Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jian Bing Bu Duo Yu >> An Bu Hun Peng Kong Yu Yu >> Tian Yu Shi moharite saccavayaNassa palimaMthU ('ThANaMga'sUtra, 529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' .. anusaMdhAna prAkRta bhASA ane jaina sAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA saMkalanakAra : muni zIlacandravijaya harivallabha bhAyANI 000000 ---- OOO 10 ne zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 1994 KeeRPANKARKARK
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ mohirate saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMga - sUtra, 429) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusaMdhAna prAkRta bhASA anaM jaina sAhitya viSayaka maMpAdana, saMzodhana. mAhitI vagairenI patrikA saMpAdaka : muni zIlacaMdravijayajI harivallabha bhAyANI . zrI hemacaMdrAcArya kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya navama janmazatAI smRti saMskAra zikSaNanidhi amadAvAda
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ anusaMdhAna : 3 saMparka : harivallabha bhAyANI 24/2, vimAnagara seTelAITa roDa amadAvAda - 380 015 prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, amadAvAda 1994 kiMmata : rU. 20.80 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA. ratanapoLa, anadAvAda - 38. 001 mudraka : kaMcanabena ha. paTela tejasa prinTarsa 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda - 13 phona : 484393
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana 'anusaMdhAna' e aniyatakAlika-zodha mAhitI-patrikA che. sAmagrIno saMcaya .thAya tema A patrikA pragaTa karavAno upakrama che. saMpAdana - saMzodhana kSetre rasa dharAvanArA abhyAsIone nivedana che ke ApanA dvArA pravartamAna saMpAdana - saMzodhanakAryanI mAhitI tema ja saMzodhanAtmaka noMdho, laghukRtionAM saMpAdano ityAdi sAmagrI 'anusaMdhAna' mATe mokalo, mokalatAM raho, jethI A patrikAne vadhu samRddha ane bahumukhI banAvI zakAya. sAmagrI devanAgarI lipimAM mokalavAnI bhalAmaNa che. 15-9-94 saMpAdako [3]
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 15 anukramaNikA 0 traNa saMskRta phagmukAvyA . paM. zIlacandravijaya gaNi bhRgukaccha-vAstavya gaNAzrAvikA-gRhIta dvAdazavrata varNana saM. muni vimalakIrtivijaya 0 DhUMkanoMdhaH 1. traNa mUlyavAna padyo 2. sthura vize zIlacandravijaya 3. amaTTala. 4.kaDitalA. ', cakkAMDA. 6. saMli. 7. naMda. 8. yugaMdharI. 1. gharalI. gRhalI. 10. taLAMvilli, 11. prAkRta gpa'cholavU . harivallabha bhAyANI 0 kaMTalAka madhyakAlIna zabdo jayaMta koThArI . jaina tIrthasthAna tAraMgAH eka prAcIna nagarI ramaNalAla mahetA kanubhAI zeTha. 0 grantha-mAhitI zIlacandravijaya gaNI harivallabha bhAyANI AL AL . [4]
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ traNa saMskRta phagukAvyo paM. zIlacandravijaya gaNi madhyakAlIna gujarAtI kAvyasAhityamA aneka kAvyaprakAro kheDAyA che; emAM phAgu ke phaggu-prakAranAM kAvyotuM anokhaM sthAna rahyu che. "vasaMtavilAsa phAga' jevI racanAo to vizvakhyAta banI che. jaina kavioe paNa ghaNAM phAgakAvyo racyAM che. phAgukAvyano mukhya viSaya hoya che - phAgaNamAsanI hoLI ane vasaMtaRtu. A viSayomAM zRMgArarasanuM prAdhAnya anivArya gaNAya che. jaina kavio, AthI ja, potAnI phAgu-racanAomAM, mukhyatve, nema - rAjula ane sthUlabhadra-kozA'nA praNayaraMgI zRMgAraThe citraNa karatAM jovA maLe che. jo ke temanuM A zRMgAra - citraNa chevaTe to, kAvyanAyakonA jIvananI jema ja, vairAgya-paryavasAyI ja hoya che. pazcAdavartI kavioe kAvyanA A hRdayAlAdI prakArane viSaya tathA bhASAnA bandhana thakI mukti apAvI ane bhaktirasabharyAM saMskRta phAgukAvyo paNa racyA. alabatta, AvI racanAo bahu moTA pramANamAM nahi hoya evaM svIkArIe to paNa, bhaMDAro pheMdIe to gaNanApAtra mAtrAmAM AvI racanAo maLI to avazya Ave. ____ ahIM ApelI traNa racanAomAM prathama "nAbheyastavana"nA racanAra, akabara-pratibodhaka ane amAri pravartaka jagadguru jainAcArya zrIhIravijayasUrijI che, te vAta te stavananA antimakalazakAvyathI tathA lekhakanI puSpikAthI spaSTa thAya che. phAgukAvyo e rAsa ke garabAnI jema ja lokapriya ane geya prakAranAM kAvyo hovAthI, te saMskRta hoya to paNa, tene vadhu ne vadhu sarala banAvavA mATe bhASA-prayogone paNa kavio niSiddha nahi gaNatA hoya, tevU A kRtinI paDhama DhALa (rAsaka)mA prayojayela 'tuM'nA prayogathI kalpI zakAya. racanA nAnI che, geya che, ane vaLI prAsAdika che, e parathI racayitAnI kAvyakSamatA tathA vidvattAnI pratIti thAya che. A kAvyastavana adyAvadhi apragaTa che. zrIhIravijayasari-racita katio bhAgye ja maLe che. kadAca temaNe jhAjhI racanAo karI paNa nathI. A saMyogomA prastuta kRtinuM AgavU mUlya che. bIjI kRti 'sImandharajinastavana' vAcaka sakalacandragaNikRta sarasa rAgabaddha geya racanA che. sattarabhedI pUjA' dvArA jaina saMghamAM sukhyAta A kavi zrIhIravijayasUrinA guru zrIvijayadAnasUrinA ziSya hatA, ane temanI keTalIka racanAo upalabdha thAya che. prastuta kRtinA aMtabhAge "hIravijayAdaraM" evo prayoga jotAM A kAvya hIravijayasUrikRta hovAnuM mAnavA mana prerAya, paNa 26mI kaDImAM "sakalacandramunisurataruphalinaM" e pada svayaM evaM spaSTa che ke pachI kartA vize zaMkAne avakAza raheto nathI. A racanAmAM 17mI kaDImA "Ilata" zabda prayojAyo che. A zabda ghaNA bhAge phArasI che, ane teno artha, tenA prayoga-sandarbho tapAsatAM "upadrava" evo thAya che. zrInayavijayakRta eka.gujarAtI stavanamAM "varasIdAna deI tuma jagameM Ilati Iti nivArI" ema prayoga che, tyA Iti te sAta prakAranI, 'ativRSTi' [5]
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityAdi gaNAya che; ane 'Iti - upadrava " evo zabdaguccha hamezAM sAthai prayojAtI hoI, ahIM paNa 'Ilati' eTale 'upadrava' ema svIkAravAmAM Apatti nathI. trIjI racanA Ama to eka ja DhALanI che, paraMtu tenA para 'gItagovinda' nI spaSTa asara joI zakAya che. kavi jayadeve potAnA e adbhuta kAvyagItanA prathama sarganI bIjI DhALa A ja rIte upADI che : "zrita kamalAkucamaNDala, dhRtakuNDala e kalitalalitavanamAla jaya jaya deva hare ! ||" prastuta racanAne A gIta sAthe sarakhAvIe to tenA para te gItano prabhAva varatAyA vinA raheto nathI. prasiddha tArkika ane dArzanika upAdhyAya yazovijayajI potAnA karkaza tarka ane siddhAntagraMtho mATe jeTalA jANItA che, teTalA ja potAnA geya-madhura bhASAbaddha bhaktikAvyo mATe paNa prakhyAta che ja. jo ke emanI saMskRta geya kRtio bahu maLI nathI. "AdijinaM vande guNasadanaM" thI zarU thatI 5-6 kaDInI eka geya kRti mAtra prApta che. e saMjogomAM emanI A laghukRtinuM paNa ghaNuM mahattva gaNAya. A traNe kRtionI mAtra ekeka ja jheroksa nakala, mArA mitra vidvAna kavi munivara zrIdhurandharavijayajI dvArA prApta thaI che. anyAnya bhaMDAromA tapAsa karatAM A badhAMnI anya pratio maLI AvI zake. mane maLelI prati nakalomA keTalIka azuddhio che, je prastuta saMpAdanamAM lagabhaga yathAvat rAkhI che, ane praznacihna dvArA teno tyAM- tyAM nirdeza karyo che. 1 jagadguru zrIhIravijayasUriracita nAmeyastavana OM namaH siddhaM // tribhuvanaprabhutAbhavanakramo prasabhabhaktivazena natastava / prathamatIrthapate ! stutigocaraM suvinaye vinayena natAmaram || 1 || ( yamakabandhaH) atha chanda rAsakAkhyam // sakalakalAyutasomasamAnana suranarakinnaravihitasumAnana / mAnavahitakRtadAna (dAna) tu .. jaya jaya mAnavahitakRtadAM (dA) na tu // 2 // [6] (chandastripadI) ||
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ sakalamahAjanamAnasamohana nirjitamAnamanobhavamohana | mohamahArisamUha tu, jaya0 // 3 // vizvapitAmaha nirgatapAtaka kAMtanamojanitA'mRtasAtaka / jAtamahodaya deva tu, jaya0 // 4 // j ( guNamaNirohaNarohaNabhUdhara vinayanatAmitamAM (mA) navakandhara | bandhuradarzana nAtha tu, jaya0 || 5 || kAvyam // dhanyo'haM jagatItale jinapate ! nAbheya ! netastarAM ! prApto'haM kRtakRtyatAM ca bhagavan ! vizvatrayAlaMkRte ! / saMsArArNavamadya tIrNamiva he ! tanmanyamAno mune ! nAthastvaM mayakA yataH kaliyuge labdho hyalabdhaH purA ||6|| chanda : rAsADuduH || AsAurIrAgeNa gIyate // vimalIkRtavimalAcalabhUtala bhUtalasadguNarAjI re / lokAlokavibhAsanakevala kevaladarzana rAjI re vi0 ||7|| bhavikajanaughabhavoda dhitAraka vArakakarma mahArore / kuru sumatiM mama bhagavan ! jinavara ! jinavaramukhya vicAre re vi0 ||8|| rUpavinirjitakamalAnandana ! nandana nAbhimahIzo re / bhavyajanAvalinirmalamAnasa - mAnasahaMsa ! mahezo re vi0 ||9|| vRSabha ! vRSabharAjA'Gkitavigraha ! vigrahahacchivatAte ! re / deva ! vidhehi nijakramasevAM devA'Jcitajina ! bhIte re vi0 ||10| atha kAvyam // nAnAvastuvisarjane nipuNatAbhAjA mayA nirmitA mandArapramukhAstathA taditare tatprArthane tatparAH / naiteSvasti zivapradaH paramiti jJAtvA vidhistvai (?) va sat tatsiddhyai vidadhe vibho ! bhavabhRtAM nA'nyaH kathaM tvanyathA ||11|| aTIyAbandhaH || vAsavavanditapAdaH nAzitasarvaviSAdaH / [7]
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmitakalpataro vizvajanaikaguro re jina jina ! vizvajanaikaguro ! / / 12 / / gatyA hastisamAnaH suranarakRtaguNagAnaH / amRtamadhuravANe ! kajakomalapANe re ___jina jina kajakomalapAM(pA)Ne / / 13 / / vizadacaritrAdhAraH labdhabhavodadhipAraH / sArazamAmbunidhe ! bhavijanabhadravidhe re jina jina bhavijanabhadravidhe / / 14 / / avyayapadakRtavAsaH vAsavakRtanijadAsaH / praNatimahaM vidadhe bhASitadharmavidhe re jina jina bhASitadharmavidhe ! / / 15 / / . atha kAvyam / chandaH // svAstvidvadanAkalaMkazazinaM dRSTvaiva nityodayaM caMdra: kiM bhramaNaM karoti gagane'nAbhAbhayavyAkula: / naivaM cet kathamAtanoti vipadaM deva ! pratApasya te mitroSNatviSi bandhupadmavitaterlabdhAvakAzo dhruvam / / 16 / / atha phAga, saMskRtarAgaH // amitamahAmahimAlaya pAlaya paramaguro ! / mAM bhavato bhavabhayato bhayatodAraguro / / 17 / / kumatamataGgajavAraNa - vAraNavairinibha ! / dhi(dhai)ryatayA jitamandara ! sundarakanakanibha ! / / 18 / / devapatismRtanAmA nAmAnIzapate ! / jaya jaya dattasudarzana ! darzanato'sumate / / 19 / / caraNayugaM zivazaraNaM zaraNaM sAdhupate ! / patatAM bhavanIrAkara - yAkara ! (?) vimalamate ! / / 20 / / atha kAvyabhAsAH // netaste vimalakramAmbujayugopAsteryathoktaM phalaM samyag ye sudhiyo vidanti vidhinA kuryuzca bhaktiM tathA / [8]
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ teSAM janma phalegrahIha kRtinAM geyaM ca puNyAtmanAmanyeSAmaphalaM bhadanta ! samabhUt svardhenuvad durlabham / / 21 / / atha tripadI // bhAvi tava tanulatA yAna(?)vizvajanatA re / sakalakalAkalitA re kimiyamiva nava suralatA re / / 22 / / ravimita kkha (?)lu sabhAgatA kAMcanamiva kAMtA re / jambhAhitamahitA re vilayinakta ti(?)janaduritA re / / 23 / / nidhAya samasamatA mamalA (tA)miva vihitA re / nAbhibhuvA zamitA re satatasuragaNaparivRtA re / / 24 / / dhanuSAM paJcazatI-mitA natajagatI re / svargijAtaratI re bhavikajanAvalizivakRtI re / / 25 // __ atha kAvyaM cavaktuM te vibhavo bhavanti bhagavan ! no yogino'pi sphuTaM jAnanto mahato guNAniha sadA'nantAnudArAMstarAm / tat kiM syAdiha mAdRzasya vibhutA nUnaM ? tathApi prabho ! bhaktyA preritacetaseti vinutaH kiJcit prasAdena te / / 26 / / atha kalaza kamalApidhAnaM kAvyam // ___ AryAzrItapagaNagaganatalA'GgaNataraNi zrIvijayadAnasUrINAm / ziSyANave vidheyA bhave bhave deva ! nijasevA / / 27 / / iti zrI zrIjagadguru zrI dillI - ugrasenapura - lAhorAdidharAdhIza- pAtsyAha sAha zrI 108 akabbarapratibodhaka bha0 zrI 108 zrI hIravijayasUrIzvararacitaM zrInAbheyastavanaM sampUrNam / / paM0 zrIvRddhikuzalagaNi AtmapaThanArthaM likhitaM ca zrImahUAnagara vRddhAlaya ArAM (rA)me / / zrI zeajayagirisuprasAdAt / / I(i)ti zreyaH / / [9]
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 vAcaka zrIsakalacandragaNiracita zrI sImandharajinastavana brahmANDamaNDalavibodhavirocanAya rAjIvalocanajagattrayalocanAya / sImandharastutikRte malamocanAya vIrArhate mama namo gatazocanAya / / 1 / / kAvyam / / purisuttama jaha sayale uttamamaMgaMmi uttamaMgaM ca / taha tuha namaNaM dhamme uttamamiha uttamaMgeNaM / / 2 / / jaha loaNamukkiTaM uddiSTuM nAha iMdiyaggAme / taha tuha muddAloyaNa-mukkiTTha daMsaNe savve / / 3 / / // rAga (zrIrAga) gauDI // jaya re bhagavati sudhAnukAri sImandharajinavadanahimAcalajAte pravacanasuragaGge sakalacaturdizipUrvaprasaGge vaha vaha munihRdi kRtiraGge / nedAmbudhikRtabahubhaGge / / 4 jaya re. / / dhArAmA bhuvi atiphalitA tvameha karuNAbharasAre sImandharajinagaganaprasUtA zubhadhArAdharavaradhAre / / 5 jaya re / / paJcAcAralatA atipuSpitA upazamagajagajaricatA re (racitA re ?) jinavacanAtithitRSitanarANAM zrutizadamRtAnukRtapAre / / 6 / / madagadakAmakaImAdhautA mithyAvAgasizitadhAre mathitApApadAvAnalatApA kRtasusI (zi) kSajanAniri / / 7 / / ||raag husenI vairADI // sudhi o re sudhIrIyamahocca (?) jaya jinaguNakIrtanakaraNaM tadidaM bahubhavapAtakaharaNaM uta bhavajalanidhitaraNam / / 8 / / zai (sai)va varA sudhiyAM dhIramalA bhuvisunANagehaM (?) dhyAyati yA sImandharadehaM suranarahatasaMdeham / / 9 / / guNaratnAGkitamanoharadehaM bahusu(zu)bhalakSaNabhUSitadehaM bhu(bha)vijanamaGgalarohaM sayogimunivaradhe(dhye)yaM vidheyaM(?) surapatiramaNIgeyam / / 10 // [10]
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ tribhuvanapAtakazAtakakuzalaM bhuvi jIvitasuvizAlaM / padasuramaulikusumasu (zu)cimAlaM arddhacandrasamabhAlam || 11 / / // rAga malhAra // bhagavatI sImandharavANI mitrAcAramayUrI re saMza (sa) dI (di) zaMsati zivapathakuzalaM darzanamaGgalapUrI re ||12 bhagavatI0 // sImandharamukhameruvAsinI gaNimukhagahani (na) maTantI re bhavibhavakarmabhujaGgamasaGgama amRtamAsa ( ? ) ghuTantI re || 13 bhaga0 || tribhuvanamohanakoTakoTikulacaraNakRte vicarantI re suranaramunijanamodakAriNI kaNadarISu ramantI re || 14 bhaga. // zivapathakekAravaM dharantI guNakalApabharapUrI re sakalasabhAjanabodhakAriNI meghanAde mukhisUrI ( ? ) re / / 15 / / // rAga mAlavA gauDI // navakanakAmbujapada saJcAraM janahitakRtAvatAraM tribhuvanajanazivapadadAtAraM rAgAdikajetAram || bhaja re sImandharanetAram || 16 || prAtihAryaramaNIgalahAraM trijagataIlatanivAraM bhavapArAvArAgatapAraM bhavijanakarmakuThAram || indrasabhAguNasugaNavicAraM ( ? ) mohamada nahotAram || 17 || darzanajina (nijana ? ) gataduritavikAraM jantUpakAravihAraM biharamAnapuruSottamasAraM anantavaravidagAram || 18 || janmAdiSu kRtamarudadhikAraM janatAdalI (li) tabhavAraM zrutamaNikanakarUpaprAkAraM padaharacAmaradhAraM / / zubhaja (ya) so vistAram // 19 // // rAga ghoraNI // cetanacaturavicAra ceti (ta) si cinti (nta ) ya sAra sImandharaguNamaNisAgaraM re // 20 // samavasaraNazRGgAramazokatarUNA (NAM) vistAramatizayakumuda sudhAkaraM re / / 21 / / [11]
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMhAsanapadakAramuta haricameti (?) cAmaraM re chatratrayatalatAramamarAmRtasukhakArajagadAdhAramudAramupavara (?) cetana cetasI re / / 22 / / // rAga malhAra // trilokapUjitapAdanalinaM anantatUM(?) balinaM (devadevaM) arhataM (nta) sImandharasubhagaM nirIhaniHsaGgaM praNamata hRdi raGgam / / 23 / / kuGkumavasutanumRdukuntalinaM zamamarAlanalinaM vArSikadAnAvasare bhavinaM suratarukaratalinaM bhajata madhura-galinam / / 24 / / nirz2itabhavakarmaripuda linaM atisu(zu)cisu(zu)bhakalinaM prAdurajogaGgAmbutaraGgamanazupraM(?)gulinaM ra(a?)malIkRtabhalinam / / 25 / / svastikamaGgalapramukhamaGgalairaGkitapadanalinaM sakalacandramunisurataruphalinaM vinatamuzalahalinaM jinavaparamatalinam / / 26 / / // kalazaH rAga dhanyAsI(zrI) // dhIdhanA he janA sahRdayA varadayA dharata hRdaye ca paramAtmarUpam / durdhAra (dhara)karmaripusaGgare vidI (di)tajitamedinaM mohabhUpam / / 27 dhiidhnaa0|| jayasadoMkArahIMkAranAmAGkitaM tigmasaMsAravararAyabhAram (?) bodhitAnekanararAmaharibhUdharA devarAjAdicetAvatAram / / 28 / / kambuvarakandharaM naragandhasindhuraM vadanavAsantikAgandhadhAram / hIravijayAdaraM sakalasImandharaM viharamAnAdimAnanda kAram / / 29 / / // iti zrIsImandharajinastavanaM samAptam // zrIyazovijayavAcakaviracita nAbheyajinastavana zrInAbheya(yAya) namaH // zrIvimalAcalamaMDaNa gatadUSaNa e tribhuvanapAvana deva jaya jaya vizvapate ! / / nAbhitanaya nayasundarU(ra) guNamandira e suranaranirmitaseva jaya0 / / 1 / / [12]
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ AditIrthasandarzana zucidarzana e prakaTitazivakailAza jaya0 // yugalAdharmanivAraka bhavatAraka e bhavavAraka bhavanAza jaya0 // 2 // kevalakamalAnAyaka sukhadAyaka e smarasAyakahararUpa jaya0 // aGgalagitasamasAdhana gatibAdhana e sthagitamahAbhavakUpa jaya0 // 3 // krodhakaMsagaruDAsana vRSabhAsana e vRSalaJchana jinacandra jaya0 // avikalakaruNAsAgara natanAgara e duritavinAzavitandra jaya0 // 4 // mAyApaJjarabhaJjana janaraJjana e sahajaniraJjanamudra jaya0 // karmajAlazatazAtana hatayAtana e zobhAsindhu- samudra jaya0 // 5 // indrairyugama hitakrama bahuvikrama e guNasaMkrama guNapAtra jaya0 // moditasakalasabhAjana guNabhAjana e sakalatIrthamayagAtra jaya0 // 6 // vijitamohabhaTasaMgara zucisaMgara e bhaGgarahita hitazIla jaya0 // sulalitasiddhivadhUvara varasaMvara e prollasadatizayalIla jaya0 // 7 // lIlAlabdhi (bdha ? ) mahodaya sumahodaya e modaya mAmapi deva jaya0 // kuru vAsaM vizade mama dhRtasaMvara e manasi nirantarameva jaya0 // 8 // [13]
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ itthaM zrI nAbhisUnurvimalagiriziraHsphArazRGgAramUrtipa'tiH (taH ?) puNyaikarAzistribhuvanajani(na?)tAnandakandAyamAnaH / nUtaH pUtAzaya zrI (yaH zrI?) nayavijayaguruttaMsaziSyeNa dattAd bhavyAnAM vizvabharttA sa jayanayayazaH puNyakalyANalIlAm / / 1 / / [14]
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhRgukaccha - vAstavya - rANIzrAvikA - gRhIta - dvAdazavrata varNana ___ saM.muni vimalakIrtivijaya [kati vize : vi.saM. 1165 nA kArtika zudi 7 ne maMgalavAre, bhRgukaccha (bharuca) nagaramAM, saMvigna-gItArtha AcArya zrIdharmaghoSasUrijI pAse, 'rANI' zrAvikAe zrAvakadharma eTale ke zrAvakajanocita 12 vrato lIdhAM hatAM, tenI noMdha svarUpa A racanA che. prAkRtabhASAmA 70 padyonI banelI A racanA, Ama to, pracalita bhASAmAM ja nirmAI che. to paNa koI koI zabdo abhyAsano viSaya banI zake tema jaNAya che. A racanA vaDodarAnA zrIAtmArAmajI jaina jJAnamaMdiranAM saMgrahanI tADapatrIya prati kra.35 mAMthI levAmAM AvI che. AvI racanAo, je te vratadhArI gRhasthanI aMgata noMdhapothI rUpe hoya che, tethI tenI bIjI nakala maLavI lagabhaga azakya hoya che, ane tethI ja, A tADapatra-prati (patra saMkhyA 9) saM.1165mAM ja lakhAelI che, ema mAnavAmAM koI Apatti nathI.] saMpattasaMsArasamuddatIraM devAhidevaM namiUNa vIraM / sammattamUlAI gihivvayAI ginhAmi sammaM jiNadesiyAiM / / 1 / / gayarAgadosamoho, mukkaviroho pasannamuhasoho / devo surakayasevo, gayalevo majjha savvannU / / 2 / / uddhayamahavvayabhare, sIlaMgadhare niruddhamayapasare / jagasiri maNiNo muNiNo, guNiNo guruNo pavajAmi / / 3 / / jIvAi navapayatthe, jiNabhaNie saddahAmi jAjIvaM / ciyavaMdaNaM tikAlaM, saMkheveNAvi kAhAmi / / 4 / / dhammo vi loyatitthe, na karissaM nhANapiMDadANAI / iya (1/2) sammattaM saMkAi-dosarahiyaM mae gahiyaM / / 5 / / ettohaM paMcaaNuvvayAiM tinni u guNavvayAiM ca / sikkhAvayAiM cauro, aNukkameNaM pavajAmi / / 6 // maMsAikae jIvaM, thUlaM saMkappiyaM niravarAhaM / maNa-vAyA-kAehiM, na haNissaM no haNAvissaM / / 7 / / dubbhAsaM mottUNaM, kimigaMDolAipADaNaM taha ya / pANavahe niyamo me, jayaNaM puNa tattha kAhAmi / / 8 / / [15]
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaha naravaINa cakkI, girINa merU sarINa sarivAho / devANa vItarAo, jaha taha dhammANa jIvadayA / / 9 / / kannA - go - bhUmI - liya, nAsavahAraM ca kUDasakhe (kkhe)jaM / aliyaM paMcapayAraM, (2/1)vAya-kAehiM na bhaNAmi / / 10 / / thUlamadattAdANaM, sacittAcittamIsavacchu(tthu)mmi / jaM rAyaniggahakaraM, taM vaje niyayakAeNaM / / 11 / / sagihesu ya mama dattaM, pattaM pUrpha phalaM ca tiNakaTuM / suMkuMvavahAravisuM, marIyaM ca mottUNa me niyamo / / 12 / / duvihaM tiviheNa divvaM, egavihaM tivihao ya tericchaM / niyabhattAraM mottuM, sevemi na niyayakAeNaM / / 13 / / vajjejjA mohakaraM, purisANaM daMsaNAya saviyAraM / ee khu mayaNabANA, carittapANe viNAsiMti / / 14 / / savvaguNAlaMkAro, (2/2) kugayaduvAraMmi aggalA sIlaM / soyANapaMtiyA iva, sIlaM saggApavaggANaM / / 15 / / sIlaM sugainihANaM, namaMti devA vi sIlavaMtANaM / damadaMti-sIya-rohiNi, maNoramA-sulasadiTuMto / / 16 / / icchAparimANavayaM, dhaNammi - dhannammi khettavatthummi / ruppa suvanne kuvie, dupae cauppaesaM (suM) ca / / 17 / / tattha dhaNaM caubheyaM, gaNimaM dharimaM ca meya-parichejjaM / gaNime dammasahassA, rokkaDayA mokkalA donni // 18 // gaNimaM dharimaM mejaM(ja), paricchejjaM ca caravihaM bhaMDaM / (3/1) patteyaM hou mahaM, dammasahassANi dunhaMpi / / 19 / / sAlI-vIhI-koddava-gohuma-muggANi savvadhannANaM / mANaM mUDagasaTThI, tellA puNa gehapAuggA / / 20 / / ghaya-tellaghaDagacattA, niyamo khettassa tinni ghara-haTTA / aTTha ya ruppapalANaM, donni sayA taha suvannassa || 21 / / kuviyaM sahasapamANaM, niyamo dAsANa paMca kammayarA / vAhaNaduga - caudheNU, chavvasahA cheliyA donni / / 22 / / [16]
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahisINaM turayANaM, dAseraga - vesarANa ya kharANaM / gaya- gaDDara-kukkuDa-maMkaDAI jI (3 / 2) vANa niyamo me // 23 // paya (i)-putta-bhAiyANaM, sakasapariggahasa (savasapariggahassa) jA ciMtA / sA savvA mokkalayA, jA sakaneya (jA saMkameya ? ) parihariyaM || 24 || na karemi sakAeNaM, pariggahaM bhaNiyamANAo ahiyaM / hojja va kahaciMto tA ( ? ), kAhaM dhammavva jhatti // 25 // jaha jaha appA ( ppo ) lobho, jaha jaha appA ( ppo) pariggahAraMbho / taha taha suhaM pavaDDaya (i), dhammassa ya jAyae siddhiM (ddhI) / / 26 / / siribharuyacchapurAu, cauddisiM joyaNANa sayamegaM / (4/1) do joyaNANa uhuM, ahamegaM gAuyaM dunni || 27 // bhoga (gu) vabhogavayaMmI, bhoyaNao kammao ya duvihaMmi / duviha- tiviNa maMsaM, majjaM vaje sakAeNaM // 28 // paMcuMbari mahu-makkhaNa, annAI phalAI vasaM (yaM ? ) gaNAI ca / saMsattabhattavajjaM, nAyamaNaMtaM ca saccittaM / / 29 / / dubhipa (?) kkhamosahaM, dharaNagaM ca mottuM nisAe no bhuMje / khAimamasaNaM savvaM, vidalaM taha gorasaM mIsaM // 30 // cau vigaI diNabhoge, tIsaM davvAI paMca saccittA / cau kaNamANaga coppaDa ( 4 / 2) palamegaM bhoyaNaM bhuMje // 31 // pANaM ti karavayatigaM, nIrasarIrakAraNaM mottuM / ucchralaTThicaukkaM, sacittapaDibaddhayA cauro || 32 // gaNimaphalANaM cattA, meaphalANaM ca mANayaM ekkaM / dupauliyANa ya dugaM parivihiyaM appaNA na kare || 33 // khajUrauttattiya (?), nAlikeradakkhAI khAimapamANaM / patteyaM aTTha palA, dalasaTThI pUga puNa vIsA // 34 // jalaghaDaehiM dohiM, mAse pahANAi tinni bhogatthaM / aMgohalIu tIsaM, jalavA (5/1)haDiehiM dohiM pi // 35 // dusayA molleNa tahA, pariyaTTA paMcadivasamajjhammi / mottUNa sIyarakkhaNa, dhoyattIM pahANapottiM ca // 36 // katthUrigA iyANiM vilevaNaM hou karisaparimANaM / pupphANaM saha cauro, doya palA kuMkumarasa tahA || 37 // [17]
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ dunni suvannasayAI, ruppapalA aTTha taha ya diNabhogo / mottAIyaM savvaM, donni sahassANa varabhoge / / 38 / / niyaeNaM kAeNaM, iya bhogavayaM imaM mae gahiyaM / kajje bahu sAvaje, kammAdANAi vitti (5/2) kae / / 39 / / iMgAlavikkayaM iTTadhAya kuMbhAralohayArANa / / suvanAra-bhADabhuMjAi-yANa vittIu vosiriyA / / 40 / / vaNacheyAo vaNavikkaeNa taMbola-puppha-paNieNa / ArAmaroyaNeNa ya, jA vittI tIya viNivittI / / 41 / / sAgaDiyattaM na kare, bhADIkammaM ca phoDikammaM ca / daMtANaM lakkhAe, rasa-kesa-visANa - vANijjaM / / 42 / / jaMtapIlaNa - nilaMchaNAi, davadANaM saravisosaM ca / asaIposaM niyamo, vesAIposaNAIyaM / / 43 / / maNuyANa vikkayaM no, (6/1)karemi dasa tiriya varisamajhaMmi / lAhatthaM lohatille, na vikkaNe bhADayaM dusayaM / / 44 / / cau cullIsaMdhukkaNaM, divasaMto vIsa jalaghaDuvvahaNaM / khaMDaNa-pIsaNa-payaNe, patteyaM kalasiyA paMca / / 45 / / avajjhANa-pamAyAyariya hiMsAdANe ya pAvauvaese / cauhA aNatthadaMDotti, tattha niyamA kameNa imo (me) / / 46 / / khayaranariMdattAI, desAivaghAya vaIramaNAI / accaMtamasaMbaddhaM, paharAu paraM va ciMtemi (Thavitemi ?) / / 47 / / majaM visaya - kasAyA, niddA vigahA ya ahava Alasse / (6/2) iyaNegahA pamAo, tattha purA niyamiyaM majjaM / / 48 / / vaddhAvaNAya mottuM, vittipayANeNa gIyanaTTAI / bhogatthaM niyame taha, aNubaddhakasAyakaraNaM ca / / 49 / / addhANa gilANattaM, mottu na suvAmi rayaNi paharaddhaM / jiNamaMdirabhUmIe, AsAyaNadasagA parihAre || 50 / / tiriyAbheDaNa savva, jUyadolAjalAI - kiilaao| iya bahuvihaM pamAyaM, sapaccavAyaM cayAmi sayA // 51 / / [18]
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ satthaggi-mUsalaM-dhaNu-jantagAi dakkhinnaavisae na dae / taha pAvuvaesa pi hu, karisaNa go(7/1)NAI(i) - damaNAI / / 52 / / sAmAiyaM kava vyaM (? ca kuvvaM ?), dovArA adha samAsamajhaMmi / egadiNe dasa joyaNa, parao vaccAmi no savasA / / 53 / / aTThami cauddasIsuM, pajosavaNAi - cAumAsaMmi / anhANa posaho ega-bhatta vAvArajayaNA ya / / 54 / / maTTiyakhaNaNaM khaMDaNa, pIsaNaya-cIradhuvaNa-liMpaNayaM / jUyanihAlaNa taNarukkha - cheyaNaM vajjaissAmo / / 55 / / kAle gihAgayANaM, dAUNaM suvihiyANa aeNjissaM / assaMpattIe puNo, saMbharaNaM bhAvaNaM kAhaM / / 56 / / dhannA ya punnamaMtA, tesiM sa(7/2)halaM ca jIviyaM loe / seyaMso iva dANaM. vihIe je deMti pattesa / / 57 / / niyagehe nivasaMtI, tivihaM pUrva jiNiMdacaMdANaM / kAUNaM dhoyattiM, satthasarIrA karissAmi / / 58 / / devANaggimakUre, dinne dINAiyANa dANaMmi / assaMbharaNaM mottuM, paidiyahaM kappae bhottuM / / 59 / / sajjhAya sahassAItti niyamAsassa majjhayAraMmi / kAyabvAI niyamA, savvANe(?) satthadehappA / / 60 / / majjhimakhaMDA yA (bA)hiM, pAvaTThANAi aThThadasa vaje / taha cauvihamAhA (8/1)raM, tivihaM tiviheNa jAjIvaM / / 61 / / saMbhavauusavasataNu, A(a)sAmatthavitticcheyAiM / mottamiha savvaniyamA. jAvajIvapi me haMta / / 62 / / duciMtiya dubbhAsiya, ducceTThiya kalaya-hAsa-vayaNesu / vihiesu pamAeNaM, maha micchAdukkaDe suddhI / / 63 / / mottu (tuM) rAyabhiogaM, gaNAbhiogaM balAbhiogaM ca / devAbhioga-guruniggahaM ca taha vittikaMtAraM / / 64 / / aNaNa (NNa)tthaNAbhogA, sahasAgArAu mayaharAgArA / savvasamAhIpaccaya AgArAo ime niyamA / / 65 / / eesiM ni(8/2)yamANaM, jai kahavi pamAyao bhave bhaMgo / to sajjhAyasahassaM, aMbilamegaM ca pacchittaM / / 66 / / [19]
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekkArasa saesuM, paNNaTThIsamma(ma)hiesu bhomaMmi / kattiyasattamIe, suddhAe tihIya suhakArI / / 67 / / saMvigujjayagIyattha-suguru-siridhammaghosa[sU]rINaM / payapaumasamIvammI, gahio dhammo jiNAbhihio / / 68 / / (9/1) eso sAvagadhammo, rANIsaDDIe viNayajuttAe / sayalakallANadAI, paDivanno mokkhasokkhatthaM / / 69 / / sammadasaNamUlo, vayakhaMdho guNavisAlasAhAlo / gihidhammakapparukkho, sivasuhaphalao lahuM hou / / 70 / / // maGgalaM mahAzrIH // [20]
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ TraeNka noMdha 1. traNa mUlyavAna padyo vAcakamukhya zrIumAsvAti mahArAjanI khyAti pUrvadhara tarIkenI tathA saMgrahakAra tarIkenI che. temaNe racelaM 'tattvArthAdhigamasUtra' jainonA zvetAmbara ane digambara - dareka saMpradAyamAM samAnarUpe mAnyatAprApta che. zrIhemacandrAcArye potAnA vyAkaraNamAM 'upomAsvAtiM saMgrahItAraH' (si. 2-2-39) ema kahIne jaina saiddhAntika viSayonA ananya saMgrahakAra tarIke temanI prazasti karI che. A prazasti paraMparAgata praghoSa / mAnyatA upara ja mAtra AdhArita haze ema mAnavA karatAM, zrIhemacandrAcArya samakSa zrIumAsvAti - vAcakanA, atyAre anupalabdha evA paNa koI graMtho mojUda haze, tema kalpanA karavAmAM vizeSa aucitya jaNAya che. jo ke atyAre to ApaNI pAse 'tattvArthasUtra' ane tenI be sambandhakArikAo, 'prazamarati prakaraNa', 'pUjAvidhi prakaraNa' (saMbhavataH), ATalI ja kRtio upalabdha che. paraMtu hamaNAM ja eka purANI - saMbhavataH 14mA saikAnI truTaka hastaprati jovA malI. A prati koI svAdhyAyI muninI TAMcaNapothI jevI jaNAya che. temAM vividha graMthonA pATho noMdhelA che. te noMdho jotAM jotAM nIce jaNAvelAM be padyo te umAsvAtikartRka hovAnA spaSTa ullekha sAthe jovA malyA. je temanI upalabdha kRtiomAM kyAMya che nahi. ane vaLI saMskRtamAM che. tethI ja 'hemacandrAcArya samakSa umAsvAtinA koI graMtho mojUda haze' tevI kalpanA vajUdavALI jaNAya che. hastapratimAthI jaDI AvelAM be padyo A pramANe chaH (1) "uktaM umAsvAtinA rUpyakaccolakasthena, vidhinA madhusarpiSA / netronmIlanaM(naka) kuryAt , sUriH svarNasi(za)lAkayA / / " "gavyahavyadadhidugdhapUritaiH snApayanti kalazairanuttamaiH / ye jinoktavidhinA jinottamAn , svarvimAnavibhavo bhavanti te / / umAsvAtivAcakasya / / '' A be padyomA pahelu padya aMjanazalAkA-prANapratiSTAnI kriyAne lagatuM che, tethI umAsvAtivAcake pratiSThAkalpanI paNa racanA karI haze - tevU anumAna saheje karI zakAya che. bIju padya jinapUjAne lagatuM che. A pratiSThAprasaMgAdi naimittika athavA viziSTa jinabhaktinA varNanaprasaMgamAM nirUpAye- padya hoI zake. jo tema hoya to te padya paNa pratiSThAkalpamA ja hovU joie. athavA to jinapUjAne lagatI koI anya kRti paNa temaNe racI hoya. teozrInI koI kRti maLI Ave to ja tathyAtathyano kadAca khyAla Ave. paNa te azakyaprAya che tevA saMyogomAM, temanA A be zloko maLI AvyA te paNa ghaNA harSanI vAta che. [21]
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) uparokta hastapratamAM Arya samudrAcAryanI eka gAthA che. e gAthA paNa aMjanazalAkAvidhi aMgeja che, ane te prAkRtabhASAmA che : "AryasamudrAcAryo'pyAha sadaseNa dhavalavattheNa veDhiyaM vAsadhUvapupphehiM / abhimaMtiyaM tivArA, sUriNA sUrimaMteNa ||" A. zrIpAdaliptasUri (sattAsamaya : saMbhavataH vikramano prathama zataka) e racela pratiSThAkalpa "nirvANakalikA" (pra.i. 1926)mAM A gAthA A rIte udhdhRta thayelI jovA maLe che : " tathA cAgamaH sadasanavadhavalavattheNa, chAiuM vAsa - puppha - dhUpeNaM / ahivAsijja tinni vArAo, sUriNo sUrimaMteNa || " A pAThanI tulanAmAM hastapratimAMthI maLato- uparavALo pATha vadhu zuddha che, te to spaSTa che. paraMtu pAdaliptAcArye paNa jo A gAthAne Agamagata gAthA tarIke varNavI hoya to temanI samakSa samudrAcArye racelI koi Agama-kRti haze ane temAM pratiSThAvidhinuM paNa nirUpaNa ho, tevI aTakala, hastapratinA ullekhanA saMdarbhamAM, karI zakAya. 'naMdIsUtra' nA AraMbhe varNavAlI paTTAvalImAM AryasamudrAcAryanuM varNana A rIte maLe che : "tisamuddakhAyakittiM dIvasamuddesu gahiyapeyAlaM / vaMde asamudaM akkhubhiyasamuddagaMbhIraM ||" ('naMdisutta' 6 gA. 27) saMbhavataH A. ane uparokta (Agamika) padyavALA samudrAcArya eka ja hoya to te banavAjoga che. samudrAcAryanI eka paNa kRti Aje ApaNI pAse che nahi, te sthitimAM A gAthAnuM mUlya ghaNuM badhuM che. 2. sthUra vize siddhahema- aSTamAdhyAyagata 1- 255mAM " sthUle lo raH " sUtramAM sthUlatAdarzaka 'sthUla' ane 'sthUra' ema be zabdo jovA maLe che. prAkRtamAM 'thUla,' 'thulla' ane 'thora' jevA zabdo pA. sa.ma.mAM noMdhAyA che. te ja rIte 'sthUla' ane 'sthUra' evA zabdo saMskRta kozomAM paNa noMdhAyA che. jo ke "zabda ratnamahodadhi'' mAM 'sthUra' zabda 'baLada, sAMDha, manuSya' arthavAcaka hovAnuM jovA maLe che. parantu 'sthUla' arthavAlA 'sthUra' zabdano sAhityika vaparAza lagabhaga nahivat che, ane prAyaH atyAra sudhI pragaTa thaelA sAhitya-graMthomAM teno prayoga jovA maLato jaNAyo nathI. paNa, jaina granthomAM ekathI vadhu vAra 'sthUra'no prayoga thato jovA maLe che, te darzAvavAno A noMdhano Azaya che. evAM sthAno A pramANe che : [22]
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. "bAdara :- sUkSmakiTTIkRtasamparAyApekSayA sthUraH samparAyo yasya sa bAdarasamparAyaH / / " (bAdara eTale sUkSma - cUrNIkRta - kaSAyonI sarakhAmaNImAM sthUra - sthUla che kaSAya jene te bAdarasamparAya (kahevAya). ("dvitIya karmastavAkhya karmagrantha TIkA' (ra.saM. 14mo zataka)mAM pR.72 kartAH devendrasUri, saM. muni caturavijaya, pra. AtmAnanda sabhA. bhAvanagara, I. 1934.) 2. "niSkramaNasamaye saMvatsaraM yAvat sthUracAmIkaradhArAsAraiH prAvRSeNya-dhArAdhara iva" || (dIkSA samaye (tIrthaMkara) eka varSa-paryanta suvarNanI sthUra--jADI dhArAo (varasAvavA dvArA) varSAkAlanA megha-samA). (ejana. pR.95) 3. "kevalaM sthira-sthUra-kAlatrayavarti vastvabhyupagamaparavyavahAranayamatamAzrityA''valikAdikAla: prarUpyate / / " (mAtra sthira, sthUra - jADA, trikAle vartatA padArthono svIkAra karanArA vyavahAranayanA matathI AvalikA vagere kAlabhedonI prarUpaNA karAya che). ('jIvasamAsa prakaraNa'nI maladhAri hemacandrasUrikRta vRtti (vi.saM. 1165)mAM; pra. jaina grantha prakAzana samiti, khaMbhAta, saM. zIlacandravijaya, I. 1994, pR.83). -zIlacandravijaya 3. asaDDala hemacaMdrAcArya apabhraMza vyAkaraNamAM noMdhyuM che ke apabhraMzamAM asaDDala zabda 'asAdhAraNa' evA arthamAM vaparAya che (sihe. 8.422.c). udAharaNa lekhe evA arthano doho Apyo che ke 'kyAM caMdra ane kyA sAgara ? kyA mora ane kyAM megha ? sajjano vacce, teo ekabIjAthI ghaNA dUra rahelA hoya to paNa asAdhAraNa (asaTTalu) sneha hoya che.' asaDala zabdano bIjo koI prayoga kozomAM noMdhAyo nathI. navamI zatAbdImA apabhraMza mahAkavi svayaMbhUnA chaMdograMtha 'svayaMbhUchaMda'mAM apabhraMza mahAkAvyonA svarUpanI vAta karatAM kartuM che ke keTalIka vAra saMdhinA AraMbhe chaDDuNiyA chaMdamAM padya Ave che. A chaDDaNiyA AMtarasamA catuSpadInA prakAranI hoya che, jenuM mApa 12+9, 12+9 mAtrAnuM che. tenA udAharaNa tarIke ApelA padyano saMpAdaka ha. dA. velaNakare Apelo pATha ane saMskRta chAyA nIce pramANe cha : lagga ha (a)Nea asaDDalu, tuha calaNehiM paNau / jima jANahiM tima pAlahiM, kiMkara appaNau / / [23]
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ t chAyA : lagnAH aneke azraddhAlava:, tava caraNayoH praNatAH / yathA jAnAsi tathA pAlaya, kiMkaram Atmanaiva || mArI dRSTie A udAharaNapadyano pATha thoDoka bhraSTa che, ane artha paNa juTo che. zuddha pATha ane artha nIce pramANe hovAnuM jaNAya che. laggaa-ha-u ha- asaDDalu, tuha calaNehiM paNau / jivaM jANahi tivaM pAlahi, kiMkaru appaNau // 'A tArA kiMkaranuM, asAdhAraNa sneha (bhaktibhAva) lAgyo hoIne tArA caraNe vaMdana karI rahyo che tenuM, tuM jema jANe tema pAlana karaje. ' ahIM asala zabdano artha hemacaMdrAcArye Apyo che tema 'asAdhAraNa' che, 'azraddhALu' nahIM. asaDalanuM A arthane AdhAre ApaNe a+saTTa+la e rIte vizleSaNa karI zakIe. AmAM ane niSedhavAcaka tarIke ane la ne svArthika pratyaya tarIke laI zakIo. paNa saDDa ke saDala 'sAdhAraNa evA arthamA thayelo koI prayoga noMdhAyo nathI, e kAraNe asaDalanI vyutpatti aspaSTa che.. : vardhamAnasUrikRta 'dharmaratnakaraMDaka' (I.sa. 1116) mAM (pR. 369 uparanA apabhraMza padya98 paMkti 2) asaGkalano prayoga maLe che : dhanna pau vi na dei asaDDalu saMbhavai / 'bhAgyazALI puruSa eka pagaluM paNa na bhare toye tene asAdhAraNa (lAbha) thavAnuM bane che. ' 4. kaDitallA 'dezInAmamAlA' (21,19) mAM kaDatalA zabda 'ekabAju dhAravANuM, vAMkuM, loDhAnuM Ayudha' evA arthamAM Apela che. hariSeNakRta saMskRta 'bRhatkathAkoza' (i.sa. 931-932) mAM yuddha mATe kUca karatI senAnA varNanamAM pahelI TukaDI bANAvaLInI, bIjI TukaDI DhAla ane hAthamAM kaDila dhAraNa karanAra (kaDitallakarAH) nI, trIjI TukaDI kuntadhArIonI e pramANe pAyadaLanuM varNana che. (56.297-299). saMpAdaka A.ne. upAdhyee teno saMbaMdha saM. kaTitra, prA. kaDila sAdhe hovAnuM mAnIne teno artha 'kamarapaTTA sAtha saMbaMdha karAvatuM koI Ayudha ke kavaca' evo karyo che. dezya katalA temanA dhyAnamAM nathI Avyo. bhojakRta saMskRta 'zRMgAramaMjarIkathA' (i.sa. 1030 lagabhaga) nI AThamI kathAmAM ratnadatta Ubho Ubho cosaTa 'puruSonI kaDitalA jANe che evo nirdeza che (puruSANAM kaDitallAM jAnAmi, pR.63). saMpAdikA kalpalatA munazIe 'UbhAM UbhAM cosaTha puruSono kaDitallAthI vadha karI [24]
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakuM huM' ema artha besAryo che, ane noMdhamAM 'dezInAmamAlA' tathA 'bRhatkathAkoza 'no havAlo Apyo che. (pR. 99 ). J vIrakRta apabhraMza 'jaMbUsAmicariu 'mAM (i.sa. 1020) senAnI kUcanA varNanamAM kahyuM che ke kyAMka padAtionI TukaDIo hAthamAM kuMta, asi ane kaDisalla dharIne dhasamasatI khelatI jaI rahI che (kuMtAsi-kaDisalla kara- takkaDaM, dhaMta-khellaMta - pAika-dhaDa- saMkarDa || 1, 15, 5). ahIM pAThAMtaro kar3italla ane thar3a che te samucita hoIne pasaMda karavAne badale saMpAdaka vimalaprakAza jaine kaGisalla ane ghaDa e utaratA pATha pasaMda karyA che, ane kaDisallano artha 'kaTizUla' aTakaLathI karyo che. 5. cakkoDA denA. 3-2mAM cakkoDA zabda 'agnibheda, agnino eka prakAra' evA artha sAthe Ayo che. udAharaNagAthAmAM virahacakkoDA evo prayoga 'virahAgni'nA arthamA karyo che. prAkRta kozomAM A zabdano sAhityamAMthI bIjo koI prayoga noMdhyo nathI. bhojakRta 'zRMgAraprakAza' mAM uddhRta eka apabhraMza dRSTAMtamAM teno prayoga maLe che. bhraSTa rUpamAM Apela te doho zuddha rUpe nIce pramANe che (kulakarNIkRta Prakrit Verses in Sanskrit Works on Poetics, graMtha 1, paraziSTa 1, pR. 13, kramAMka 25). jaM hi vAvihi kUvi sari, pallali talli talAi | caMdaha kaya cakkoDiA, keNa haAseM mAi || 'he sakhI, kyA durAtmAe dharAmAM, vAvamAM, kUvAmAM, sarovaramAM, khAbociyAmAM, taLAvaDImAM, taLAvamAM caMdrarUpI tApaNAM saLagAvyAM che ?' 6. selli 1. 'uttarAdhyayana sUtra' nA 27mA adhyayanamAM avinIta, kuziSyane mATe gaLiyA ke tophAnI baLadanuM upamAna yojyuM che, ane gaLiyA baLadanA vartanano vAstavika citAra Apyo che. sAtamA lokamAM kahyuM che ke duSTa baLada (ene mATe ahIM chitrAla zabda vAparyo che, je anyathA 'laMpaTa puruSa', 'jAra'nA arthamAM vaparAyelo che) silline toDI nAkhe che, e durdAnta hoIne dhUMsarI paNa bhAMgI nAkhe che, ane sIsakAratAM gADuM mUkIne bhAgI jAya che. ahIM sillIno artha TIkAkAre 'rajju, doraDuM' karyo che. eTale ke A saMdarbhamA 'jotaruM'. silline badale selli evaM paNa pAThAMtara che. 2. 'sArtha gujarAtI joDaNIkoza' mAM ane 'bRhad gujarAtI koza mAM zelo, selo, zelAyuM (A bRguko. mAM nathI Apyo ) e zabdo 'dohatI veLA gAyabheMsa pAchalo paga na ulALe te mATe pAchalA page DhIMcaNa pAse baMdhAtuM doraDuM' evA arthamAM noMdhyA che. te uparAMta zelI, selI e zabdo (1) 'kabIrapaMthI sAdhu tathA phakIro ( joko.) ke [ 25 ]
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ alekiyA (giranArI) bAvA DokamAM pahere che te kALo doro ke tenI AMTI', tathA (2) 'cakamakathI devatA pADavAnI dorI' evA arthamAM ApelA che. hiMdI selIno artha paNa upara (1) pramANe che. kozamAM evI dorI gaLAmAM paherAtI ke mAthA para lapeTAtI hovAnuM jaNAvyuM che. uparyukta gujarAtI-hiMdI zabdonA mULamAM prAkRta selli che. sellinA mULa tarIke koI saMskRta zabda hoya evaM lAgatuM nathI. zelAyu no saMbaMdha paNa selli sAthe hovAnuM dekhItuM che, paNa temAM kayo pratyaya che te aspaSTa che. 7. naMda gujarAtImAM naMda aTale 'vANiyo', naMdakaLA eTale 'vANiyAvidyA'. enI carcA karatAM meM 'phA.gu.sa. traimAsika' mAM (jAnyu-mArca, 1989, pR.54) bhImakRta sadayavatsavIraprabaMdha' (i.sa. 1400 AsapAsa)mAMthI eka prayoga noMdhyo hato. nIce bIjo eka prayoga, paMdaramI zatAbdIno, ane saMskRta bhASAno, nodhuM chu. lokabhASAnA prayogane AdhAre e thayo hovAno saMbhava kharo. amAtya pethaDanA caritrane lagatI ratnamaMDanagaNinI racanA 'sukRtasAgara' mAM nIcenuM padya uddhRta thayuM che (pradyumnavijayagaNi kRta) gujarAtI anuvAda, 1980, pR. 10, mULa padya pR. 207 upara): dezAdhIzo grAmamekaM dadAti, grAmAdhIzaH kSetramekaM dadAti / kSetrAdhIzaH prasthamekaM pradatte, nandastuSTo hasta-tAlI dadAti // 'dezAdhipati prasanna thAya to gAma Ape; grAmAdhipati prasanna thAya to eka khetara Ape; kSetrAdhipati prasanna thAya to pAlI anAja Apa; naMda (vANiyo) prasanna thAya to tALI Ape'. A ja padya 'prabandhacintAmaNi'nI eka hastapratamAM maLe che. temAM uttarArdha nIce pramANe che : kSetrAdhIzaH zimbikAH saMpradatte, sArvastuSTaH saMpadaM svAM dadAti // (pR. 37, padya 56) __ 'kSetrAdhipati prasanna thAya to zIMgo Ape. sarvajJa prasanna thAya to potAnI saMpatti (oTale ke mokSa) Ape.' sArva zabda tIrthaMkaravAcaka zabda tarIke 'abhidhAnacintAmaNi' mAM Apyo cha (padya 25). anyatra teno prayoga mArA dhyAnamAM nathI Avyo. e dRSTi e praciM. vALo pATha noMdhapAtra che. mULa padya ratnamaMDanagaNi vALu ke praciM. vALu teno nirNaya kaI rIte karavo ? 'sukRtasAgara' vALu mULa sAmAnya subhASita hoya ane tIrthaMkarano mahimA darzAvavA temA parivartana karAyu hoya evI saMbhAvanA vicAraNIya che. . pUrvapracalita koIka subhASita ke padya prasaMga phere ke saMdarbhaphere thoDoka pheraphAra karIne [26]
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ koIka uttarakAlIna prasaMga ke saMdarbhamAM vAparavAnI paraMparA hatI. AnuM bIjaM eka udAharaNa ahIM TAMkuM chu. _ 'prabaMdhaciMtAmaNi'nA bhoja-bhIma-prabaMdhamAM ApelA zItA-paMDitA - prabaMdhamAM bhoja ane zItAnA padya pUrti ke samasyApUrtinA vinoda nA je prasaMgo ApyA che, temAM bhoje jeno pUrvArdha kahyo ane zItAe caturAI bharyo uttarArdha kahyo te padya nIce pramANe cha : suratAya namaH tasmai, jagadAnaMdadAyine / AnuSaMgi phalaM yatra, bhojarAja bhavAdRzAH // (pR. 43, padya 108) "prabaMdhakoza'nA vastupAla prabaMdhamAM mallavAdIsUri ane vastupAlano je prasaMga Apyo che temA sUrine nIce ApelA zlokano mAtra pUrvArdha bolatA sAMbhaLI, temanA pratye vastupAlane thayelA viraktabhAvanuM nivAraNa sUrie e padyanA uttarArdhathI karyAno vRttAMta Apyo che.. asminnasAre saMsAre, sAraM saarNglocnaa| yat kukSi-prabhavA ete vastupAla bhavAdRzAH / A zlokamAM spaSTapaNe uparyukta bhoja - sItAnI ukti-prayuktino paDagho che. 8 yugaMdharI pratiSThAnanA rAjavI sAtavAhana-hAlanu vyaktitva eTaluM pratibhAzALI ane bahumukhI hatuM ke vikramAdityanI jema, bhAratanI paMdara so varasathI paNa vadhu lAMbI paraMparAmAM te purANakathAnuM pAtra banI gayo. aneka kAvyo, kathAA, daMtakathAo tene nAme satata racAtI rahI che. jainonA prabaMdhasAhityamAM paNa vividharUpe sAtavAhana - prabaMdha maLe che. rAjazekharasUrinA 'prabaMdhakoza'nA (I.sa. 1349) 'sAtavAhanaprabaMdha'mAM aneka rasika daMtakathAo ApI che. temAM eka kathA A pramANe che : vANiyAne lAkaDAno bhAro hamezAM vecI jato kaThiyAro eka divasa na dekhAtAM vANiyAe tenI bahenane te na AvyAcaM kAraNa pUchyuM. bahene kA, 'mAro bhAI to atyAre devonI saMgatamAM che.' vANiyAe pUchyu, 'eTale ?' bahene kA, 'kAMDe mIDhaLa baMdhAya te pachInA vivAhanA cAra divasa varane pote deva jevo vaibhava mANato hoya evU lAge che, kema ke aneka utsavomAM te mahAlato hoya che.' AvU sAMbhaLIne rAjAne thayuM, 'mAre Avo devono vaibhava zaM kAma na bhogavavo ? huM cAra cAra divase vivAhotsava karIza'. te to prajAjanomA je je rUpALI taruNa kanyAne joto ke tenA vize sAMbhaLato tene tene paraNIne utsavo mANavA lAgyo. AvaM keTaloka samaya cAlyuM, eTale lokone thayuM, 'ApaNo vaMza kema raheze ? badhI kanyAone rAjA paraNI jAya che'. e pramANe loko duHkhI thaI rahyA hatA, tyAre vivAhavATikA nAmanA gAmamAM rahetA eka brAhmaNe pIThajAdevInI ArAdhanA karIne vinaMtI karI, 'he bhagavatI, amArA putrono vivAha kaI rIte karavo ?' devIe kA, 'he brAhmaNa, hUM kanyArUpe tArA ghare avatarIza. rAjA jyAre mArI mAgaNI kare tyAre bhane tene devI. bAkInuM huM saMbhALI laIza.' e pramANe thatAM, [27]
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjAe jyAre jANyuM ke e brAhmaNane tyAM rUpALI kanyA che, tyAre teNe tenI mAgaNI karI. brAhmaNe kahyuM, 'mahArAja, ApanuM mAguM huM svIkAruM huM. paNa Ape jAte mAre tyAM padhArIne mArI putrInuM pANigrahaNa karavuM'. rAjAe mAnyuM. jyotiSIe ApelA muhUrtane divase vivAha mATe te ravAnA thayo, ne e gAne sasarAnA ghare pahoMcyo. kuLAcAra pramANe varakanyAnI bacce aMtarapaTa devAyo. baneno khobo 'yugaMdharIlAjA' thI bharyo. lagnanuM muhUrta thatAM jyAre aMtarapaTa khaseDAtho ane hastameLA thAya te pahelAM, jevAM varakanyA ekabIjAne mAthe lAjAnA dANA nAkhavA lAgyAM, tyAM to rAjAe kanyAne raudra rAkSasInA rUpamA bhALI ! ane pelA lAjA kaThora kAMkarA jevA banI rAjAne mAthe paTopaTa TakarAvA lAgyA kAMIka bhAre vikRti khaDI thayAnuM mAnI bhayabhIta banelo rAjA bhAgyo. pelI patharAno varasAda varasAvatI pAchaLa paDI. rAjA nAsato nAsato potAnI janmabhUmi nAgahUda pahoMcyo, ane tyAM ja mRtyu pAmyo. atyAre paNa esthAne gAmanA daravAjAnI bahAra pIThajAdevInuM devaLa che. AmAM lagnavidhinA bhAga tarIke varakanyAno khobo 'yugaMdharIlAjA' thI bharavAno ane aMtarapaTa khaseDyA pachI parasparanA mastaka para lAjA nAkhavAno nirdeza che. Avo vidhi gujarAtamA koI jJAtinA vivAhavidhimA hAla pracalita che ke kema tenI mane jANa nathI. hA, 'lAjAhoma' karavAmAM Ave che kharo. 'lAjA' eTale to zekelA java vagere dhAnyanA dANA. 'yugaMdharIlAja' uparanI noMdhamA (sAMDesarA ane ThAkaranA prabaMdhagata viziSTa zabdonA kozamAM, pR. 86) yugaMdharI kayuM anAja e spaSTa na hovAnuM jaNAvI hiMdI jonharI zabda sarakhAmaNI mATe Apela che. hindInI bolIomAM juMdharI, juAri, jvAra evAM rUpa paNa maLe che. A dhAnya te ApaNI jANItI juvAra (ke saurASTranI vagere bolI omAM jAra jema ke jArabAjarI) ja che. hemacaMdrAcArye 'dezInAmamAlA' mAM (3,50) joNNaliyA ane jovAri ApelA ja che. pAsama. vagere kozIe paNa tene AdhAre e zabdo noMdhyA che. yugaMdharI e hiMdI juMdharI uparathI ghaDI kADhelo saMskRta zabda che. jaina lekhakoe A rIte seMkaDo prAdezika ke prAkRta zabdonuM mAnamAnyuM saMskRta rUpa ghar3I kADhela che (lApazI - lapanazrI, paDasUMdI - padazuddhi:, Dokaro - DolatkaraH, doharo ( dohaDo) - dugdhaghaTaka vagere). prAkRta jonnaliyA uparathI joMdhaliyA ane pachI juMdharI e pramANe vikAsa thayo che. - hemacaMdrAcArye 'abhidhAtacintAmaNi' kozamAM juvAranA arthamAM yavanAla, yonala, jonnAlA, jUrNA, devadhAnya ane bIjapuSpikA evA cha saMskRta zabda ApyA che. moniara-viliamjhanA saMskRta kozamAM paNa saMskRta kozone AdhAre te Apela che. tyAM yavanAla suzrutamAM maLato hovAnuM noMdhyuM che. yavanAla uparathI yonala, jonnalA, jUrNA vagere banyA jaNAya che. 9. ghaDalI, gUhalI jaina paraMparAmAM pUjA, munimahArAjano svAgatasatkAra vagere dhArmika utsavanA prasaMge, [28]
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratimAnI AgaLanA bhAgamAM ke anyatra yogya sthAne, bAjoTha upara ghauM ke sAthe bIjA anAjanA dANA vaDe, svastika vagerenI AkRti karavAmAM Ave che ane upara puSpo mUkavAmAM Ave che. vidhinA eka bhAgarUpe A hoya che. A prakAranI AkRti banAvavAne 'ghauMlI pUravI' kahe che, ane te prasaMge ghaulInAM gIta paNa gavAya che. vIravijayanI racelI ghaNI 'ghauMlIo' (eTale ke ghauMlInAM gIto) noMdhAI cha, ane ghauMlIsaMgraha paNa prakAzita thayela che. 'purAtanaprabaMdhasaMgraha'mAM (cauda mI zatAbdI AsapAsa) gRhalIno prayoga thayo cha : 'yatra ca gRhalI puSpa-prakarazcopari tvayA tatra khanitavyam' (pR. 98). 'je sthaLe ghauMlI ane tenA para puSpano Dhaga hoya tyAM tAre khodavU'. 'prabaMdhakoza'mAM (I.sa. 1349) paNa te vaparAyo cha : 'gUhalI kRSNA na maMgalAya.' (pR. 124). 'kALI ghauMlI maMgaLakAraka nathI hotI.' bhogIlAla sAMDesarA ane ThAkare jaina prabaMdhomAMthI tAravelA mahattvanA zabdaprayogonI 'leksikogrephikala sTaDijha ina jaina saMskRta' eve nAme je savivaraNa zabdasUci prakAzita karI che (1962) temAM uparyukta baMne saMdarbho ApyA che, sAmAnya rIte derAsaramA mukhamaMDapamAM bhoya para rAtA ke pILA pattharathI karAtI, ghauMlI ne anurUpa svastikanI bhAtane badale kALA pattharathI karAtI bhAta amaMgaLakAraka manAtI hovAno prabhAzaMkara somapurAno khulAso TAMkyo che ane cAlU prathAno paNa nirdeza karyo che (pR. 58-59, 129). ___AmradevasUrikRta 'AkhyAnaka-maNi-koza-vRtti'mAM (i.sa. 1133)mAM gohalI ebuM rUpa maLe cha : 'pabhAya-samayammi gohalI-puvvaM, kusumehi sIha-vAraM paidiyahaM pUyae so u.', (pR. 116, gA. 69) 'te dararoja savArane samaye (rAjaprAsAdanA) siMhadvArane tyAM AgaLa ghauMlI racIne puSpo sahita pUjavA lAgyo'. ___ aMte ApelI dezya zabdonI sUcimAM gohalIno artha godhUmAlI e pramANe Apyo che. saM.godhUma, prA.gohUma, te uparathI gohUM, ghouM, ghauM e pramANe vikAsa thayela che. uttarAMzane AlI sAthe kadAca sAMkaLI zakAya, paNa to A hsva banyo che, teno khulAso ApavAno rahe. guja. ghauMlo 'ghauMnA raMgano vAchaDo', ghaDelI 'tevI vAchaDI', ghauMlo 'ghauMno khIcaDo' vagere paNa ghauM parathI sAdhita thayelA che.. ___ Ama ghauMlI pUravAnI prathA bAramI zatAbdI jeTalI to jUnI che ja.jaina paraMparA sivAya anya paraMparAmAM e prathA che ke kema te tapAsavU rahe che.gujarAtI kozomAM A arthamAM zabda noMdhAyo nathI. [29]
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. tallovilli i.sa. 1185mAM somaprabhAcArye racelA 'kumArapAlapratibodha'mAM nIceno doho Ave che (pR. 86): piya hau~ thakkiya sayalu diNu, tuha virahaggi-kilaMta / thoDai jali jima macchaliya, tallovilli karaMta / / 'he priya, tArA virahAgnithI zrAnta-bhagna banelI huM svalpa jaLamAM mAchalInI jema Akho divasa taraphaDatI rahuM chu.' tallovilli karaMta eTale taraphaDATa karatI'. A sAthe gujarAtI zabda tAlAvelI tarata ja yAda Avaze. AlsDorphe karelA 'kumArapAlapratibodha'nA apabhraMza bhASAnA khaMDo ke chUTaka padyonA saMpAdanamAM AnI noMdha lIdhI che. paNa artha thoDoka badalAyo che. tAlAvelI eTale 'tIvra adhIrAI, mAnasika caTapaTI'. zabda kozamAM dhAlAvelI eq rUpa paNa noMdhAyuM che. tallovillino pAsama.mAM bIjo koI prayoga nathI noMdhAyo. 'dezI zabdakoza'mAM tallavella, tallubbela, tallUvilli, talovilli ane tallovelli evAM zabda rUpo 'taraphaDATa, vyAkuLatAthI vAraMvAra Amatema paDakhAM badalavAM' evA arthamA ApyAM che. paNa saMdarbho TAMkyA nathI. i.sa. 1020mAM racAyela vIrakavinA apabhraMza kAvya 'jaMbUsAmicariu'mA varSAvarNanamA tallUveli vaparAyo che. 'girikuharesu thakku vaNayara-gaNu, tallUvelli karai pIDiya-taNu' 'pahADanI kaMdarAo - guphAomAM zarIre pIDA pAmelA jaMgalI pazuo taraphaDe che.' i.sa. 1052mAM racAyelA jinezvarasUrinA prAkRta 'kathAkoSaprakaraNa'nI eka kathAmA nAyaka sAgaradatta subhadrAne joIne tenA virahamAM 'puliNa-paDio iva macchao tillovelliM kuNaMto' eTale ke 'kAMThe pheMkAI paDelA mAchalAnI jema taraphaDato' varNavAyo che. (pR. 95, paMkti 30). ahIM tallaviliyaM evU pAThAMtara che. Amrade vasUrikRta 'AkhyAnaka-maNi-koza - vRtti' (i.sa. 1133)mAM paNa A zabdaprayoga maLe cha : 'sutto tattha nirikkhai seTThI aMteurINamegayari, uTuMtiM nisiyaMtiM tallubelliM karemANiM (pR. 190) 'sUtelA zeThe tyAM eka rANIne ghaDI ghaDI UThatI, beThI thatI ne ema adhIrAIthI caTapaTatI dIThI.' tallavelli kriyAvAcaka strIliMga nAma che.. tallubbella mULa dhAtu hoya to uvvella eTale 'UchaLavu' eTalo aMza judo pADatAM bAkI rahetA tallano artha A saMdarbhamA spaSTa nathI. tala eTale 'zayyA', 'nAnuM taLAva' (hiMdI tAla) ahIM baMdha bese ke kema te kahI zakAtuM nathI.. [30]
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. prAkRta raMpa 'cholavU' hAlakavinI 'gAthAsaptazatI'nI 119mI gAthAno evo artha che ke Aje keTalAya divasathI, rUpayauvanathI chakelI zikArInI vaha, dhanuSyanA chola zerIomAM vIkherIne potAnA saubhAgyanI prasiddhi karI rahI che. tAtparya evaM che ke e rUpALI sAthenA bhoga-vilAsathI nirbaLa banelo teno pati have bhAre dhanuSya vAparI zakato na hovAthI te tenI kAThI cholIne halakI karyA kare che. evA ja bhAvArthavALI 120mI gAthAmAM kA che ke 'juo to, A zikArInA vaha gharanA AMgaNAmAM vaMToLiyAne jore dhanuSyano chola varasAvI rahI che - jANe ke potAnA saubhAgyano dhvaja pharapharAvatI na hoya ?' A baMne gAthAo 'vajjAlagga' mAM saMgRhIta karelI che (vyAdha-vrajyA, 2.4, kramAMka 206207). vebaranA saMpAdanamAM A gAthAomAM 'chola' vAcaka zabdano ruMpa evo pATha svIkAryo 'vajAlagga'mA eka sthAne dhaNurUpa ane bIje sthAne dhaNuraoraMpa evo pATha che. dhaNuraorupano TIkAkAra ratnadeve dhanurajastvak evo artha karyo che. ene sthAne 'gAthAzaptazatI' mAM dhaNuharoraMpa ebuM pAThAMtara maLe che. _ 'pAialacchInAmamAlA' mAM oraMpia 'cholelu' evA arthamAM Apelo che. uparAMta oratta 'phADelu evA arthamAM, tathA 'dezInAmamAlA' mAM opia ane oraMpia (1, 171) 'AkrAnta, naSTa' evA arthamAM ane orattaa 'vidArita' evA arthamA Apyo che. A sAmagrI parathI A prakAre niSkaSo kADhI zakAya cha : sAco pATha ruMpa nahIM, paNa raMpa che. udrapita parathI udaMpia ane saMskRta ud ke apamAMthI niSpanna o sAthe raMpa joDAIne oraMpia niSpanna thayA che. orattaa e avarapta uparathI sadhAyuM che. A baMne zabdonI vyutpatti meM 1961 mAM eka nibaMdhamAM darzAvI hatI. pachIthI e Studies in Desya Prakrit (1988)mAM saMgRhIta. pR.99-100 dhaNuaroraMpiane badale dhaNuharoraMpia pATha sAco cha, kema ke apabhraMzamAM dhaNuhara zabda 'dhanuSya'nA arthamAM vAraMvAra vaparAyelo che. [31]
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ raMpa ke oraMpa no mULa artha 'cholavu' che. AkrAnta, vidArita, naSTa e, saMdarbhane AdhAre aTakaLelA artho jaNAya che. artha tarIke Apela naTTa e(=naSTa)ne badale sAco pATha taha (=taSTa) hoya. gujarAtI rAMpavU, rAMpI zabdo raMpa evA pAThanuM samarthana kare che. mULa tarIkeno rupa hota to saMpavU vagere thAta. Tarnara anya bhAratIya-Arya bhASAomAMthI paNa je zabdo TAMkyA che, te raMpa ke raMpha dhAtunI pUrvadhAraNA mAgI le che. (Tarnarano koza, kramAMka 10629, 10630). [32]
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ keTalAka madhyakAlIna zabdo jayaMta koThArI adhivAsiyAM taruNaprabhasUrikRta 'SaDAvazyaka bAlAvabodha' (saMpA. prabodha paMDita)mAM adhivAsiyAM zabda vaparAyo che ne saMpAdake enuM mULa saM. adhivAsita darzAvI 'worshipped by means of perfumes' (dhUpa ApI pUjyA) evo Apyo che. saMskRta adhivAsitano 'dhUpa ApI suvAsita karelu evo eka artha che ja, paraMtu SaDAvazyaka bAlAvabodha'mAM A zabda je saMdarbhamAM vaparAyo che tyAM te artha baMdhabesato nathI. A kRtimAM rAjA aputra maraNa pAmatAM rAjyanA pradhAna puruSe rAjAnI zodha mATe pAMca divya adhivAsiyAM" ema kahevAmAM AvyuM che. divya eTale parIkSA arthenA camatkAro. rAjA tarIke jenI pachI varaNI thAya che te vidyApati pAse AvatAM ghoDo heSArava kare che vagere ghaTanAo A pachI nirUpAI che. dekhItI rIte ja ahIM adhivAsiyAMnA 'sugaMdhita karyA' evA arthane avakAza nathI. prAkata koza ahivAsia (adhivAsita) zabda 'sajja karelu, taiyAra karelu' evo Ape che te ja ahIM abhipreta jaNAya che : pAMca divya taiyAra kIM, nakkI kA. anivaDa ___ ArAmazobhA rAsamALA' (saMpA. jayaMta koThArI)mAM anivaDa zabda A pramANe vaparAyelo maLe cha : mata dyau koi pAsi anivaDa AivA re saMpAdake saM. anivartamAMthI vyutpatti sUcavI anivaDano artha 'sAva ? ekadama ?' ema noMdhyo che. dekhItI rIte ja, saMdarbhamAM kaMIka besI zake tevA arthano tarka karavAmAM Avyo che. mULa tarIke darzAvela saM. anivarta Avo artha bhAgye ja ApI zake. ___ 'jinarAjasUri-kRti-kusumAMjali' (saMpA. agaracaMda nAhaTA)mAM anivaDa zabda aneka vAra vaparAyo maLe che. jemake, (1) anivaDa thAtAM vAra na lAgai je sagA. (2) na kahai pheri vacana jau kisA, taI anivaDa jANI to disA dIsau vaDa vayarAgi jisA, e vairAga kahau kiNa misA. (3) palakamAMhi anivaDa huau re, tiNa tujhanai sAbAsi re. (4) sIkha karai vATai milyA re, vIchaDavAnI vAra, te to ahma suM sIkha na kA karI re, anavaDa jema vicAra. [33]
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdake anivaDa zabda zabdakozamAM noMdhyo che, paNa eno artha Apyo nathI. 'jinarAjasUri-kRti-kusumAMjali'mAM nivaDa zabda paNa vaparAyo cha : (1) vAta kahai je pApanI, tiNa sAthai ho karuM nivaDa saneha (2) bagasi gunaha e bApajI, hiva mo suM ho dhari nivaDa saneha. (3) jeha suM nivaDa saneha te tau vIsAryA navi vIsarai. ema lAge che ke nivaDanA prayogo ja cAvIrUpa bane tevA che. badhe nivaDa 'sneha' vizeSaNa che. trIjuM ddaSTAMta gADha, UMDo' evo artha spaSTa rIte Ape che, "jenA pratye gADha/UMDo sneha hoya te visAryA vIsaratA nathI." pahelA be dRSTAMtomAM paNa e artha nirvighne laI zakAya che. e banne paMktio prabhuprArthanAnA padamAMthI che. pahelI paMktimA pote pApa sAthe UMDo sneha ko hato teno ullekha che, bIjI paMktimAM tIrthaMkaradevano UMDo sneha prAo che. nivaDa zabda nikaTamAthI Avyo hovAno tarka thaI zake. prAkRta koza NiaDa (nikaTa) zabda pAse, pAsenuM' evA arthamAM noMdhe che. jo A barAbara hoya to nivaDa eTale 'nikaTano, AtmIya, gADha' evo artha levA khoTuM na kahevAya. ane anivaDano 'dUra-, anAtmIya' evo artha thAya. e noMdhapAtra cha ke nivaDanI peThe anivaDa snehanA vizeSaNa tarIke kyAMya vaparAyelo nathI. e ekalo ja vaparAyo che. ethI emAM 'anAtmIya' uparAMta 'parAyA' 'niHsnehI evA arthane paNa avakAza jaNAya che. jemake, (1) je sagA che temane anAtmIya/parAyA thatAM vAra lAgatI nathI. (3) palakamAM anAtmIya/parAyo/niHsnehI thaI gayo che te mATe tane zAbAzI ghaTe che. .(mAtA dIkSA levA taiyAra thayela putra pratyenuM A vyaMgavacana che.) (4) judA thavAne prasaMge raste maLI gayelA loko paNa vidAya mAge che/rajA mAge che to amArI kema vidAya/rajA na mAgI ane Ama parAyA/niHsnehInI jema vicAra karyo ? bIjA udAharaNanAM anvayo barAbara spaSTa thatA nathI, paNa emAM anivaDano Avo ja artha levAno rahe. anubhAva 'gurjararAsAvalI' (saMpA. ba. ka. ThAkora vagere)mAM anubhAva zabda A pramANe vaparAyo cha : vAjai tUra anAhata, nAha taNai anubhAvi, ANai eka anekapa, eka palANaiM vAhu. saMpAdakoe anubhAvino 'by the dignity, by the authority' (gauravathI, adhikArathI/ [34] ,
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattAthI) evo artha Apyo che. prasaMga neminAthanA varaghoDAno che. emAM 'adhikAra ke sattA'no artha prastuta jaNAto nathI, kemake neminAtha rAjavI nathI, rAjakumAra che. enA karatAM 'gaurava, mahimA' evo artha vadhu prastuta bane tevo che. tyAM paNa 'gauravathI' nahIM paNa 'gaurava arthe' ema anvaya vadhu ucita lAge cha : 'nAthanA gaurava ke mahimAne arthe zaraNAI vAge che' vagere.. jJAnavimalasUrikRta 'AnaMdaghana bAvIsI para bAlAvabodha' (saMpA. kumArapAla desAI)mAM paNa anubhAva zabda maLe cha : bhavobhavathI abhinava e dravyathI anubhAvathI te kahIi chaI. saMpAdake anubhAvano 'karmano vipAka' evo artha Apyo che, paNa ahIM pAThanuM vAcana ja doSayukta hoya evaM lAge che. stavananI je paMktinI samajUtI tarIke A vAkya Ave che te paMkti A pramANe cha : __ bhavibhavi re dravya bhAvathI bhAkhIi re. joI zakAya che ke mULamAM anubhAva nathI, dravya ane bhAva che, eTale vivaraNanA anubhAva zabdane anu bhAva tarIke vAMcavo joIe. anu eTale 'ane' anu A arthamAM madhyakAlIna sAhityamAM vAraMvAra vaparAyo che. jemake, 'gurjararAsAvalI'mAM - (1) paNamIu sAmIu neminAhu anu aMbiki mADI (2) save salakkhaNa rUyavaMta anu kaMcaNavanni (3) sIsi camara baMbAla anu kaThi kusumaha mAla. apramANa gurjararAsAvalI'mAM A zabda A rIte vaparAyelo maLe cha : tiNi khiNa melhiuM vaNacari bANuM, UDiuM gayaNi hUuM apramANu. ___ saMpAdakoe apramANano artha 'unknovable, invisible' (ajJeya, adRzya) evo Apyo che. bANa AkAzamAM gayuM tethI adRzya thaI gayu ema temaNe ghaTAvyu lAge che. paNa apramANano Avo artha levA mATe koI AdhAra jaNAto nathI. apramANa eTale 'asiddha', ahIM 'niSphaLa, nakAmuM': 'te kSaNe vanacare bANa choDyu. te AkAzamAM gayuM ne tethI niSphaLa nIvaDyu.' 'ArAmazobhA rAsamALA'mAM paNa A zabda vaparAyelo maLe cha : vahilI nAvi tu tuM jANi, mai tujha dIThau apramANa. saMpAdake apramANano 'asiddha' evo artha Apyo che. ahIM 'asiddha' eTale 'azakya, asaMbhavita' : 'vahelI na Ave to tane huM joI zakuM te tuM azakya/asaMbhavita jANaje (eTale ke huM - tuM maLI zakIzuM nahIM).' [35]
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ abAha 'gurjararAsAvalI' mAM abAha zabda A pramANe vaparAyelo che : tApiiM pIDiu vilavai abAha. saMpAdakoe abAhanA mULamAM bAhu zabda mAnI eno artha 'without hands' (hAtha vinA) evo Apyo che. A artha ahIM asaMgata che te sahelAIthI samajAya evaM che. raDavAnuM vaLI bAhu vinAnuM ke ? e spaSTa che ke abAdha parathI abAha Avelo che ne eno artha thAya 'aMtarAya vinA, atyaMta, khUba' : 'tApathI pIDavAmAM Avelo te khUba vilape che. ' enavAInI bAta che ke anyatra abAhu zabda vaparAyelo che tyAM saMpAdakoe ene abAdhamAMthI vyutpanna karI eno 'without obstacle, freely' (antarAya vinA, vighna vinA muktapaNe) evo Apyo che. nirdiSTa prayogo A pramANe che : (1) pAMci paMcAle liu sanAhu, Aviu ghaDUu kUMyaru abAhu (2) dhAI dhasaI te UdhasaI, vilasaI hasaI abAhu bIjA udAharaNamAM 'muktapaNe' artha cAlI zake tema che paNa 'antarAya vinA' eTale 'khUba' e artha paNa karI zakAya H 'muktapaNe khUba hase che.' paNa pahelA udAharaNamAM e artha yogya rIte baMdha besaze nahIM. tyAM abAhu kuMvara ghaTotkacanuM vizeSaNa che. eTale 'jene kazI aMtarAya naDato nathI evo vIrapuruSa, apratirodhya' evo kaIka artha levo joIe ema lAge che : ' apratirodhya ghaTotkaca kuMvara Avyo.' abhokhau Abhokhau, abhokhaNa rAjazIlakRta 'vikramakhAparAcaritra' (saMpA. kanubhAI zeTha, dhanavaMta zAha ) mAM abhokhu zabda Ama vaparAyelo che : khAparau jAma pahutu bAri, dIyau abhokhu pANIdhAri. saMpAdake abhokhuno 'apoSaNa' artha Apyo che. 'apoSaNa' (saM. ApozAna) eTale jamatI vakhate, AraMbhe ke aMte Acamana levuM te. ahIM e artha kevI rIte saMgata bane ? bhojanaprasaMga to ahIM che ja nahIM. khAparI bAraNe Ave che tyAre tenA karavAmAM AvatA satkAranaM ahIM varNana che, jemAM pANInI dhArAthI abhokhu ApavAmAM AvyuM ema kahevAmAM AvyuM che. e varNana Acamana sAthe baMdha bese nahIM. enoMdhapAtra che ke sAdhusundaragaNikRta 'uktiratnAkara' abhokhau ( temaja abhokhaNu) zabdano artha 'abhyukSaNam' Ape che, jeno artha thAya che 'siMcana, chaMTakAva'. vaNI anya kRtiomA abhokhaNa zabda vaparAyelo maLe che tyAM badhe satkArano prasaMgasaMdarbha che. satkAramA [36]
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ pANIthI paNa dhovAnI praNAlikA jUnA samayamA hatI. tethI ahIM abhokhu eTale 'satkAra rUpe pANI siMcana' evo artha ja levo joIe. anya prayogo A pramANe cha : lAvaNyasamayakRta 'vimalaprabaMdha' (saMpA. dhIrajalAla dha. zAha) - sovana karavI dIi abhokhaNa, sAjaNa harakhi bhariyA. saMpAda ke 'AvakAra' artha Apyo che, paNa 'suvarNanI jhArIthI pANI sIMce che' evo artha spaSTa che. 'lAvaNyasamayanI laghu kAvyakRtio' (saMpA. zivalAla jesalapurA) - ____ mani viNa abhokhaNa di ghaNAM, vIramatI melhai besaNAM. saMpAdake abhokhaNarnu mULa saM. ambhoSNa mAnI 'garama pANI' evo artha karyo che. paNa satkAra rUpe sIMcavAmAM AvatA pANIno artha spaSTa che. besaNAM ApavAnuM pachI Ave che te paNa sUcaka che. 'ArAmazobhA rAsamALA' mAM - saMpuTi milyA bAri e, Abhokhai Apau vAri e lagna veLAe varane poMkhavAmAM Ave che te prasaMgano ahIM saMdarbha che eTale saMpAdake abhokhaino lIdhelo 'satkAra rUpe pANI- siMcana karavAmAM' e artha yathAyogya che. dehalakRta 'abhivanaUjhaNu' (saMpA. zivalAla jesalapurA)mAM aMboSaNa zabda maLe cha : rANI sudarzanA dIdhalAM zRMgAra re, aMboSaNa sahUni mAniM havA. saMpAdake aMboSaNano 'kogaLA' artha Apyo che, je bhAgye ja prastuta gaNAya. prasaMga mahemAnonA svAgatano che eTale aMboSaNa te abhokhaNane sthAne Avelo hoya ema lAge che. 'badhAMne mAna rUpe pANI- siMcana karavAmAM Avyu' evo artha laI zakAya che. avokhaNa, alabatta, zAmaLakRta 'siMhAsanabatrIzI' (saMpA. harivallabha bhAyANI)mAM 'apozaNa' eTale 'bhojana veLAnA Acamana'nA arthamAM vaparAyelo maLe che : ' aboTa abokhaNa ati ghaNAM, ko bhikSAvaza thAya. brAhmaNanA vyavahAronA varNanamAM A Ave che tethI aboTa karavA, Acamana levU, bhikSA mAgavI vagerene brAhmaNanA vyavahAro tarIke samajI zakAya che. AthI saMpAdake Apelo 'apozaNa' artha yogya che. paNa 'abhivana-Ujhaj'mAM aMboSaNa e abhokhaNano bhraSTa pATha hovAnI zakyatA ja baLavAna che. [37]
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ amalImANa 'aitihAsika jaina kAvyasaMgraha' (saMpA. agaracaMda nAhaTA)mAM amalImAna zabda A pramANe vaparAyelo maLe che : jaga mAhe amalImAna sUri ja teja samAna saMpAdake 'nirmala mAnavAlA' evo artha Apyo che te bhUlabharelo che. amalI e zabda saM. amardita parathI Avelo che. amalImAna eTale jenuM mAna amardita, akhaMDita raDuM che evo. 'jinarAja-kRti-kusumAMjali'mAM paMkti cha : baMdhava amalImANa. amalImANano artha 'agaMjita' (aparAjita) Apyo che te cAlI zake. mAna mardita na thaq eTale aparAjita rahe. amAi, amAmo, amApuM, amAna 'teramA-caudamA zatakanAM traNa prAcIna gujarAtI kAvyo' (saMpA. harivallabha bhAyANI)mAM amAi zabda A pramANe vaparAyelo maLe cha : lahiya chidyaM savi dukha amAi. saMpAda ke zabdakozamAM amA- sAme praznArtha mUkyo che, paraMtu emaNe A paMktino anuvAda 'lAga maLatAM sau duHkha AvI paDe che' evo Apyo che. amAino 'AvI paDe cha', evo artha saMdarbhathI besADelo che e spaSTa che. mAi eTale 'mAya, samAya'. amAi eno virodhI zabda hovAnuM samajAya che. amAi eTale 'na mAya' eTaleke 'UbharAya'. 'chidra/lAga maLatAM sau duHkha UbharAya che' ema e artha barAbara baMdha besI jAya che. e noMdha, joIe ke rAjasthAnI koza amAi zabdano 'apramANa, bahuta, adhika' evo artha Ape che, tyAM amAi kriyApada nahIM paNa vizeSaNa che. amA- parathI banelo bIjo eka vizeSaNazabda che amAmo. 'jinarAja-kRti-kusumAMjali'mAM e vaparAyelo cha : (1) ekaNa dUdha amAmo dIyo, ghRtano bIDo bIjI lIyo. (2) caraNakaraNa dhana mAla, amAmo lUTisI. pahelI paMktine saMdarbhe saMpAdake 'amUlya' artha Apyo che temAM kaMIka bhrAnti thayelI jaNAya che. amAmo zabdanA mULamAM amA- hovAnuM spaSTa che, AthI eno artha 'na mAya teTaluM, [38]
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ amApa, puSkaLa' ema ja levo joIe. dUdhane amUlya kahevAmAM kaI svArasya nathI, ghaNuM dUdha ApyuM ema ja abhipreta hoI zake. bIjI paMktimA paNa 'puSkaLa' no artha barAbara besI jAya che. rAjasthAnI koza amAva zabda 'khUba, behada 'nA arthamAM noMdhe che te amApa sAthe tema amAmo sAthai saMbaddha gaNAya. bhagavad gomaMDala tathA bRhad gujarAtI zabdakoza amAmo zabdano 'amUlya' artha Ape che te paNa bhrAnta gaNa joIe. bhagavad gomaMDale 'AnaMdakAvyamahodadhi 'mAMthI 'paNa sATuM bAjhe nahIM, kahe amAmo mAla' ta udAharaNa ApyuM che temAM pahelI dRSTie 'amUlya' artha besI jAya, paNa samagra prayoga paraMparA jotAM 'amApa, puSkaLa' e artha ja levo joIe. prasaMgasaMdarbha maLe to A vAta vadhAre sArI rIte sthApita karI zakAya. 'akhAnI kAvyakRtio' (saMpA. zivalAla jesalapurA ) mAM amANuM, amAna, amAnI maLe che te paNa amA- sAthai saMkaLAyelA ja mAnavA joIe : bhAIo ! bhava saMtApa, bhAta dekhIne bhUlavu, akSara amANuM Apa, AThe pahora akho kahe. saMpAdake amANuMnA mULamAM arabI amAna zabda mAnI 'rakSaNa' evo artha Apyo che tene saMdarbhamA kevI rIte besADavo te koyaDo ja che. amANuM eTale 'mAna mApa vagaranuM, anaMta' evo artha letAM vAkyArtha barAbara besI jAya che : 'Atmatattva akSara ane anaMta che.' e anubhava adbhuta amAna. saMpAda ke amAna zabdanA be artha ApyA che. saM. a-mAna eTale 'ahaMbhAva vinAno' ane arabI amAna eTale 'nirbhayatAno, amaratvano'. mAna zabda saMskRtamAM 'mApa'nA arthamA paNa che e saMpAdakane smaraNamAM AvyuM nathI tethI ja AvA arthomAM kheMcAI javAnuM banyuM che. ahIM paNa paMktino artha spaSTa che : 'e anubhava adbhuta ane amApa, anaMta che.' piMDa-brahmAMDa te kAca ja sthAnI, tehenuM poSaNa vastu sadA amAnI. saMpAdake amAnIno 'mAnI zakAya nahIM tevo' evo artha Apyo che tyAM vaLI, emAM mAna zabda rahelo hovAnuM vIsarAI javAthI trIjA ja bhaLatA artha tarapha kheMcAI javAnuM banyuM che. ahIM 'vastu' zabda strIliMgano hovAthI amAnanuM amAnI thayuM che. 'Apa' amAna, paNa 'vastu' amAnI. artha to eka ja che. vastu eTale brahmane 'amApa, anaMta' kahevAmAM Avela che. [39]
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina tIrthasthAna tAraMgA : eka prAcIna nagarI ramaNalAla mahetA kanubhAI zeTha tAraMgA (u.a. 23-59, pU.re. 72-49) gujarAtanA mahesANA jillAnA kherALa tAlukAmAM AvelaM che. tAraMgA (derAsara) gujarAtanA vividha sthaLo sAthe Aje sTeTa TrAnsaporTa sarvisanA basarUTathI saMkaLAyela che. tathA mahesANA - tAraMgA relvethI bhAratanA anya bhAgo sAthe saMkaLAyela che. tAraMgAnI uttare bhemapurA, TIMbA, IzAnamA khoDAmalI, pUrvamA Azare pAMca cha kilomITara para sAbaramatI nadI, agnikhUNe hADola, dakSiNe kanoriyA, kuMDA, rAjapara tathA pazcime kAraDI ane tAraMgA sTezana che. tAraMgA parvata samudranI sapATIthI Azare 364mITara uMco che. ane Aju bAjunA pradezathI te Azare 150 thI 200 mITara uMco che. sAmAnyatA gujarAtanA sapATa pradezathI pUrva taraphanA pahADI pradezanI vivadhatAmAM tAraMgA aravallI girimALAnA grenAITa paDodayo dharAce che. tevI A hAramALAmAM goLAkAra dharAvatAM, pavana ane dhovANanI prakriyAthI guphAvALA sthAno ghaNAM che. tenI sAthe A vistAramA pavanathI UDelI retanA TIMbA tathA dhAro paNa che. Ama be bhUstaro dharAvatA A vistAranI paristhiti jotAM parvatano pazcima taraphano bhAga vadhu DhALavALo tathA vasavATa mATe ocho anukuLa che. tethI ahIMnA nadInA vAMdhAnI najIka keTalAMka vasatInAM sthAno che. te vAghAnI pAse bhekhaDapara tathA tyAMnA khaDakonI guphAmAM dekhAya che. Aje tArA ke dhAraNa mAtAnuM nAnuM sAmaraNayukta maMdira, tenI pAsenI jogIDAnI guphA thoDAMghaNAM jANItAM che. ahIM ITono upayoga karIne keTalaMka bAdhakAma thayuM che. A sthaLanI pUrvamA parvatanA uparanA bhAgamA bhaugolika paristhiti badalAya che. ahIM parvatanI be dhAra vacce, pavanathI uDelI reta patharAyelI kaMIka trikoNAkAra khINa che. A khINanA nIcANavALA bhAgo pramANamA ochA DhALavALA che. ahIM uttara ane dakSiNanI dhAro parathI comAsAmA vahetA nALAthI banelI khINa Azare 200 mITara pahoLI che. tenI banne bAjInA khaDakonI taLeTInA DhALa paNa saraLatAthI samatala banAvAya evA che. Ama tAraMgAnI A khINa mAnava vasavATane mATe kaMIka anukuLa paristhiti darzAve che. A sthaLanI uparyukta paristhitino lAbha laIne ahIM mAnava vasavATa thayo hoya ama anumAna thaI zake che ane ahIMthI prApta purAvayavo A anumAnane pRSTa kare che. sAbaramatI pAseno A pradeza tAraMgAnu ajitanAthanuM derAsara solaMkIvaMzanA kendrastha sArasvata maMDaLano bhAga hoya ema upalabdha pramANo darzAvatA nathI. paNa te pUrva sImA para hato paraMtu te AbunA paramAro ane tyAra bAda cauhANono pradeza hovAnuM lAge che. A be rAjyonA sImADA para tAraMgA parvatarnu sthaLa hovAthI tenuM lazkarI draSTie mahattva spaSTa che. [40]
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ lazkarI draSTie mahattvanA tAraMgAnuM nAma paNa bhASAkIya najare keTaluka sUcave che. tAraMgAnA deherAsaramAM prApta lekhamAM 'tAraMgaka' nAmano ullekha che. AmAM tAraNa ke bacAvasUcaka dhAtu vaparAyelo jaNAya che. tene pANinIya dhAtupAThano 'Rka' dhAtu puSTa kare che. A dhAtu rakSaNa -- tAraNanA arthamAM vaparAto hoya, tenI parathI 'tAraMgaka' jevo zabda sAdhita thAya ane 'tAraMgaka,nA atyaM 'ka'no lopa thatA 'tAraMgA' svarUpa thAya. ___ A uparyukta paristhitinuM sthAnika purAvastuo samarthana kare che. mAnava vasavATa mATe jarUrI evA rahevAnA makAno, mArgo, mUrtio, mATIkAmanA avazeSo vagere atre vIkharAyelAM paDelA che. A avazeSonI cArebAju durganI racanA che. tenAM daravAjA AdimAM jIrNoddhAro thayA makAna ane vAsaNo ajitanAthanI khINanAM viziSTa lakSaNomAM parvatanI taLeTInA dhImA DhoLAvo che. A DhoLAvone samatala karIne makAnonI racanA thaI che. tethI te makAnonuM bAMdhakAma karavA mATe nAnA TekarAnI AjubAju paththaronI bhIta banAvIne jamIna samatala karavAmAM AvI che. AvI samatala jamInanA tathA bhItonA avazeSo ajitanAthanA derAsaranI banne bAjue tathA pazcimamAM ghaNI jagyAe dekhAya che. A avazeSomAM sthAnika grenAITanA paththaro toDIne te goThavIne banAvelI bhIto ekabIjAne kATakhUNe maLatI dekhAya che. temAM keTalIkavAra nIce moTI bhItathI jamIna samatala karIne tenI upara pramANamAM nAnI bhIto bAMdhelI che. A bhIto paththara ane ITonI banAvelI che. ahIMnI ITonI bhIto mATe chInnabhinna thayelI che. paNa keTalIka jagyAe vyavasthita sacavAyelI jovA maLe che. ahIM vaparAyelI iMTo 45x30x7se.mI. nA kadanI che. tethI tenI sarakhAmaNI devanI morI nA stupa tathA tenAM samakAlIna bAMdhakAmamAM vaparAyelI A kadanI iMTo sAthe thaI zake. tenA anukAlIna yuganI iMTo 37.5x30x7nI che. sulatAna yugamAM 30x22.5x7nI iMTo vaparAyelI che te bAbata lakSamA letA A avazeSo doDhahajAra varSa karatA jUnI paraMparA darzAve che. __ A avazeSomAM mATInA naLiyAM tathA vAsaNo vagere gharavakharI maLI AvI che. naLiyAM AjanA meMglorI TAIlsa sAthe samAnatA dharAvatA banne bAjue ubhI dhAravALA che Ane 'thApalAM' kahe che. je devanI mArI tathA tenA samakAlIna staromAM prApta 'thApalA' karatA uMcI dhAravALA che. enI zailI parathI devanI morInA anukAlIna lAge che. e parathI ahInA makAnono kALanirNaya karatA te hajAra varSa karatA vadhu prAcIna hovAnuM sUcave che. mATInA koDiyA vADakA, katharoTa, hAMDI jevAM vAsaNonAM ThIkarAM paNa atrethI maLe che. te thApalAnA samayanA lAge che A paristhitimAM A vasavATa Azare hajAra - bAraso varSa jUno gaNavAmAM [41]
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI bAdhaka pramANa nathI. A vasavATa eka nAnA gAma ke nagaranI racanA che. kAlakramanI najare A avazeSo paikI keTalAka i.sa. dasamI/agiyAramI sadI pahelAnA che. tethI tAraMgA para vasavATanI prakriyA ajitanAtha derAsara karatA keTalI sadIo pahelAnI che. mArgo ahIM pUrva-pazcimanA mukhya mArgane taLeTInAM baMdhAyelAM makAno, taLAva para AvavAnA rastA Adi sAthe sAMkaLI levAmAM Avyo hato, tethI sAthe durgunI aMdara pharavAnA mArgo paNa hovAnAM pramANo che. te paikI keTalAka sthaLe caDhavA utaravA mATe vyavasthita pagathiyA bAMdhavAmAM AvyA hoya ema lAge che. A pagathIyAnI taiyAra thayelI sopAnapaMktio makAna tarapha jatI hovAno pramANa che. Ama A mArgo, makAnonI gharavakharI Adi tAraMgA para Azare hajAra varSa karatA pUrva mAnava vasavATa hovAnuM sUcana kare che. zilpo atre durga ane nagaranA avazeSomA keTalAMka zilpo mahatvanAM che. te paikI ajitanAthanA daherAsaranA hAla vaparAtA daravAjAnI aMdaranA 'gaNeza' ane 'viSNu'nA pArevAnA paththaranA zilpo zailI draSTie navamI-dazamI sadInAM che. tevI rIte ajitanAthanA deherAsaranA mukhya pravezamaMDapanI jamaNAhAthanI devakulikAnI aMdara sthApana karelI 'padmAvatIdevI'nI lagabhaga A samayanI atyaMta manohara pratimA che. tenI sAthe daherAsaranI koTanI uttaranI bhItanA gokhamA rahelI 'gomukha yakSa'nI ArasanI pratimA paNa bAramI sadInA pUrvAdhanI zailIne anusare che. taduparAMta somanAthanA mahAdevanA maMdiranA pravezadvAranI banne bAjue khArA paththaranI 'IzAna' ane 'vAyu' digpAlanI pratimAo paNa bAramI sadIthI prAcIna che. A uparAMta durganI bhItomA jaDAyelAM zilpo, pUrvanA daravAjA pAsenI cauhANonI kuladevI 'AzApurI'nI mahiSamardinInI pratimA ane temAMthI thoDe dUra ghasAyelI, ubhelI pratimA Adi ahInAM prAcIna devasthAnonA ajitanAtha daherAsara pUrvanA kALanA avazeSo hovAnuM sUcave che. __ Ama ahIMthI prApta thatA makAnanA avazeSo, mArganA avazeSo, naLiyA ane vAsaNogharavakharInA avazeSo, zilponA avazeSo vagere parathI tAraMgAnA sthAne hajAra - bAraso varSa pUrve koI nAnu gAma ke nagarI hovAnuM sUcana kare che. A samagra paristhitinuM avalokana karatA hAlanAM ajitanAthanAM daherAsaranuM sthAna tAraMgAnI prAcInanagarInA kendra sthAne mukhya mArganI dakSiNe hovAnu spaSTa thAya che. tethI e daherAsara te tAraMgAnI prAcInanagarInuM mahattva- devasthAna ke caitya hovu joie. A darzAve che te prAcInagarImAM jainonI ane temanI pravRtti savizeSa pramANamAM hovI joIe. A daherAsara mAtra parvatasthita tIrthasthAna ja nahIM paNa prAcIna tAraMgAnagarIneM eka mahattvanuM devasthAna hatuM. je aMge hajI paNa anvapaNane avakAza che. [42]
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhasena divAkaranA caritamAM maLatuM eka apabhraMza paya siddhasena divAkaranA prabaMdhagata caritamAM eka evo prasaMga che ke siddhasenasUri rAjamAnya banyA tethI sAdhu-AcAranI viruddha rAjasatkAra bhogavatA thayA ane gacchamAM AcAranI zithilatA pravartI. siddhasenasUrine jAgrata karavA vRddhavAdI guptaveze tenI pAse AvyA ane eka padyano artha potAne samajAto nathI to karI batAvavA kahyu. padya 'prAkRta' bhASAmAM hatuM. siddhasenasUrinI samajamA kazuna Avyu. AgaMtuke te padyano marma batAvyo. tAtparya eq hatu ke tuM yamaniyama ane vratono aticAra na kara, sAdhuvratanuM dRDhatAthI pAlana kara. siddhasenasUri kaLI gayA ke AgaMtuka bIjA koI nahIM, guru vRddhavAdI ja che. ('prabhAvakacarita', pR. 57-58; 'prabaMdhakoza', pR. 17-18). e baMne sthAne je padya ApeluM che, te apabhraMza bhASAnuM padya che, ane je rUpe pATha maLe che temAM bhASA tema ja chaMdanI dRSTie keTalIka azuddhi che. chaMda AMtarasamA catuSpadI che. ekI caraNomAM 14 mAtrA ane bekI caraNomAM 12 mAtrA. padyano zuddha pATha nIce pramANe hovAno saMbhava cha : aNaphulliya phulla ma toDahi, maNa ArAmA moDahi / maNa-kusumehiM acci niraMjaNu, hiMDahi kAMi vaNeNa vaNu / 'aNavikasyA puSpavALI (latA)nA puSpa na cUMTa; puSpavATikAo ujADa nahIM; mAnasika puSpathI niraMjananI pUjA kara; eka vanamAthI bIjA vanamAM kAM tuM bhaTakI rahyo che ?' ahIM bIjA caraNamA Avato maNa niSedhArtha mA nI sAthe bhAravAcaka Na joDAIne banyo che. hiMdImAM kaho na / karo na jevA prayogomAM je ma che te : gujarAtImAM te ne rUpe che : 'karone', 'bolone'. jo A arthane mukhya gaNIe to tAtparya evaM samajAya ke puSpAdithI thatI bAhya pUjA karatAM mAnasika pUjA e ja sAcI pUjA che. paraMtu rAjazekharasUrinA vRttAMtamAM saMdarbha anusAra upara sUcita karela vyaMgyArtha Apyo che, jyAre prabhAcaMdrasUrie to vidagdhatAthI traNa artha karI batAvyA che, ane kahyu che ke A pramANe vRddhavAdIe padyanA aneka artha karI batAvyA. A kAraNe, anya saMdarbhamAM prApta padyane prastuta saMdarbhamAM yojyu hovAnI ApaNane zaMkA jAya che. caritane bahelAvavA pracalita subhASito vagerene joDI devAnI praNAlI caritakAromAM sAmAnya hatI. dharmamahimAnuM eka subhASita siddhasenasUrinA caritranI je uttarakAlIna prabaMdhasAhitya sudhInI paraMparA maLe che, temAM AmradevasUrikRta 'AkhyAnaka-maNi-koza-vRtti' mAM (I.sa. 1133) Apela 'siddhasenAkhyAnaka'mAM, siddhasena ane vRddhavAdI vacce govALonI samakSa thayelA vAdamAM vRddhavAdI potAnuM vaktavya chaMmA [43]
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ nIcenA apabhraMzabhASAnA padya vaDe rajU kare che (e padya sAta caraNanA, dvibhaMgI prakAranA raDDA chaMdamAM hovAno khyAla na AvatAM, temAM caraNo khUTatA hoya tema mAnI pATha apAyo che, paNa bhUla che. pATha zuddha ja che, ane te nIce pramANe che) : te dhammu sAmiu sayala - sattAhaM, viNu dhammiM nAhi dhara, dhannu dhaNu dhammaha pasAeNa / dhammakkhara bAhiriNa, dhisi dhiratthu teNa jAegA || dharaNihi bhAru karateNa, paya- pUraNa- puriseNa / kiu saMsAri bhamaMteNa, dhammu sumittu na jeNa / / (pR. 171, gA. 20-21nI vacce) 'dharma sarva prANIono svAmI che; dharma vinA dharAnuM astitva nathI; dharmanI kRpAthI ja dhanadhAnya prApta thAya che; jeNe saMsAramA bhramaNa karatAM, dharmane sanmitra nathI banAvyo tevA, dharmAkSaranI bahAra rahelA, mAtra pAdapUraka samAe puruSanA janmane dhikkAra che, dhikkAra che.' A sAthai svayaMbhUkRta 'svayaMbhUchaMda' mAM ( IsavI navamI zatAbdIno aMtabhAga) Apela raDDA chaMdanuM udAharaNa sarakhAvo : . jeNa jAeNa riu Na kaMpaMti, suNA - vidati Navi, dukhaNA-vi Na muaMti ciMtae / . teM jAeM kamaNu guNu, vara- kumArI - kaNNahalu vaMciu || kiM taNaeNa teNa jAeNa, paa - pUraNa- puriseNa / jAsu Na kaMdari dari vivaru, bhari uvvariu jaseNa || 'jenA janmavAthI zatruo kAMpatA nathI, sajjano AnaMda pAmatA nathI, durjano ciMtAthI maraNatola thatA nathI, evA mAtra pAdapUraka puruSa jevA, koI suMdara kumArInA kanyAbhAvanA niSphaLa lopaka bananArA, jeno yaza kaMdarA, guphA ane bakholane bharI daIne paNa hajI zeSa bacato na hoya, evA putranA janmavAthI zo lAbha | AmAM 'dhiratthu teNa jAeNa' ('kiM teNa jAeNa' ) ane 'paa - pUraNa- puriseNa' e zabdo samAna che. spaSTapaNe putraviSayaka svayaMbhUnA subhASita uparathI AmradevasUrinuM dharmaviSayaka subhASita ghaDAyuM che. [44] ha. bhAyANI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ grantha - mAhitI 1. arsTa benDara saMpAdita grantharatna 'ona dhi zAlibhadra * dhanA - carita' (jUnI gujarAtI rAsakRti; kartA : zrIjinasiMhasUri - ziSya zrImatisAra; ra.saM. 1678; prakAzaka : amerikana orienTala sosAyaTI, nyU hevana, kanekTIkaTa, I. 1992, amerikana orienTala sIrIjha vaoN. 73) yunivarsiTI oNva pensilveniyAnA sAutha eziyA sTaDIjha DipArTamenTa ane orienTala sTaDIjha DipArTamenTanA prophesara DaoN. arsTa benDara (ERNST BENDER) nAmanA bhAratIya vidyAnA UMDA adhyetA vidvAne ghaNAM varSonI khaMtIlI ane niSThAyukta jahamatapUrvaka prastuta saMpAdana taiyAra karyu che. A graMtharnu achaDatuM vivaraNa A pramANe che : prakaraNa 1. zAlibhadra-dhannA- saMkSipta caritra, aMgrejImAM. pR 1 thI 7.. 2. 'rAsa'naM baMdhAraNa : rAsagata chaMdo vagere vize vistRta pRthakkaraNa, pR. 8 thI 18. 3. hastaprato ane puSpikAo : pR. 19 thI 30. 4. vyAkaraNa : rAsanA tamAma viziSTa zabdo tathA prayogonuM vyAkaraNanI tathA bhASAzAstranI dRSTie vizleSaNa - mUlyAMkana - sAdhana. pR. 31 thI 92. 5. romana lipimAM saMpUrNa rAsa-pATha, pR. 93 thI 141. 6. A saMpAdanamA prayojelI kula 28 hastapratiomAM prApta thatA asaMkhya pAThAntaro/ pAThabhedona, rAsanI kaDIvAra saMkalana, pra. 142 thI 302. 7. rAsa-AdhArita zAlibhadra-dhannAnI kathAno anuvAda. pR. 303 thI 348. A pachI be pRSThamAM saMketa-sUci. 8. rAsagata zabdo (romana lipimA) tathA tenA artho ane te mATenA saMdarbha - saMketo akArAdikrame, pR. 351 thI 531. 9. rAsanI kaDIonI Adya paMktionI akArAdikrame sUci (romanamA), pR. 532 thI 551. 10. rAsanI DhAlomA prayojAyelI dezIonI sUcinAM 2 pRSTha. . 11. A saMpAdana mATe upayogamA lIdhelA saMdarbhagraMthonI sUci, 6 pAnAMmA. 12. chelle janarala inDeksa, pR. 561 thI 572. kula poNA chaso pAnAMmAM patharAelu A kAma, mudraNanI dRSTie to atiutkRSTa cha ja, paraMtu saMpAdana, saMzodhana ane adhyayana karavAne utsuka adhyetAo mATe saMpAdanakalAno eka Adarza/utkRSTa namUno paNa che. eka paNa akSara ke vAkya nirAdhAra na hovU joIe, ane je prayoga hastapratamAM hoya tenuM samagrapaNe pRthakkaraNa karIne ja tenI yogyAyogyatA ke zuddhAzuddhatA vize nizcaya karavo ghaTe - evo saMdeza A graMtha ApI jAya che. eka pAzcAtya mANasa, saMskRta [45]
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ " ke prAkRta nahi, paNa gujarAtI, te paNa madhyakAlIna gujarAtI kRti Upara kAma kare tyAre teNe te mATe keTakeTaluM zIkhavuM samajavuM paDyuM haze ane athAka parizrama vaDe teNe te kaThina jaNAtuM kArya kevI rIte sAdhyaM haze e prazna vicArazIla vyaktine jarUra jAge, ane teno nakkara, ahobhAvajanaka ane vismayapUrNa javAba A daLadAra graMtha. A graMthane taiyAra karavAmAM mi. benDare bhAvanagaranA zeTha DosAbhAI abhecaMda peDhI (saMgha) nA jJAna bhaMDArathI laIne royala eziyATika sosAyaTI vagere aneka graMthabhaMDArono tathA vyaktigata saMgrahono paNa lAbha lIdhAno nirdeza karyo che. itihAsatattvamahodadhi A. zrIvijayendrasUrijInA saMgrahanI pothImAMthI be citro paNa AmAM chApyAM che. sauthI vadhu AnandanI bInA to e che ke A graMtha, mi. benDare Agama prabhAkara munirAja zrIpuNyavijayajInI smRtine samarpita karyo che, ane te rIte guruRNa adA kartuM che. 2. vastupALa - tejapALa rAsasaMgraha. saMpAdana saMkalana - muni mahAbodhi vijaya. vikramanA teramA zatakamAM thayelA gujarAtanA mahAmaMtrI vastupALa tejapALe potAnA jIvanakALa daramiyAna zAsanaprabhAvanAnA anekAneka suMdara kAryo kayA~. jinazAsananA aneka AcArya bhagavaMtoe A bAMdhavabelaDInA sukRtonI anumodanA karatA saMskRta tathA gurjaragirAmAM aneka prabaMdho ane rAsAonI racanA karI che. varSo pUrve siMdhIjainagraMthamAlA taraphathI 'vastupAlaprazastisaMgraha' nAmanuM eka pustaka bahAra paDela. jemA mukhyatayA vastupALane lagatAM kAvyo, prazastio, zilAlekho Adino samAveza thayelo che. zIlacandravijayagaNi - gurjara girAmAM vastupALa - tejapALane lagatA racAyelA rAsasAhityamAMthI lagabhaga pAMceka rAsaka sthaLethI pragaTa thayA che, jenA kartA 1. vijayasenasUri, 2. pAlhaNaputra, 3. lakSmIsAgarasUri, 4. pAsacaMdrasUri, tathA 5 paM. zrI meruvijayajI che. A pAMceya rAso prastuta saMpAdanamAM eka sAtha saMgrahIta karAyA che. A sivAya 1. zrI hIrAnaMda sUri, 2. zrI samayasuMdara gaNI, 3. zrI premavijayajI, 4. zrI abhayasomamuni, 5. zrI raMgasamudramuni Adie paNa vastupALa tejapALarAsa ane copAI onI racanA karI che. je tamAma prAyaH apragaTa ai. AmAMthI jeTalA prApya thaze tene paNa A saMpAdanamAM samAvI levAze. - 3. Maerials for an edition and study of the Pinda and Ohanijjuttis. Willem B. Bollee. 1991. [46]
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ A. Mettee 1974mAM 'ohaniti', 'piMDesaNA' prakaraNa jarmana anuvAda ane TippaNa sAthe prakAzita karyu hatuM. prastuta pustakamAM bolee 'piMDa-nicutti' ane 'oha-ninuttinI pAda-sUci ane 'UlaTa-pAda-sUci' (pAdanA aMtya varNonA, jamaNethI DAbe, ema UlaTA krama upara AdhArita pAda-sUci) ApI che. eno hetu e nittionI paraspara tulanA karavAno, tathA 'Avassaya', 'AyAraMga' ane 'dasaveyAliya' jevAnI sAthe tulanA karavAno ane uddhAraNone oLakhavAno che. AnuM nalinI balabIre Bulletin d'Etudes Indiennees (graMtha9, 1991)mA avalokana karyu cha (pR. 283-284). Ano bIjo bhAga A mAsamAM prakAzita thayo che, ema bolee temanA patramA mAhitI ApI che. bolee 1977mAM 'sUyagaDa'nA keTalAka aMzono jarmana anuvAda prakAzita karyo hato (Studien zu Suyagada). Herman Ticken taraphathI 1986mAM prakAzita eka lekhamAM bolenA anuvAdanI samIkSA karavAmAM AvI che. (Textual Problems in an early canonical Jaina text, WZKS, 30, 1986, pR. 5-25). TIkananuM hAlanI 'sattasaI'nI 1thI50 gAthAono samIkSAtmaka pATha, aMgrejI anuvAda ane TippaNa sAthe 1983mAM lAyuDana (holenDa)nI vikhyAta prAcyavidyA saMsthA Kern Institute taraphathI prakAzita thayela che. 4. Isibhasiyaim : Pada Index and Reverse Pada Index. M. Yamazaki and Yumi Ousaka. 1994. uparanI paddhatie tokyo (jApAna)nI Chuo Academic Research Institute taraphathI yAmAjhAkI ane ausAkAe 'IsibhAsiyAiM'nI pAda-sUci ane UlaTa-pAda sUci prakAzita karI che. 4. Dasaveyaliya : Pada Index and Reverse Pada Index. (1994) e ja paddhatie uparyukta saMsthA taraphathI uparyukta vidvAnoe 'dasaveyAliya'nI pAdasUci ane UlaTa-pAda-sUci prakAzita karI che. 6. Mahanisiha : Studies and Edition in Germany. Chandrabhal Tripathi. 1993. tripAThIe 'mahAnisIha'nA viSayamAM tenI hastaprato, pAThasaMpAdana, viSayavastu, bhASA, chaMdo, anyatra prApta samAna aMzo, samayanirNaya, kartRtva vagere vize jarmana vidvAnoe adyAvadhi karelA kArya- sarvekSaNa ane sArAMza prastuta karyAM che. 7. A Study of the Bhagavatisutra. Suzuko Ohira. 1994. ohirAe cAra prakaraNamAM (1) jaina AgamagraMthornu uttarottara pAMca tabakkAmAM kAlAnukramika vibhAjana, (2) - (3) 'bhagavatI-sUtra'nA vIza adhyayanonuM viSayavAra savistara vizleSaNa ane uparyukta yojanA anusAra vividha aMzono tulanAtmaka kAlanirNaya ane (4) niSkarSo rajU [47]
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyA che. 8. Avasyaka Studies. Introduction Generale et Traductions. Nalini Balbir. 1993. 1897mAM Ernst Leumann dvArA Avasyaka Erzahlungen prakAzita thayuM. temAM prathama vAra 'Avazyaka sUtra', niyukti, cUrNi, vRtti vageremAMthI keTalIka kathAo jU karavAmAM AvI hatI. nalinI balabIre e kathAono romanalipimAM pATha, phrenca anuvAda, pAThAMtarI, savistara TippaNo, e kathAnA jaina paraMparAmAM maLatAM uttarakAlIna rUpAMtaro, vagerene lagatI noMdho, tilakAcAryanI laghRvRttimAMthI uparyukta kathAono pATha, savistara bhUmikA (moTA kadanAM baso uparAMta pRSTha ) ane aMgrejImA saMkSipa graMthasAra ApyAM che. balabIre 1984mAM Avazyaka sAhityanuM UMDuM adhyayana temanA hajI pustakarUpe aprakAzita DI. liTa. upAdhi mATenA zodhaprabaMdhAM rajU kartuM che (Etudes d'exegese Jaina Les Avasyaka). uparAMta jaina prAkRta sAhityane lagatA vividha zodhanibaMdha prakAzita karyA che. 9. Avasyaka Studien : Glossar ausgewahlter Worter. E. Leumanns Die Avasyaka Erzahlungen, Thomas Oberlies. 1993. loymAne temanA uparyukta pustakamA Apela pasaMda karela zabdonA kozanuM, te te zabda viSayaka maLatA adyAvadhi vivaraNa, ane jarmana, phreMca, aMgrejImAM zabdArtha sAthai saMpAdana. " 10. dharmaratnakaraNDaka : vardhamAnasUrikRta. saMpAdakaH municaMdravijayagaNi. 1994. jaina dharma ane AcArane lagatA aneka viSayonuM 20 adhikAromAM vividha dRSTAMtakathAo sAthai nirUpaNa karatA, I.sa. 1116mAM racAyelA vardhamAnasUrinA saMskRta graMthanuM kartAnI vRtti sahita cha hastapratone AdhAre saMpAdana. 11. dharmabinduprakaraNa : haribhadrasUrikRta, municaMdrasUrikRta vRtti sahita. saMpAdakaH muni jaMbUvijayajI. 1994. haribhadrasUrinA eka mahattvanA prakaraNagraMthanuM ane tenA paranI vRttinuM cha hastapratone AdhAre pAThasaMpAdana, gujarAtI ane saMskRtamAM savistara prastAvanA ane aneka saMskRtaprAkRta graMthomAthI ghaNA aMzonAM mULa ke samAna saMdarbhono nirdeza. 12. riTThaNemicariya (harivaMsapurANa): svayaMbhUdevakRta. bhAga 1 : jAyava-kaMDa, bhAga 2 ( 1 ) : kuru-kaMDa. saMpAdaka : rAmasiMha tomara. 1993. navamI zatAbdInA uttarArdhamA thayelA apabhraMza mahAkavi svayaMbhUdevanA ariSTanemicaritane lagatA 112 saMdhi (18000 graMthAgra) nuM pramANa dharAvatA mahAkAvyanA pahelA be kAMDa (kula 32 saMdhi)no mULa pATha. [48]
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93. A Treasury of Jain Tales. Edited by V.M. Kulkarni. 9888. jaina AgamagraMtho ane tenA uparanA TIkAsAhityamAMthI pasaMda karela, vividha prakAranI 124 dRSTAMtakathAono aMgrejI anuvAda : jaina kathAsAhitya viSayaka vistRta prastAvanA tathA TippaNa sAthe. 98. The Harivijaya of Sarvasena. V.M. Kulkarni. 9889. IsavI cothI zatAbdInA pUrvArdhamAM thaI gayelA vAkATaka rAjavI sarvasene mahArASTrI prAkRtamAM racelA, paNa lupta thaI gayelA, kRSNanA pArijAtaharaNa viSayaka mahAkAvyanA, bhojakRta 'sarasvatIkaMThAbharaNa', 'zRMgAraprakAza' vagere alaMkAragraMthomAM je 95 jeTalAM udhdhaharaNo bhraSTa svarUpamA maLe che, temanuM pAThazuddhi sAthe saMpAdana : aMgrejI anuvAda, TippaNa ane prastAvanA sahita. 15. philisa grenopha saMpAdita The Clever Adulteress : A Treasury of Jain Literature (1990)mAM, (1) 'nAyAdhammakahAo' mAthI 'mayUrI-aMDa'nI kathA (vilema bole), (2) 'AvazyakavRtti' mAthI 51 kathAo (nalinI balabIra), (3) 'AkhyAnakamaNikoza'mAMthI 'rohiNIAkhyAnaka' (premasumana jaina), (4) 'mUlazuddhiprakaraNa'mAthI devadhara, devadinna ane abhinavazreSThInI kathAo (philisa grenopha), (5) 'bRhatkathAkoza'mAthI yazodharanI kathA (phriDahema hArDI), 'prabaMdhakoza'mAMthI AryanaMdila, jIvadeva, AryakhapaTAcArya, harSakavi, madanakIrti, mallavAdInA prabaMdha (philisa grenopha), 'AkhyAnakamaNikoza' mAMthI mallavAdI-AkhyAnaka (philisa grenopha), 'vRddhAcAryaprabaMdhAvali' mAthI jinezvarasUriprabaMdha (philisa grenopha) (6) 'vividhatIrthakalpa'mAthI aMbikA ane kapardIyakSanI kathA (philisa grenopha) (7) 'pariziSTaparva'mAMthI cANakyakathA (rojhelinDa laphebara), (8) 'AdipurANa'mAMthI bharata ane bAhubalinI kathA (rAlpha sTrola), (9) 'vividhatIrthakalpa'mAthI 12 tIrthonA vRttAMta (jona koTa) eTalI kathAo ApI che, paricaya ane TippaNo sAthe. 16. Monks and Magicians : Religious Biographies in Aasia. saMpAdako : philisa grenopha, koIci zinohArA (1988). AmAM anya paraMparAomAM maLatA dharmAcAryonA jIvanacaritronI carcA uparAMta jaina prabaMdhomAM maLatA nAgArjuna-prabaMdha ane [49]
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ AryakhapaTAcAryaprabaMdhanI vicAraNA grenophe karI che. 17. Jainism and Prakrit in Ancient and Medieval India : Essay for Prot. Jagdish Chandra Jain. saMpAdaka : ena. ena. bhaTTAcArya. 1994. prAdhyApaka jagadIzacaMdra jainanA A abhinaMdanagraMthamAM prAkRta ane jaina sAhitya viSayaka 46 saMzodhanalekhono samAveza thayo che. 18. The Absent Traveller : Prakrit Love Poetry from the Gathasaptashati of Satavahana Hala. Selected and Translated by A.R. Mehrotra. 1991 hAlanI 'sattasaI' (ke 'gAthAsaptazatI')mAthI pasaMda karela anurAgaviSayaka 207 gAthAono mULa prAkRta pATha sAthe aMgrejI kAvyAnuvAda, marthA enaselbInA paricayAtmaka anuvacana ane TippaNa sAthe. sAmayikomA prakAzita lekha vagere. (1) osTriyAnI vienA yunivarsiTInA bhAratIya vidyAne lagatA saMsthAnanI nizrAmAM saMskRta adhyayanonA AMtararASTrIya maMDaLa dvArA Ayojita sAtamI saMskRta vizvapariSada (ogasTa 27 - sapTembara 2, 1990)mAM prastuta thayelA nibaMdhono je sAra prakAzita thayo che temAM thoDAka jaina tathA prAkRta sAhityane lagatA nibaMdho paNa che : Riddles in Jaina Literature (jaina sAhityamA samasyA-prahelikA) (N. Balbir); nayavAda (P. Balserawiz); Morphogical and Syntactic Change in Late Middle Indo-Aryan (apabhraMzamAM thayela rUpatattva ane vAkyatattvane lagatuM parivartana) (V.Bubenik); Dravya, Guna and Paryaya in Jaina Thought (jaina darzanamAM dravya, guNa, paryAya) (2) phrAMsanA saMskRta adhyayanone lagatA maMDaLa taraphathI prakAzita saMzodhana sAmayika Bulletin d"Etudes IndiennesnA navamA graMthamA (1991) 'vividhatIrthakalpa' gata jaina AcAryonAM caritro vize Christine Chojnackino lekha (phrenca bhASAmAM), Stanley Inslerno lekha Prakrit Studies-1 (aMgrejImA), Thomas Oberliesno prAkRta yaNavaTTane lagato lekha (jarmanamA), prakAzita thayela che. e aMkamAM prakAzita pustakAvalokanomAM (1) L.S. SchwarzschildnA bhAratIya - Aryane lagatA 1953thI 1979mA prakAzita saMzodhanalekhonA saMgraha(1991)koleta kayyAnu, (2) ha. bhAyANInA Studies in Desya Prakrit (1988)nuM nalinI balabIranu, (3) sAtamI saMskRta vizvapariSada mAM prastuta madhyama bhAratIya-Arya ane jaina adhyayanone lagatA nibaMdhonA koleta kaiyyAsaMpAdita saMgraha (1990) [50]
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ nuM eDitha nolaTe karelu avalokana. e nibaMdhomAM va. Sakamoto Grotoe tva, ppa, saMbaM. bhU.ka tvA ane tvAna(m)no madhyama bhAratIya-AryamAM vikAsa, L.A. van Dalen um 'gauDavaho' vageremAMno aha (saM. atha) zabda no prayoga, K. Bruhn eNe jaina sAhityanA adhyayanonA tarkasaMgata vargIkaraNanI paddhati, padmanAbha jainIe zrIbhUSaNakRta 'pAMDavapurANa'nA mULasrota, vagere viSayonI carcA karI che. (4) bolenI 'piMDaniyukti' ane 'oghaniryakti'nI pAda-sUcionuM nalinI balabIre karelu, A MettenA jaina sAhitya saMdoha (saMskRta ane prAkRta kRtiomAMthI pasaMda karela khaMDono jarmana anuvAda - zIrSaka : Durch Entsagung zum Heil - 1991)nuM koleta kaiyyAe karelu. (5) jayaMka koThArI saMpAdita-saMvardhita 'jaina gurjara kavio' (mo.da.desAI) (1986-1991)nuM nalinI balabIre kareluM - e avalokanA ApavAmAM AvyAM che. (3) e ja sAmayikanA dazamA graMthamAM (1992) koleTa kaiyyAe pAlimA han dhAtanA cAra judAMjudAM aMgo sakarmaka vartamAnamAM vaparAyAM che tenI, tathA 'mahAnisIha' mAM maLatA vidhyartharUpA labbhe, janenI carcA karI cha. philisa grenophe maraNottara pavitra puruSo ane pUrvajonI smRtimAM devAlaya, tIrtha, dAna vagerenI jaina paraMparAnA sAhitya ane utkIrNa lekhone AdhAre vicAraNA karI che. harmAna TIkane hAlakRta 'sattasaI mAM prayukta evA soLa zabdonI carcA kaga re. jene paraMpagamAM dezya gaNyA che, paNa je saMskRta mULanA hovAnuM jaNAya che. e graMthamAM (5) Indological Studies (ha. bhAyANI, 1993), nalinI balabIre kareluM. (2) Paul DundasnA The Jainy koleta kaiyyAe karelu, (3) Jain Studies in Honour of Jozef DeleunI (1993)nu koleta kayyAe karelu, (4) Ernest Bender saMpAdita 'zAlibhadra-dhanna-carita' (1992)nu nalinI balabIre karelu -- e avalokano prakAzita thayAM ra.. (4) voziMgTana yunivarsiTI (sieTala)mAM julAI 7thI 9 (1994) e divasAmAM navya bhAratIya - Arya bhASAmAM racAyelA pUrvakAlIna sAhitya vize chaThThI AMtararASTrIya paripaTa maLI gaI. temA prastuta thayelA nibaMdhono te veLA je saMkSipta sAra prakAzita thayo che temAM Richard CohennA nibaMdhamAM zrIdharakRta 'pAsaNAhacariu' (i.sa. 1133mAM racita bAra saMdhiapabhraMza caritakAvya)mAM prayukta rUpaka, zleSa ane anuprAsa alaMkAronI carcA karavAmAM AvA De. ha. bhAyANIe munivinayacaMdrakRta 'cUnaDiyA' kAvya (lagabhaga 13mI zatAla'. bhAra uttarakAlIna apabhraMza)ne AdhAre cUMda DIviSayaka madhyakAlIna saMtasAhityamAM anaM -"kasAhityama maLatI racanAo vize carcA karI che. .bhA.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti ___ zikSaNa-saMskAra nidhinAM prakAzano triSaSTizalAkApuruSa caritamahAkAvya-graMtha 1 saMpA. muni caraNa vijayajI 1987 (punarmudraNa) ___ graMtha 2 saMpA. muni puNyavijayajI Studies in Desya Prakrit H. C. Bhayani 1988 hemasamIkSA (punarmudraNa) madhusUdana modI 1989 hema svAdhyAyapothI (DAyarI) saM. muni zIlacandravijaya 1989 hemacandrAcAryakRta apabhraMza vyAkaraNa (siddha hemagata) (dvitIya saMskaraNa) saMpA. harivallabha bhAyANI 1993 vijayapAlakRta draupadIsvayaMvara Adya saMpA. jinavijayajI muni 1993 (punarmudraNa) saMpA. zAntiprasAda paMDayA kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya smaraNikA 1993 anusaMdhAna-1 (aniyatakAlika) 1993 " 2-3 1994 apabhraMza vyAkaraNa (hindI anuvAda) prA. bindu bhaTTa 1994 Avazyaka-cUrNi saMpA. muni puNyavijayajI mudraNAdhIna sahAyaka rUpendrakumAra pagAriyA prabaMdhacatuSTaya saMpA, ramaNIka zAha 1994 neminaMdana graMthamAlAnAM hamagAMnAM prakAzana alaMkAranemi muni zIlacandravijaya 1989 hemacandrAcAryakRta mahAdevabatrIzI--stotra saMpA. muni zIlacandravijaya 1989 zrIjIvasamAsa-prakaraNa TIkAkAra maladhArI hemacandrasUri saMpA. muni zIlacandravijaya 1994 " (gujarAtI anuvAda) caM. nA. zinoravAlA 1994 prAptisthAna : sarasvatI pustaka bhaMDAra, hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda-380 0 0 1