhaMdho zarU kare che. eka iMglIza kAvyomAM paNa jaDI Ave che, te tenTa rIApaNA rAjapUta lokomAM paNa pracalita hatI. Aja rIte ApaNA lalitasiMhuM paNa strI kArI. te bahAravaTe nIkaLyo. manuSya naitinA duzmana banyA. teNe samagra dezanAM trAsa trAsa ne hAhAkAra vartAvI mUkyA. amaladAro, zeThIA saradArone pakaDI pakaDIne ranaDavA lAgyo. tene koi zodhI ke pakaDI zakatuM nahi. tenI praya TALI musAne raDatI, rAjyatA majAnA lUTatI, rALanI svArInA mukAme Aga lagA tI, ne be bhAtra garIba ne vaheMcI detI hatI. teo anAthanA sahAyaka-garIbona elI ne nirAzrItonA AzrayabhUta hatA; te mAtra zrImaMta uccakrakSetpanna ne rAjyakArya niyukta adhikArIe ne mAtra te kAlAntaka jevA lAgatA, dezane macAvanArara lakSita ! A dezanA padmA gherI banyo. prakaraNa ya su. ghera aNya pradeza, nIbiDa ArA" ne velaDIee ghaTTa banelA vanapradeza, kaeNve bihA mA lAge che. sUrya lagabhaga asta pAmavAnI taiyArI paranTa hato. paNa A aneka vela vilasIna kSAnAM jhuMDanAM jhuMDathI dhIrA banelA vanamAM no rAtrIja paDI hAya tevuM NAtu Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. hatuM. kavacit kavacita vanacaranA AvatA bihAmaNA avAja sivAya araNyamAM smazAnavata zAMti-bihAmaNI lAge tevI zAMti prasarI rahI hatI. A samaye eka tarUNa "pravAsI' ajANyA raste bIlakula ekale ja cAlyo jato hato. tenuM sukumAra zarIra zramathI taddana thAkI gayeluM jaNAvyuM hatuM. paraMtu koI paNa sthaLe vibhrAMtI na letAM ekadama AgaLa ne AgaLa te vacce jato hato. tenI kamare laTakI rahelI taravAranA bAra paNa sahana karavAne te azakata hoya tema jaNAtuM hatuM. vanapradezamAM jarA paNa khaDakhaDATa ke avAja thatAM ja, bhayabhIta hRdaye hariNa jevI kAvarI bAvarI najare te cAre bAju jovA maMDI jato, paraMtu rAtrine aMdhakAra dhasArAbaMdha cAlyo Avato hovA chatAM ane te arakhya pradeza pravAsIne tadana aparicita hovA chatAM paNa draDha nizcayathI te AgaLa vadhoja jato hato. kaDha nizcayavALA, Atura mANasa bhaya ane vinAne gaNakAratA ja nathI. bAravaTIAo AvI pitAnA saradArane khabara ApI ke "sAheba, eka ao zikAra hAtha AvyA che. tenA mAthA para maMjhila, aMbaM5ra rAjaya ane kamare ratanajadina talavAra che." saradAra bolyo, "AhA ! tyAre te zikAra Aja! tame badhA ahiM ja rahe !' pravAsI pitAne mATe cAlanAM ekAeka tene khasa khasa evo avAja sukA pAMdaDAmAMthI Avato sAMbhaLI bhayabhIta banIne cAre tarapha jovA lAgyA. eTalAmAM ekAeka eka dizAmAMthI ati vegathI eka tira AvIne tenI chAtImAMthI ArapAra nIkaLI gayuM. ane "o mA" eTalAja zabda bolI pravAsI bhaya para TuTI pa. lUMTArAne saradAra pAse AvIne ghuTaNIe paDaze ne nIce namIne ghAyala thayelA manuthanA caherA tarara jevA lAge. jamIna para AsanamaraNa-naraNe--kha paDelA pravAsIe te saradArane hAtha potAnA sukomaLa hAthamAM pakaDIne atyaMta kamaLa paNa kSiNa svarathI eka vAra hAMka mArI. "lalita-". te Ne saradAranA hRdayane hare TukaDA thaI gayA. utarI gayelA cahe-AkuLavyAkuLa svare te cIsa pADI u -"rAjakumArI vidyumbhAle ?' thoDI vAramAM ja lUMTArAo AvI pahoMcyA, ne juve che te zikArane zikArI beu jaNe chevaTanA AliMganamAM arasparasa majabuta bAtha bhIDI eka ThekANe marelAM paDyAM hatAM. eka divasa sAyaMkALe rAjakumArIe pitAnA aMtaHpuranA upavanamAM ajANapaNe lalitasiMha5ra rAja daMDane prahAra karAvyo hato, bIjA eka divase sAyaMkALe vanamAM lalitasiMhe ajANapaNumAMja piteja rAjakanyA para zara prahAra karyo. jenI khAtara pite sarvasva tyAga karI vanavAsa svIkAryo, teja manogata jIvana mitranuM mRtyu pitAne hAthe? A jotAM ja pemenmatta-lalita rAjakumArI vidhUnmAlAnA para potAne deha nAMkhI maNu pApe ne je ThekANe-kItInI pIDA-prasAraNu-rAga-daMza baMdhanake dukhano choTe paNa nathI, tevA alokika prema pradezamAM "akSaya milana- karavA cAlyA gayA. dhanya e alaikika akSaya premane ! 6 rasamAla : Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana aNimAlA. jIvana maNimAlA. 1 Atmavaka jevA Ae kAI mUrkha nathI. 22 2. vartana ane sadguNa e mundara latAne vartana rUpI suMdara suMdara maheAra Ape che. 3 vizvamAM kaThINamAM kaThINa vAta peAtAne ALakhavuM e che, kAI paNa khALata karavAmAM kalAkonA kalAko gALI kAravA pahelAM te kAma hAtha dharavA jevuM che ke nahi, te badala vicAra karavAmAM ceDI miniTo kharcavI uttama che. k 4 ApaNA sakatane ApattinAM rANAM rAtAM besI rahevuM na bheie ane je tamArAthI koI paNa rIte nivAraNa thaI zake tevuM na hoya, te badala zoka karavo nahi. 5 gerasamaja e vamamAM paDeluM kSetra chIdra che. te turtaja cAMdhavAmAM Ave te mAtra sAdArAdhIja sare che. temaja gheDI samavrutIthI mahenatanI prathamaja gerasamaja dUra karI rAkAya che, 6 ALasa e cenathI nirAMte pravAsa karanAra musAphara che, tene garIbIe jhaTapaTa AvI maLe che. 3 zikSaNamAM kevaLa jJAna sapAdananeja aMtarbhAva thAya che ema nathI. ApaNe ane jagata e emAM ekatAnatA utpanna karIne, te kAyama rAkhavAnuM kAryakSama evuM manaHsAmarthyanI paNa temAM gaNanA karavI jee. 13 8 seTI jevuM vizvAsanuM ala nahi. vizvamAM dareka para andhubhAva-ne prema draSTi rAkhanArano koI paNa duzmana hArTa kendra nahi. 10 6 khAvA mATe jIvavuM !" ke " vavA mATe khAvuM tene vicAra karI ? 11 jatI jANatAM AvaDatuM hoya teNe marI jANatAM zIkhavuM. jo e kAraNa pahelA karatAM bInuM vadhu mahatvanuM che. 12 huM ane hAr ema elavAne dhAravA karatAM ApaNe ne ApaNuM ema elavuM ne dhAravuM e hu sundara ne vicAraNIya che. 13 lakSmI mAI jANanAra karatAM kharacI jANanAra viralA che. kAraNu hajAro mANasa kakhAya che, paNa khare raste tene sapayoga viralAoja kare che. sakhAla. kAvya kuMja. ---- sAna ! lakI prApti hetu jbabhu para ke hA kartavya nahi abhilASAse ramya vastu jaba koI haiA smartavya nahi; ratnacita prAsAda khera, laghu paNakuTIme bheda ati du:saha du:kha sahene parabhI maname priya padAya para prema Ara apriya para kahyu dRna apakArIse bhI jam lenA hai prati nahi, nirveda hei. dha nahi, zodha nahi; Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 mRddhiprabhA. manaM kSaNabhara chADa na zakatA hai jaba ula bodha kahIM, AtmA ke atirikta kIsIkA karanA hai anurodha nahi. 2 rasanAko jaba sama lagate he viSa ora kaTutAmaya niSNa. svaracha pRta mAnasameM paDatA hai na malinatAkA pratibiMba viSama bhUmi para jaba vahetI he nahi svaccha jIvana dhArA, AtmA jaba avagata hotA he anaHsthita sabase nyArA. 3 eka samAna dekha paDatI ho pAvarI ghanaghora ghaTA. era candrakI kiraNa-pUrNa jaba zarada nIzA svaccha TA: kilaka kala era amaMgala kAkaDhaMda kAkarkaza nAda, ni pathamAM jaba pharI zakatA he nahi alpabI huM vivAda 4 zrIkha kAlakI dhapa era vaha zizira nizAzva nibiDa tuSAra, sahakara bhI manameM na A sake zu-ItakA ja vicAra mukta jIva usa avasara sakA anubhava hai karate rahete ! zA-mamavettA vidajane "jJAna dazA usake kahete pa sarasvatI. prema mimAMsA. are dIni vAta jagat jana jene kahI re, tapAsI jenAM to matalaba nI vAtaja hare. rati prati kivA praya rasake eja kahe, ahA ! svAthI svArthI jagatahiM tenA anubha. re ! ke premI! rasIka uranI zodhamAM je haze tuM, to te che je, kumuda zazimAM, emanI divyatA tuM; je prItithI "jIvana" saghaLuM ApanuM hA ! mana, te thAje tava praNayane ujale divya raMga. are ! saMsAre te guNanI bhujanAnA nahiM dauM. ane mohyA sarve vibhava sukha ThAlA zamahiM; bhale e bhoLAe bhramamahiM sadAe bhaTakatA, mAre ure to nakkI karI mukayA pAmara badhA. re ! re ! hi! zazinI buja dodhI mA care, ne nA rAyuM aTala tapasI sUryanA prema jore; valage velI rasIlI, tarUne nija sarva deI, AhA ! e to jana hRdayane zIkhave divya kAMI. rasakuTira Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra . gajhala, garIbI je tamAre te, mubAraka te hajo amane, na para che amIrInI, amArI dala amArAne. name zuM mA paisAna ? are e caDhAvIe ! name mAthuM amIrAne? judA che nAra to dilanA ! thaze ? hA hA amathI ? khuzAmadanAM gItA mAM ? bahetara te pahelAM jIbhanA zana khaMDa to thAnA. nahI namaze khudA vinA bhareluM torathI A sara; na gAze konAM gIto, khuzAmadanAM ja mArI. bhale loko jIve ahamamAM, kaMI mukhano aphI: ane mumatAmAM, muktinI bhAse chabI kaDI, caNavI mahelane uMcA, thatA zAne me magara, sane hAtha traNanI hA ! janIna chelle suvAnuM. khajAnAo bharIne te bhale AnaMdamAM hAle; roDa para nI thAze, kara to khAka patharanI ! ahI karIe nara nAM LakatAM sukhanI upara banA nArA sama te thaze nAbuda jhaTa caLakI. suba hasanA. e ratA, tame pAmara amAre kA: sukha duHkhe hame hasatA, kaho tamathI na zuM che ? me nA kALa karIe. mahelone phAvAnI ? hamAre kAja dine uThAvyo mahela dunIono ! hamAre AMgaNe savitA, zazi, tArA, kara dIvA: bALa arabI bharyo vAyu, prabhunA maMtra ke che ! khajUnAo na caLa lakSmi ta bharanA ume kedI; vIdhA Apa sahu mAgyuM. pachI paravA za laminI? tame paisA taNuM re, uMcu mukha rAkhIne pharatA; alakhanI dhUnI gajavIne, ame hUmane nahI gaNIe? bhale gADI ane vADI-manI mAlekI tamane gaLAM rahelI garIbenAM maLelI hoya tethI zuM ? LakanA svAMga uparanAM bhInara che judano darIo; vyA na hakkabAjInA haLAhaLa jhebdhI bharIe. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra " rasakUTira " "3 buddhiprabhA bahetara zAMti sAthe adala mInArA peAlI kArtinA nathI te AvIthI rASTra, rahI garI satApathI krIe: garIbI e hamAre to, mubAraka te ho sakate ? (1 prabhu caraNe lavalIna ! prabhu caraNe layalIna ! bhramara mana chata caraNe layalIna ! bhutA bhara e prabhunA rUpane anaMta ucca guNAkara apane ! sevatA TALe bhava kRte ! parama samAdhi bharatAM de--e ! prabhu caraNe kSayalIna ! ! ! ani bhara e prabhunI AMkha kare pallavanI mRdu pAMkhiDI ! unnata-ujavaLa dila DAMkhaLI ethI mAthI mana bhramarA--e ' prabhu caraNe layalIna ! upasargo amRta sahyA che ! karAya ya na hRdaya varSA 2! zula dhAnamAM prabhu rahyA ! kevaLa jJAna kare- e vhAlA prabhu caraNe layalIna ! kAmalaka vat vizva nihALe ! anata nAne jaMga ajavA dRSTa upadeza vinjana tAre ! tirthaMkara thai vicaratA-e ! prabhu caraNe layalIna ! atizaya divya thakI zALatA ! nAnAmRta rasa pItA--pAtA ! tArI atatA Apa taratA ' vhAlA hRdaya nivAsI ! mukhya e ! 66 - rasakUTira ' sAtha rahIe; zuM hatI paravA ? prabhu caraNe taslina !!! samAla prabhu cacce layalIna ! bhramara ane ! samAla ) Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayati. 127 RyaMti. zrImad ravirasAgarajI mahArAja sAhebanI mANasAmAM ujavAyelI jayaMti, mANasA-tA. 18 me juna sane 184 zukravAranA roja savAranA ATha vAge zrImad ravisAgarajI mahArAja sAhebanI jayaMti ujavavA eka sabhA upAzrayamAM zAstravizArada jainAcArya zaniTa surIzvarajI mahArAja sAheba buddhisAgaranA pramukhapaNuM nIce maLI hatI. temAM jaina ane jenetara vRddhAe sArI hAjarI ApI hatI. prathama maMgalAcaraNa tarIke zA. pAnAcaMda jecaMda eka kavItA gAI hatI. tenI aMdara zrImanA guNAnuvAda karavAmAM AvyA hatA. je sAMbhaLyAdhI nAone AnaMda thaye hatA. bAda vakIla manasukharAma muLacaMde bImanA jIvananI rUparekhA kahI batAvI hatI. temaNe kahyuM hatuM ke jayaMtie karmavIra, raNavIra ne dharmavIranI uvAya che ane Aje ApaNe eka dharmavIranI jayaMti ujavavA bhegA thayA chIe ke je dharmavAre gujarAta dezamAM jainadharmanI jADejalAlI pravartAvI hatI. jemanuM jIvana daIne kAntarUpa hatuM tathA AcAra vicAramAM sara hatuM. tyAra bAda zeTha hAthIbhAI muLacaMde temanA nibaMdhamAM zraddhA jIvananI huka kathA ane temaNe jaina kema upara karelA upakAranuM smaraNa karAvyuM hatuM. bAda zAha bhogIlAla sAkaracaMde zrImad ravisAgarajInA jIvanacaritramAMthI nIkaLatA sara te nAmane nibaMdha vAMcI batAvyuM hatA. temAM zrImade karelAM keTalAMka upayogI kAryo ane temanuM nirmaLa cAritra tathA temanA aneka guNAnuM sArI rIte varNana karavAmAM AvyuM hatuM. bAda zeTha vIracaMda kRmAjIe paNa zrImadanA guNo saMbaMdhI keTaluMka vivecana karyA bAda bhANasAna saMghane daravarSe jayaMti ujavAya tathA ravisAgarajI pAThazALA je baMdha paDI che te cAlu karavA sucanA karI hatI. bAda DIAvA mAM AvelA paDadharI gAmanA eka kavI kAlIdAsabhAIe zrImanA guNAnuvAda karanArU eka kAvya vAMcyuM hatuM ne keTaluMka asarakAraka vivecana karyuM hatuM. tyArabAda zAha kezavalAla nagInadAsa zrImanI stutinuM kAvya gAI batAvyuM hatuM ke jethI nAomAM zAMti vyApI hatI. bAda zeka vivecana karyA pazcAta zeTha mAnalAla jecaMde paNa zrImadbhA guNanuM keTaluMka varNana karyuM hatuM. tyArabAda paramapUjya AcArya mahArAja sAhebe zrImadda nemasAgarajI mahArAje kriAddhAra kevI rIte , zIthIlAcAra kevI rIte vALe, saMvegI mA kevI rIte dIpAvyo tathA cAritramAM kevAM kaTa sahana karyA tyAdi viSayo upara vivecana karyA bAda zrImad nemasAgarajI mahArAjanA padane dIpAvanAra paTTadhara zrImad ravisAgarajI mahArAjanA guNonuM varNana karyuM hatuM. jemAM zrImad ravisAgarajI mahArAja sAhebe AcAra, upadezavaDe gujarAta dezanA jene upara anya upakAra karyo che. tenuM sAruM citra khaDuM karyuM hatuM ne tAbenA mana upara sArI asara thaI hatI. bAda kAma samApta karavAmAM AvyuM hatuM. te ja divase bapore prAMtIjavALA zeTha maganalAla govardhanarAma taraphathI navA prakAranI pUjA bhaNAvavAmAM AvI hatI. sAdhuomAMthI zrI raMgasAgara, kIrtisAgara, ddhisAgarajI, zrI raddhisAgaracha, devasAgara, nayasAgarajI ne sAdhvIomAM lAbhazrIjI, sumarIzrI AdI 6 sAdhvIoe hAjarI ApI hatI, ane baMne vakhate ghabhAvanA karavAmAM AvI hatI. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA mahesANAmAM zrImad munirAja zrI ravisAgarajI mahArAjanI jyati tA. 15--46-14 nA roja zrImad munirAja zrI ravisAgaraka mArAjane sparzagamananA vArSika divasa hovAthI temanI jyaMti ujavavAno meLAvaDo zaheranA upAzrayanA bhavya makAnamAM sAMjanA cAra vAge thayo hato, upAzrayanA mAnane dhvajA, patAkA vigerethI sArI rIte zAravAmAM AvyA hatA. ane cAra vAgate upAya mAgonALAthI cikAra bharAi gayA hatA, atrenI A darza sAdhvIoe paNa A meLAvaDAmAM bhAga lIdho hatA. munirAja zrI kunavijayajI, lalitavijaya vigere 14 munirAjoe padhArI meLAvaDAnI zebhAmAM anahada vadhArA karyA hateA. relI kAryakrama munirAja ane gRhasthAmAM vaheMcavAmAM AvyeA hato. tyArabAda hAraneAniyama vigere vAtrothI mahArAjazrInA guNAnuvAdanuM bhagalAcaNu thayA bAda noMdhaNI kAmadAra nI. chaganalAla motIcaMdre munirAja zrI kanakavijI mahArAjane pramukhasthAne birAjavA mATe darakhAsta mukI hatI. jene zrI sukhayoga loyabrerInA AsIsTaMTa sekreTarI nI. bakulacaMda dolatacaMda pATaNavALAe anumodana ApatAM sarvAnumate tALIonA avAja vacce munirAja kanakavijayache. mahArAja pramukhasthAne birAjyA hatA. 28 tyAbhAda mI. akulaca6 dalitacaMduM zrImadda visAgara mhArAjanuM TukAmAM jIvana vRttAMta kahI batAvI teozrInI kriyAzakti, adhyAtma jJAna tathA guNonuM yathAzakti vargana karI jayaMti jevA utsava prasaMge lokoe janahitanAM karavA lAyaka phArma, jayaMtinA hetusma ane temAMthI maLatA kAyadA vigere viSe asarakAraka chaMdomAM vivecana karyu hatuM. te pI mI. DAhyAbhAI nathubhAe jayaMti ujavavAnI jarUra mATe tathA mI. mANekalAla kALIdAse ane mAstara bhagavAna lAlabhAI e yatinA phAyadA viSe vivecana karyuM hatuM. A pramANe vaktAo tathI khelAyA bAda pramukha sAhebanI sucanAthI munirAja zrI lalItavijayajI mahArATe uttama purUSonAM rivA sAMbhaLavAnI jarUrIAta, temAMthI tva karavA lAyaka guNe ane jayati ujavavAnI khAsa japhaeNrIAta ma saMbaMdhI potAnA uttama vicArA AtAene jaNAvyA hatA. chevaTe A yaMtinA mAMgalika prasage ponAtA amulya vakhatanA bhALa ApI padhArelA munirAjo, sAdhvIkkha, samRkhyo ane bahenanA mI. bahucade upakAra mAnyo hato ane mahAtmAzrInI ya lAvI meLAvaDA visarjana thayA hatA. A prasaMge patAsAnI kalAvanA paNa karavAmAM AvI hatI. pATaNamAM ravisAgarajI mahArAjanI jayaMti--pATaNa khAte sAgaranA upAyamAM vattaka zrI kAntivijaya mahArAjanA pramukhapaNA nIce tA. 19-6-14 nA divasaM savAranA ujavavAmAM AvI hatI. te dhasage ghaNA sabhAsadoe hAjarI ApI hatI. kAntivi jayajI mahArAjazrIe marhuma mahAtmAkonuM jIvana caritra dhaNIja sarasa rIte kahI saMbhaLAvyuM hatu. khapeAranA TAIme pacAsarA pArzvanAthanA dare saMdha taraphathI pukhta ghaNA DA sAthe bhaNAvavAmAM AvI hatI, temaja AMgI cAvI bhAvanA esArI hatI, tathA marduma mahAtmAzrInI pAdukAe paNa AMgI racAvI hatI, ane manIyA pADAnA derAsaramAM paNa vAra AMkhatI sAthe pena vI hatI Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca ti. muni mahArAja ravisAgarajInI amadAvAdamAM ujavAyelI jyaMti--tA. 19 mIte zukravAre AmalI pALanA upAzrayamAM vRddha muni mahArAja ravisAgarajInI jayaMti uvavA mATe eka sabhA maLI hatI. sabhAmAM Azare 200 mANasoe hAjarI ApI hatI. sannAnA vidyArthIe gugalAcaraNa karI rahyA bAda jhaverI karAvalAla umAbhAInI darakhAstathI ane jhaverI lAlabhAI cunIlAlanA TekAthI jhaverI mohanalAla maganalAle pramukhapada cIkAryuM hatuM. zammatamAM mAstara hIMmatalAle pujya muni mahArAja ravisAgaranuM jIvana caritra vAMcI sa MbhaLAvyuM hatuM. temaNe jaNAvyuM hatuM ke ravisAgarajInuM sasArIpaNAmAM vada nAma hatuM, temanA janma gAma pAlImAM saMvata 18 mAM thayA hatA. teoe 32 varSanI uMmare muni mahArAja temanAgarajInA upadezathI amadAvAda mukAme dIkSA lIdhI hatI. temaNe ghaNuM uttama caritra pALI gAmA gAma vihAra karI ane upadeA ApI jaina dharmana ulhAra karavA mATe sakhata prayatno karyA hatA. tetrAe mesaNuA, pATaNa, pAlapura, sANaMda, surata, amadAvAda, lIMmaDI, pethApura, viranagAma vigere sthaLe, cAmAsuM karyu hatuM. tyAre bAda dAsI maNIlAla nathubhAI bI. e. e. pujya munisanuM vana caritra zuM zIkhave che te viSe ghaNuM sArUM ane asarakAraka bhASaNa ApyuM hatuM, temaNe jaNAvyuM hatuM ke A yaMti uvavAno prasarAnIya rIvAja jagananA ghaNA sudharelA bhAgopara STigocara thAya che, ane ApaNI jaina kAmamAM paNa thoDA samayathI A rIvAja dAkhala thayA che. jayaMti ujavavAthI ghaNA phAyadA thAya che. mAnA purAnA jIvana dhiA bhaviSyanI praznane mATe ghaNA anukaraNIya-daSTAMtarUpa thai paDe che. pujya muni mahArAja visAga pAne vinamA tathA rota svabhAvanA hatA. teoe eka ghaNuM uttama cAritra pALyuM hatuM. temano prabhAva traNa hatA. potAnA jJAnano ghaNA ja sArA upayAga karyA hatA. AnuM temaNe jaNAvyuM hatuM ke gurUtu e eka uttama guNa che. to ApaNe mahAna putronA jIvana caritramAMthI guNa graNa karavA beTho tyAdi muLacaMda AzArAma vairATIe gAyuM ke AvA mAtmAnAM jIvana caritrA phakta sAMbhaLavAthI phaI joIe teTalA lAbha thato nathI paraMtu te mahAbhA jevA ApaNe kavI rIte nI zaNu ane tevA yuvAne satata prayatno karavA joie. yAda mahetA maganalAla mAdhavalDae mahAtmA puSonAM jIvana caritrAthI thatA kAyadA viSe carama tirthaMkara mahAvIra svAmI, hemacaMdrAcArya, te sivAya saoNkreTisa, rAma, sItA, damayaMtI vigerenA dAkhalA ApI asarakAraka bhASaNa karyuM hatuM. sArAda pramukha sAhebe jaNAvyuM hatuM. mAre munirAja visAgaratha sAthe 31 varSane lAMbe anubhava thayAM hatA. te svabhAve zAnta nathI guda saMyama vratadhArI hatA. ane jaina dharmanA uddAra karavAne ghaNuM kANe viArA karatA hatA. tyArabAda sadhI sAnada pitAmbara tathA zAha AzArAma chaganalAle sabhAnI pUrNAhutimAM ravisAgaranuM yazogAna gAyuM hatuM ane chevaTe erDiMganA suprInTanTanTa karalAla DAhyAbhAI e padhArelA magRhasthAno AbhAra mAnyA bAda meLAvaDA akhAsta karavAmAM AvyA hatA. jaina. 29 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhiprabhA. mahAtmA ravisAgarajInA cAritrya uparathI udbhavatA vicAra. (lekhaka:-zaMkaralAla DAhyAbhAI kApaDIA.) mahAtmA ravisAgarajInuM cAdhi avalokamAM ApaNane spaSTa samajAya che ke teozrI kharekhara pavitra saMyama pALaka hatA. duniyAmAM vairAgya traNa prakAre utpanna thAya che. (1) mohagarbhAta, (2) du:kha gamata ane (3) dAna gamata. temAM je jJAna garbhIta vairAgya che te sauthI uttama che. zrImad ravisAgarajIne jJAna garbhIta vairAgya thayo hato. saMsAranI vicitra dizAnuM svarUpa temaNe potAnA jJAnathI ane potAnI dIrdha draSTithI avaLyuM hatuM. Aja kAla je keTalAka AjIvikAnA dae ke amuka amuka jAtanI sArI upAdhimAMthI mukta thavA mATe yA nahi to amuka prakAranI lAlasAe tRma karavA mATe vairAgya dhAraNa kare che paraMtu tevI rIte mahAtmA ravisAgaranA saMbaMdhamAM nahotuM. temanuM lobiMdu te phakta Atmika dizA prApta karvA tarapha ja pacANa karavAnuM hatuM. dikSA ApavAnA saMbaMdhamAM A maDAmA vicAre kharekhara prazaMsanIya hatA te temanA cAritra uparathI rapa sabajAya che. zrImada ravisAgarajI prathama khAtarI karyA bAda dikSA levA AvanArane dikSA ApaNA navAtA. hAthama cheDA vakhata tene pitAnI pAse rAkhIne tenAM Aga, zraddhA, svabhAva vize tapAsIne pachI dikSA ApatA hatA. eka vakhate eka thA ke visAgara pAse dilAnI mAgaNI karI, tethI tene potAnI pAse eka divasa rAkhe che, paraMtu teozrIne mAlama paDayuM ke A purUSa dikSA levAne gya nathI tethI tene dikSA ApI nahi. dhanya che AvA mahAmAne ! Aja to "ba be che ne je Ave te kha."kharekhara rikSA ApavAnA saMbaMdhamAM AvA mahAtmAonuM je anukaraNa karavAmAM Ave to sAsanane kevo udhAta thAya. paraMtu kyAM mAna mastAna thaI karatuM hoya, lobha lAlaca cheDatuM hoya nahi ane adekhAI keDI muke nahi evuM vAtAvaraNa jyAM chavAI rahyuM hoya tyAM pAtrApAtra levAnI te pachI jarUraja kavAM ra.. dikSA ApavAnI prazaMsanIya Tavane mATe zrImada ravisAgara sahu koTI dhanyavAda ghaTa che. bIjuM sAgaragaranA sAdhuera karI rIte huM cAritra pALatA tathA keTa badhA sAsana upara temano bhaktirAga hatA te mahAtmA ravisAgarajInA tema temanI pahelAMnA sAdhuonAM cAritra nIrIkSaNa karavAthI saheja samajAya tema che. je te sthaLe temAM vihAra karatA tyAM jJAnavRddhi karatA ane dharmopadezanA de, zrAvaka vikAo temaja anya matAvalaMbIone sAsanarAga banAvatA. te bhAvasAgarajIe udepuranA mahArANA bhImasiMhanI pratimA te uparathI sahaja samajAya tema che. "hAtha kaMkaNane AzInI jarUra nathI" tema te viSayamAM vadhu kahevAnI huM kaMI jarUra jato nathI. bAjI e bAbata paNa yAda rAkhavA jeIi che ke zrAvanA temanA upara kevo vizvAsa hatA ane temanA upadeza upara temanI kevI zraddhA hatI. te vizva saMvata 1914-15 nI sAlamAM jyAre pite viramagAma vihAra karyo te vakhate tyAM ghaNu divasathI devadavyane ghoTALo cAlatA hatA te pite dUra karyo. A uparathI ApaNane khAtrI thAya che ke temanA upadezathI mAnavajAti upara sArI chApa paDatI hatI. koI ema pUche ke tenuM zuM kAraNa hatuM ? te tene javAba eTalo ja ke temanuM zuddha cAritra ane jJAna garbhIta upadeza, jyAM jyAM pona vicaraNa tyAM tyAM sAsananI brini Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAmA vIsAgarajInA cAritrya upathI udbhavatA vicAra. 31 thatI. anya matavALAomAM paNa teozrInI chApa paDatI hatI. bIjuM zrImad ravisAgarajInuM cAritrya nirIkSaNa karatAM ema mAlama paDe che ke temanI pAse vinA prayAse ane aMtaHkaraNanA premathI ghaNe dikSA levA utsuka thatA. tenuM kAraNa zuM ? tenuM kAraNa eTaluM ja ke temanA hRdayanI nirmaLatA, sAsana upara athAga prIti, ane mAna pAna pAmavAnI dure cha rahita saraLa svabhAvanI pariNanI teja che. dilA e zAMtine viSaya che ane je ziSyane gurue pAsethI puratA pramANamAM zAMti na maLe to teo kadI dikSA levAne usuka thAya nahi. vaLI bIjuM teozrInA cAritryamAMthI e nirIkSaNa thAya che ke, teozrI ke. paNa sthaLe lAMbe vakhata nahi rahetAM ghaNuM vihAra karatA. chevaTa sudhInI avasthAmAM paNa pote vihAra karavA mukavA nathI, kAraNa ke teo te ema samajatA hatA ke sAsananI unnati vihAra karI ghaNa ane pratibodhavAthIja thavAnI che. amuka dezamAM ke amuka pradezamAM rahI upadeza karavAthI sAsananI unnati thavAnI nathI. vaLI vikaTa jevA sthAe tema jyAM ghaNA prakAranI agavaDa paDe tevA pradezamAM paNa teozrIe sAsananI unnatine mATe vihAre karyo che. te paNa teozrInA cAritrya uparathI saheja samajAya tema che. A zuM batAvI Ape che? teozrInI zAsananI vRddhi karavAnI tIvra abhilASA ane vijaya vimukAtA. kAraNa ke jyAM sudhI DAyAdi viyayanI prabaLatA haiya, mAnanI eDImAM jakaDAyA heya, abhimAnanA zikhare virAjatA haya, zithilAcAra banyA hoya tyAM sudhI AvI rItanA ugra vihAra thaI zake nahi te pachI paranI unnatinI te vAta ja zI ? jyAM sudhI vijaya kapAyAdinI vimuktatA thaI nathI tyAM sudhI paranA kalyANanI te vAta dura rahI paNa pitAnA AtmAnuM kalyANa karI zakAtuM nathI. je puruSo potAnA AtmAnuM kalyANa karI zake che teja purU paranI unnati karI zake che. chatAM paNa kahevata che ke, "Charity begins at home. "paheluM ghara ne pachI bahAra" A prasaMge je ApaNe eka nAnakaDuM darzana leze to te prastuta viSayane lene agya nahi , zakAya. eka zeThane be munima hatA. eka divasa pachI te ke be muninanI parIkSA levA bannene pUchyuM ke he muni ! kadAca ema dhAro ke tamArAM ne amArAM ghara joDe hoya ane tamAruM ne mAruM ghara bane saLagatAM hoya to tame prathama keruM ghara helo. te be paikI eke kahyuM ke eka bhADuM ne mAruM ghara sAthe baLAtAM hoya te paheluM tamAruM hasavuM ke pachI mAruM helivuM. tyAre bIjoe kahyuM ke zeTha, huM te pahelAM mArUM hAlavuM ne pachI tamAruM ThelavuM. AthI zeDa bIjo munine gumAstI rAkhyo ne prathamanAne rajA ApI. kAraNa ke zeTha vicAryuM ke je mANase potAnuM sudhArI zakatA nathI te kaMi pArakAnuM zreya karI zakatA nathI. tevI ja rIte je purUSo potAnA AtmAnuM ja bhaluM nathI karI zakatA teo pArakAnuM zuM bhaluM karI zakavAnA che. zuddha cAritra ane hRdaya nirmaLa dhoyA vinA bAhyADaMbara ane vAkyAturyathI kaMI vaLatuM nathI tethI tenI chApa joIe tevA pramANamAM paDatI nathI. pachI te phAve teTalI merI padavI dharAvo. phAve teTaluM jJAna dharAve paNa jyAM sudhI hRdayanI nirmaLatA nathI, mAnane manamAMthI vaMsa thayo nathI, dha ISya AdinuM sAmrAjya TakyuM nathI tyAM sudhI kaMi svaparanI zuddhi thAya nahi. AtmAnI viruddhatA-pavitratA thayA sivAya paranI unnati karavAnI AzA rAkhavI e vAmAM kilA bAMdhavA samAna che. mananI pavitratA hoya te te TAMkI rahetI nathI kAraNuM che tenAM kiraNo saMbaMdhamAM AvanArAonA aMta:karaNamAM otapreta rUpe kudaratI rIte ja chavAI rahe che. Ane pratyakSa dAkhalo ApaNuM mahAtmA ravisAgarajIne che ke jeonI pAse ghaNuM dikSIta Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 buddhiprabhA. thavA AvatA. saMghamAM paNa teozrInuM ghaNuM vajana 5DatuM. anya dharmae paNa jemaNe mAnanI lAgaNIthI prekSatA hatA. temanA zuddha cArika panA prabhAve vrata niyamAdinuM sArI rIte viSNu thavuM. temano amRtamaya upadeza zrAvaka, zrAvIe zAMtatAthI sAMbhaLatAM, tema teozrInAM vacana teo adhara jhIlI letAM. tema te mujaba vartana paNa karatA hatA, te temanA cAritrya uparathI spaSTa samajAya che. bIjuM, A mAtmAne samayane anukuLatA vArI kriyAne uddhAra karavAnI ghaNuM jarura lAgI tethI temaNe kriyA uddhAra karvAmAM pitAnA AtmAno gha8 bAga Avyo ane pitAnuM , pArtha temAM ghaNuM ja reDavuM. e khulluM che ke jayAre bhAre mahAtmAe A vasuMdharA upara ja-ma thAya che jyAre jyAre samayane anukuLa kuda vastunI jarUra che te pitAnA nA locanadhI jai te te vastu athAga mahenata ane dagInA nakha paNa amalamAM lAvavAnuM cukatA nathI evuM ApaNe purAtana tihAsa avalokana karIzuM te tene ApaNane sahastra dAkhalA ApaNI damiyAMdA AgaLa mojuda thaze. tevI ja rIte A mahAtmAne lAgyuM ke hAlamAM cAritryane aMge zithilatA baha che mATe prathama tene uddhAra karavAnI jarUra che tethI temaNe kiyA uddhAra karI jaina zAsanamAM thayelA mahAmAonI nAma mAlAnA maNakAmAM potAnA nAmane maNako parovI amaranAma saMpAdana karyuM. vaLI A mahAtmA mAzIla paNa bahu hatA. eka vakhata vijApuramAM te arthaphIla javA gayA hatA. te musalamAnI gherathI dara be hatA chatAM keTalAka bhALa musalamAnonAM chokarAMe kAMkarI corI karI sAdhu mahArAjane ja harAna karyA hatA. A vAta mahAjanane jANa thatAM temaNe te lene zikSA karavAne pravRtti karavA mAMDI paNa A mahAtmAe te pravRtti aTakAvI eTaluM ja nahi paNa te bALa javA para dayA vinaMtavavA lAgyA. dhanya che AvA mAmAne. kharekhara temanA cAritranI uttamatA banAvavAne A ekaja dAkhala purata che. teonA celA paikI muni mahArAja sAgarajI e hamaNa che vakhata para devaloka pAmavA che temanA vaDA ziSya buddhinidhAna, buddhisAgara sUrijI mahArAja che jeo hAla mANasAmAM birAje che te bALa brahmacArI che. temanA jJAnanI zAstranA, buddhi cAturyatA, vAkpaTutA ghaNAja prazaMsanIya che. temaja teozrAmAM samayane jANapaNuM ghaNuM disa cheteonuM jeoe vyAkhyAna sAMbhaLyuM haze yA teone teoe jAte anubhava karyo haze temane temanI vidatAnI khAtarI thaI haze tathA temanI na koma pratyene tIvra lAgaNI temaja sAsanAtinAM nAnAM biMduo temanA romeroma sparzI rahelAM anubhavyA vagara rahyA nahi haze. vaLI jevA pote vidAna che tevA pAte zIghratAthI lIvo paNuM banAvI zake che te temanA kuMka samayamAM banAvelA bhajana pada saMgraha bhAga sAna uparathI saheja samajAze . A upasthI teo hebanI kavItvati paNa kaMI ajAyaba tarehanI che ema kahyA sivAya cAlatuM nathI. jene pote kavi batAvI zake che tevA lekhaka paNa che te tenA sthApita a yAtma jJAna prasAra maMtLa taraphathI prakaTa thaela 30 gre uparathI vAMcaka vaMdane tene kaheja khyAla Avaze. vaDatA teo jenonA sAmAjIka sudhAraNAnA pANu kharekharA himAyati che eTaluM ja nahi paNa tenA sAthI che. A munizrI jaina komanI je sevA bajAvI che ne bajAve che te viSe jaoN ke bolavA besIe te bA, bolAya tema che." che. zrI vIra paramAtmA pratye arja karuM chuM ke he dayALu prabho ! jena kAmamAM AvA hare vira ratno pAke, sAmano na thAo, jJAnanI vRddhi thAo. evuM IchI viramuM chuM.