Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) hai. anusaMdhAna zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda 2006 mamd omainternationali for private & Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana,mAhitI vagerenI patrikA sampAdakaH vijayazIlacandrasUri zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2006
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 Adya sampAdaka: DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdakaH sampAdaka: vijayazIlacandrasUri samparkaH C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa amadAvAda-380007 prakAzaka: kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAnaH (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAya mandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 mUlya: Rs. 80-00 mudraka: kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013 (phonaH 079-27494393)
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana paramparAgata mAnyatA ane saMzodhana-A be bAbato paraspara virodhI che evI dhAraNA kyAreka baMdhAI jatI hoya che. aviveka ane andhazraddhA AvI dhAraNA baMdhAvAmAM moTo bhAga bhajavI jatAM hoya che. pAramparika mAnyatA sAthai andhazraddhA joDAI jAya ane saMzodhana sAthe aviveka joDAI jAya tyAre 'satya' DhaMkAI jatuM hoya che ane 'asatya'nuM caDI vAgatuM rahe che. svastha zraddhA hoya tyAre pAramparika mAnyatAo paratve paNa saMzodhanAtmaka dRSTithI vicAra karI zakAya che, ane jarUra paDye mAnyatA - parivartana paNa karI zakAya che. e ja rIte, vivekapUta saMzodhana kyAreya 'pAramparika vAto badhI khoTI ja che' ema svIkArIne cAlatuM nathI. saMzodhanadRSTine kAraNe pAramparika mAnyatA sAcI paNa puravAra thaI zake ane te vadhu zuddha-sammArjita svarUpe bahAra Ave evaM paNa banI zake. paramparAgata mantavyano piNDa mukhyatve zAstronA zabdo dvArA baMdhAya che. zAstrono zabda e zraddhAno viSaya che; 'nanu naca 'no nahi. to, saMzodhanAtmaka mantavyano piNDa aitihAsika temaja purAtAttvika purAvA onA AdhAre racAto hoya che. zAstravacano athavA sAhityika pramANo temAM potAno sUra purAvI jarUra zake, paNa tene hamezAM yathArtha mAnIne cAlavAnuM 'saMzodhana' mATe zakya nathI hotuM. dRSTisampanna, vivekI manuSyanuM kartavya che ke paramparA tathA saMzodhana - e banne vacce samanvayAtmaka santulana zodhavaM, banAvavuM dRSTino ughADa thayo hoya to saMzodhana thakI paramparA puSTa thAya tevuM ghaNuM maLe, avazya maLe. dRSTinA ughADanI pUrvazarata eTalI jaH abhiniveza tathA pUrvagrahathI mukta bano. saMzodhana aTakavAnuM nathI. paramparA kharekhara khoTI athavA nabaLI haze to te saMzodhananA pravAhamAM taNAI ja javAnI che. bAkI, svastha paramparAe saMzodhanathI bhaya rAkhavAnuM koI ja kAraNa nathI. "nirdoSaM kAJcanaM cet syAt, parIkSAyA bibheti kim ?" e vAta yAda rAkhavAnI che. bhaya, Akroza, virodha to paramparA mATe hAnikara ja banI rahe, e tathya bhUlavA jevuM nathI. A badhAM vAnAM - pramANabhUta tathyonuM nirantara ane nirantarAya svAgata e ApaNI paramparAnuM svastha lakSaNa ho ! 1 zI.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA vijayazIlacandrasUri zrImunicandrasUriviracita tIrthamAlAstavaH // zrAvikAdvayavratagrahaNavidhi // saM. vijayazIlacandrasUri 14 zrIsiddhacakrayantroddhAravidhi - vyAkhyA // saM. vijayazIlacandrasUri 23 parama yogIrAja AnandadhanajI mahArAja __ aSTasahasrI par3hAte the| ma0 vinayasAgara 29 mahopAdhyAya samayasundara racita aSTalakSI: eka paricaya ma0 vinayasAgara 36 saMzodhana viruddha kaTTaratA : gherI cintAno viSaya vijayazIlacandrasUri svAdhyAya : vizeSAvazyaka bhASya, zuddhipatraka (4) mAhitI : navAM prakAzano
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vijayazIlacandrasUri prAkRtabhASAnibaddha, 111 gAthApramANa, A tIrthamAlAstava, tenI antima gAthAmAM jaNAvavAmAM AvyA pramANe, A. municandrasUrinI racanA hovAnuM jaNAya che. te gAthAmAMnAM 4 pado sambhavataH vizeSanAmaparaka che, je kartAnI guruparamparA varNave che : mahendrasUri, bhuvanacandra (ke bhuvanendra ) sUri, candrasUri ane municandrasUri A 4 nAmo hovAnuM samajAya che. vastupAlakRta AbutIrthanA jinAlayanI noMdha A stavamAM (gA. 93) hovAne kAraNe, Ano racanAsamaya caudamI sadI hovAnuM mAnI zakAya. stavakAranI guru- gacchaparamparA jANavA mATe paTTAvalIomAM tapAsa karavAnI rahe che. joke A racanA vize 'jaina sAhityano saMkSipta itihAsa' (mo.da. dezAI) mAM koI noMdha jovA maLatI nathI. - zrImunicandrasUriviracita tIrthamAlAstavaH // 'tIrthamAlA' prakAranI racanAomAM, bhAratavarSamAM tathA samagra brahmANDamAM jyAM paNa jinapratimA hoya tathA jaina caitya hoya; jina - tIrthaMkaranA jIvananI 'kalyANaka 'nI ke anya viziSTa ghaTanA koI sthAnamAM ghaTI hoya; athavA koI viziSTa kAraNe koI khAsa sthalane 'tIrtha' tarIke svIkAravAmAM AvyuM hoya; te sarvane saMbhAravApUrvaka temanuM stavana tathA bhAvavandana karavAnuM prayojana, mukhyapaNe hoya che. tIrthasvarUpa padArtho tathA kSetronuM smaraNa karavuM, e jaina saMghamAM eka uttama puNyakarma ane bhAvayAtrArUpa kartavya manAyuM che. keTalIka vAra, koI sAdhumunirAja, koIeka moTA zaheramAM athavA to pote pAdavihAra dvArA vicaryA hoya te vibhAga / paragaNAmAM Avela jinAlayonuM varNana karatI kAvyaracanA paNa kare che, je 'caityaparipATI' athavA 'tIrthamAlA'nA nAme oLakhAya che. madhyakAlamAM aneka kavioe AvI racanAo karI che, je paikI ghaNI prakAzita paNa che. parantu te racanAo mahadaMze gujarAtI bhASAmAM hoya che. prastuta racanA 'prAkRta' mAM che, e tenI vizeSatA che. prathama pAMca gAthAmAM arihaMta - vandanArUpa maMgalAcaraNa karyA bAda kavi, potAne arihaMta sAMpaDyA hovA badala potAnI dhanyatA pragaTa kare che. 10-11
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 anusandhAna 36 gAthAmA pote jina - stuti AraMbhatA hovAno nirdeza teo Ape che. tyAra pachI 12 thI 15 e gAthAomAM atItamAM thayela 24 tIrthaMkaronAM nAmo, 16-18mAM vartamAnakAlamAM thayela 24 tIrthaMkaranAM nAmo tathA 19 - 22mAM bhaviSyamAM thanArA 24 tIrthaMkaronAM nAmo darzAvIne temanI stuti kavie karI che. jaina zAstro anusAra, manuSyalokamAM ane taduparAMta devalokamAM ghaNI badhI jinapratimAo 'zAzvata' hoya che. te caityo tathA te pratimAo sadAkALa 'hoya' ja che. 22-26 gAthAomAM pRthvI paranAM vibhinna sthAnomA rahela te zAzvata caitya / pratimAonuM smaraNa thayuM che; ane 27 - 32 gAthAomAM cAra prakAranA devalokamAMnAM caityo / pratimAonuM vivaraNa thayuM che. 33mI gAthAmAM kavi cokhavaTa kare cheke A sarva zAzvata pratimAo 'RSabha, candrAnana, vardhamAna, vAriSeNa' A cAra nAmothI ja oLakhAya che. vartamAna samayamAM, bharatakhaNDa (kSetra) nA temaja anya kSetronA amuka vibhAgamAM vartatA tIrthaMkarone 'viharamANa jina' tarIke oLakhavAmAM Ave che. vartamAne tevA 20 jina che. temanuM nAma varNana 34-39 gAthAomAM thayuM che. 41mA padyamAM jainomAM mAnya 7 pramukha tIrthono nAmanirdeza karIne pachIthI te paikI ekeka tIrthanuM varNana kavi vistAre che. 42-45mAM aSTApadatIrthanuM, 46-48mAM ujjayantatIrthanuM, 49-55mAM gajAgrapada tIrthanuM, 56-58 mAM takSazilAgata dharmacakratIrthanuM, 59-63mAM pArzvanAthanA ahichatrAtIrthanaM 64-66mAM vajrasvAmInA rathAvarta tathA kuMjarAvarta tIrthanuM, ane 67-68mAM suMsumArapuragata camarotpAta tIrthanuM varNana thayuM che. A pachI anya vividha jinatIrthonuM varNana cAlu thAya che. 70-71mAM sametazikharagirinI stavanA che. 73 75mAM vimalagiri - aparanAma - zatruMjayatIrthanI stuti che. AmAM 74 mI gAthAmAM AvatA 'kahamannaha tevIsaM jiNapayajuyalANa paDibiMbA ?' e vAkyathI eka aitihAsika tathya e jaDe che ke, kartAnA samayamAM zatruMjaya tIrtha paranA jinacaityamA 23 tIrthaMkaro (neminAtha sivAyanA) nAM caraNacihno (pAdukA) korelo koI pAdukApaTTa hovo joIe. A tIrtha para 23 jina AvelA ane 1 mAtra neminAtha nahi AvelA, evI jaina saMghanI paramparAgata mAnyatAno AvA paTTa dvArA paDagho paDato hovAnuM kartA sUcavavA mAge che.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 76mI gAthAmAM mathurAnA supArzvastUpa-tIrthanI vAta che. 77-80mAM bhRgukaccha-bharucanA azvAvabodhatIrtha tathA samaLIvihAranI vigata che. gAthA 79 pramANe, kartAnA vakhatamAM bharucanA jinAlayamAM jitazatrurAjA, azva, samaDI, sudarzanA- A badhAMnAM zilpo paNa hovAno saMketa sAMpaDe che. ane munisuvratajinanI pratimA 'jIvaMtasvAmI' tarIke oLakhAtI haze tema paNa (80) jANavA maLe che. gA. 81mAM sthaMbhanapura (AjanuM thAmaNA)nA pArzvanAthatIrthanI temaja pAvakagiri (pAvAgaDha)nA vIra-tIrthanI noMdha che. pAvAgaDha vAstavamAM jaina zvetAmbara saMgharnu tIrtha hatuM, tathA vastupAla-tejapAle paNa tyAM derAM karAvelAM te eka aitihAsika tathya to cha ja : A gAthA tene puSTi Ape che. 82 mI gAthAmAM eka navaM ja tathya ujAgara thAya che. zaMkhezvara-najIkanA pADalA gAmamAM neminAthanI prAcIna mUrti hatI e aitihAsika vAta che. te pratimA tyAM kanoja-kAnyakubjanA rAjAe sthApI hovAno nirdeza A gAthA dvArA maLe che. dantakathA tathA prabandhakathA evI che ke A. bappabhaTTisUrinA bhakta, kAnyakubjanareza 'Ama' rAjA mATe ambikAdevIe neminAthanI mUrti ANI hatI, te mUrti hAla khambhAtamAM hovAnI anuzruti che. parantu A gAthA te anuzrutine badalavAnI pharaja pADe che. joke have to pADalAgAmamAM te mandira tathA pratimA rahyAM nathI. paNa te mUrtine 'aiciramutti' arthAt atiprAcIna mUrti tarIke kavie oLakhAvI che. niHzaMka, kavinA vakhatamAM te pratimA tyAM vidyamAna haze. gA. 83mAM pArakara dezagata gaDDuragirinA RSabhadevanI tathA gA. 84 mAM bAhaDamera ane rADadrahanAM caityonI vAta Ave che. gA. 85-86 mAM satyapura (sAcaura)nuM varNana thayuM che. tyAM paNa kAnyakubja-nareze karAvela kASTha-pratimAno ullekha che. 85 mI gAthAmAM 'panarasavaccharasaie' e padano artha sphuTa thavo joIe; kAM to pAThabhUla hoya ema paNa bane. 87 mI gAthA, 86 nI jemaja, truTita che. temAM 'yakSavasati' gata vIrajinanuM varNana che. A yakSavasati eTale 'yakSa' (mallavAdI-bhrAtA) sAdhunI vasati ? 'yakSa' nAmanA zrAvakanI banAvela vasati ? ke 'yakSa' deva nAmA devajAti-vizeSanI vasati ? hAle kacchamAM 'jakhadeva'nuM thAnaka eka prakhyAta tIrtha che to khalaM. jo 87-88 e be gAthAo ne saMyukta rAkhIne tapAsIe to, koI eka tIrthakSetranI ja e vAta lAge che : yakSavasatimAM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 vIrajinaH dvitIya, cira-prAcIna caityamA candraprabhajina ane tRtIya, kumAravihAramA pArzvajina; Ama traNa caityanI vAta hovA- kalpI zakAya kharaM. kadAca, A pATaNanI ja vAta hoya to banavAjoga che. gA. 89mAM baMbhevi (brAhmaNavADA ?), palli (pAlI ? ke jIrApallI ?), nANaya (nANA), devANaMda (dIyANA) - A cAra tIrthagata vIrajinanAM stUpa caityornu kIrtana che. gA. 90mAM mevADanA 'naMdisamasesa' nAmanA (?) koI gAmamAM zakaTAlamantrIe karAvela vIra-caityanI noMdha herata pamADanArI lAge che. itihAsamAM AvI keTalIye vAto daTAyelI paDI hoya che, je Aje ajJAtaprAya haze. sukozalamuni e jaina itihAsa, prasiddha-viziSTa pAtra che. temanA jIvananI khAsa ghaTanA cittoDanA muggilagiri(mudgalaparvata ?) para banI haze teno izAro 91mI gAthA ApI jAya che. 92-96 gAthAomAM arbudAcalano mahimA vyakta thayo che. gA. 92mAM vimalamantrInA daza parivArajano gajArUDha hovAno ullekha itihAsanI dRSTie viziSTa gaNAya tevo che. gA. 97mAM AbUparvatanA mULa pradezasthita 'muNDasthala'mAM nandivRkSataLe zrIvIraprabhu potAnA chadmastha-vihArakALamAM kAyotsargadhyAne rahelA te pAramparika anuzrutino; tathA gA. 98 mAM, te sthaLe, punyarAja nAme gRhasthe, prabhubhaktithI prerAIne, vIraprabhunI pratimA sthApI hatI, ane te varSa vIraprabhunA janmathI 37muM varSa hatuM, teno spaSTa ullekha kartA Ape che. bhagavAna mahAvIranI 37 varSanI uMmare tathA dIkSA lIdhAnA sAtamA varSe rAjasthAnamA temanI pratimA banyAno A sAhityika ullekha, kartA samakSa koI prAcIna sazakta zrutiparamparA hovAno khyAla ApI jAya che. ane tethIja, gA. 99 mAM kartA umere che ke, Aje (kartAnA samaye) A tIrthane kiJcit nyUna evA 1800 varSa thayAM che. A uparathI kartAno samaya paNa nizcita thaI zake : atyAre vIra saMvat 2532 cAle che. temAM vIraprabhunA AyuSyanAM 72 varSo paikI 37 varSa choDI detAM vadhelA 35 varSa umeravAthI 2567 thAya. temAMthI 1800 bAda karIe to 767 rahe. temAMthI paNa 'kiJcit nyUna' eTale pAMca-dasa varSa ochAM karIe to paNa 13 mA zatakano cheDo ArAmathI AvI jAya. vadhu spaSTa karIe to, vikrama saMvat pUrvenA vIra nirvANa saMvatanA 470
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 varSa; temA vi.saM.nA 1300 varSa umeratAM 1770 varSa thAya. temAM vIra-jIvananA 72 varSa paikI 37 varSa bAda karIne zeSa rahetA 35 varSa umerIe to 1805 varSa thAya. ahIM kartAe 99 mI gAthAmAM 'kiMcUNA aTThArasa-vAsasayA eyapavaratitthassa' arthAt 'vartamAnamAM A pravara tIrthane kiJcit nyUna 1800 varSa thayAM che' evo nirdeza Apela che tene lakSyamAM laIe to, kartAne 1805 karatAM daseka varSa vahelA (A stavanA racanAkAra tarIke) laI javA par3e, to 1795 varSoM (A tIrthanA nirmANane, kartAnA samayamAM) thayAM hovAno aMdAja mAMDI zakAya. A samaya vikrama teramA zatakanI antima paccIsIno samaya thayo gaNAya. e rIte kartAno sattAsamaya tathA A kRtinI racanAno samaya paNa teramA saikAno uttara bhAga hovAnuM ApoApa nizcita thaI jAya che. gA. 100 mAM tAraNagiri (tAraMgA), kumArapAla, ajitanAtha- smaraNa thayuM che. gA. 101mAM vAyaTanagarasthita munisuvratajinanI jIvaMtasvAmIrUpa pratimAno temaja 1700 varSa (te kALe) purANI vIrajina-pratimAno ullekha noMdhapAtra che. je pratimA camatkArika hoya tene jIvaMtasvAmI tarIke oLakhavAnI prathA haze ? gA. 102mAM zrImAla, ArAsaNa, brahmANa (varamANa), Anandapura, siddhapura, kAsadraha, ajjAhara (ajArA) vagere aitihAsika sthaLono ullekha thayo che. gA. 103-04mAM gurjara, mAlava, koMkaNa, mahArASTra, kaccha, pAMcAla, marudeza, sAMbhara (zAkambharI), mathurA, hastinApura, saurIpura, tribhuvanagiri, gopagiri, kAzI, avaMtI, mevADa Adi dezomAM vartatAM dRSTa-adRSTa tathA zruta-azruta jinabimbonI stuti karI che. tyAra pachInI 105-111 gAthAomAM zAstromAM varNita vibhinna kSetro / pradezomAM vidyamAna vividha prakAranI jinapratimAonI, trikAlabhAvI tIrthaMkaronI, zAzvata-azAzvata saghaLAM tIrthonI, jinavaronAM kalyANakonI bhUmionI vandanA karavApUrvaka potAnuM nAma varNavIne kavie racanA samApta karI che. bhAvanagaranI jaina AtmanandasabhAnA ha.li. granthasaMgrahagata eka pratinI jheroksa nakalanA AdhAre A racanAnuM sampAdana thayuM che. AnI anya prati jo maLI Ave to je pATha trUTe che te meLavavAnuM sugama thaI zake. pratinI jheroksa ApavA badala te sabhAnA kAryavAhakono AbhArI chu.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 tIrthamAlAstavaH // zrI jinAya namaH // arihaMtaM bhagavaMtaM savvannaM savvadaMsi titthayaraM / siddhaM buddhaM niccaM paramapayatthaM jiNaM thuNimo // 1 // jaya jaya tihuaNamaMgala ! bhaTTAraya ! sAmisAla ! bhayavaMto / devAhideva ! jagaguru ! paramesara ! paramakAruNia ! / / 2 / / jaya jaya jagikkabaMdhava ! bhavajalahIdIva ! tihuaNapaIva ! jaya jaya jagaciMtAmaNi ! tihuaNacUDAmaNi ! jiNiMda !||3|| jaya jaya sivapahasaMdaNa ! asaraNajaNasaraNa ! dINauddharaNa ! / jaya jaya bhavabhayabhaMjaNa ! jaNaraMjaNa ! cchinnajaramaraNa ! // 4|| jaya kammajalahitAraNa-taraMDa ! guNarayaNadhAraNakaraMDa !! jaya visamabANavAraNa-varaMDa ! muNisumaNavaNasaMDa ! // 5 // dhannohaM puNNohaM sahalo maha esa mANuso jammo / jaM jiNa ! tuha payapaMkaya-pasAyapAsAyamabhirUDho // 6 // dhanno eso divaso jAma-muhutto vi esa supavitto / jammi tumaM tijagagurU bhavamarupahasuratarU patto / / 7 / / ajjaM maha ciMtAmaNi-surataru-suragAvi-bhaddakuMbhAI / sayalaM sulahaM jaM pahu ! aladdhapuvvo tumaM laddho // 8 // narayabhava-tiria-nara-sura-varasamudayanamiacalaNakamaladugaM / tihuaNajaNasuratarusama-mahanisamavi namaha tijagapahuM // 9 // aTThadasadosarahie sahie cautIsaaisayavarehiM / hayakohe kayasohe aTThamahApADiherehiM // 10 // jiarAge jiadose jiamohe aTThakammanimmahaNe / sivapurapahasatthohe gayabAhe thomi jiNanAhe // 11 // bharahammi tIakAle paDhamaM vaMdAmi kevali jiNidaM / nivvANijiNaM sAyara-mahAjasaM ceva vimalajiNaM / / 12 / / savvANubhu(bhU)i sirihara, dattaM dAmoaraM suteaM ca / sAmijiNaM muNisuvvaya - sumaiM sivagai tahatthAhaM // 13 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 namimo namIsarajiNaM anilaM ca jasoharaM kayagdhaM ca / dhammIsara suddhamaI sivakarajiNa saMva( da?)Na jiNidaM // 14 // saMpainAmaM vaMde cauvIsaimaM jiNaM sivaM pattaM / / ahuNA u vaTTamANe kameNa thuNimo jiNavariMde // 15 // namimo risahajiNidaM, ajiajiNaM saMbhavaM ca titthayaraM / abhinaMdaNajiNacaMda, sumaI paumappaha-supAsaM // 16|| caMdappahaM ca suvihiM sIalanAmaM jiNaM ca seaMsaM / vasupujjaM vimalaM taha aNaMta-dhammaM jiNaM saMtiM // 17|| kuMthujiNaM aranAhaM malliM muNisuvvayaM ca naminAhaM / nemi pAsaM vaMde cauvIsaimaM jiNaM vIraM // 18 // siripaumanAhanAhaM vaMdAmI sUradevatitthayaraM / taiaM supAsanAmaM sayaMpahajiNaM tahA turiaM // 19 // savvANubhUidevaM devasuaM udayasAmi-peDhAlaM / / puTTila-sayakittijiNaM muNisuvvaya-amamasAmi ca // 20 // paNamAmi nikkasAyaM nippulAyaM ca nimmamaM taM ca / siricittaguttasAmi samAhijiNa-saMvarajiNidaM // 21 // jasahara-vijayaM mallaM devaccAyaM aNaMtaviriaM ca / cauvIsaimaM bhaI ia bhAvijiNe namasAmi // 22 // vaMde veaDDesuM sAsayajiNaceiANa satarasayaM / tIsaM vAsaharesuM vIsaM gayadaMtaselesu // 23 // dasa kuru-tarusiharesuM tesiM parihIvaNesu taha asiI / vakkhAragirisu asiI paNasII merupaNagammi // 24 // isuAragirisu cauro cattAri namAmi maNuaselammi / naMdIsarammi vIsaM kuMDala-ruagesu caucauro // 25 / / evaM girikUDesuM giriNaitarusuM tarUNa kUDesu / ikkAraahiapaNasaya-sAsayajiNabhavaNa mahivalae // 26 // bAvattarilakkhAhia-koDI satteva bhavaNabhavaNesu / jiNabhavaNe u asaMkhe, vaMtaranagaresu paNamAmi |27||
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 vaNaceia saMkhaguNe joIsiesuM tao vimANesu / tevIsAhia sahasA, saganavaI lakkha culasII // 28 // suraThANesu a savahiM, sabhapaNage saTTi hoi paDimANaM / ceiamajjhe'TThasayaM, ceiadAresu bArasagaM // 29 // miliaM sayaM asIaM cauvIsasayaM tu naMdisaradIve / paiceia sesesu vIsasayaM paDima tiriloe // 30 // bhavaNavaIbhavaNesuM kappAivimANa taha mahIvalae / sAsayapaDimA panarasa koDisaya bicatta koDIo // 31 // paNapanna lakkha paNavIsa sahasA paMca sayA u cAlIsA / taha vaNa-joi suresu sAsayapaDimA puNa asaMkhA // 32 // usabhA caMdANaNa-vaddhamANa tahaya sirivAriseNA ya / savvA sAsayapaDimA puNa puNaravi ea caunAmA // 33 / / jaMbU dhAyai pukkhara-dIve vijayANa sattarisayammi / bhavie bhuvi bohaMte viharate jugavamarihate // 34 // namimo ukkosapae satarisayaM taha jahannao vIsaM / kaNaga-kalahoa-vidduma-maragaya-ghaNa-riTTharayaNanihe // 35 / / jaMbuddIve dhAyai-saMDe taha ceva pukkharaddhe a / sImaMdhara jugamaMdhara-bAhu subAhU sujAo a // 36 / / chaTTho sayaMpahapahu usabhANaNa taha aNaMtavirio a / sUrappaho visAlo vajjadharo taha ya gArasamo // 37 / / caMdANaNo sa siricaMdabAhudevo bhujaMga Isarao / nemipaha vIraseNo mahabhaddo devajasasAmI // 38 / / siriajiavIriajiNo ia ee saMpayaM viharamANe / vaMde vIsa jiNiMde tihuaNavaMde sukayakaMde // 39 // ia tIamaNAgayavaTTamANayA sAsayA ya viharaMtA / thuNiA jiNiMdacaMdA payapaMkayapaNayamAhiMdA // 40 // aovayamujjite gayaaMggapae a dhammacakke a / paoNsa rahAvattagayaM camarU~ppAyaM ca vaMdAmi // 41 / /
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 aTThAvayagirirAe paNamemi thuNemi taha ya jhAemi / dhammadhura dharaNausabhaM usabhaM paNamaMtasuravasabhaM // 42 // ajiAiNo vi sese varaaisese jiNe u tevIsaM / taha sAsayacaunAmA solasa paDimAu thUbhesuM // 43 / / usabhassa samosaraNA payapaMkayaaMkaNA u sivagamaNA / tavaladdhIrohagasiddhIu a aTThAvayammi thuNe // 44 // sura-asura-khayara-naravara-suriMdavaMdijjamANajiNabhavaNaM / aTThAvayagirititthaM naMdau jA vIrajiNatitthaM // 45 / / jAyavakulasiritilao nemI vayagahaNa-nANa-nivvANe / jau (jahiM ?) patto so naMdau, ujjaMto tiguNamiha titthaM // 46 // taM revayagirititthaM tiloasAraM tiloajnnmhiaN| ThANe tiloatilae tiloapahu nemi jaha patto // 47 // revayagirimma bhavajalahi-poabhUammi neminijjAmo / duhiaM dutthiavaggaM saggapavaggaM lahuM nei // 48|| sele dasaNNakUDe dasaNNabhaddassa gavvaharaNaTThA / sakko devAhivarha niaDDhei daMsae evaM // 49 // causaTThikarisahassA.... causaTThi aTThamuhajuttA / / paimuha daMtA aTThaya paidaMtaM aTTha vAvIo // 50 // paivAvi aTTha kamalA, paikamalaM lakkhapatta paipattaM / battIsavihaM nADaya, paikaNNia rayaNapAsAo // 51 // paipAsAyaM aTTha u, bhaddAsaNagAiM rayaNacittAi / siMhAsaNamegegaM sapAyapIDhaM rayaNamayacittaM / / 52 / / paisiMhAsaNamido paibhaddAsaNagamaggamahisIo / ia tipayAhiNapuvvaM gayaaggapayANi bhuvi do vi // 53 // paDibiMbiaTTho sakko vaMdai vIraM tao dasanabhaddo / vimhiamaNaso haricu(thu)yaNeNa vilaIu pavvaio // 54 // to suravai muNicalaNe khAmia uvavUhiuM divaM patto / gayaaggapao evaM jAo taha thuNaha vIrajiNaM // 55 / /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 anusandhAna 36 takkhasilAe usabho viAli Agamma paDima ujjANe / jA bAhubali ppabhAe eI tA vihario bhayavaM // 56 / / to tahiaM so kArai jiNapayaThANammi rayaNamayapIDhaM / taduvari joaNamANaM maNirayaNaviNimmiaM pavaracakaM / taM dhammacakka titthaM bhavajalanihipavarabohitthaM // 58 // sivanayari kusammavaNe pAso paDimaTThio a dharaNiMdo / uvari tirattaM chattaM dhariMsu [paumAvaI devI (?)] // 59 // tA heuM sA nayarI ahichattA nAmao jaNe jAyA / tahiaM namimo pAsaM vigyaviNAsaM guNAvAsaM // 60 // paDimAe ThiaM pAsaM kamaTho hari-kari-pisAyapamuhehiM / uvasaggia to varisai akhaMDajalamusaladhArAhi // 61 // udagaM jiNanAsaggaM pattaM to laha karei dharaNido / jiNauvari phaNAcchattaM so ..... dehabahiparihiM // 62 / / calaNAho gurunAlaM kamalaM to kamaTha khAmiuM naTTho / dharaNo gao saThANaM jiovasaggaM namaha pAsaM // 63 / / sirivayarasAmipaDhamAruhie selammi tesi khuDDeNa / paDhamaM kayamArAhaNa ..... tao cauro // 64 // raharUDho pAyAhiNa kAuM mahimaM kariMsu khuDDussa / [sakkAIyA (?)] rahaAvattaM titthaM [ca] taM namimo // 65 / / sirivairasAmirAhaNa-garimmi sakko raheNa aha kariNA / pAyAhiNaMto so via rahAvatto kuMjarAvatto // 66 / / jattha ya vajjapalANo camaro vIrappayaMtari nilukko / hariNA mukko tatto jiNapurao dasae naDheM // 67 / / to tahi titthaM jAyaM camaruppAyaM ca suMsumArapure / se ... vIraM tihuaNajaNavacchalaM namimo // 68 // ia bahuviha accheraya-nihIsu aTThAvayAiThANesu / paNamaha jiNavaracaMde subhattibharanamiramAhiMde // 69 // mAsaM pAovagayA vagghAriapANiNo jiNA vIsaM / siddhigayA jattha tahiM namimo saMmeagirisiharaM // 70 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 jaM saMmee saMghA ajiajiNiMdA paraM pi AiMsu / teNa ya so mahititthaM tiloajaNatAraNasamatthaM // 7 // jattha ya paDhamaM siddho puMDario'NegamuNisahassajuo / takkAlA jA jaMbU asaMkhakoDIu tA siddhA // 72 / / jattha ya siddhA paMDava-pajjunna-saMbAi jAyavA bahave / taM vimalaM vimalagiri thuNimo aivimalapayaheuM // 73 // jattha ya nemi muttuM nRNaM usabhAiNo jiNA rahiA / kahamannaha tevIsaM jiNapayajualANa paDibiMbA ? // 74 // tahiaM sirisettuMje suravarapujje aNegavaracujje / paNamaha jiNavaravasabhaM vasabhaMkaM vasabhasumiNaM ca // 75 // taccaNNiANa vAe seapaDAgA nisAi jahi jAyA / khavagapabhAvA taM thuNi mahurAi supAsajiNathUbhaM // 76 / / bharuacche koraMTaga-suvvaya-jiasattu-turaga-jAisaro / aNasaNa-sura-AgaMtuM jiNamahimamakAsi to tahi a // 77 / / assAvabohatitthaM jAyaM tannAma puNavi bIamiNaM / sirisamaliAvihAro siMhalidhuakAriuddhAro // 78 // .. jiasattu-Asa-samalI-pAsa-supAsA sudaMsaNA devI / nianiamuttihiM ajjavi sevaMti a suvvayaM tahiaM // 79 // ikkAralakkha chulasIi sahasa kiMcUNa varisa jassa tahiM / jIvaMtasAmititthe bharuacche suvvayaM namimo // 80 // sannihiapADiheraM pAsaM vaMdAmi thaMbhaNapurammi / pAvayagirivarasihare duhadavanIraM thuNe vIraM // 81 / / kannaujja nivanivesia-varajiNagehammi pADalAgAme / aiciramuttiM nemi thuNi taha saMkhesare pAsaM // 82 // pArakaradesamaMDaNabhUe gaDDaragirimmi usabhajiNo / naMdau tiloatilao avaloaNamattadinnaphalo // 83 / / sUrA caMde dunni a dunni ache vaTTaNammi jiNabhavaNe / cauro bAhaDamere pAsaM ca thuNAmi rADadahe // 84 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 sirikannaujjanaravai - kAria lavaNammi kIra dArumae / panarasa vaccharasaie (?) vIrajiNo jayau saccaure ||85 // aibahuaccharianihI raho a paDaho a I [saccau] re vIrajiNabhavaNe // 86 // 1 navanavailakkha dhaNavai thuNi vIraM jakkhavasahIe ||87|| taha cirabhavaNe biie vaMde caMdappahaM tao taie / paNayajaNapUriAsaM kumaravihArammi siripAsaM // 88 // baMbhevi - palli - nANaya- devANaMdesu vIranAhassa / payapaumajuaalaMkia thUbhaku ( ka ) e ceie vaMde // 89 // mevADadesagAme thuNemi bhattIi naMdisamasese (?) / sagaDAlamaMtikAria- jiNabhavaNe nAyakulatilayaM // 90 // sukkosalamuNisucaria - pavittasiharammi muggilagirimmi / saMpai cittauDakkhe ciratarabahucei thuNimo // 91 // abbuagirivarasihare jiNabhavaNaM vimalaThAviaM vimalaM / vimala pariehiM dasahiM gaiMdarUDhehiM kayamahimaM // 92 // airammamaivisAlaM mahaDDiaM surakayaM va paDihAi / varajaNabhavaNaM bIaM pivittha sirivatthupAlakayaM // 93 // dhoakaladho animmia-payaMDadhayadaMDamaMDiaM ubhayaM / varasAyakuMbhagayadaMbha - kuMbhasobhaMta bhaggaM // 94 // paDhamajiNabhavaNa jalaNihi - gabbhe ciMtAmaNi thuNe usabhaM / avaravarabhavaNasuragiri-taDi amarataruvva nemijiNaM ||15|| nayaNadugaM va sutAraM sirigharajualaM va rayaNapaDipuNNaM / rehai jiNabhavaNadugaM abbu agirivaranariMdassa // 96 // abbu agirivaramUle muMDathale naMdirukkha ahabhAge / chaumatthakAli vIro acalasarIro Thio paDimaM // 97 || to punnarAyanAmA koi mahappA jiNassa bhattIe / kArai paDimaM varise sagatIse vIrajammAo ||18|| anusandhAna 36 --
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 13 kiMcUNA aTThArasa- vAsasayA eapavaratitthassa / to micchaghaNasamIraM thuNemi muMDatthale vIraM // 99 / / mahaimahAlayaaisaya-nimmalaaccherabhUavaramuttI / ajiajiNo tAraNagiri-kumAranivaThAvio jayau // 100 / / vAyaDanayare muNisuvvayassa jIvaMtasAmipaDimamahaM / vaMde taha vIrajiNaM satarasaMvaccharasayA jassa // 101 / / taha sirimAlArAsaNa-baMbhANANaMdasiddhipurapamuhe / kAsaddaha-ajjAhara-puresu ciraceie thuNimo // 102 / / gujjr-maalv-kuNkunn-mrhtttth-sortttth-kcch-pNcaale| maru-saMbhari-mahurAuri-hatthiNapuri-soriapurAI // 103 // tihuanngiri-govgirii-kaasi-avNtii-mivaaddmaaiisu| desesu jiNe thuNimo diTTha-adiDhe sue asue // 104 / / taha jaMbudIva-dhAyai-pukkharadIvaDDa-vijayasatarisae / je keI gAmAgara-naga-nagarAI a tahiaM tu // 105 / / jANi gihaceiANi a jANi a jiNabhavaNa tesu jA paDimA / guruA jA paNadhaNusayaM lahuA aMguTThapavvasamA // 106 / / sura-narakaya maNi-kaMcaNa-rIrI-ruppAi jAva lippamayA / chaumatthehiM ama(mu)NiasaMkhAu namAmi tA savvA // 107|| je aiA titthayarA je u bhavissA aNAgae kAle / je Avi vaTTamANA te savve bhAvao namimo ||108 / / surakaya-maNuakayaM vA bhuvaNatige sAsayaM ca jaM titthaM / taM sayalamiha Thio vi hu maNa-vayaNa-taNUhi paNamAmi // 109 / / jattha jiNANaM jammo dikkhA nANaM ca nisihiA Asi / jaiaM ca samosaraNaM tAo bhUmIu vaMdAmi // 110 // evamasAsaya-sAsaya-paDimA thuNiA jiNiMda caMdANaM / sirimaM mahiMda-bhuvaNiMda-caMda-muNicaMda thuamahiA // 111 // iti zrItIrthamAlAstavanam // suzrAvikA kuMari paThanArtham //
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrAvikAdvayavratagrahaNavidhi // anusandhAnanA ArambhanA koI aMkamAM ' zrAvikAvratagrahaNavidhi' nAme eka kRti pragaTa thaI hatI. tenA jevI ja be racanAo atre prastuta che. khambhAtanA tADapatra bhaNDAranI, kra. 116 dharAvatI, bRhatsaMgrahaNInI prata che. temAM patra 3544mAM A banne pATha che. saMvat 1287 mAM aNahilapura pATaNanI bUTaDi nAmanI zrAvikAe tathA nAgapuranI lakhamasirI nAmaka zrAvikAe, zrAvakadharmocita bAra vrato uccarelAM. te bannee kayA vratanA kayA niyamo svIkArelA tathA kevIkevI chUTa rAkhelI, tenI noMdha AmAM che. Adhunika jaino paNa AvAM vrato le tyAre tenI TIpa ( noMdhapothI) lakhI rAkhe che. 13 mA saikAmAM lakhAtI AvI TIpa prAkRta bhASAmAM ane te paNa gAthAbaddha lakhAtI haze, te A jotAM jANavA maLe che. zrAvikAo pote abhyAsI hoya ane Ama lakhatI hoya ema paNa sambhavita che, ane temanA Azayane anurUpa gAthAo vratadAtA gurujano banAvI Ape te paNa zakya che. alabatta, A gAthAo samajavA jeTalo abhyAsa to te bahenono hoya ja. saM. vijayazIlacandrasUri bUTaDi zrAvikAnI noMdha 61 gAthA pramANa che, ane lakhamasirInI noMdha 41 gAthAnI che. alagaalaga gAmonI be bAIonI noMdha ekasAthe maLe che teno artha ema paNa thAya ke banne koI miSe eka sthAne ekatra thaI hoya ane sAthe vrata lIdhAM hoya. athavA to koI gurujane potAnI pAse vrata lenAra A banne zrAvikAonI vratanoMdha potAnI pothImAM UtArI rAkhI hoya. 12 vratonA niyamonI A noMdhamAM AvatAM vidhi - niSedhono abhyAsa karanArane te samayanA sAmAjika vAtAvaraNa aMge, dhaMdhA - vyavasAya tathA rItarivAjo aMge ghaNuM jANavA maLe tema che. keTalAka zabdo paNa navA tema rasaprada hovAnuM jaNAya che. varSo pUrve lakhI rAkhela A be racanAo atyAre to yathAvat ahIM prakaTa karavAmAM Ave che.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 15 'bUTaDi' zrAvikAvratagrahaNavidhi // .. namiUNa mahAvIraM dasaNamUlaM gihatthadhammamahaM / ginhAmi savvabhavakaya-micchattAviraipaDikamaNo(NA) // 1 // arahaMto maha devo jAvajjIvaM suriMdakayasevo / jiNapannatto dhammo gurU jiNANAThiyA sAhU // 2 // loiyamicchaM vajje tivihaM tiviheNa bhAvao savvaM / davve kuha(jaha)sattIe dakkhinnAyaMkamAIhiM // 3 // dhammatthamannatitthe na kare tava-nhANa-dANa-homAI / jiNavaMdaNaM tivelaM saMkheveNamA(saMkheveNaM ?) karissAmi // 4 // taMbola-pANa-bhoaNa-pANaha-tthI-bhoga-suyaNa-niTThavaNaM / muttuccAraM jUyaM vajje jiNanAhagabha(bbha)hare // 5 // pANivaha 1 musAvAe 2 adatta (3) mehuNa 4 pariggahe ceva 5 / disi6 bhoga 7 daMDa 8 samaiya 9 desa 10 posaha 11 atihidANe // 6 // jAvajjIvaM jIvaM thUlaM saMkappiyaM niravarAhaM / maNavAyAkAehiM na haNemi ahaM na ya haNAve // 7 // nara tiri dehagayANaM gaMDolAINa pADaNe jayaNaM / kAhaM jalUyalANe vahaciMtA-bhAsa-ciTThAsu // 8 // kannAgobhUmigayaM nAsavahAraM ca kUDasakkhi ca / mUlamalIyaM dutihaM vajje mottuM sayaNakajjaM // 9 / / khattaSa(kha)NaNAI coraMkArakaraM rAyaniggahakaraM ca / jaM tinnaM taM maNavayataNUhiM na kare na ya karAve // 10 // saMghAsukajja-lahaNijja-dijja-paDikiyavirADavavahAre / nihi-sAhu-sayaNasuMke bIe taie vae jayaNA // 11 // vajje dutihaM divvaM egatihaM tiriya-maNuyamegegaM / mahattaM (? mehunnaM) mAsaM pai dinapanarasasaMtabhajjAe // 12 // khettaM vatthaM ruppaM kaNagaM dhaNa-dhana-dupaya-caupAyaM / kuviyaM pariggahe nava-vihegativihaM karemANaM // 13 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 anusandhAna 36 khette halAiniyamo vADaga-ghashaTTa-caura-hatthummi / ruppapalatIsa-kaNage dasa, gaNimaM dharimaM parichijjaM // 14|| rokkehi samaM paNagaM dammasahassANa lohadhaDI / coppaDa-ghaDapannAsaM tIsaM mUDAi dhannANa / / 15 / / lavaNaM khaDiyA tUrI vesaNa jIrAi saMgari sakUDo / kairAi baheDAI mullasayaM dammadusayANaM // 16 // dupaega-saMtabhajjA aNeka-caukammakAriNo majjha / dunni sagaDANi dasame cauppayA muttu gabbhagae // 17 // kuviyaM maha mokkalayaM kaccolaya-thAla-cabhaya-aduNIyA / AsaNa-sijjAIyaM dammANaM egasayamANaM // 18 // nikkhevoddhArehiM dhaNavuDDIe a NAhathavaNIe / nihi sAhusakkadavve kahiMci gahie vi no bhaMgo // 19 // iya vivario vi savvo pariggaho tiNhasahasaparimANo / dhAremi hojja ahio dhamme sayaNe va dAyavvo // 20 // lahaNayaladdhaM aDDA(ddA)Na DullayaM niyamiyaM pi jaM vatthu / varisaMte vikkisaM(ssa) gahiyaM ca nariMdaviTThIe // 21 // baMdhava-puttAigihe jayaNAe majjha mokkalA tattI / sAhammiyassa dutthiya-kuDaMbamaidANasaMThavaNaM // 22 // aNahillapurA cauddisi egatihA joyaNANa sayamegaM / do uDDamaho vIsaM dhaNuhe gacchAmi naiparao // 23 // no pavahaNeNa jalahiM lAbhatthaM jAmi bhoga-uvabhoge / duviha-tiviheNa maMsaM vajje egaviha-tiviheNaM // 24 // osahaamissa-mahu-majja-maMkhA(kha)Na-sagharaNaMtakAyANi / paMcuMbaribAvIsaM davve komalaphalaM vajje // 25 // dharaNosUrAIyaM muttuM nisi asaNa-khAime na jime / gorasamIsaM vidalaM jayaNA saMsattabhatte ya // 26! / aMgohalaNe dasagaM mAse jalagaggaregapatteyaM / bhogattha pahANamegaM karemi jalagaggaridugeNaM // 27 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 kaNamANaya do divase khAima do ceva bhoyaNabbhaMge / egaM ghaya-tillapalaM pANe jalagaggarI egA // 28 // atthANayANa niyamo tIsaM davvANi cchinniu saccittA / vigaIo donni diNe gaNiyaphalANaM ca sayamegaM // 29 // toliyaphala - palavIsaM maviyaphalANaM ca mANayaM egaM / elAI karasatigaM solasa pattANi pUgadasaM // 30 // khaMDiyapasayavilevaNa kusumAI ega damma maha bhoge / paMcatiyalio divase muleNa (?) gAo dammasayaM ||31|| sIUTTaNamahigaM piha AbharaNaM tIsakarasamahigaMpi / Usavakajje sijjA - dasagaM baMbhaM ca divasammi ||32|| payarakkhajo atinniu cchipagamAI vi jAikammANi / vajje kharakammammi ya muttuM bhaMDAra - kodvAraM // 33 // suMkiya- pAriggahiyaM gAme tihalikkhayaM ca ahigAre / rAyAmaccAi (I)yaM vajje egaviha-tiviheNaM ||34|| iMgAlakammaniyamo muttuM calaNadugAI lattINaM / karaNaM kaMsAIyaM maNihaMDaM kAravemi ahaM // 35 // vaNakamme paricchinne taNa - phala - kaTThAI dha (da) mbhapaMcasayA / vArise kaNAidalaNe diNammi maha vIsa seIo ||36|| sagaDa-tadaMgaghaDAvaNattaccikkaNaNe [ya] vajjimo viti / bhADIkamme varise mokkalayaM dammapaMcasayA ||37|| halakhaDaNa- - uDDusila - uTTa - iTTa - gArANa vosire - vitti (ttiM) / lavaNAiAgA(ga)rANaM khaNaNeNa khaNAvaNeNaM ca ||38|| daMta-maNi-camara- camme katthUriya- pUi - kesi - mottAI / akkha-maha-saMkha-suttiya - kavaDa - - siMgArAre (?) na kiNe // 39 // lakkhA-dhAhai-maNasila - sohaggiyama... guliyamAINi / mahu majja maMkhaNa vasA rasavANijjaMmi vajjemi ||40|| kesavaNijjaM vajje varise mottuM cauppayA dasa u / dhaNuha - visa- sattha-visa - hala - jaMtiNi-hariyAlavANijjaM // 41 // 17
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 ucchu-tillajaMta-nillaMchaNa-davadANa-saradahatalAgANaM / sosaM majjArAIposaM vajjemi asaIe // 42 // cauvihamaNatthadaMDaM avajjhANa-pamAya-hiMsa-appiNaNaM / pAuvaesaM vajje avajjhANaM aTTa-ruddANi // 43 / / ajarAmaratta-vijjAhariMdakIlAI desabhaMgAI / accaMtamasaMbaddhaM ma(mu) huttaparao na ciMtemi // 44|| kiMcI jUyaM sANAijohaNaM DibharUyakIlAI / jalahiMDolayalIlAiyaM ca na kare pamAyamahaM // 45 // dakkhinna-bhayAbhAve khaggAI hiMsae na appemi / thUlaM pAuvaesaM vajje goNAidamaNAI // 46 / / samaiya taha paDikamaNe niruo sAmaggisannio kAhaM / varisaMmi sayaM egaM mAse sajjhAyapaMcasae // 47 // aTThami-caudasi-putrima-amAvasA-pajjusavaNa-caumAse / jiNapUyA gurunamaNaM tavovisesaM karissAmi // 48 // anhANaM baMbhavayaM visesavAvArajayaNamavi kAhaM / desAvagAsiyavae divase dasa joaNA gacche // 49 / / paidivasaM vAvAre vajje puDhavi-jala-vAu-vaNakAe / cauro cauro paharA teukkAyaMmi paharadugaM // 50 // rayaNIposaha cauro kAhaM sAmaggisattio varise / sAhusai saMvibhAgA cauro esaNIyabhatteNaM // 51 // sai vibhave dhammavae dammadurga demi haM sukhettesu / tihivIsaraNe niyamo puNo karissAmi bIyadiNe // 52 // jai kahavi kasAyavasA bhaMgo puvvotta hojja niyamesu / sajjhAya paMca u sae ekkAsaNayaM ca kAhAmi // 54 // jattha visiTTho niyamo na i lihio sovi egativiheNaM / neu(o) duvAlasavae dharemi sattIe jAjIvaM // 55 / / muttuM rAyabhiogaM gaNAbhiogaM balAbhiogaM ca / devAbhioga-guruniggahaM ca taha vittikaMtAraM // 56 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 19 dubbhikkha-dharaNa-osaha-caMdaggaha-desabhaMga-AyaMke / addhANa-nAsa-guru-saMgha-kajjapamuhaM ca muttUNaM / / 57 / / annattha aNAbhogA sahassAgArA ya mahattarAgArA / savvasamAhIpaccaya-AgArAu(o)ya maha niyamA / / 58 / / samaNovAsagadhamme AraMbhajathUlajIvaghAyAi / jaM kiMci mukkalaM mu(ma)ha taMpi na jA viraipariNAmo ||59 / / sammaiMsaNamUlo vayakhaMdho guNavisAlasAhAlo / gihidhammakapparukkho sivasuhaphalao lahuM hou // 60 // arahaMta-siddha-sAhU-sudiTThisura-appasakkhigihadhamma / bArasacaurAsIe bUTaDi paDivajjae sammaM // 61 / / 'lakhamasirI' zrAvikA vratagrahaNavidhi // nAmiUNa mahAvIraM daMsaNamUlaM gihatthadhammamahaM / ginhAmi savvabhavakayamicchattAviraipaDikamaNo(NA) // 1 // arahaMto maha devo jAvajjIvaM suriMdakayasevo / jiNapannatto dhammo gurU jiNANAThiyA sAhU // 2 // loiyamicchaM vajje tivihaM tiviheNa bhAvao sammaM / davve jahasattIe dakkhinnAihiM mAIhiM (dakkhinnAyaMkamAIhiM) // 3 // dhammatthamannatitthe na kare tavanhANadANahomAI / jiNavaMdaNaM tivelaM saMkheveNa vi karissAmi // 4 // taMbola-pANa-bhoyaNa-pANaha-tthIbhoga-suyaNa-niTThavaNaM / muttuccAraM jUyaM savaso vajjesi (? mi) jiNabhavaNe / / 5 / / pANavaha 1 musAvAe 2 adatta 3 mehuNa 4 pariggahe ceva 5 / disi 6 bhoga 7 daMDa 8 samaIya 9 dese 10 posaha 11 atihidANaM 12 / / 6 / / jAvajjIvaM [jIvaM] thUlaM saMkappiyaM niravarAhaM / maNavAyAkAehiM na haNemi ahaM na ya haNAve // 7 // naratiridehagayANaM gaMDolAINa pADaNe jayaNaM / kAhaM jaloyalANe vahaciMtAbhAsaciTThAsu / / 8 / /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 anusandhAna 36 kannAgobhUmigayaM nAsavahAraM ca kUDasakkhijjaM / thUlamali(lI)yaM dutihaM vajje muttuM sayaNakajjaM // 9 // khattakkhaNaNAi coraMkArakaraM rAyaniggahakaraM ca / jaM tinaM taM maNavaya- taNUhiM na kare na ya karAve // 10 // saMghAikajjalahaNijja-dijjapaDikiyavirADavavahAre / nihisAhusayaNasuMke biie taie vae jayaNA / / 11 / / duvihativiheNa divvaM egavihaM tivihao ya tericchaM / mehuNamegegavihaM maNuyaM vajjemi parapurisaM // 12 // dhaNa dhanna khitta vatthU ruppa suvanne cauppae dupae / kuvie pariggahe nava-vihegativihaM kare mANaM // 13 // gaNimaM dharimaM meyaM pAricchijjaM ca doNha sahassANaM / pUgAI khaMDAI ghayAi vatthAI cauhadhaNaM // 14 // rokkANa dosahassA khArIegA u savvadhannANaM / lavaNassa tIsa seI dasa seI vesavArANaM // 15 / / khettaMmi vAyagego gharahaTTA donni ruppapaladasagaM / kaNagapala dasa savacchA gAvI vasahA karaha do do // 16 / / egA chelI tirie sese vajjemi sagaDamahamegaM / kammakaradugamaNakaM kuviyaMmI egadammasayaM // 17 // dammasahasso savvo pariggaho tattiputtapaIgehe / niyamiyalahaNayaladdhaM DullaM vikkemi varisaMto // 18 // no pavahaNeNa gacche nAgapurAU caudisiMmi [ahN]| joyaNasayamegegaM do uDDamaho dhaNuha cttaa[ri]||19|| dutihaM maMsaM vajje egatihamaNosahaM ca mahumAI / dharaNAi muttu rayaNI-bhattaM komalaphalaM vajje // 20 // bAvIsaM davvAI aNaMtakAyAi gorasA mIsaM / vidalaM vajjemi ahaM natte jayaNAu saMsatte // 21 // kaNamANatigaM nehe palamegaM majjha bhoyaNabbhaMge / . jalagaggaregapANe atthANaya sesu cauvigaI / / 22 / /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 21 paNasaccittA ttIsaM davvAI gaNiyaphalasayaM egaM / maviyANa dunni mANA duucchulaTThI ya dugavIsaM // 23 / / solasa pannA khaMDiya pasaI divasaMmi satta tiyalio / kaNagapalANayadasagaM vIsaM aMgohalI mAse // 24 // NhANatiga kuMkumAI bhoge igadamma khaTTadasagaM me / elAipalaM divase palANi dasa toliyaphalANaM // 25 // vajje vi jAikammaM kharakammaM taha ya mAsamajhami / kammAdANa tu bhoge mukkalayA damma me vIsaM // 26 / / vajje aNatthadaMDe ajarAmaramAicarimavajjhANaM / jUyaMdolajjhillaNa-viruddhavigahApamAyaM ca // 27 // paidivasaM vAvAraM vajje puDhavijalavAuvaNakAe / cauro cauro paharA teukkAyaMmi paharadugaM // 28 // dakkhinnabhayAbhAve khaggAI hiMsae na appemi / thUlaM pAvuvaesaM vajje goNAidamaNAI // 29 // sAmAiya tIsa varise do posaha vaMdaNANa saddhIyA / sajjhAisahasadasagaM joyaNadasagaM diNe jAmi // 30 // aTThamicaudasi caumAsa pajjusavaNesu sati sabbhAve dugabhattaM / (?) anhANaM baMbhavayaM na kare cIrAidhuaNAiM // 31 / / sammamasaMbharaNe taha tihINaNaMtaratihIsu me niyamA / varisehaM sattIe dammaddhaM demi jiNadhamme // 32 / / aTThadasapAvaTThANe cirakaya ahigaraNa savvamAhAraM / majjhimakhaMDA bAhiM tivihaM tiviheNa me cattaM // 33 / / jai kahavi pamAyavasA bhaMgo puvvutta hojja niyamesu / sajjhAya paMca u sae ekAsaNayaM ca kAhAmi // 34 // jattha visiTTho niyamo na ya lihio sovi egativiheNaM / neo duvAlasavae dharemi sattIe jAjIvaM // 35 // mottuM rAyabhiogaM gaNAbhiogaM balAbhiogaM ca / devAbhioga-guruniggahaM ca taha vittikaMtAraM // 36 / /
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 anusandhAna 36 dubbhikkha dharaNaUsaha caMdaggaha desabhaMga AyaMke / addhANanAsa guru saMghakajjapamuhaM ca muttUNa // 37 // annattha aNAbhogA sahasAgArA ya mahattarAgArA / savvasamAhIpaccayaAgArAo ya maha niyamA // 38 // samaNovAsagadhamme AraMbhajathUla(jI)vaghAyAI / jaM kiMci mokkalaM maha taM pi na jA virayapariNAmo // 39 // sammaiMsaNamUlo vayakhaMdho guNavisAlasAhAlo / gi[hi] dhammakapparukkho sivasuhaphalao lahuM hou // 40 // arahaMtasiddhasAhU - sudiTThiguruappasakkhigihidhammo / bArahasattAsIe paDivajjai lakhamasirI sammaM // 41 // / chaH // zubhaM bhavatu sakalasaMghasya //
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIsiddhacakrayantroddhAravidhi vyAkhyA || saM. vijayazIlacandrasUri zrIsiddhacakrayantra e jaina dharmanuM eka viziSTa ArAdhya yantra che. pAMca parameSThI ane 4 jJAnAdi guNo ema nava padonAM tAttvika ane tAntrika saMyojanathI nirmita A yantranI viziSTa - vistRta upAsanAnI prakriyA jaina saMghamAM Aje paNa pravartamAna che. A yantranI upAsanAnI aitihAsika vigato mATe itihAsavettA paM. zrIkalyANavijayajI kRta 'nibandhanicaya'no A viSayano lekha jovo jarUrI che. siddhacakano sIdho sambandha zrIpAla - mayaNAnI kathA sAthe joDAyelo che. A banne pAtronI kathA, sarva prathama, nAgapurIya bRhattapAgacchanA zrIratnazekharasUrie racela 'sirisirivAlakahA ' (15mo zataka) mAM upalabdha thAya che. te pUrvenA zvetAmbarasaMghanA koI puruSe A be pAtro viSe kAMI lakhyaM hoya athavA AgamomAM te pAtrono koI ullekha hoya tevuM jANavAmAM AvatuM nathI. jaino dvArA thatA nityapAThanA sUtrarUpa 'bharahesara' nI sajjhAyamAM paNa A benAM nAmo gerahAjara ja che. zrIratnazekharasUrie 'sirisirivAlakahA mAM zrIpAla - mayaNAnI kathA rasaprada rUpe guMthI che. temAM ja, prasaMgopAtta, siddhacakrayantranuM svarUpa paNa temaNe darzAvyuM che. te varNananI mukhya 12 gAthAo che, jeno arthabodha jaina tantravidyAnA jANakArone ja thaI zake tevI te gahana che. te artho tathA upAsanAvidhinA AmnAyanuM rahasyodghATana, kartAnA ja ziSya AcArya zrIcandrakIrtisUrie (16mo zataka) te gAthAonI sarala ane sugama vyAkhyA karIne karela che. A vyAkhyA pramANenI upAsanAvidhi sAthe vartamAnamAM pracalita upAsanA (pUjana) paddhatine sarakhAvavAmAM Ave to mahadaMze sAmya jovA maLe che. athavA bIjI rIte ema kahI zakAya ke A vyAkhyA dvArA upalabdha thatI paddhatino viniyoga pravartamAna pUjanavidhimA karI zakAya, ane te rIte keTalIka pravezelI vikRtione dUra karI zakAya. be patranI, sambhavataH 17mA saikAmAM lakhAyelI, nijI saMgrahanI eka pratinA AdhAre A sampAdana karavAmAM AvyuM che. AkRtio pratilekhake ja AlekhI batAvela che. gA. 5nI vyAkhyAmAM nirdiSTa 'labdhikalpa'no sambandha sUrimantrakalpa
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 anusandhAna 36 sAthe hovAnuM sambhavita che. OM namaH siddhaM // gayaNamakaliAyaMta uDDAhasaraM sanAyabiMdukalaM / sapaNa[va]krovabIyA-NAhaya maMtasaraM saraha pIDhammi // 1 // atha granthakAro dvAdazabhirgAthAbhiH zrIsiddhacakroddhAravidhimAha / tatreyamAdigAthA-gayaNamityAdi / atra gaganAdisaMjJA mantrazAstrebhyo jJeyA / tatra 'gagana' zabdena 'ha' ityakSaramucyate / pIDhamiti mUlapIThe yantrasya sarvamadhye 'ha' ityakSaraM smarata / iha ca smaraNamevA'dhikRtam / smaraNasyA'zakyatve padasthadhyAnasAdhanArthaM manojJadravyairvahikA-paTTAdau likhanamapi pUrvAcAryairAmnAtam / evamanyeSvapyagretanagAthAgaNokteSu bIjeSu dhyAnAdikaM svayamUhyam / tatrAdau hakArAkSaraM lekhyamiti prakRtam / tat kIdRzamityAha - akaliAyaMtamiti / asyaakArAkSarasya kalikA-vyAkaraNasaMjJAmayI vakrA ''' itykaarruupii(paa)| tayA AcAntaM-sahitaM-Adau akalikayA yuktam / tato ''ha' iti bhavati / punargaganabIjaM kIdRk ? uDDAhasaraM ti / uddharvAdhaH saraM - saha reNa- rakArAkSareNa vartate iti saram / hakArasyorvamadhazca ro nyasyata ityarthaH / tato ''rha (I)' iti jAtam / punaH kIdRzaM gaganam ?-sanAyabiMdukalaM ti / nAda ityarddhacandrAkAro'nunAzikaH, tannyAsaH / bindukalA ca pUrNo'nusvAraH / tato nAdazca bindukalA ca-etAbhyAM sahitam / tato ' ' iti jAtam / punaH kIdRzam ? - sapaNavatti / sapraNavabIjAnAhatam / praNava- kAraH, bIjaM - sAkAraH, anAhataM ca kuNDalAkAraM 6) etAdRzaM bIjam / tatazca dvandvaH, taiH sahitam / atrA''mnAyaH - ' mati bIjaM tukArodare nyaset / etacca bIjadvayaM sAkArodare nyaset / tatazca nAkArasyekArasvarAt rekhAM pazcAd vAlayitvA dviHkuNDalAkAreNA'nAhatena tadbIjatrayamapi veSTayet / tannyAsaH 7 / punaH kIdRk ? - aMtasaraM ti / ante svarA-mAtRkoktAH 'a A i I u U R R la la e ai o au aM aH' iti lakSaNAH SoDaza yasya tadantasvaram / pUrvoktasya sarvataH svarAn nyasedityarthaH / ityetA[va]t karNikAyAM dhyAyatetyarthaH // iti prathamagAthA // 1 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 jhAyaha aDadalavalaye sapaNavamAyAie savAhaMte / siddhAie disAsuM vidisAsuM daMsaNAI (I ) e // 2 // atha jhAyaha tti / iti pIThaM likhitvA tatpArzve vRttaM maNDalaM likhet / tadupari aSTadalakamalAkAraM valayaM likhet / tatrA'STadalavalaye caturdikpatreSu praNavamAyAdikAn svAhAntAn siddhAdikAn caturthIbahuvacanAntAn ityAmnAyaH / IdRzAn dhyAyet / tatra praNavaH- kAro, mAyA-nIkAraH, tAvAdau yeSAM te tAn / siddhebhyaH svAhA / pUrvasyAm / AcAryebhyaH svAhA / dakSiNasyAm / | upAdhyAyebhyaH svaahaa| pshcimaayaam| sArvasAdhubhyaH svAhA / uttaradigdale likhet // tathaiva vidikSu darzanAdIni catvAri padAni krameNa likhet - darzanAya svAhA / AgneyakoNe / jJAnAya svAhA / nairRtyAm / cAritrAya svaahaa| vAyave(vyAm) / tapase svAhA / IzAnakoNe // evamaSTadalaM prathamavalaye // 2 // bIyavalayammi aDadisi dalesu sANAhae saraha vagge / aMtaradalesu aTThasujhAya paramiTThipaDhamapae // 3 // 25 bIyavalayammitti gAthA | prathamavalayabAhyato maNDalAkAraM SoDazadalaM nyset| tatra dvitIyavalaye'STasvekAntaritadigdaleSu sAnAhatAn anAhatabIjasahitAn aSTau vargAn - 'a-ka-ca-Ta-ta-pa-ya-za' rUpAn krameNa likhet / tatra prathamavarge SoDaza varNAH / kavargAdiSu paJcasu pratyekaM paJca paJca varNAH / antimavarNadvaye pratyekaM catvAro varNAH / aMtarati / aSTasu vargANAmantaradaleSu parameSTiprathamapadAn (ni) dhyAya (ye) t / aSTasveva pratyekaM nu namo arihaMtANaM' ityekameva padaM likhedityarthaH / evaM dvitIyavalae (ye) // 3 // taI (i) yavalae vi aDadisi diTTaMta aNa ( NA )haehiM aMtarie / pAyAhiNatittha (ya? ) paMtiAhiM jhAeha dalaTThieee // 4 // taIyavalayammitti / tRtIyavalaye'STasu dikSu aSTAvanAhatAn likhet / tAMzca tripaGktivyApakAn likhet / dvayordvayorantare dve dve labdhipade, evamaSTasvapyantareSu SoDaza labdhipadAni prathamapaGktau / evaM SoDazaiva dvitIyapaGktau / evameva ca tRtIyapaGktau / prAdakSiNyena tribhiH paGktibhiraSTacatvAriMzallabdhipadAni dhyAyata // 4 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 anusandhAna 36 kA te paNavabIya arihaM namo jiNANaM ti ea sAhIya / aDayAlIsaM NeyA sammaM sugurUvaeseNaM // 5 // te paNavatti gAthA / te iti prAkRtatvAnnapuMsakasya puMstvam / tAni labdhipadAni praNava- kAro mAyAbIjaM-jhAkAro'rhamiti siddhabIjam / etatpUrvakaM 'namo jiNANa' miti padam / jhA aha~ namo jiNANaM' ityevamAdInyaSTacatvAriMzatsaMkhyAni samyaka sugurUpadezena jJeyAni / eteSAM nAmAni mAhAtmyAni ca labdhikalpAdavaseyAni / iha tvArAdhanavidhinA pustakalikhane doSa iti na likhitAni // 5 // taM tiguNeNaM mAyA-bIeNaM suddhaseavanneNaM / pariveDhiUNa parihii tassa gurupAue namaha // 6 // taM tiguNeNaM ti gAthA / tat - pIThAdilabdhipadAntaM triguNena zuddhazvetavarNena mAyAbIjena-sAkAreNa pariveSTayitvA tasya paridhau gurupAdukA namata / atrAyaM bhAvaH-sarvayantrasyoddharvaM jhAkAraM vilikhya tasyekA[rA]t sarvayantraparikSeparUpAM rekhAM trirvAlayitvA caturtharekhArddhaprAnte kroM ityakSaraM likhet / tasya ca paridhau gurupAdukA likhet // 6 // tA evA''ha arihaM-siddha-gaNINaM guru-paramA-'diTTha-NaMta-sugurUNaM / duraNaMtANa gurUNaM sapaNavabIAu tAo a // 7 // arihaMsiddhagaNINamiti gAthA / arhatAM pAdukAH 1, siddhAnAM 2, gaNINaMti AcAryANAM 3, gurUNAM 4, paramagurUNAM 5, adRSTagurUNAM 6, anantagurUNAM 7, duraNaMtANaMti anantAnantagurUNAM 8, ityevamaSTAnAmapi tAH pAdukAH sapraNava
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 27 bIjA:- nasAyuktAH- munA arhatpAdukAbhyo namaH 1 ityAdikAstatra likhedityarthaH // 7 // rehAdugakayakalasA-yArAmiamaMDalaM va taM saraha / . caudisi vidisi kameNaM jayAi-jaMbhAikayasevaM // 8 // rehAdugatti / rekhAdvikena yantrArddhabhAgAd vAma-dakSiNanirgatAnyonyagrathitaprAntarekhAdvikena kRtaM yat kalazAkAramamRtamaNDalaM tadiva smarata kalazAkAraM likhedityarthaH / kiviziSTaM yantram ?, caudisitti / caturdikSu vidikSu ca krameNa jayAdibhizcatasRbhiH jayA 1 vijayA 2 jayantI 3 aparAjitA 4bhiH tathA jambhAdibhiH jambhA 1 thambhA 2 mohA 3 andhAbhiH 4 kRtA sevA yasya tat / tatra jayAdikAzcatasraH krameNa pUrvAdidikSu jambhAdikAzcAjJe (gne)yAdividikSu likhet / / 8 / / sirivimalasAmipamuhA-hiTThAyagasayaladevadevINaM / suhagurumuhmau jANia tANa payANaM kuNaha jhANaM // 9 // sirivimalasAmitti gAthA / zrIvimalasvAmItinAmnA zrIsiddhacakrAdhiSTAyakastatpramukhA ye'dhiSTAyakA devA devyazcakrezvaryAdyAstAsAM dhyAnaM sugurumukhAd jJAtvA tANatti-tatsambandhinAM payANaM ti- mantrapadAnAM dhyAnaM kuruta / eteSAM nAmAni kalazAkArasyopari sarvato likhet / 'OM zrIvimalasvAmine namaH' ityAdi likhet / / 9 / / taM vijjAdivi-sAsaNa-sura-sAsaNadeviseviadupAsaM / mUlagahaM kaMThanihiM caupaDihAraM ca cauvIraM // 10 // disivAla-khittavAlehiM seviaM dharaNimaMDalapaIvaM / pUaMtANa narANaM nRNaM pUrei maNaiTuM // 11 // ' taM vijjAdivitti gAthA / tathA disivAlakhittavAlehiMti gAthA-yugmasya vyAkhyA / tat siddhacakraM-kartR, pUjayatAM-narANAM nUnaM-nizcitaM manaiSTamanaso'bhIpsitaM pUrayati / kathambhUtaM tat ?, vidyAdevyaH SoDaza rohiNyAdyAH / zAsanasurA gomukhayakSAdyAH / zAsanadevyazcakrezvaryAdyAH / tato vidyAdevIbhiH zAsanasuraiH zAsanadevIbhizca sevitau dvau pAzrvI vAma-dakSiNau yasya tat / punaH kIdRzam ?,
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 anusandhAna 36 mUlagahaMti / mUle-kalazasya mUladeze grahAH - sUryAdayo yasya tat / tathA kaNThegalasthAne nidhayo nava naisarpakAdyAH samayaprasiddhA yasya tat / tathA catvAraH pratihAradvArapAlAH kumudA 1 'Jjana 2 vAmana 3 puSpadantAkhyA 4 yasya tat / tathA catvAro vIrA mANibhadra 1 pUrNabhadra 2 kapila 3 piGgalAkhyA 4 yasya tat IdRzam / tato vidyAdevyaH SoDazApi munA rohiNyai namaH, na prajJaptyai namaH' ityAdi paritazcakraM likhet / zAsanasurA(rA)zca cakrasya dakSiNadizi likhet / zAsanadevI (vI:) vAmadizi likhet / tathA cakrasya mUle patadgrahAdhaH 'muAdityAya namaH' ityAdinavagrahANAM nAmAni likhet / kaNThe ca vAma-dakSiNato navA'pi kalazAn kRtvA tadupari naisarpakAya namaH' ityAdi likhet / tathA catasRSu dikSu krameNa kumuda 1 aJjana 2 vAmana 3 puSpadantAn 4 likhet / tathA mANibhadrAdIMzcaturo vIrAnapyevaM dikSu likhet // 10 // disivAlakhittavAlehiM ti dvitIyA gAthA / dikpAlairdazabhiH indrA-'gniyama-nairRti-varuNa-vAyu-kubere-zAna-brahma-nAganAmabhiH kSetrapAlena ca sevitam / tato(tra) dazasu dikpAleSvaSTau dikpAlAn pUrvAdikrameNa likhet - muindrAya namaH' ityAdi / UddharvaM tu 'muMbrahmaNe namaH', adhaH ' nAgAya namaH' / nijadakSiNabhAgakoNe 'mukSetrapAlAya namo' likhediti gAthAdvayArthaH / tathApyasya likhane samyavidhizcA'syA''mnAyavinmukhAd yathAlikhitacakrAdvA'vasAtavyaH // 11 // eyaM ca siddhacakkaM kahiaM vijjANuvAyaparamatthaM / nAeNa yeNa sahasA sijhaMti mahaMtasiddhIo // 12 // eyaM cetyAdigAthA / kaNThyA / navaraM vidyAnuvAdo nAma navamaM pUrvaM, tasya paramArtharUpaM rahasyabhUtamityarthaH // 12 // iti zrImannAgapurIyatapAgacchanAyaka suvihitazirazekhara zrIratnazekharasUriviracitAyAM zrIzrIpAlarAjA(ja)kathA[yAM] siddhacakrayantroddhAragAthAdvAdazakasya vyAkhyA saMkSepato vyadhAyi bha0 zrIcandrakIrtisUribhiH // cha /
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama yogIrAja AnandadhanajI mahArAja aSTasahastrI par3hAte the / ma0 vinayasAgara pUjya zrImad buddhisAgarasUrijI ma. ne 'Anandaghana padasaMgraha bhAvArtha' aura motIcanda giradharalAla kApar3iyA ne 'AnandaghanajI nA pado bhAga 1-2' meM zrI AnandaghanajI mahArAja ke jIvana caritra ke sambandha meM vistAra se vivecana kiyA hai| ataH usa sambandha meM kucha bhI likhanA carvitacarvaNa yA piSTapeSaNa mAtra hogA / donoM prasiddha lekhakoM ne yaha to svIkAra kiyA hI hai ki pUjya AnandaghanajI mahArAja kA dIkSA nAma lAbhAnanda, lAbhAnandI yA lAbhavijaya thA aura mer3atA meM nivAsa karate the| pichalI avasthA kA unakA nAma Anandaghana thA, kintu ina lekhakoM ne AnandaghanajI ko ve tapAgaccha ke the isa prakAra kA pratipAdana kiyA hai| inake mantavyoM kA samAdhAna karate hue svargIya zrI bhaMvaralAlajI nAhaTA ne Anandaghana cauvIsI, (vivecanakAra-muni sahajAnandaghana, prakAzaka- prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura aura zrImad rAjacandra Azrama, hampI san 1989) kI prastAvanA (avadhUta yogIndra zrI Anandaghana) meM gahanatA se vicAra kiyA hai / aura pramANapurassara yaha pratipAdita kiyA hai ki zrI AnandaghanajI mahArAja kharataragaccha ke the / isI prastAvanA ke pRSTha 34 meM unhoMne mere nAmollekha ke sAtha likhA hai : "zrI puNyavijayajI mahArAja vahA~ se bIkAnera padhAre the aura upAdhyAya vinayasAgarajI ko unake sAtha abhyAsa hetu bhejA gayA thA, ve unake sAtha kAphI rahe the / munizrI ne vaha patra vinayasAgarajI ko de diyA thA jo unhoMne apane saMgraha-koTA meM rakhA thA / abhI unake paryuSaNa para padhArane para vaha patra unake saMgraha meM jJAta huA, para abhI khojane para nahIM milA to bhaviSya meM khoja kara milane para prakAza DAlA jA skegaa| para yahA para isa avataraNa para vistRta prakAza DAlane kA prayatna karatA huuN|"
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 anusandhAna 36 zrI nAhaTAjI kA yaha likhanA pUrNa satya hai ki do varSa taka maiM unake sAmIpya meM rahA, cAturmAsa bhI kie / san 1952 meM ahamadAbAda meM Agama prabhAkara munizrI puNyavijayajI se ukta patra maiMne prApta kiyA jo ki mere saMgraha meM surakSita hai| zrI nAhaTAjI ke likhane para maiMne isa patra ko bahuta DhUMDhA / aneka bAra sUciyoM kA avalokana kiyA kintu vaha patra merI dRSTi se ojhala hI rahA / kisI prati ke sAtha saMlagna ho gayA thA / saMyoga se kucha dina pUrva hI yaha mahattvapUrNa patra mujhe prApta ho gyaa| usakI avikala pratilipi saMlagna hai : svasti zrIbharavRddhisiddhividhaye natvA satattvAvaliM, zrIpAzrvaM praNatAmarendranicayaM mAtrA sanAthaM mudA / duSTocchiSTakucciSTakAmaThahaThabhraMsaprabaddhAdaraM, hastyArUDhamanalpalokanivahairAlokitaM sAdaram // 1 // kAmaH kAmitapauralakSyanayanA yA nirmame svAGganAH, svasyAmoghasuzastragehamabalA yasyAM varAGgaprabhAH / karNe cocchaladazaMmAlakanakaprAjiSNusatkuNDalacakraizcaJcalanetrasAGganivahaihAraizca pAzaprabhaiH // 2 // lakSmIvAsitayA jitAsurapurI laGkA ca vaiSamyato, yatra zrAddhajano vizeSanipuNo dAnaprabaddhAdaraH / bhaktastIrthapatau ratau jinamate nityaM suzIlAzayaH, siddhAnte dhRtadhIralaM viramitaH zrIsadgurau bhaktimAn / / 3 / / tasyAM sUryapurI puripratinidhau zrIsvargapuryA rayAcchrIpUjyapravarAMhipadmayamalaiH pUtAdhvakAyAmalam / gaGgAnIrasucandracandrasudadhistamberamAdhIzvarAtizvetAmalakItikIrtanabalAtzvetIkRtAyAM janaiH // 4 // yadvaktrapravaraprabhAbhirabhitaH santarjitazcandramA-- naSTvA saMvidadhe nabhasyatitarAmabhrabhramadgahvare,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 bhUrizlakSNajaTAvalau nivasanaM gaurIziturmUrddhani, sUrye sauryanirastasarvakhacarAddIprapradIptyAvalau // 5 // satkAvyAmRtakAritAbhirabhitaH kAvyo jita: svargato'nekAnekavivekazAstranikarAbhyAsAt punaH svarguruH / vyAkarNArNavatarkatarkanipuNAcchandaHpavitrAnanAn, satkAvyAmRtapAnapInahRdayAn suddhArthavijJAnmudA // 6 // vyaktAlaGkatizAstrasAdhanamatIn sAdhukriyAsAdhakAn, kurvANAn varadharmamArgasuvidhau baddhAdarAn zrAvakAn / tAn zrIzrIjinacandrasUrisugurUn satsAdhusaMsevitAn, natvA vijJapayatpadaH suvacanaM zrImer3atAtaH purAt / / 7 / / ziSyAH pAThakavaryapuNyakalasAH bhaktyA praNamyAtmanaH, sadvidvajjayaraMganAmamunibhistrailokyacandreNa ca / yuktA harSavazAt kRtAJjalipuTAzcAritracandrAdibhiH, sAnandaM saha toSapoSavidhibhiH sasnehamAnandataH // 8 // saukhyaM bhUritaraM yazo gurutaraM pUjAprasAdAdiha, bhAvatkaM satataM manasyatitarAmIhAmahe bhUrizaH / sotkarSa saha jainadharmagurutA satpAraNAbhistapaHpUraidvAdazakaprabhAvanikayA cArAdhitaH parvarAT / / 9 / / cintAsmad hRdi tAvadutkaTatarA prAdurbabhUvedRzI, sarvasminnapi deza Agatamaho patraM hi no nAntake / kiM vA kAraNamatra citrakalitaM no kopi kopaH punaH, zrIpUjyA guravaH prabhAvaguravaH ziSyA vo vA vayam(?) // 10 // asmAkaM hyuparikRpAgurutarAM pUrvaM hyabhUnnAdhunA, yuSmad bhUrivayo gadArusukaraH patrAtpavitrAkSiNAt / cAruzrAvaNamAsa Asu likhitAdrAkAdine sundare, nAtrobhUtkarapatrataH zubhavatAM prAptAcca tasyAyataH // 11 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 AvirbhUta ivArkamaNDalakare sthAtuM kutolaM tamaH, garjattoyadazAmalAbhrapaTalAnte dIpradAghAvaliH / jihvAyugmavarasyuratphaNagaNavyAlAsyavAkRSNaveH, zuddhaM zrIgurubhirmudA kRtakRpairdeyaM pavitraM dalam // 12 // mAse cAsvani nAmni cojvalatare pakSe vare vAsare, dvAdazyAM pravare ca sundaratare vAre dvijAdhIzakam / atratyaH sakalopi zrAddhanicayaH sadbhAvabhinnAzayaH, vandatyanvahamAzu tatra bhavatAM ziSyAzca vandyA muhuH // 13|| dhImAn dhIdharavAn dharAdhidharavAn dhIratvavAn dhyAnavAn, jyotirvAn yativAn yatitvaguNavAn jetRtvavAn nistanoH / nandyAccandragaNAdhipazciramasau zrIjainacandrAbhidhaH, AzInityamalaM dadAti pramudazcAritracandrAbhidhaH // 14|| / tathA zrIjInai patra 3 Agai muMkyA chai tINathI sarvasamAcAra avadhArejyo / aparaM ziSya do kuTevA paDyA chai, ataH paraM zrIjInI kRpAthI sunajarathI svAmI dharma guNa thI samAdhi thaI / zrIsaMghai ghaNI paricaryA kIdhI dhanya zrAvaka zrAvikA chai / ___aparaM atra nai saMghai zrI pUjyajInai vInatI likhIchai te jau zrIpUjyajI nai dAI Avai / atra nau Adeza dyau, tau bi kSetra dejyo meDatA nAgaura naa| paNi kahavA paDyA kSetra svarUpa pUjajI mAlUma chai / pUjyajIrai prasAdai pArAvaNau ghaNau hI Avai chai / paraM havi Sa cItarau granthi stk| Ie vAstai zrIjInai vInatI likhIchai, avanau ''deza ghau, tau zrInAgora nau piNi kRpA karejyo, e araja chai / pachai jima prabhujInai vicAra Avai te pramANA / aparaM samAcAra eka avadhArijyo / rajata 4 co. khetAnai diyA hutA te 'jI piNa te car3hAvyA nathI / the jANau chau / jisyau''hAra vamavau dohilau ajogya dala vADau bolivA jogya nahIM / aparaM valI kahai chai khetau zrI pUjyajInai likhau rajata 4 mukidyaI tInirai vAstai zrIjInai mhe kahyA chai / tIe vAstai kadAci zrIjI muMkauM tau zrIsaMghanaI muMkejyo / aparaM vA zrIpUjajI urai tINa nai bhalAvyA tau
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 sUjhatA ''camana karisyai, pUjyajI mAlUmachai, huM suM likhUM thor3ai likhyai ghaNau avadhArejyo / valatAM samAcAra turanta prasAda karAvejyo / paM. jayaraMga, paM. tilakacandra, paM. cAritracanda, paM. suguNacanda, ci. mAnasiMha, ci. bAlacanda vandanA avadhArejyo / // paM. suguNacanda aSTasahastrI lAbhANanda Agara bhaNai chai 'ddharai TAi bhaNI / ghaNau khusI huI bhaNAvai chai / atranA zrIsaMgharI vaMdanA / zrA. sujANade zrA. nAha zrI ahaMkArade, saMsArade, kesarade, pramukharI vandanA 'vadhArejyo || Asu sUdi 12 vA. hIraratnajI nai vandanA vAMcejyo / 33 ... X X X caur3AI 11 aura lambAI 20.5 se. mI. hai / yaha patra sUrata meM virAjamAna zrIjinaratnasUrijI ke paTTadhara zrIjinacandrasUrijI ko likhA gayA hai / mer3atA se upAdhyAya puNyakalazajI, zrI jayaraMga, zrItilokacandra, zrI cAritracandra Adi ziSya samudAya ke sAtha likhakara bhejA hai / miti Asoja sudi 12 dI hai kintu saMvat nahIM diyA hai / zrIjinacandrasUri kA AcAryakAla vikrama saMvat 1700 se 1711 hai / ata: yaha patra isI madhya meM likhA gayA hai / patra kA prArambha saMskRta ke zArdUlavikrIDita chanda meM 14 zlokoM meM kiyA gayA hai jo AcArya ke vizeSaNoM se paripUrNa hai / isake pazcAt sArA kA sArA patra rAjasthAnI bhASA meM likhA gayA hai jisameM yaha darzAyA gayA hai ki upAdhyAya puNyakalazajI kA apane ziSya vRnda ke sAtha cAturmAsa mer3atA meM hai / paryuSaNa parva para dharmArAdhana ityAdi kA ullekha kiyA gayA hai / aura cAhate haiM ki AcArya zrI Adeza deM to nAgora kI tarapha vihAra kareM / isa patra kI sabase mahattvapUrNa ghaTanA kA jo ullekha kiyA gayA hai vaha // paM. suguNacanda aSTasahastrI lAbhANanda Agai bhAi chai 'ddharai TAi bhaNI / ghaNau khusI huI bhaNAvai chaD /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 anusandhAna 36 lAbhAnandajI suguNacandra ko aSTasahasrI prasannatApUrvaka par3hA rahe haiM / aSTasahasrI Akara aura uccatama dArzanika grantha hai / jisa para nyAyAcArya zrI yazovijayopAdhyAyajI ne TIkA likhI hai / isa grantha kA sAmAnya vidvAn adhyayana nahIM kara sakatA / usa para bhI usa grantha ko par3hAne kA dAyitva lAbhAnandajI saMbhAla rahe haiN| spaSTa hai ki lAbhAnandajI sAmAnya vidvAn nahIM the, uccakoTi ke vidvAn the, pAraGgata manISI the / kyoMki cintana ke binA isa grantha ko par3hAnA sambhava nahIM thA / par3hane vAle suguNacandra bhI samartha vidvAn the / isI kAraNa lAbhAnandajI ke pAsa prasannatApUrvaka par3ha rahe the| __Ananda 'nandI' dekhate hue aisA pratIta hotA hai ki jaba taka ve lAbhAnandajI rahe taba taka ve kharataragaccha ke hI the / jyoM hI saba kucha upAzraya, parigraha, nAma ityAdi kA tyAga kara avadhUta Anandaghana bane to ve saba gacchAdi se mukta ho gae aura sarvamAnya ho gae / ve parama Agamika, dArzanika, AtmAnandI aura rahasyavAdI vidvAn the / yahI kAraNa hai ki unakI cauvIsI aura pada darzanazAstra ke gUDha rahasyoM se paripUrNa hone ke kAraNa ve sArvajanIna ho gae / kisI gaccha ke na rahe, kisI paramparA ke na rahe / Aja zvetAmbara samAja AnandaghanajI ko yogIrAja hI mAnatA AyA hai aura unakI kRtiyoM ko sarvadA sira car3hAtA AyA hai / aise yogIrAja ko merA koTizaH namana / 1. [sampAdakanI noMdha : AnandaghanajIne tapAgacchavALA tapAgacchIya tarIke svIkAre che, ane kharataragacchavALA kharataragacchanA mAne che. DaoN. kumArapAla desAIe potAnA AnandaghanaviSayaka zodhaprabandhamAM A vize vizada carcA karIne tAraNo ApyAM che. vAstavamAM A muddo AnandaghanajInI sarvamAnyatA no ja saMketa Ape che. anya gacchanA muni anyagacchIya pAse paNa bhaNatA ja hatA ane hoya che, te muddo paNa vIsaravo na joIe. eka bIjI viziSTa vAta e noMdhavI che ke amArA paramaguru zAsanasamrATa vijayanemisUri mahArAjanuM caritralekhana karavAno prasaMga Avyo, tyAre temanA jIvananI dastAvejI noMdhanAM pRSTho pheravatAM eka vilakSaNa vAta noMdhAyelI maLI AvI. te vAta AvI che : "tapagacchanA dhurandhara ane udbhaTa vidvAn upAdhyAyazrI dharmasAgarajI mahArAja, AnandaghanajI pAse bhagavatIsUtranI vAcanA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 35 AcArya pravara svargIya zrI vijayakalApUrNasUrijI mahArAja ne AnandaghanajI ke mer3atA sthita upAzraya kA jIrNoddhAra karavAkara darzanIya guru mandira banavA kara bhaktoM ke lie anupama kArya kiyA hai / C/o. prAkRta bhAratI 13-A. mena gurunAnakapatha mAlavIya nagara jayapura-302017 letA hatA. pote dIkSA tathA vayamAM vaDIla ane Anandaghana ghaNA nAnA, chatAM temane pATalA para besADI pote vinayapUrvaka sAme besIne vAcanA letA hatA." alabatta, A vAta dantakathA che ke hakIkata, teno nirNaya karavAnuM koI sAdhana nathI ja. parantu nemisUrimahArAja pAse paramparAgata A vAta AvI hoI te sAva nirAdhAra hoya tema paNa mAnavU ThIka nathI. ___ dharmasAgarajIne bhagavatIsUtra na AvaDatuM hoya te to zakya ja nathI; paNa AnandaghanajI pAse koI vilakSaNa rahasyabodha haze, ane te kAraNe ja AvA vRddha puruSa paNa temano lAbha levA prerAyA haze ema banavAjoga che. astu. -zI.]
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahopAdhyAya samayasundara racita aSTalakSIH eka paricaya ma0 vinayasAgara sarasvatIlabdhaprasAda mahopAdhyAya kavivara samayasundara ke nAma se kauna aparicita hogA ? 17vIM zatI ke udbhaTa vidvAna meM inakI gaNanA kI jAtI hai| ye na kevala jainAgama, jaina sAhitya aura stotra sAhitya ke hI dhurandhara vidvAna the, apitu vyAkaraNa, anekArthI sAhitya, lakSaNa, chanda, jyotiSa, pAdapUrti sAhitya, cArcika, saiddhAntika, rAsa sAhitya aura gIti sAhitya ke bhI dhurandhara vidvAna the| rAjasthAna meM inake liye yaha ukti prasiddha hai - mahArANA kumbhA rA bhItar3A ara samayasundara rA gItar3A / kavivara samrATa akabara pratibodhaka aura tatpradatta yugapradhAna padadhAraka zrI jinacandrasUrijI ke prathama ziSya zrIsakalacandra gaNijI ke ziSya the| kavi kA janma vikrama saMvat 1610 ke lagabhaga sAMcora meM huA thA / yo prAgvAT jAti ke the aura unake mAtA-pitA kA nAma lIlAdevI aura rUpasI thA / vikrama saMvat 1628-30 ke madhya meM inakI dIkSA huI hogI / inakI zikSA-dIkSA vAcaka mahimarAja (zrIjinasiMhasUri) aura samayarAjopAdhyAya ke sAnnidhya meM huI thI / inakA svargavAsa vikrama saMvat 1703 caitra zuklA trayodazI ke dina ahamadAbAda meM huA thA / inakI vizAla ziSya-praziSya paramparA bhI 20vIM zatAbdI taka vidyamAna thii| ___kavivara ko gaNipada gaNanAyaka zrIjinacandrasUrijI ne hI vikrama saMvat 1641 meM pradAna kara diyA thA / samrATa akabara ko apanI dharmadezanA se pratibodha dene ke lie jaba AcArya jinacandrasUri lAhaura padhAre the usa samaya samayasundaragaNi bhI sAtha meM the / samrATa akabara ne jaba bhI jinacandrasari ko yugapradhAna pada aura vAcaka mahimarAja (jinasiMhasUri) ko AcArya pada diyA thA, usa samaya mahAmantrI karmacanda bacchAvata kRta saMsmaraNIya mahotsava ke samaya hI jinacandrasUrijI ne apane karakamaloM se samayasundara ko vAcanAcArya pada se alaMkRta kiyA thA /
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 __ pUrvavartI kaviyoM dvArA sajita dvisandhAna, paJcasandhAna, caturviMzati sandhAna, zatArthI, sahasrArthI kRtiyA~ to prApta hotI haiM, jo ki una kaviyoM ke apratima vaiduSya ko prakaTa karatI haiM, kintu samayasundara ne 'egassa suttassa aNaMto attho' ko pramANita karane ke lie 'rAjAno dadate saukhyam' isa paMkti ke pratyeka akSara ke vyAkaraNa aura anekArthI koSoM ke mAdhyama se 1-1 lAkha artha kara jo aSTalakSI / artharatnAvalI grantha kA nirmANa kiyA, vaha to vAstava meM bejor3a amara kRti hai| samasta bhAratIya sAhitya meM hI nahIM apitu vizvasAhitya meM bhI isa koTi kI anya koI racanA prApta nahIM haiM / ___'rAjAno dadate saukhyam' pada ke pratyeka akSara ke lAkhoM artha karane ke lakSya / prayoga ko dhyAna meM rakhakara kavi ne aneka grantho evaM granthakAroM kA ullekha karate hue udAharaNa bhI prastuta kiye haiN| jinameM se ullekhanIya katipaya nAma isa prakAra haiM : jainAgamoM meM - Avazyaka niyukti, Avazyaka sUtra bRhadvRtti, sthAnAMga sUtra, jayasundarasUri kRta zatArthI; purANoM meM - skandapurANa, mahAbhArata, vyAkaraNa granthoM meM - siddhahema zabdAnuzAsana - bRhannyAsa -- bRhadvRtti - sAroddhArakakSapuTa, pANinIya dhAtupATha, avyayavRtti vyAkhyA, kAlApaka vyAkaraNa, sArasvata vyAkaraNa, viSNuvArtika; lakSaNa granthoM meM kAvyaprakAza, rudraTAlaGkAra TIkA, vAgbhaTAlaGkAra, kAvyakalpalatA vRtti; kAvya granthoM meM - naiSadha kAvya, kumAra sambhava kAvya, meghadUta kAvya, khaNDaprazasti, campUkathA, nItizataka; koSa granthoM meM - amarakoSa, abhidhAna cintAmaNi nAmamAlA, dhanaJjaya nAmamAlA; ekAkSarI evaM anekArthI korSoM meM - anekArtha saMgraha, vizvazambhu nAmamAlA, sudhAkalazIya ekAkSarI nAmamAlA, anekArtha tilaka, kAlidAsIya ekAkSarI nAmamAlA, vararucikRta ekAkSara nighaNTu; jyotiSa meM ratnakoSa Adi aneka granthoM ke udAharaNa diye haiN| isa grantha ke racanA prasaMga ke sambandha meM kavi ne svayaM likhA hai : saM. 1649 zrAvaNa sudi 13 pAtizAha akabara ne kAzmIra vijaya karane ke uddezya se prayANa kiyA / pahale dina kA DerA rAjA rAmadAsa ke bagIce meM DAlA / usI dina saMdhyA ke samaya jahAMgIra, sAmanta, maNDalIka rAjAgaNa tathA vyAkaraNa evaM tarkazAstra ke vidvAnoM kI upasthiti meM samrATa akabara ne
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 anusandhAna 36 jinacandrasUri ko jinasiMhasUri Adi pramukha ziSyavRnda ke sAtha bar3e sammAna ke sAtha bulAkara yaha aSTalakSI grantha mere ( samayasundara) se dattacitta hokara sunaa| yaha grantha sunakara pAtizAha akabara harSa se vibhora evaM gadgad hokara isakI atyanta prazaMsA karate hue kahA ki isa grantha kA paThana-pAThana sarvatra vistRta ho / aisA kahakara yaha grantha svayaM ke hAtha meM lekara mujhe pradAna kara isa grantha ko pramANIkRta kiyA / isa grantha kA racanA svarUpa isa prakAra hai : 1,004 875 praNAlI maMgalAcaraNa meM sUrya evaM brAhmI devatA ko namaskAra kiyA hairAjA no, rAjA Ano, rA aja a a naH, rA ajA no, rAja A no rAjAy no, RR AjA no isa prakAra no rAjAnA u. rAjAv rAjAno zabda ke artha kiye haiM / 3,420 70 pazcAt 'te' zabda ko tRtIyA, caturthI, prathamA, paJcamI, SaSThI vibhaktyartha grahaNa kiyA hai / arthAt 4295 arthoM ke 'te' kI pratyeka vibhakti se pAMca vAra guNita karane para 21475 artha ho jAte haiM / 21,475 57 4,060 - - rAjA ke 'a' ko sambodhana banAkara no dada anodada Anodada pada ke 875 artha kiye haiM / 'dada' zabda ko sambodhana banAkara 'dadAdada' pada ke 3420 artha kiye hai | isa prakAra 875 aura 3420 artha kula 4295 artha noda ke hote haiM / sAtha hI yaha bhI saMketa kiyA hai ki rAjan zabda ke yakSavAcaka aura sUryavAcaka artha bhI kiye jAya / punaH prakArAntara se 'dada' zabda ko dAnadAyaka artha meM naJ samAsa pUrvaka 70 artha kiye haiM / puna: kevala 'da' zabda ke 57 artha kiye haiM / isake pazcAt lekhaka kA kathana hai ki dAnadAyaka 'dada' pada ke kevala naJ samAsa pUrvaka jo 70 artha haiM, usa pratyeka eka artha ko 'da' zabda ke 57 arthoM meM prayukta kare / arthAt 70 ko 57
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 39 se guNita karane para 3990 artha hote haiM / inake sAtha zuddha dAnadAyaka 'dada' ke 70 artha svatantra rUpa se sammilita karane para kula 4060 artha hote hai / 25,535 - isa prakAra 'nodada' 'anodada', 'Anodada' tathA 'dadAdada' ke 21475 arthoM ke sAtha 'dada' 'da' ke 4060 artha milAne para kula 25535 artha ho jAte haiM / 10 - saukhyaM pada ke 10 artha haiN| pratyeka artha ko 25575 ke sAtha 2,55,350 saMyukta karane para arthAt daza guNita karane para kula artha 2,55,350 artha ho jAte haiN| 2 - pazcAt 2,55,350 arthoM ko naJ samAsa pUrvaka karane para arthAt 5,10,700 sukha zabda duHkhArtha meM pariNata ho jAtA hai / saukhyaM - asaukhyaM artha hone para dviguNita ho jAte haiM ata: kula artha 5,10,700 ho jAte haiN| - ina arthoM ko kAkUkti ke artha meM grahaNa karane para dviguNita ho 10,21,400 jAne se 10,21,400 artha ho jAte haiM / 6 - punaH granthakAra ne zRGkhalA nAma praznottara jAti bheda se rAjA jAno noda dada date te asau saukhI ag padArtha se 6 artha kiye haiN| 10,21,406 1,000 - yahAM kavi ne nirdeza kiyA hai ki prArambha meM jo rAjAno zabda ke 1000 (vastutaH 1004 artha haiM) artha isameM sammilita kiye jAya~ / 10,22,406 - anta meM eka artha akabara kA kiyA hai vaha isa prakAra hai : rAjA ke ra a aja a A khaNDa kara ra -- zrI (paMktiratha nyAya se) a - a aja - ka (brahma kA paryAya)
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 anusandhAna 36 a - ba (vAyu kA paryAya va bavayoH grahaNa kara) A - ra (agni kA paryAya) isa taraha rAjA zabda kA artha zrIakabara banatA hai / 10,22,407 anta meM kavi kA kathana hai ki 2,25,407 artha jo adhika haiM, ye artha aSTalakSI meM kahIM saMbhava nahIM ho, athavA arthayojanA se mela na khAte ho ataH itane arthoM kA parityAga kara dene para 8,00,000 artha avighaTa evaM avisaMvAdI rUpa se zeSa rahate haiM / samrATa akabara kI prazaMsA karate hue kavi kahatA hai ki nyAyI hone se prajA ko sukhadAyaka hai, parama kRpAzIla hai, tIrthasthAnoM kA karamocaka hai, SaDdarzaniyoM kA sammAna karane vAlA hai, zatruJjayAdi mahAtIrthoM kI rakSA karane vAlA hai, jaina Adi samasta dharmoM kA bhakta hai tathA saba logoM kA mAnya hai| isa prakAra gadya meM kahakara 8 zlokoM meM akabara kI gaurava prazasti dI 'rAjAno dadate saukhyam' pada kI TIkA hone ke kAraNa kavi ne isa vRtti kA nAma artharatnAvalI vRtti diyA hai / isa padyAMza ke ATha lAkha artha hone ke kAraNa isakA prasiddha nAma aSTalakSArthI bhI hai| kavi ne isake pazcAt 33 zlokoM kI vistRta racanA- prazasti meM apanI guru paramparA dI hai| isa grantha ko DaoN0 hIrAlAla rasikadAsa kApar3iyA ne sampAdita kara anekArtharatnamaJjUSA meM vistRta bhUmikA ke sAtha prakAzita kiyA hai / yaha grantha zreSThi devacanda lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA sUrata kI ora se IsvI san 1933 meM prakAzita huA hai / sampAdaka ne racanA-prazasti padya 32 meM zrIvikramanRpavarSAt, samaye rasajaladhirAgasoma (1646 ) mite meM rasa zabda ko madhurAdi SaD rasa mAnakara cha: kI saMkhyA dI hai jabaki yahA~ rasa zabda se zRGgArAdi navarasAH nau aMka kA grahaNa kiyA jAnA upayukta hai, kyoMki prazasti padya 24-25 ke anusAra samrATa akabara ne jinacandrasUri ko yugapradhAna pada 1640 meM hI diyA thA / isI grantha ke pRSTha 65 tathA 15 vI paMkti meM saMvat
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 1649 spaSTa likhA hai / ata: spaSTa hai ki grantha kI racanA 1649 zrAvaNa zuklA trayodazI ke pUrva huI hai aura prazasti kI racanA 7 mAsa ke pazcAt / isa pustaka kA prathama saMskaraNa san 1933 meM prakAzita huA thA jo Aja aprApta hai / zrutajJa vidvAnoM ke adhyayana, paThana-pAThana evaM vaiduSya prApti ke lie isa grantha kI mahatI upayogitA hai, ata: sAhityika saMsthAnoM se merA anurodha hai ki isakA sampAdita dvitIya saMskaraNa zIghra hI prakAzita kareM / TippaNI 1. kavi ke vizeSa paricaya ke lie dekheM mahopAdhyAya vinayasAgaraH mahopAdhyAya samayasundara 2. anekArtharatnamaJjUSA pRSTha 65 3. vahI, pRSTha 67 4. vahI, pRSTha 70 41 -
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhana viruddha kaTTaratA : gherI cintAno viSaya DaoN. madhusUdana DhAMkI aTale aka vizvavizruta sthApatyazAstrI, itihAsavettA, purAtAttvika ane AgamAdi zAstronA bahuzruta adhyetA. potAnI vilakSaNa smaraNazakti ane marmavedhI nirIkSaNakSamatAne kAraNe, potAnA rasanA athavA saMzodhananA viSayanuM talasparzI parIkSaNa ane te dvArA potAne jaDelA niSkarSanuM akATya tarkopUrvaka chatAM vaijJAnika - nahi ke vaitaMDika - rIte pratipAdana, o temanI saMzodhana paddhatino meM anubhavelo vizeSa che. ___ potAnA saMzodhana-pratipAdanane kAraNe koi rUDhipUjakane kadIka khoTe lAgyAnI jANa thAya to, potAnA te pratipAdanamAMthI leza paNa vicalita thayA vinA paNa, nirgrantha mArganA kSamAdharmane anusarIne pelA rUDhipUjakanI kSamA mAgI le; ane jo temanA saMzodhanane, koi buddhimAna mANasa, anya pramANo dvArA anyathA puravAra karI Ape to, jAheramAM ane likhita rIte potAnI kSatinA svIkAra tathA temAM karavo ghaTato pheraphAra karavA jeTalI saMzodhakasulabha kheladilI temaja udAratA darzAvI zake, tenuM nAma DhAMkIsAheba. mAro anubhava che ke Do. DhAMkIne purAtattvanAM, itihAsanAM tathA AgamAdinAM pramANo darzAvIne temanA mata ke saMzodhana sAthe tame matabheda darzAvo to teo bahu rAjI thAya. paNa pramANa athavA AdhAro vinA ja, ADedhaDa jo tame temane khoTA pADavAno AyAsa karo to temanA pramANAdhArita ane tarkabaddha savAlono pravAha avo vahe ke bhalA bhalA aTavAI jAya. AvA vilakSaNa vidvAna DaoN. DhAMkIo jaina itihAsanI keTalIka viziSTa bAbatone aMge aneka zodhalekho lakhyA che, je te te samaye aneka zodhasAmayiko vageremA prakAzita thayA ja hatA, paNa thoDA vakhata agAu te lekho 'nirgrantha aitihAsika lekha samuccaya' bhAga 1/2 o nAma granthastha thaIne sulabha banyA che. A banne grantho, mAhitI ApatuM avalokana, 'anusandhAna'mAM pUrve pragaTa thayuM ja che. itihAsa ane saMzodhananA kSetre kAma karanAra vargamAM teno samAdara paNa jhAjhero thayo che. muzkelI thoDAka rUDhipUjaka athavA to rUDhijaDa lokone paDI che. A
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 13335 loko, potAne maLelI rUDha ane pAramparika mAnyatAothI judI vAta koI saMzodhaka kare, o vAtane svIkAravA to nahi, paNa baradAsta karavA paNa taiyAra nathI hotA. ame je rUDhigata bAbata paratve je mAnyatA dharAvIo chIo te ja sanAtana satya che, ane te rIte mAnavAmAM ja dharma, dharmazraddhA TakI zake che, tethI juduM, arthAt svIkRta pAramparika satyane khoTaM pADe tevuM kAMI paNa mAnavuM ke lakhavaM, te paramparA pratyeno achAjato aparAdha che; AvuM, vastavamAM anucita gaNAya tevuM valaNa A keTalAka lokoo apanAvyuM che. 43 saMzodhake karela pratipAdanonuM pramANa purassara nirasana karavuM te oka svastha gaNAya tevuM valaNa che. kvacit pramANo khoLatAM ke rajU karatAM na phAve to paNa, 'tame game te saMzodhana karo, ame to amArI pAramparika mAnyatAne ja svIkArIzuM ' AvuM kahI to te paNa pramANika valaNa gaNAya. paraMtu, AvuM kazuM ja karavAne badale, te saMzodhakanAM lakhANone ane tene granthane pAchAM kheMcI levAnI athavA to te para pratibandha lAdavAnI peravI karavI, te to sarvathA apramANika, asvastha ane hAnikAraka valaNa ja banI rahe tema che. AvuM hAnikAraka valaNa DaoN. DhAMkInA upara ullekhelA grantha paratve thoDAka rUDhipUjaka lokoo apanAvyaM hovAnuM jANavA maLe che, je kharuM hoya to khUba ja kheda janaka che. Do. DhAMkIo 'navakAra' vize oka vicArottejaka ane saMzodhanAtmaka lekha lakhyo che. a lekhathI A lokonI zraddhAviSayaka dhAraNAnA pAyA hacamacI UThya che. tethI temaNe potAnA tanniSTha prayatno karIne A granthone 'ayogya' TharAvIne tenA para 'pratibandha' kahI zakAya tevI paristhiti lAdavAno prabaMdha karyAnuM jANavA maLyuM che. vadhumAM, A grantha sAthe 'kastUrabhAI lAlabhAI smArakanidhi' nuM nAma prakAzaka tarIke joDAyuM hovAne kAraNe, tenA saMcAlako, pelA rUDhijaDa lokonA Agrahane adhIna thaI gayA hovAnuM paNa jANavA maLe che. prasaMgopAtta eka bIjI bAbata paNa ahIM ullekhavI jarUrI lAge che. DaoN. DhAM zilpa - sthApatyazAstranA vizvakhyAta viziSTa vidvAna che. bhAratanAM mandiro vizenA vizvakozanI temanI yojanA ane te viSayanA temanA grantho, e zodhakSetranA itihAsanuM oka sImAcihna gaNAya che. temanA A viSayanA jJAnano lAbha jaina saMghane maLe te hetuthI, zeTha kastUrabhAI lAlabhAI tathA munirAja zrI puNyavijayajI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 anusandhAna 36 jevA mahAnubhAvoo, keTalAMka jaina purAtana mandironA zilpa zAstrIya paricayo taiyAra karI ApavA DaoN. DhAMkIne kaheluM. tadanusAra DaoN. DhAMkIo ATheka tIrthonA paricayo taiyAra karI ApyA, je Monographs kahI zakAya tevI pustikAo (sacitra) rUpe prakAzita paNa thayA che. A paricayo paramparAgata AsthAnA poSaNa-saMvardhana mATe nahi, paNa te te tIrtha/ mandiranA zilpazAstrIya tathA sthApatyakIya paricayanI prApti khAtara ja lakhAyA che te to svayaMspaSTa che. je kAma aMgrejImAM thAya to vizvabharamAM tenuM bhAre mUlya aMkAya, te kAma, jaina saMghanA lAbhArthe, ja gujarAtImAM, DoM DhAMkIo karyu. paNa pelA rUDhijaDa lokone A mUlyavAna kAma paNa nA gamyuM. jANavA maLyA mujaba temaNe oma kahyu ke ' A pustikAomAM te te tIrtha pratye bhakti ane zraddhA jAge-vadhe, tevU kAMI ja lakhANa nathI, mATe A pustikAo para pratibandha hovo joI.' phalataH A ja saMcAlakoo pelA lokonI A mAgaNIno paNa svIkAra tathA amala ko hovAnuM jANavA maLe che. jaina samAjanI sAMprata netAgIrI atyAre kayA mArge che tenuM A be ghaTanAomAM spaSTa pratibimba jovA maLe che, je jotAM, vivekabhAna-vihIna, dharma tathA sampradAyane zobhe tevI udAratA temaja vicArazIlatA vihoNI, jaDatA ane kaTTaratAno bhayajanaka roga jaina samAjane lAgu paDyo che ke zuM ? ovI dahezata have jAge che. pratyeka dharma ane tenI paramparAne jema teno potAno itihAsa che, tema ane potAnA AgavA tihAsika goTALA paNa hoya che. ApaNe tyAM, aitihAsika tathyo ane sAdhanonI noMdha ane mAvajata karavAnI prathA-paddhati ja nathI. mahadaMze badhuM kaNTha ane karNa-paramparAthI ja nabhatuM AvyuM che. bahu moDethI thoDAka lokone itihAsa-bodha jAgRta thatAM temaNe, prabandhAdirUpe, temane upalabdha avI vigatonI noMdha karI jarUra; paNa temAM samayanA, nAmonA temaja vigatonA aTalA badhA vyatyayo, vyutkramo thayA ke tenA kAraNe ananta goTALA sarjAyA. jyAre vidvAna saMzodhako, Adhunika arthAt vaijJAnika paddhatithI saMzodhana karavA beThA, tyAre AvA goTALA temanI zodhaka dRSTithI pakaDAvA mAMDyA. jaina itihAsanI ghaTanAono, vyaktiono tathA tenA kALano nirNaya karavo
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 45 hoya tyAre, vidvAnoo, bhAratavarSanA rAjakIya itihAsane, anya aTale ke vaidika ane bauddha jevA matonA itihAsane, bhASAprayogone, sAhityika tathA zilAlekhI pramANone, purAtAttvika utkhanano ane zodhakhoLo dvArA sAMpaDatAM tathyone - A badhAMne paNa najara samakSa rAkhIne, tenA pariprekSyamAM ja nirNaya karavAno hoya che. pAramparika dhArmika mAnyatAone 'sAcI ja' mAnIne ja jo temane saMzodhana karavAnuM hoya to to pachI temanAM saMzodhanano artha ja kyAM rahe che ? have jyAre A badhI bAbatone lakSyamAM laIne koI oka jaina ghaTanAno nirNaya karavAno hoya, to te vakhate pachI dhArmika paramparA ke mAnyatA zuM che teno vicAra saMzodhaka mATe aprastuta ja banI rahe. alabatta, potAnA saMzodhanano artha ane upayoga, dhArmika mAnyatAnI paramparA para prahAra karavA mATe karavAnu, sAcA saMzodhakanA manamAM paNa na hoya. tenuM kAma to potAne sUjhelaM saMzodhana vidvAno tathA vicArako samakSa rajU karI devAnuM ja hoya che. pachI teno svIkAra karavo ke na karavo te to paramparAnI icchA upara ja nirbhara hoya che. Ama chatAM, saMzodhakanA Azaya upara malinatAno AkSepa karavo ane temanA saMzodhanane tathA tenA prasAra-pracArane rokavAnI yojanA karavI, te to bauddhika kSamatAnI dRSTile pachAta hoya tevA samAjamAM ja zobhe; jainone nahi. ___ jaina munio to vicArazIla hoya; udAra hoya; potAnI paramparAgata vAtonuM bahumAna temanA hRdayamAM akhUTa ja hoya, paNa sAthe sAthe, navAM ane pramANabhUta avAM saMzodhano temaja vicAro paratve amano dRSTikoNa jijJAsAsabhara hoya ane tiraskArabharyo to nahIM ja. ___aka rUDha mAnyatA, dhAro ke seMkaDo varSothI cAlI AvatI hoya; badhA ja teno svIkAra zraddhAbhera karatA hoya; ane se mAnyatA paratve koI saMzodhaka vidvAna, adhikRta pramANo darzAvavApUrvaka, te mAnyatAthI taddana viparIta vAta zodhI batAve, to temAM teNe aparAdha zo ko ? hA, paramparA te pramANabhUta vAtane svIkAre to tene 'mithyA'nA tyAgano ane 'satya'nA puraskArano samyaktva-lAbha jarUra thAya; paNa tema karavU jo zakya na hoya to, tema karavA mATe pelA saMzodhaka ApaNane kAMi pharaja to pADavAnA nathI ja ! to pachI saMzodhaka ane tenA saMzodhanathI ApaNe ATalA badhA DarIo chIo zA mATe ? akaLAi javAna
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 zA mATe ? antima kahI zakAya tevAM pagalAM bharavAnuM zA mATe ? AthI to arbu thaze ke mULe jaina hoya tevA vidvAna ke saMzodhaka to ApaNI pAse che nahi. navA taiyAra thAya tevo aeka paNa saMyoga ApaNe rahevA paNa dIdho nathI ! ane je be-traNa jaNA che, temano lAbha paNa, ApaNI AvI vRtti-pravRttine kAraNe, ApaNane maLato aTakI jaze. kharekhara to ApaNe AvA zodhaka vidvAnono bharapUra lAbha uThAvavo joio. o mATe omanI badhI vAto sAthe sahamata tharbu ke hovU jarUrI nathI hotuM. ApaNI zraddhAne akabaMdha rAkhIne paNa temanA dRSTikoNa tathA vicAro samajI zakAya che. temaNe gaveSelAM pramANo jANI zakAya che, ane tenI sAdhaka-bAdhaka carcA paNa thaI zake che. Aq karI zakAya to ApaNe ghaNA ghaNA samRddha banI zakIo amAM zaMkA nathI. bAkI DaoN. DhAMkI viSe aTaluM ja kahuM ke digambaro dvArA thatA aneka zAstrIya tathA tAttvika AkSepono pramANabhUta tathA adhikArapUrvaka prativAda ApanAra - ApI zakanAra, tathA te lokonAM khoTAM saMzodhano tathA arthaghaTanonAM marmasthAnone pakaDI pADIne tenA tarkapUta, zAstrasiddha temaja itihAsasiddha pratyuttara ApanAra jo koi zvetAmbara vidvAna ApaNI pAse hoya to te eka mAtra DaoN. madhusUdana DhAMkI che. AvA vidvAnane gumAvavA- ApaNane pAlave tema nathI, o vAta mAtra koI sujJa tathA vivekI vyakti ja samajI zake tema che. hA, tamArI pAse paramparAno, AgamAdi paMcAMgIno, tathA anyAnya zakya teTalI adhika vidyAzAkhAono sudRDha abhyAsa hoya to, tame tenA AdhArepramANapUrvaka, Do. DhAMkIo karelAM je paNa vidhAno sAme tamane vAMdho hoya, tenuM khaNDana ke teno prativAda avazya lakhI zako cho. vicArazIla ane vivekI manuSyane to AQ karavU ja zobhe. paNa ATalI-AvI sajjatA kyAthI lAvavI? paNa tevI sajjatA na hoya toya kAMi viveka To na ja cUkAya ! saMzodhana ane pAramparika mAnyatA o be vacceno taphAvata paNa samajavA jevo to cha ja. dA.ta.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 1. ApaNe tyAM aTale ke jaina saMghamAM, koI paNa pratimA jarA prAcIna hoya ane tenA para lekha-lAMchanAdi nizAna na hoya, to te pratimAne 'samprati rAjAnI bharAvelI pratimA' tarIke oLakhavAmAM kSaNano paNa vilamba thato nathI. 'pratimA jema prAcIna tema tenI upAsanAmAM bhAvollAsa vadhu thAya' avI zraddhA ja AmAM kAma karatI hoya che te to saheje samajI zakAya tevU che. have A bAbate saMzodhaka-dRSTino upayoga karavAmAM Ave to A rIte vizleSaNa thaI zake : (1) pratimA para kaccha-kaMdorAnAM cihno hoya ja, aTale o vadhumAM vadhu paMdaraso varSa jeTalI purANI gaNAya; te pahelAMnI nahi ja. (2) pratimA ArasapahANanI hoya to te dasamA saikAthI vadhu prAcIna na hoya; Arasano upayoga 10mA saikA pachI ja cAlu thayo che. (3) pratimAno AkAra-prakAra jotAM ja te 12 mA ke 15mA saikAnI haze tema anubhavI abhyAsI tatkALa nakkI karI zake. (5) pratimAnI palAThImAM akhaNDa ke truTaka lekha hoya to tenA AdhAre paNa samayano nirdhAra thaI jAya. ___tAjetaramA ja aka jagyAo borDa vAMcyu : "2200 varasa jUnI A pratimA che." have pratimAnA ghATaghUTa vagere jotAM te spaSTataH vadhumAM vadhu 400 varSa purANI jaNAtI hatI. aka ThekANe bAramA saikAnI pratimA paNa '2300 varSa prAcIna' tarIke vakhaNAya che. saMzodhanathI bIjo koI lAbha nathI thato, paNa mithyA dhAraNAone ke asatya mAnyatAone te rokI zake che, ane satya ke yathArtha mAnyatA tarapha zraddhALune dorI jAya che. paNa jo teno svIkAra karI le, to to pote je sthAnAdino mahimA vadhAravA jhaMkhatA hoya te na vadhArI zakAya. aTale saMzodhanane mithyA TheravavAmAM ja tevAone lAbha rahe che. savAla aTalo ja ke satya hAthavaY hovA chatAM mithyA dhAraNAne ja yathArtha TheravavAnI A pravRttine 'samyaktva' gaNI zakAya kharI ? 2. zatruJjayatIrthano anargaLa mahimA jaina saMghamAM pravarte che teno saghaLoye AdhAra 'zatruJjaya mAhAtmya' nAmanA grantha upara che, o to sarvavidita che. A
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 anusandhAna 36 grantha teramA zatakamAM thayelA A. dhanezvarasUrio racelo che, te paNa tenI prazasti tathA anya sAdhano thakI siddha bAbata che. Ama chatAM, paramparAgata mAnyatA ovI che ke A dhanezvarasUri te mallavAdIgaNinA vakhatamAM thayA hatA ane temanI A racanA che. have A grantha mATe, sambhavataH 15 mA zatakamAM koi ajJAta paNa abhyAsI munivare lakhelI granthasUci nAme bRhaTTippanikAmAM "kUTagrantho'yaM" o rIte ullekha thayo che, je vAMcIne oka vidvAna munijane kaheluM ke A ullekha vahelo jaDyo hota to A grantha arvAcIna hovAnuM puravAra karavA karelI saMzodhanAtmaka mathAmaNa meM na karI hota. vadhu carcA nathI karavI. paraMtu A oka ja ullekha ghaNI badhI pAramparika AsthAo upara praznArthacihna mUkI ApavA mATe pUrato paryApta che. to zuM ApaNe te granthasUcikAra munivarane vakhoDI kADhIzuM ? temanI te sUci upara pratibandha lAdIzuM ? kharekhara to a sUci paNa kAyama che, omAM se ullekha paNa yathAvat che; ane chatAM janamAnasamAM sadIothI keLavAyelI tathA vyApelI, A grantha pratyenI tathA zatruJjayatIrtha pratyenI AsthA paNa akSuNNa che. saMzodhana ane saMzodhaka paratveno samagra dRSTikoNa, AthI ja badalavA yogya che. jo a nahi badalAya to te kAraNe thanArI hAni samagra jainasaMghane haze, vidyAjagatane haze, saMzodhanavizvane haze, itihAsane haze ane tenI sampUrNa javAbadArI AvA pratibandho lAdanArAonI tathA te lAdavAnI preraNA karanArAonI raheze, te niHzaMka che. vastuta: jaina samAjane lAgevaLage che tyAM sudhI, jaina dharma-darzanane sarvAMGgINa te samajavA mATe jema AgamonI ane zAstronI jarUra che; tIrtho, mandiro ane pratimAnI jarUra che; AcAryAdi sAdhugaNa tathA gRhasthavarganI jarUra che; tema itihAsanI ane saMzodhanadRSTinI paNa jarUra che; tema zilpa - sthApatyAdi zAstronI paNa jarUra che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 dA.ta. eka mUrtine ApaNe hajAro varSa purANI mAnatA hoIe, ane tene itihAsAdi 500-700 varSa pahelAMnI ja hovAnuM puravAra/pramANita karI Ape to te zakya che ane temAM nArAja thavAnuM koI vAjabI kAraNa paNa nathI. UlaTuM, AvuM thAya to ApaNI bhrAnti - bhrAnta mAnyatA tUTe che, ane vizvasamAjamAM satyanI tathA satyano svIkAra karanAra samAja tarIke ApaNI pratiSThA vadhe che. ekAMgI dRSTine vikRta thatAM vAra lAgatI nathI, tethI sarvatomukha dRSTi have apanAvavI anivArya che. 49
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAdhyAya vizeSAvazyaka bhASyanuM zuddhipatraka (4) pRSTha paGkti 464 28 464 464 464 465 465 465 465 465 465 465 466 467 467 468 468 k" 9 0 5 5 5 * * * * * * * * azuddha zuddha tu nayA tu na nayA lakSNe lakSaNe saMtA pai0 saMtA vi pai0 santaH prati0 santo'pi prati0 pRthaktvaM tatthevatti / tatraiva-apRthaktve pRthaktvaM ridaM pRtha0 0ridamapRtha0 tadA''rata tadArata muppapattI 0muppattI tadA''rata0 tadArata0 0hatte'Nu0 0 hatte aNu0 0sthapitA0 0sthApitA0 tathA vibhA0 nayA'vibhA0 0havati 0havatti tena te na cheA asa0 0cheA''sa0 punarantara0 purarantara0 bhavanti bhagavati sAvatthi0 0kAdicchinna0 0kAd ghaTavicchinna0 0mANaM saMskRtam 0mANaM kRtaM, saMstIryamANaM saMskRtam kathaM kaha 31 sAvatthI0 468 468 471 472 6 472 23
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 pRSTha paGkti azuddha 473 daTTaM 474 1 11 475 476 6 476 6 476 477 477 478 480 480 480 480 481 481 481 481 32 483 14 483 15 485 10 485 15 485 21 485 27 486 14 488 8 489 35 11 31 12 23 28 31 11 22 26 25 sAmA0 untima0 tato 0 siriNA pasiddhI mUriya0 rAjakUla bravIti saMvavahAro jaha vaM pparaM 0 NuppavAe vayaM na jA0 0 mAsa mi0 0 so'ddhApa0 saMkhAIya0 0 tthaggaha0 niravazeSa 0 kkhaNa0 'naNvi0 0 digAdinAM 0 trApAlaka0 kimatya0 0 manujJAne zuddha daDuM samA0 u antima0 to 0 sirINA pasiddhi muriya0 rAjakula vratIti vavahArao jai vayaM 0ppara 0 NupavAe vayaM jA0 0 mAsami0 0 so addhApa0 saMkhAiya0 0 tthagaha0 nirvizeSa0 khaNa0 'nanvi0 0 digAdInAM 0trAlApaka0 kimitya0 0 manujJAte 51
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 paGkti zuddha 0kuntAdayaH 490 490 25 tadaiva 22 30 34 4 12 17 23 33 492 492 492 493 493 493 493 493 493 494 494 494 494 495 495 496 496 497 497 azuddha 0kumbhAdayaH tadaivaM 0nnanANa0 0zcaindrINA0 yadRkSayA potakI0 chalUo vyaM jIva0 0ntatve doSa0 0di puccham 0koliyA0 pRthaga 0koliyA0 chinnammi jahA vastunyeva ghaTAcchi0 0Nimu0 0mbndh 0zcendrANA0 yadRcchayA potAkI0 chaluo 0yaM nojIva0 0ntatvadoSa0 dipuccham 0koilA0 pRthag 0koilA0 chinne vi jaha 14 30 31 7 13 kei vastUnyeva ghaTAt chi0 0Nimmu0 keI 0vasyA'jIvaskandhAde0 se sa eva 0dezaH sa eva 0matoparo0(?) agge0 chammAsa 0kaDDiU0 0vasya jIvaskandhAde0 se eva 0deza eva 0matAvaro0 age0 chammAsA 0kaTTiU0 497 497 498 498 28 9 9
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 53 paGkti 9 azuddha aha0 oyAla0 ekacatvA0 0DhavIM pRSTha 498 498 498 499 500 500 500 501 502 38 22 28 28 28 502 502 502 13 28 0 zuddha Aha0 coyAla0 catuzcatvA0 0Dhavi lakSaNA nopRthvI pRthvyeva mantavyA 0vo nojIvaM puSya puSya puSya 0puSya0 0puSya0 puSya0 puSya0 0puSya. puSya0 puSya0 puSya0 0puSya 0brAhmaNa puSya0 0puSya0 puSya0 puSya0 0Syate 502 0lakSaNaM nopRthvyeva mantavyam 0vo jIvaM 0puSpa0 0puSpa0 0puSpa0 puSpa0 0puSpa0 puSpa0 puSpa0 0puSpa0 0puSpa0 0puSpa0 0puSpa0 0puSpa0 0brAhmaNa 0puSpa0 0puSpa 0puSpa0 puSpa 0Syati 502 502 502 29 502 502 502 502 503 503 503 30 31 37 13 16 18 sd llh 19 503 21
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 zuddha pRSTha 503 503 lh paGkti 25 26 sh lh 503 503 504 llh 30 37 2 504 azuddha puSpa0 puSpa0 0puSpa0 0puSpa0 sUIka0 puSpa0 nivattI tatra nikA0 samAkIrNa kuMcuo jAvajjIva0 0NAmena puSpa0 bhAvao 0mavathAnAt bhihiMsA0 0khyAnapa0 bhaggavao 0kSepeNa sureSu ceyao 504 504 504 504 505 14 505 507 6 507 507 508 7 508 32 509 3 509 17 510 4 510 24 510 26 510 510 33 513 34 * puSya0 0 puSya0 puSya0 puSpa0 sUika0 0 puSya0 nihattI tatrA'nikA0 samAcIrNa0 kaMcuo jAvajIva0 NAmeNa puSya0 0bhAvAo 0mavasthAnAt bhihiMsA0 0khyAnamapa0 bhaggavvao 0kSepaNa suresu ceyayao 29 beI bei 6 puSpa0 puSpa0 0puSpa0 0tthaM visa0 puSya0 0puSya0 0puSya0 0tthaMti visa0
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 55 pRSTha 514 514 515 515 515 515 515 516 516 516 516 516 519 519 519 paGkti 38 39 9 21 27 34 36 azuddha Dhajjha0 dehArthaM zuSaM 0sAhaNaM mahArAtrAt 0 dhammamukka0 suyapaTTa0 hIkhadde zuddha Dajjha0 dehArthamiti zeSa 0sAhaNa mahAvAtAt 0dhammasukka0 tuyaTTa0 hie khaddha khaddhe asahu0 savvadda0 parIsahA athodga0 rUDhatvAt khaDDe 24 29 6 a sahu0 savvada0 0parisahA arthodga0 rUDhakatvAt 34 522 522 13 37 523 523 523 524 525 526 526 526 vipaDi0 diti kRtasyAsAdhU0 micchAddiTThi0 0mo'Nu0 jaM samu0 0sseva savva0 AyAe 0ttamayaM bhAvesu 0tramayaM vippaDi0 diti kRtasya sAdhU0 micchaddiTThI0 0mo aNu0 jamasamu0 0ssa na savva0 AvAe ttamiyaM davve tramidaM 14 17 20 20 38
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 paGkti 12 1 lh bh l@ s@ llh 26 29 29 534 535 535 536 537 537 537 31 538 azuddha zuddha jIva iti jIvaguNa iti sayaM / sai te'bhi0 te'nabhi0 pajjAya0 pajjaya0 *NumaI 0NumaI gaI 0gai TThiI TThii ca tisR0 catasR0 yat ki0 yatki0 TodvisaM0 ToddhisaM0 sagaDaddisaM0 sagaDuddhisaM0 tavA tamA paikkhaNao payakkhiNao tavA tamA 0hAdasa0 0ddAo'sa0 0cAritta0 0casti0 seho seha (?) 0vAdija0 vAdirja 0mayAt 0matAt ta ovA tao vA pUrvaprathamasAmAyikadvayasya prathamasAmAyikadvayasya pUrvaprati0 cauro ti0 cauro vi ti0 cauro caura 0pratinnatA0 0pratipannatA0 pUrvavadadagdha0 pUrvavanadavadagdha0 538 538 540 540 540 541 541 542 542 543 543 543 544 31 11 29 29 33
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 57 paGkti 17 21 * 36 3 pRSTha 546 546 546 547 547 548 548 548 551 553 553 554 554 554 555 7 12 4 10 azuddha japA-ku0 0lezyAyA Ahora tisAmA0 0Numukke suya0 0nti, viSayapa0 savvadavva0 seDhI0 sahassa0 sahassa0 sudiTThI 0paviTTha sappaDi. Au vAso zuddha japAku0 0lezyAyAM AhAre tivarjasAmA0 *Nummukke sue| 0nti viSayaH / pa0 savvaddavva0 seDhi0 sahasa0 sahasa0 sudiTThitti paviTuM sapaDi0 au vA''so 0maya aTThadA0 samayi0 0Nugame imaMgalaM bhavedAdimaGgalaM nahaM ca 15 15 9 555 0mAya 555 555 555 556 556 16 36 37 10 27 aTTha udA0 sAmAyi0 0Nugamo 0i maMgalaM bhaved maGgalaM tahaM ca vavara0 tathA ca 0 nAzA zU0 28 va''vara0 557 557 557 558 nabhazca 39 7 0nAzazU0
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 anusandhAna 36 paGkti 15 azuddha nAsaMtaM ? dhanAdhikaM cApala0 dikAryasaM0 tadA katha0 vAsanA0 . yastasya zuddha no saMtaM ? [?] dhanAdikaM copala0 dikAlasaM0 tadA'sya katha0 21 30 5 vAcanA0 MY nihaNAi pRSTha 558 558 558 559 561 562 562 563 563 566 567 567 567 568 568 571 572 35 13 9 20 didravya0 kaikatAgra0 paDipajja0 no khaMdho 0karo namaskAro 0pannasya tagguNAo namaskArala0 yattasya nilAi dirdavya0 kaikabhAgagra0 paDivajja0 nokhaMdho 0kkAro namaskAre pannAnAM tagguNao 'na'kArala0 7
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 59 mAhitI navAM prakAzano 1. saptabhaGgIviMzikA. kartA : A. abhayazekharasUri; pra. divyadarzana TrasTa, dhoLakA; saM. 2061 . jainadarzana-sammata saptabhaGgI viSe kartA AcArya zrIe potAnI kalpanAzaktino sadupayoga karIne keTalIka anuprekSA A pustakamAM karI che. mULa racanAmA 20 padyo, te upara saMskRtamA temaja gujarAtImAM vivecana A pustakamAM samAvAyAM che. anuprekSA ane UhApoha athavA vimarza svarUpa A grantha gaNAya; Ane 'zAstra' no darajjo ApavAnuM kadAca vadhu paDatuM banI rahe; nibandha jarUra kahevAya. kartA AcAryazrI zAstronAM UMDA abhyAsI che, tethI temaNe saptabhaGgIne aMge kareluM cintana abhyAsIone rasaprada banI rahe tevaM che. vidvAnoe A pustaka vAcavU joIe ane temAM prastuti pAmelA muddAo paratve UhApoha karavo joIe. pustakanA cheDe 'avaziSTa vAto' evA zIrSaka heThaLa 'anabhilApyapadavAcyatva' vize je vidhAna tathA vimarza thayAM che, te jarA vadhu gambhIra cintana mAgI le tema lAge che. vizeSAvazyakabhASyanA vivaraNakAra AcAryazrI potAnA vivaraNamAM "yadyapi ete bhAvA 'anabhilApya' iti padena vAcyAH santyeva, tathApi viziSTasaMketitapadavAcyatvAlAbhAd anabhilApyAH kathitAH" AvA prakAra- kAMika lakhI zakyA hota; paNa temaNe paNa AvaM kazuM khulAsArUpa lakhavAnuM TALyuM che teno marma paNa vicAravo to rahe ja. pustakanA prArambhika pRSThomAM pR. 22 para durgapadavivaraNanI gAthAomAM 'uvaesA'ne sthAne '(aNuppehAo)' mUkI zakAya e, vidhAna e paNa jarA sAhasika vidhAna lAge. 'uvaesA' no artha 'anubhava' thAya, je eka yaugika sAdhanAprakriyAjanita khAsa bhUmikA tarapha saMketa kare che. 'anuprekSA' e AnAthI ghaNI judI bAbata gaNAya ane teno sambandha cintana ke UhApoha ke vimarza sAthe joDavAno yogya gaNAya.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 anusandhAna 36 ___ uparAMta, 'saMzodhaka mahAtmAonA udgAro' chApyA che temAM paNa ghaNI atizayokti thatI jaNAya che. prazaMsAtmaka udgAro vaiyaktika patravyavahAramA lakhAya tenI nA pADI na zakAya; paNa lakhanArA vidvAna hoya to vivekabhAna na cUke teTalI to apekSA rAkhI zakAya; ane chatAM koIe kAMI lakhI nAkhyu to te tevU ne tevU chApI mAravaM, temAM aucitya to na ja gaNAya. 2. paramapadadAyI Anandaghana padareha. 1-2. cintaka : khImajIbhAI, saMskaraNaH paM. muktidarzanavijayagaNi; pra. andherI gujarAtI jaina saMgha, mumbaI, I. 2006, saM. 2062. yogIrAja AnandaghanajIkRta 110 pado upara gujarAtI bhASAmAM vivecanano A grantha be bhAgomAM vaheMcAyelo che. adhyAtmanI ke tattvabodhanI dRSTie taiyAra thayela A grantha hoI saMzodhanakSetra mATe khAsa prastuta na gaNAya. chatAM prathama najare avalokana karatAM eka-be bAbato najare paDI che te atre noMdhavI jarUrI lAge che. (1) bhAga 1 mAM pR. 353 upara 49 mA padanA vivecanamAM bIjI kaDInuM vivecana jarA vicitra thayuM jaNAyu. e kaDImAM 'sena' pada che teno artha 'sahevU' evo karavAmAM Avyo che, je taddana khoTo artha che, ane tene kAraNe AkhI kaDInuM arthaghaTana khoTuM thayuM che. khoTuM to kaI hade ? vivecanakAre (pR. 354) Anandaghana upara tAntriko vagere dvArA mAraNAdi prayogo ajamAvI rahyA hovAnI kalpanA, A kaDInA potAne beThelA arthanA AdhAre, karI che; ane te mATenI vyathA yogIrAje A kaDImAM vyakta karyAnI kalpanA paNa temaNe karI nAkhI che. adhyAtmanI prIti hoya to AvAM pado nirantara gAI jarUra zakAya; vAgoLI paNa zakAya; paNa tenA upara vivecana lakhavAnuM sAhasa karavU te to ghaNI sajjatA mAgI le che. sAMbhaLyu che ke mastayogI jJAnasArajIe dAyakAo sudhI AnandaghananAM stavano para cintana karyA karyu, tyAre cheka pAchalI vaye Tabo ke artha lakhavA mATe kalama upADI hatI - teya DaratAM hRdaye - rakhe kyAMka yogIrAjanA bhAvone anyAya thaI jAya !
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 madhyakAlIna padyaracanAo para vivecana karavA icchanAra pAse, madhyakAlanA kavio viSe, temanI bhASA viSe, temanI nirUpaNarIti viSe, je te kavinA samayamA cAlatA bhakti, adhyAtma tathA kAvyaprakAronA pravAho viSe, sAmAnya jANakArI hovI anivAryapaNe jarUrI che. temAMya bhASAnA zabdanA prayogo viSe to thoDIka jANakArI hovI ja joIe. ATalI sAmAnya bhUmikA vinA koI kalama upADe, to te duHsAhasa ja banI rahe. A (49muM) pada e premalakSaNA bhaktiparaka pada che. emAM kavi priyatamanA virahamAM vyAkuLa evI priyatamAnA rUpe upasthita thayA che, ane potAnI virahavedanAne vAcA ApI rahyA che. kavi pokAre che ke 'mArA kaMcanavaraNA nAtha sAthai koI mAro meLApa karAvo ne !' 61 A ArtanAda ke AjIjInA anusandhAnamAM kavirUpa priyatamA potAnI virahAkuLa sthitinuM bayAna AgaLa vadhAratAM A kaDImAM kahe che ke : "kauna sayana jAne para mana kI, vedana viraha athAha thara thara dhujai dehaDI mArI, jima vAnara bhara - mAha'"... kavi kahe che ke - evo koNa sayana - svajana / sajjana hoya / haze ke je para eTale koIkanA - bIjAnA mananI athAga evI virahavedanAno tAga pAmI zake ? (bIjI rIte, evo koI sajjana ahIM haze ke je koInA mananI virahavedanAne tAgI zake ?) priyatama ! mArI kAyA ( tuja virahavyathAjanya vyAkulatAmAM) thara thara dhUjI rahI che ! (konI jema ? to ) jema mAha (mAgha) mAsanI kaDakaDatI ThaMDImAM vAnaranI kAyA thathare tenI jema ! (prastuta pustakamAM vivecanakAre bharamAhano artha vaLI 'bharamAyela' evo karyo che !) ATalo artha ughaDe pachI yogIrAja upara tAntrikonA mAraNAdiprayogonI kalpanA tathA tenA pratyAghAtarUpe temaNe A zabdo gAyA hovAnI kalpanA mithyA ja jaNAya. cintA eTalI ja thAya ke A granthamAM AvuM to ghaNuM badhuM haze, ane
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusandhAna 36 to Anandaghanane keTalo badho anyAya thaze ? ane vAcakone kevA Anandaghana lAdhaze ? ochAmAM pUruM, A be pustako sAthe 4 MP3 nI Disk no Set paNa prasiddha thayo che ! (2) granthanA bhAga-2mAM pR. 358 para 109 muM pada je jovA maLe che, te tenI bhASA, racanAzailI ane geyatA Adi tamAma dRSTie tapAsatAM te pada Anandaghana, nahi, paNa temanA nAme caDAvI devAyeluM ekadama arvAcIna gaNAya tevaM pada che. anubhava, sumati, cetanajI jevI zabdAvalI prayojavAmAtrathI koI navaracanAne AnandaghananA nAme na khatavI zakAya. vivecaka pAse AvA vivekanI apekSA sevIe to te vadhu paDatI nathI. okaMdare, AnandaghanapremIone rasa paDI zake tevU prakAzana. jaina sAhityano saMkSipta itihAsa. le. mohanalAla dalIcaMda dezAI, punarmudraNanA sampAdaka : A. vijayamunicandrasUri; pra. OMkArasUri jJAnamandira, sUrata, I. 2006, saM. 2062. ___ mo. da. dezAIe jaina itihAsa ane sAhityanA kSetramA je kArya karyu che te adyAvadhi ajoDa ja banI rahyaM che. temanuM sthAna le athavA temaNe jyAMthI adhUraM mUkyuM che tyAMthI te kAma AgaLa vadhAre tevo bIjo vidvAna hajI sudhI to pAkyo nathI. A vidvAne I. 1933nA arasAmAM A adbhuta itihAsa grantha/ sandarbhagrantha racyo ane sAhityajagatane Apyo hato. A granthano upayoga, abhyAsujano tathA vidvAno-saMzodhako, eka anivAryapaNe upayogI evA sandarbha grantha tarIke, hamezAM karatAM hoya che. ___ A granthanI zuddhi-vRddhi-pUrti karavAnuM bhagIratha kArya sadgata prA. jayantabhAI koThArIe hAthamAM lIdhelaM. temaNe te kAma karyu hota to ApaNane jaina gUrjara kavio jevI eka zreSTha granthAvalI maLata, emAM zaMkA nahi. paNa durbhAgye teo svargastha thayA ane A AdaravA dhArelu kAma paDyuM rahyu. A. zrI municandrasUrijIe jayantabhAInI noMdhono prAyaH * upayoga karavApUrvaka tathA potAnI kSamatA tathA zakyatA mujaba A granthanuM punaH sampAdana
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ June-2006 63 karyu ane alabhyaprAya A granthane sulabha banAvyo, te temanA dvArA thayelI uttama sAhityasevA che. A granthanI prastAvanA lakhatAM A. zrI pradyumnasUrijIe nirdezyuM che ke "AnA jevo jaina zilpasthApatyano itihAsa racavAno bAkI che. koI mAtabara saMsthA A bIDaM jhaDapavA jetuM che." A vAMcatAM sUjhelI TippaNI : hajI to pAzerAmAM pahelI pUNInI jema, 7-8 tIrthono zilpazAstrIya paricaya ApatI pustikAo, vikhyAta sthApatyavid DaoN. madhusUdana DhAMkIe ApI; tyAM teno virodha ApaNA kahevAtA dhArmiko dvArA thaI gayo, ane te virodhane mAnya gaNIne ANandajI kalyANajI peDhIe te pustikAone withdraw paNa karI nAkhI ! A bAbatanI DaoN. DhAMkIne jANa paNa karAI nathI ! Aje to khuda DaoN. DhAMkIne te pustikAo joItI hoya toya na maLe tevI sthiti che. A saMjogomAM jaina zilpasthApatyano itihAsa lakhavApAtra gaNAya kharo ? ane te lakhavA mATe Do. DhAMkIthI zreSTha koI adhikArI vidvajjana che kharA ? ane mAtabara saMsthAnI bhUmikA kevI hoya te to uparokta bAbatamAM anubhavAya ja che ! astu. itihAsabodhanA kAramA abhAvathI grasta evA samAja sAme, pote cokkasa sAmpradAyika dRSTikoNa dharAvatA hovA chatAM, mo. da. dezAInA A mahAn itihAsagranthane yathAvat rUpamA punaH sulabha karI ApavA badala sampAdakazrIne abhinandana ! 4. pAia (prAkRta) bhASAo ane sAhitya. praNetA : pro. hIrAlAla rasikalAla kApaDiyA; saM. A. municandrasUri; pra. OMkArasUri jJAnamandira, sUrata; I. 2006, saM. 2062. __ hI.ra.kApaDiyA e jaina vidvajjagatanuM eka mAtabara tema mAnanIya nAma che. temane racela A sandarbhagrantha varSothI alabhya hato, te sampAdakazrIe vividha vigatothI saMvardhita karavApUrvaka sulabha karI Apyo che. uttama prakAzana ! -x
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvaraNacitra mahAyogI AnandaghananAM rahasyabharyAM jinastavano upara tenuM rahasyodghATana karato Tabo banAvanAra mahAtmA 'jJAnasAra'jInuM eka prAcIna citra : citranA pRSTha bhAge "mastayogI jJAnasArajI" evaM lakhANa paNa che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________