Book Title: Agam 12 Auppatika Sutra Satik Gujarati Anuvad
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009045/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. Agamasa saTIka anuvAda (16) anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 16 mAM che... vipAkazruta, opapAtika - anuvAda-zreNInA sarjaka : 0 be Agama sUtro-saMpUrNa... -- vipAzruta-aMgama-11 ane muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa - - opapAtika-upAMgasUtra-1 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga -: mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha| navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 III Tel. 079-25508631 [16/1]. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI cayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vArA cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcakacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza: vaMdanA * O * g * d 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi moklAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA presti saMgho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga 16 nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI 5.pU. gacchAdhipati AcAryadeveza zrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma.nA ziSya pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma. teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI aThavAlAInsa jaina zve.mU.pU.saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda TrasTa surata Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasahakroso 4-prakAzano 11 A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI' jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che 3 thI 4 paryaMtano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. wwxxx vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttALi - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza'. A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke dRSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke dRSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM AgamasuttALi-saTI to che ja. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 1 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - 0 samAdhimaraNa H aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA 15 (5) vidhi sAhitya : * dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 vizati sthAnaka yaMtra 3 3 1 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 (8) jinabhakti sAhitya - * caityavandana parvamAlA * caityavandanasaMgraha - tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rUpa caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. d zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI AgamasUtra saTIka anuvAda 0 abhinava jaina paMcAMga * abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sUtra abhyAsa-sAhitya - 0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa . pratikramaNasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. = = X = E G ma Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 12-uvavAI-upAMgaNa-1 anuvAda tathA TIDAnusArI vivecana 0 yathAva * aupapAtikano zabdArtha zo che? upapatana te upapAta-devanAka janma ane siddhigamana. tene AzrIne karAyela adhyayana te aupapAtika. A upAMga che. AcArAMganuM ja prathama adhyayana "zAparijJA" tenA pahelA uddezAmAM A sutra che . * *rNfh no nAve khavaDa dhi kA re mAthA kavathaTTi, fdha yA che umA 3yathaTu'' ityAdi. A satramAM je AtmAnA papAtikatvano nirdeza che, teno vistAra kare che, tethI athI aMganA samIpa bhAva vaDe te upAMga che. teno upodgAta kahe che sUga-1 (sAdhu) : te kALe, te samaye caMpA nAme nagarI hatI. te RddhivALI, nirbhaya ane samRddha hatI. tyAMnA loko-jAnapado pramudita hatA. jana-manuSyo vaDe te kIrNa hatI. seMkaDo hazo haLo vaDe kheDAyela, sahajapaNe suMdara mArga jevI lAgatI hatI. tyAM kukaDA ane sAMDhanA ghaNAM samUho hatA, Igla-java-cokhAthI yukta hatI. gAya, bheMsa, galakanI prasutA hatI. AsAsvAna caitya ane yuvatIonA vividha sajhiviTanI bahulatA hatI. te lAMcIyA, khIsAkAtaru thibhedako, coro, kaMDarakSakomI rahid, homa, nirUddhava, abhiSa, vIjhaad sukhavAsa hatI. aneka zreNInA kauTuMbikanI gIca vastI hovA chatAM zAMtimaya hatI. naTa, naka, jad, malla mauSTika, vedba, kathaka, lavaka, lAyaka, gAyaka, laMba, makha, tuNaIlsa, dbhavaNika, aneka tAlAcaraNI sevita hatI. ArAma, udhAna, agaDa, taLAva, dIrthikA, vApIthI yukata ane naMdanavana samAna lAgatI hatI. * vivecana-1 (adhuru) : ahIM ghaNAM vAyanAbhedo dekhAya che. temAMthI ahIM je kahyuM tenI vyAkhyA karIe chIe, bAkInuM buddhimAnoe svayaM jANavuM. * * * * * vAcArya A pramANe - te kALe, te samaye jemAM A nagarI hatI. kALa ane samayamAM zo bheda ? kALa eTale sAmAnakALa, vartamAna avasarpiNItA soyA ArArUpa samaya, temAM vizeSa che, jemAM te nagarI, te sajA ane vartamAna svAmI hatA. te kALe avasarpiNInA cothA ArArUpa hetubhUta, te samayanA vizeSabhUta hetuthI caMpA nAme nagarI hatI. *x* avasarpiNIvA kALanA varNaka graMtha vaNita vibhUtiyukta che tyAre ta hatI. ddhanabhavanAdithI vRddhine pAmela, timita-bhayarahita hovAthI sthira, samRddhadhanadhAnyAdi yukta, pramudita-haSTa, pramodakArI vastunA sadbhAvavI. janAnagaramAM uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda rahetA loko, janapada-janapadamAM rahetA ke tyAM AvatA pAThAMtarI pramudita janayukta udhAno ane janapado kyAM che te. manuSyajanathI saMkIrNa * x * athavA guNavyApato jana jemAM che te. haa-La, seMkaDo ane hAse athavA lAkho, saMkRSTa-kheDAyelI, avikRSTa-najIkanI, laSTa-manojJa-kheDUtanA abhimata phaLa sAdhananA samarthapaNAnI. paNatamogyakarAyela, bIja vAvavAnI mArga sImAvALI athavA saMkaSTa Adi vizeSaNa vALI, setu-pANInI nIka hoya tevA kSetravALI sImA jevI che te athavA lAkho haLo vaDe kheDAIne dUra sudhI manojJa lAgatI evI setusImA jenI kahevAya che te. * AnA dvArA te janapadanuM loka bAhulya ane kSetra bAhulya kahyuM che. kukuTa-kukaDA, paMDeyasAMDha, tenA grAma-samUhazI pracUra, AnA vaDe lokanuM pramuditatva batAvyuM. harSita loka ja kIDArye kukaDAne poSe che ane sAMDhone kare che. sava-zAli-Izu AdithI vyApta, AnA vaDe janapamodanuM kAraNa kahyuM. AvI vastunA abhAve lokone pramoda na thAya. jyAM gAya-bheMsa-gheTA Adi ghaNAM che, AyAsvatasuMdara AkAravALI ke citrovALA je caitya-devAyatana ane taraNI-vaizyAdi, saliviTasadhivezana ke pADAo [vasatI sthAno ghaNAM che tevI. pAThAMtarI tyAM ahad caityo ane vratavALA lokonA vividha sanniveza-raheThANa sthAno ghaNAM che. athavA zobhanayo, AzcaryakArI caityo, yajJomAM cUpacaya ke dhutakIDA vizeSa AzrIne tyAM ghaNAM nivezo che tevI nagarI. ukoTa-lAMca lenArA, gAmAtu-manuSya zarIra avayava vizeSathI keDa Adi pAsenI graMthi-kASafpaNa AdinI poTalI, biMdaiti-chede che te gama graMthibhedaka, bhaTAcArabhaTo, takacorI karanArA, khaMDaraNikA-daMDapAzaka ke zuka lenArA, A badhAMthI rahita. A vAkyothI temAM upadravakArIono abhAva darzAvyo. kSema-azivano abhAva. niravaduvA-nirapadrava, rAjAdi kRta upadravano jayAM abhAva che tevI. subhikama-jyAM bhikSukone manojJa, pracura bhikSA maLe che te. tethI pAkhaMDIo ane gRhasthone vizvasva-nirbhaya ke anusuka sukha-sukhasvarUpa athavA zubha AvAsa jyAM che, aneka koTI-dravya saMkhyA athavA svarUpa parimANa te aneka koTIo, tenA vaDe - te kuTuMbothI kIrNa, tathA saMtuSTa janonA yogathI saMtoSavALI, tethI ja A nagarI sukhA ke zubhA che. * naTanATaka karanArA, nartaka-nRtya karanAra, jala-varu Akhelaka, bIjA mate sajAnA stotrapAThaka, mala, mauSTika-muDI vaDe prahAra karanAra malo, viDaMbaka-vidUSaka, kacaka-kayA kahenAra, plavaka-kUdanArA ke taranAra, lAsakarasa gAnAra, athavA jaya zabda bolanArA-bhAMDa. AgAyaka-zubhAzubhane kahenAra, laMkha-moTA vAMsanA agra bhAge manA, maMkha-citraphalaka hAthamAM laI bhikSA mAMgatArA, tuNaIla-lUNa nAmaka vAgha vizeSa, dbavINikA-vINA vAdaka, tAlApa-tALIo vaDe jonArasI sevAtA. ArAma-je mAdhavIlatA gRhAdimAM daMpatIo rame che te, udhAna-puSpAdivALA vRkSasaMkula, je utsava AdimAM bahujana bhogya che ke, agaDa-kUvADa, taDAma-taLAva, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-1 dIdhikA-sAraNI, vapiNI-kyArI, A badhAMnI je ramyatAdi, tenAthI cukata. * * * naMdanavana-mera parvatanuM bIjuM vana, tenI prabhA jevI prabhAvI yukta, evI te nagarI. sUga-1 (adhurethI) : te uMcI, vipula, gaMbhIra khAIthI yukta hatI. caMdra, gadA, mukuMDhI, avarodha, zatadina, dhana dvArA yugala vaDe te nagarI duwvezya hatI. dhanuSa jevA kuTila, vAMkA prakArathI vITAyela hatI. prAkAra upara goLa kapizikhakonI ci-saMsthitazobhatI hatI. alaka, carikA, gopuratoraNa, uid-suvibhakata-rAjamArga, nipuNa zilpAcArya nirmita & alA ane IndrakialI sukad hatI. * vivecana-1 (adhurethI) : udviddha-udad, vipula-vistIrNa, gaMbhIra, madhya bhAga prApta thato na hoya, khAtaupasthI viratIrNa, khAIthI yukata hatI. caka-razya ke aragharanuM aMga, gadA-praharaNa vizeSa, muluMTI-eka praharaNa, avarodha-pratoli, bAraNAnI aMdaranuM prAkAra saMbhave che. zatatimahA yaSTi ke mahAzilA, je uparacI pADavAthI so puruSone mArI nAMkhe che. yamala-samAnA saMsthita evA che je kapATa-dvAra, dhana- nichidra. tethI praveza dukara bane. dhanukuTilakaTila dhanuSa, tenAthI paNa vaka evA prakArathI parikSid ctA vartuLAkAra kapizIrSaka vaDe saMsthita-viziSTa saMsthAnavat zobhatI evI. aTTAlaka-prAkAnI upara rahela Azraya viroSa. caNyiA-ATha hAtha pramANa nagara prAkArano aMtarAla mArga, dvAra-prAkAra dvArikA, gopura-naganA dvAra, toraNa, ujJataguNavaMta ane ucca, suvibhakta-jeno rAjamArga vivita che te. cheyAyariya-nipuNa AcArya-ziSI vaDe cita, dRDha-baLavAna, paridhaAgaLIyo, IndranIla-gopuranA kamADa uparanA bhAlA. * sUtra-1 (adhurethI) : hATa, vaNika kSetra, zivalInA AvAsothI suvidhA pUrNa hatI. zRMgATaka, mika, catuka, catvara, vAsaNa AdinI dukAno, vividha vastuothI suzobhita ane suramya hatI. rAja savArI nIkaLatI rahevAthI rAjamArge bhIDa rahetI hatI. aneka zreSTha ghoDA, matta hAthI, samUha, zIbikA, caMdamAnikA, yAna, yugmathI AkIrNa hatI. khIlelA kamaLonA vaDe zobhita jaLAzaya, zveta zreSTha bhavanothI suzobhita, nirnimeSa netro vaDe prekSaNiya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hatI. * vivecana-1 (adhurethI) : vipaNI-vaNika patha, hATa mArga, vaNija-vANijyanuM kSetra-sthAna, zilI-kuMbhakAra Adi temanA vaDe bhAta. tethI ja lokonuM prayojana siddha thavAthI lokone sukhakArI hovAthI nivRtasukhA. bIjI vAsanAmAM "che'ne badale "cheya' zabda che. temAM cheka zilpI vaDe vyApta artha karyo. zRMgATaka-trikoNa sthAna, trika-jyAM traNa mArgo maLe che te, catuka-cAra mArgo maLe che te, cavara-ghaNAM mArgovALuM sthAna, paNita-bhAMDa, vAsaNa-karIyANuM, ApaNa-hATa, vividha vastu - aneka dravyo, A badhAMthI parimaMDita, bIjI pratamAM ATalA zabdo vadhAre che :- caturmukha-catuhari devakulAdi, mahApArAjamArga, paMca-sAmAnya mArga. A zRMgATaka AdimAM bhAMDanI dukAno athavA vividha veza vaDe lokothI parimaMDita. naspati-rAjA, pravikIrNa-gamanAgamanathI vyApta, mahipatipatha-rAjamArga athavA rAjA vaDe bIjA rAjAnI prabhA nirasta karAyela che tevI, athavA rAjA vaDe rAjapamAM jyAM vistArAI che te. aneka uttama azva, mauhAthI, ca samUha, zibikA, skaMdamAnikA, sAna ane yugya vaDe ADIrNa-vyApta athavA aneka uttama azAdi jemAM vyApta che ane guNavAnuM yAna Adi jemAM che te. temAM zibikA eTale kuTAkArathI AcchAdita jaMpAna vizeSa, caMdamAnikA-puruSa pramANa jaMpAna vizeSa, yAna-gADA Adi, yugyagolla deza prasiddha be hAtha pramANa ane vedikA vaDe zobhatI jaMpAna. vimukula-vikasela kamala, tAjI nalinI-pAinI vaDe zobhita jaLa jyAM che te. pAMDura-sudhA dhavala, varabhavana-prAsAda, sArI rIte nitya mahitA-pUjita che. saubhAgyanA atizayathI animeSa nayana vaDe prekSaNIya. prAsAdaya-cittane prasanna karanArI, darisaNijja - jene jotAM cakSu thAkatA nathI, abhirUpa-manojJa rUpa, paDirUpa-jonArane manamAM vasI jAya tevI. * sUtra-2 : te caMpAnagarInI bahAra uttara-pUrva dizAmAM pUbhi nAmaka caitya hatuM. te cIkAlIna hatuM. pUrvapuraSa kathita prAcIna, zadita, vRttika, kirtita, phAta, chavajavaMTa patAkA sahita, patAkAtipatAkAthI maMDita, morapIMchIyukata, vedikAkRta, gobarAdithI lipta bhUmivALuM hatuM tyAM goSi-sarasA caMdananA pAMce AMgaLI ane hatheLI sahita thApA hatA. tyAM caMdana kaLazo ane caMdana carcita ghaTa hatAM. tenA dvArA dezabhAga toraNothI sajAvelA hatA. jamInathI upara sudhInA bhAgane sparzatI moTI-moTI, goLa ane lAMbI aneka puSpamALAo hatI. sarasa-sugaMdhI paMcavaNa chupono TesTa karAyela hato. kALo agaru pravara kudara7, turaka, dhUpanA madhamaghATathI te utkRSTa gaMdhavALuM ane ramaNIya lAgatuM hatuM. uttama sugaMdhI gaMdhathI gaMdhita ane gaMdhAva bhUta [evuM te caitya lAgatuM hatuM. te caitya naTa, nartaka, jalla, malla, mauSTika, velaMbaka, lavaka, kathaka, lAsaka, AkhyAyaka, lekha, maMkha, tuNaIlsa, tuMkAvINika, bhojaka ane mAgadhathI yukata hatuM. bahujana jAnapadamAM tenI kita phelAI hatI. ghaNAM udara yuro mATe te AhanIya, prahaNIya, anIya, vaMdanIya, narmasaNIya, pUjanIya, sakAraNIya, sanmAnaniya, kalyANa-maMgala-deva-caityarUpa, vinayapUrvaka yupAsanIya, divya, satya, satyopAya, saprihita prAtihArya, hajAro prakAranI prajAne prApta hatuM. ghaNAM loko tyAM AvIne pUrNabhadra caityanI arcanA karatA hada. * vivecana-2 :te caMpAnagarImAM uttarapUrva dibhAgamAM pUrNabhadra nAme caitya-vyaMtarAyana hatuM. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-2 ka ciram-cirakAla, Adi-niveza, baneluM. tethI ja pUrva puruSa-atIta manuSyo vaDe prApta-upAdeyapaNe prakAzita hatuM. porANa-ghaNA kALanuM hovAthI prAcIna. zabda prasiddhi, tenI hovAthI zabdita, vitta-dravya, te jenI hovAthI vittika athavA Azrita lokone vRtti denAru. kIrtita-loko dvArA kIrtita athavA kIrti denAra. nAva - nyAyanirNAyakatvathI nyAya athavA jJAna-lokoe tenA prAsAdathI jJAta sAmarthya anubhavela. sapaDAgAIpaDAgamaMDita-patAkA ane patAkAne atikramatI patAkAthI atipatAkA, tenA vaDe maMDita. salomahatva-romamaya pramAjanaka yukta. kacaveyayi-vedikA racela lAIsa-jenI bhUmi chANa AdithI lepita che te, ulloIya-cunAdi vaDe saMmArjela dIvAlo yukta. te baMne vaDe mahitapUjita. gozIrSa-sasaktacaMdana, darda-hatheLI vaDe pAMce aMgulI sahita thApA mArela. upayita-nivezita, caMdanakaLaza-mAMgalya ghaDA. caMdanaghaTa ane sArI rIte karela toraNa cukta dvArano dezabhAga hato. Asakta-bhUmimAM saMbaddha, utsakta-parisaMbaddha, vipula-vistIrNa, vRta-vartuLa, vagyAriya-laTakatI, mAlyadAmakalApa-puSpamALArAmUha. paMcavarNI sarasa surabhi vaDe muktakSipta puSpapuMjalakSaNa upacA-pUjA vaDe yukta. kALo agaru Adi dhUpanI je madhamadhatI gaMdha, uddhRta-udbhUta, tenA vaDe abhirAma. temAM duruka-cIDA, tujhuka-silpaka. sugaMdhI evuM je pravara vAsa (cUrNa) tenI gaMdha yukta. gaMdhavarNIbhUta-saumyanA atizayathI gaMdhadravyaguTikArUpa [te pUrNabhadra caitya hatuM] nakana%00 Adi pUrvavat, bhuyaga-bhogI athavA bhojaka-tenA pujArI, mAgadhabhATa. ghaNAM loko-nagaranA ane jAnapada-janapadanA lokomAM vizrutakIrtika-khyAti prasiddha che tevA. bahujanasya Ahussa-devAne. AhvanIya-saMpadAnabhUta. pAhuNijyaprakarSathI AhlanIya. caMdana-gaMdha Adi vaDe arcanIya, stuti vaDe vaMdanIya, praNAmathI namaMsaNIya, puSpa vaDe pUjanIya, vastra vaDe satkAraNiya, bahumAnaviSayapaNAthI sanmAnanIya, nALa Adi-kalyANa Adi buddhi vaDe vinayathI paryupAsanIya, kalyANaarthahetu, maMgala-anartha pratihata hetu, daivata-deva, caitya-ISTa devatA pratimA, divedivya, pradhAna. satya-satya AdezatvathI, - 4 - satyasevaM-sevAnA saphaLa karavAthI, sannihita pADihe-devatAe prAtihArya karela. yAga-pUjA vizeSa, brAhmaNa prasiddha, tenA hajAra bhAga - aMzane svIkAre che. yAga-pUja vizeSa, bhAga-viMzati bhAga Adi, dAya-sAmAnya dAnAni. - X - * sUtra-3 (adhuru) 1 te pUrNabhadra caitya, eka moTA vanakhaMDathI cotaraphathI gherAyela hatuM. te vanakhaMDa kRSNa-kRSNAvabhAsa, nIla-nIlAvabhAsa, harita-haritAvabhAsa, zItazItAvabhAsa, snigdha-snigdhAvabhAsa, tita-tivAvabhAsa, kRSNa-kRSNachAya, nIlanIlachAya, harita-hatichAya, zIta-zItachAya, snigdha-snigdhachAya, tiva-tivachAya, gahana ane saghana chAyAthI yukta, ramya ane mahAmegha nikuTuMba bhUta hatuM. uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda * vivecana-3 (adhuru) : maLyo - sarve dizAmAM, samAt-vidizAmAM. kiNThakALo varNa, kichAvabhAsakALI prabhA, kALA jevI lAge te kRSNAvabhAsa. e pramANe nIla-nIlobhAsa Adi jANavuM. temAM nIla-mayUranI Doka jevuM harita-popaTanA puccha jevuM, saur - zIta, sparzanI apekSAo. - 4 - Niddha-snigdha, rUkSa nahIM. titva-varNAdi guNanA prakarSathI tIvra. kiakiNThacchAya-kRSNa zabda ane kRSNacchAya AnuM vizeSaNa che, tethI punaruktatA nathI. tethI kahe che - kRSNa evo kRSNacchAya. chAyA-sUryathI AvaraNajanya vastu vizeSa. ghaNakaDiya-kaDicchAya eTale anyonya zALAnA pravezathI ghaNI niraMtara chAyA. mahA meza niSudraMdrabhUva - mahAmeghanA vRMda samAna. * sUtra-3 (adhurethI) - te vRkSo uttama mULa, kaMda, skaMdha, tvacA, zAkhA, pravAla, patra, puSpa, phaLa ane bIjavALA hatA. te vRkSo anukrame sujAta, suMdara, dhRtabhAva pariNata hatA. te eka skaMdha, aneka zAkhA, aneka zAkhA-prazAkhAnA vistAravALA hatA. tenA saghana, vistRta, baddha skaMdho aneka manuSya dvArA phelAyela bhujAothI paNa gRhIta thaI zakatA na hatA. tenA pAMdaDA chidra rahita, saghana, adhomukha, upadravarahita hatA. tenA pILA pAna jharI gayA hatA. navA-lIlA-camakatA pAnanI saghanatAthI tyAM aMdhAru ane gahanatA dekhAtI hatI. navA-taNapAna, komala-ujjvalahalatA evA kisalaya, sukumAla pravAla vaDe zobhita, uttama kuragra zikharathI zobhita hatA. te nitya kusumita, nitya mAyita, nitya lavacika, nitya stabakIya, nitya gulayita, nitya goDika, nitya yamalika, nitya juvalika, nitya vinamita, nitya praNamita, nitya kusumita-mAyita-lavakIya-tabakIya-gulayita-gosTikayamalika-yuvalika-vinamita-5raNamita-suvibhakata-piMDa maMjarI avataMsaka dhAraNa karela hatA. popaTa, mora, menA koyala, kohaMgaka, zrRMgAsa, koMDalaka, jIvaM-jIvaka, naMdImukha, kapila, piMgalAMkSa, kAdaMDa, cakravAka, kalahaMsa, sArasa Adi aneka pakSI gaNa yugala dvArA karAtA zabdonA unnata ane madhura svAlApa vaDe guMti ane suramya hatA. madamAtA bhramaro tathA bhramarIonA samUha tathA makaraMdanA lobhathI anyAnya sthAnothI Avela vividha jAtinA bhramaranI gunagunAhaTa vaDe te sthAna guMjAyamAna hatuM. te vRkSa aMdarathI phaLa-phula vaDe ane bahArathI pAna vaDe DhaMkAyela hatuM. patra ane puSpo vaDe ucchanna ane prativalicchanna hatuM. tenA phaLa svAdu, nirogI, arkaTaka hatA. vividha guccha-gulma ane uttama maMDapathI zobhita hatuM. vicitrazubha dhvajA yukta hatuM. vApI-puSkariNI ane dIrlikAmAM jharokhAvALA suMdara bhavana banelA hatA. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-3 hao ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda * vivecana-3 (adhurethI) : te vanakhaMDanA vRkSo mULamaMtAdi che. temAM kaMda-mULanI uparano vRkSano avayava vizeSa, - x * skaMdha-thaDa, vakrachAla, zAlA-zAkhA, pravAla-pallavanA aMkura, bAkInA prasiddha che. kyAMka 'haricamaMta'-pATha che, harita-nIlatara pAMdaDA. Anu pUrveNa-mULa AdinA kramathI sArI rIte utpanna, rucira, vartuLAkAre pariNata ke parigata. aneka zAkhA, prazAkhA, viTA-neno madhyabhAga ke vRkSano vistAra che te. - X - aneka manuSyoe sArI rIte phelAvela bAhuo vaDe paNa je agrAhya che. dhana-nibiDa, vipulavistRta, baddha-jAta kaMghavALu. bIjIvAcanAmAM A pado vadhAre che - - prAcInapatIcIna-pUrva pazcima dizAmAM lAMbI, zAlA-zAkhAvALuM, uttara-dakSiNa dizAmAM vistIrNa-viThaMbhavALuM, avanata-adhomukha, nAkaMIka nameluM, praNata-namavAne pravRtta. vizeSathI vibhAgavALuM, avalaMbA-adhomukhapaNe avalaMbamAna, pralaMba-ati dIrdhalAMbI zAkhA ane prazAkhAvALuM, tevA prakAre viTapa-vRkSa vistAra jeno che tevuM. avAcInapamA-adhomukhaparNavALI, anugIpikA-vRtapaNe bahAra na nIkaLelA pAna. ( dhe adhikRta vAcanAne anusarIe chIe - aviralapatA-niraMtara dalavALA. avAINapatA-adhomukha palAza athavA avAtIna patrAvAyu vaDe upahata nahIM tevA. aNaIyapatA-Itirahita. nidbhayajaraDhapaMDu pattA-junA pAMDurapatro jharI gayA che te. Uvavi navA harita vaDe bhisaMtatti-dIpatA pakabhAreNa-daLasaMcaya vaDe aMdhakArAaMdhakAvALA, tethI ja gaMbhI-gahana dekhAtA. savAranave upanigataiinavataruNapatra pallava - ati abhanava paNa guccha vaDe, komala-ujjavala-halatA evA, kizalaya-patra vizeSathI tathA sakumAra pravAla vaDe zobhita uttama aMkurAdi yukta. A aMkura-pravAlapallava-kisalaya-patronA avA-bahu-bahutarAdi kALa vaDe karAyela avasthA vizeSarI vizeSa saMbhave che. fja ve supiyA temAM mAgha - mayUrita, lavaIya-pallavita, thavaIya-stabakavaMta, galaIya-gubhavata, gociya-jagataguccha. jo ke stabaka ane gucchamAM koI bheda nAmakozamAM jovA maLato nathI, ahIM puSpapatrakRta vizeSa bhAvavA. jamaliya-samazreNipaNe vyavasthita che. juvaliya-yugalapaNe sthita, viNamiya-vizeSathI phalapuprabhArathI namela, paNamiya-te pramANe ja namavA lAgela, tigraMkusumiyamAIya. ahIM keTalAMka kusumitAdi eka-eka guNayukta che, bIjA samasta guNayukta che. suvibhakta-suvivikta nipajJapaNe piMDya-laMba ane maMjarI, baMne prasiddha che, te ja avataMsaka-zekhaka, tene dhAraNa kare che. mukavarafgTyaT0 zuka Adi sArasa sudhInA aneka pakSIonA gaNonA mithuna vaDe viracita unnatti zabdaka ane madhurasvara nAdita-bolAyela [karAyela svara jemAM che te. suramya-ati ramaNIya. saMpiDiyadariyabhamara ekatrita garvaSTha bhramarabhamarIno vana pAse rahela samUha thAta parilIyamAna-mbIjethI AvIne mata bhramara vaDe karAto laya. kusumAsavalolA-makaraMdamAM laMpaTa, madhura gumaguma karatA ane guMjatAzabda vizeSane dhAraNa karI rahelA dezabhAgavALuM. ucchaHpaDivalichaNa-ati AcchAdita. A traNa paNa kvacit vRkSonA vizeSaNo jaNAya che - sAuphaLa eTale miSTa phaLa, niroyaka-rogavarjita, akaMTaka-kaMTaka sahita. kyAMka nAnAvidha guccha-gubha maMDaparamyazobhita kahyuM che - temAM gucchavRtAkI Adi, zubha-navamAlikAdi, maMDapa-latA maMDapAdi, 'mya' Adi kyAMka nathI, paNa dekhAtuM. vicitasuhakeubhUta-vicitra zubha ketu-dhvajAne prApta. pAThAMtarathI vicitahaseukeubahala-vicitra zubha, pAlibaMdha jyAM dhvajAnI bahalatA che te. vApIcatukoNa, puSkariNi-vartuLAkAra, dIdhiMkA-Rju sAraNImAM sArI rIte rahela ramya jAlagRhaka. * sUraNa-3 (adhurethI) : dUra-dUra sudhI janArI sugaMdhanA saMcita pamANane kAraNe te vRkSo potAnI suMdara mahekathI manahara hatA. te mahatI sugaMdhane choDatA hatA. te nAnAvidha, gucha-gubha-maMDAgRha sukhanA setu samAna ane ghaNI dhA yukata hatuM. aneka rathayAna-gukhya-zibikAne rAkhavAne mATe upayukata hatA, te suramya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratiraya hatA. * vivecana-1 (adhurethI) : piDimanihArima-pudgala samUharUpa, dUra dezagAminI ane sugaMdhI-satu gaMdhika zubha sarabhi vaDe, bIjI gaMdho vaDe te manohara lAgatA hatA. mahatA mocanaprakArathI mahatagaMdha ja ghANanA hetuthI tRptikAritvathI gaMdhaghANi, tene choDatAM. A vRkSa vizeSaNa che. A sivAyanA paNa vividha guccha, gubha, maMDapa gRho jemAM che, tathA zubha setu-mArga ke vizrAma sthAno che, jemAM ghaNI dhvajAo che. aneka Adine rAkhavA mATe upayukta, vistIrNa sthAna hatA. suramya, prAsAdIya Adi vRkSAnA vizeSaNo che. bIjI vAcanAmAM A ja vRkSa vizeSaNo vanakhaMDanA vizeSaNapaNe jovA maLe che. * sUtra-4 - te vanakhaMDanA bahumadhya dezabhAgamAM eka moTuM uttama evuM azokavRkSa hatuM. tenuM mULa kAbha ane tRNothI rahita hatuM. te vRkSa uttama mULa, kaMda yAvatuM payata sthAnavALuM suramya-prAsAdIya-darzanIya-abhirUpa ane pratirUpa hatuM. * vivecana-4 - azokavRkSanuM varNana kvacit ATaluM vadhAre jovA maLe che * bhUmimAM ati avagADha jenA kaMda ane mUla che tathA vartuLa, manojJa, viziSTa saMsthAna, saMgata, nibiDa, mRda, snigdha, sArI rIte utpanna thayela, vikAra rahita, atizaya uMco ane pradhAna jeno DaMdha-thaDa che. je aneka manuSyonI pravara bhujA-pralaMba bAhu-hAtha vaDe agrAhya-AzleSI na zakAya tevuM che. tathA kusuma-puSpothI bharela, kaMIka namelA pagavALI vizALa jenI zAkhA che. madhukarI ane bhramaNagaNa vaDe 'gumaguma' zabda karela, besatA ane uDatA evA teonI zobhAthI je yukta che, vividha prakAranA pakSI gaNonA je yugala, teonA sumadhura ane kAnane sukhakArI je bolAtA zabdo tenA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dara ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-4 vaDe je madhumanojJa che [tevuM A azokavRkSa che.] have adhikRta vAyanA-kuza eTale darbha, vikuza-valvaja Adi, tenAthI vizuddharahita, vRkSAne anurUpa arthAt vRkSanuM vistA-pramANa mULa-samIpa che. 'mUlamaMta' Adi vizeSaNa pUrvavat kahevA. * sUtra-4 (adhurezI) : te uttama azoka, bIjA paNa ghaNAM tilaka, lakuca, exopa, zirISa,. satavaNa, dadhipaNa, lou, dhava, caMdana, arjuna, nIpa, kuTaja, savya, phaNasa, dADima, zAla, tAla, tamAla, piyaka, piyaMga, pUropaNa, rAyavrukSa ane naMdivRkSa vaDe cAre taraphathI gherAyeluM che. te tilaka, lakuca yAvatu naMdivRkSonA mULa DAbha ane bIja prakAranA drAdithI rahita che. tenA mUla, kaMda Adi daze uttama prakAranI che yAvatu rathAdi mATenA pati sthAnavALA, suramya, prAsAdIya, darzanIya, abhirUSa, pratirUpa che. te tilaka cAvata naMdivRkSa bIjI ghaNI paSAlatA, nAgalatA, azokalatA, caMpakalatA, cUtalatA, vanalatA, vAsaMtikalatA, atimuktakalatA, kuMdalatA ane cAmalatAthI cotaraphathI gherAyela che te pAlatAdi nitya kusumita yAvatuM avataMsakadhArI, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. * vivecana-4 (adhurethI) : te uttama azokavRkSa bIjA ghaNAM tilaka, lakucAdithI gherAyela che. temAM saptaparNa-chada paryAya ane patranAmakathI yuka, caMdana-malayaja payaci, arjunakakasaparyAya, nIpa-kadaMba, kuTaja-girimallikAparyAya, zAla-sarjaparyAya, tAla-vRNarAja paryAya, priyaka-asanaparyAya, picaMgu-zyAmaparyAya, naMdivRkSa-rUDhithI jANavA. padAlatA sudhI badhu sugama che. - pAlatA-sthaLeja kamalinI yAcavA pAka nAmaka vRkSalatA. nAga Adi vRkSa vizeSa, tenI latA. temAM azoka-kaMkelI, cUta-sahakAra, vana-pIluka, vAsaMtIlatA ane atimuktakalatA ekAryaka che, chatAM ahIM bheda che, te rUDhithI jANavo. zyAmA-picaMgu. zeSa latA rUDhithI jANavI. bIjI pratamAM azokavRkSa varNana A pramANe che - te uttama azokavRkSanI upara ghaNAM ATha-ATha maMgala kahyA che. ahIM ATha-ATha ema vIsAkaraNathI pratyeka te ATha che, ema vRddho kahe che. bIjA kahe che ATha ane ATha maMgala e baMne saMkhyA che. te A rIte- svastika, zrIvatsa, naMdhAvarta, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya ane darpaNa. temAM zrIvatsa-tIrthakaranA hRdayanA avayava vizeSano AkAra che. baMdhAvapratidi navakoNa, vardhamAnaka-zarAvalu, bIjA mate puruSArUDha puSa, bhadrAsana-siMhAsana, darpaNa-arIso. svastika vizeSa rUDhithI jANavuM. bAkI prasiddha che. sarve ranamaya, AkAzasphaTikavat svaccha che, glajja pudgalathI nivRtta hovAthI glaNa, makRNa, ghasIne banAvela pratimA jevA dhRSTa, sukumAra pratibhAva mRSTa athavA pramAInikA vaDe zodhita, tethI ja jarahita, nirmala-kaThina maLarahita, niSAMka-Addhamala hita, nirAvaraNa dItivALA, prabhA sahita, kiraNasahita, najIkanI vastune udhota karanAra che. te uttama azokavRkSanI upara ghaNAM kRSNavarNa cAmarayukta dhvaja che, nIlalohita-zukla-hAlidra cAmarayukta devajo che. je svaccha, glaNa che, rUpAnI patAkA paTavALA, vajanA daMDayukta, kamaLanI mAphaka nirdoSa gaMdhavALA, suramya ane prAsAdIya che, te uttama azokavRkSa upara ghaNAM upara-upara rahela Atapatro, patAkA upara rahela pAtAka, ghaMTayugala, cAmayugala, nIlotpala samUha, sUryavikAsI kamaLa, caMdravikAsI, kamaLa, kusuma samUha, pAdAMtarathI nalina samUha, subhaga ane saugaMdhika samUha, zeta pA, mahApuMDarIka, zatapatra, sahasapatra sarve ranamaya cAvat pratirUpa che. * sUtra-5 - te uttama azokavRkSanI nIce, tenA taLanI kaMIka najIka, eka moTo pRthvIzilAka hato. tenI laMbAI-pahoLAI-uMcAI supamANa hatI. te kALo, aMjana-dhana-kupANakuvalaya-balarAmuM vastra, AkAza, keza, kAjaLanI DabI, aMjana, zIMgaDu, sTikarana, jAMbunA phaLa, bIcaka, saNabaMdhaNa, nIlakamalanA monI rAzi, alasInA kula saMdeza prabhAvALo hato. nIlamaNi, kasauTI, kamarabaMdhInA cAmaDAnI chA, AMkhonI kIkI, A badhAMnI rAzi jevo teno varNa hato. te nidha ane dhana hato. tenA ATha khUNA hatA, te darpaNanA tala samAna suramya hato. tenI upara IhAmRga, vRSabha, turaga, nara, makara, vihaga, vAlaNa, kinnara, B%, sarabha, amara ura, vanalatA, pAlatAnA citro hatA. teno sparza ajinaka, ru, bara, navanIta, vala samAna hato. te zilAka sIMhAsana saMsthita prAsAdIya darzanIya, abhirUpa, pratirUpa hato. - vivecana-5 : fSa jdha samAja skaMdhanI thoDI najIka. uttama azokavRkSanI nIce eka moTo. vikuMbha-pahoLAI, AyAma-laMbAI, ujodha-uccatva, supamANa-ucita pramANa. kitha-kALo, tethI ja banavavA samAna. temAM aMjanaka e vanaspati vizeSa che. haladharakosenja-baladevanuM vastra, kawlAMgI-kAjaLanuM gRha, zRMgabheda-mahiSAdinA zIMgaDAno cheda, Thika-rana, azanaka-bIjaka nAmaka vanaspati, sanabaMdhana-sanapuujta. makata-rA, masAra-makRNIkAraka pASANa vizeSa. te ahIM kaparuM saMbhave che. kavinaMtikamarano camapaka, nayanakIkA-netra madhyanI kIkI, tenI rAzi-samUha jevo kALo varNa. snigdhaghana, aSTazirA-aSTakoNa. sArthakatAnone ane temAM IhAmRga-vRka, vAlaka-vyApada bhujaga. * * Ajinaka-carmamaya vara, trA, bara-vanaspati vizeSa, tula-arkala, sIhAsaNasaMThiyasiMhAsanAkAra, prAsAdIya cAvatu pratirUpa. bIjI vAcanAmAM vaLI zilApaka varNana kaMIka judu dekhAya che - janaka, ghana, kuvalaya, haladharanA vastra samAna ghana megha, AkAza, keza, kAjaLa, kaEtana, IndranIla, atasImAM phUla samAna. mRga, aMjana, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-5 94 zRMgabheda, riSThaka, nIlagulika, avagalAtireka, bhramara, megha samAna. ahIM bhRga eTale kIDo ke aMgAra vizeSa che. aMjana-sauvIrAMjana, zRMgabheda-viSANa cheda ke viSANa vizeSa, riTha-kAka ke phaLa vizeSa athavA ariSThanIla raktavizeSa, gulikA-varNa dravya vizeSa, gavala-bheMsanuM zIMgaDu A badhAMthI atireka nIlapaNAthI atirekavAnuM. te bhramaranA samUharUpa che. * * * * * snigdha-ghana, tethI ja azuSira. pratirUpa-rUpavaMta, tethI ja darzanayogya. muktAjAlakhacitAMtakarma-muktA jAlaka parigata prAMta. sUga-6 : te caMpAnagarImAM kUNika nAme rAja vasato hato. te mahA himavaMta parvatanI samAna mahaMta, malaya-bheru ane mahendra parvata sadaMza pradhAna hato. atyaMta vizuddha dIdha rAjakala vaMzamAM janmelo hato. niraMtara rAjalakSaNa virAjita gopAMgayukta hato. ghaNAM loko dvArA bahumAnya ane pUjita hato. sarvaguNa samRddha hato. te kSatriya, mudrita, mUddhabhiSeka, uttama mAtApitAthI sArI rIte utpanna hato. te karUNAzIla, sImaMkara, sImaMgharu dromaMkara, kSemaMdhara, manuSyomAM Indra samAna, janapadamAM pitRtulya, janapadapAlaka, janapada purohita, setura, ketura, narAvara uttama puruSa, puruSasIha, puruSabhAi, puruSomAM AzIviSa, puruSomAM puMDarIka samAna, puruSomAM vara gaMdhahasti sama hato. te ATya, dipta, vitta hato. vistIrNa-vipula evA bhavana, zayana, AsAna yAna, vAhanathI payapti hato. tenI pAse vipula dhana, ghaNAM jAtyarUpa rajata, Ayoga-prayoga saMpayukta hato. tene tyAM bhojana-pAna bAda ghaNuM aw bacatuM hatuM. tene tyAM ghaNAM dAsI, dAsa, gAya, bhesa, gheTA Adi hatA. pratipUrNa yama, koza, koThAgAra, AyudhAgAra, sainya hatuM. teNe bu ane pratispardhIone zakitahIna banAvI dIdhA hatA. te apahad kaMTaka, nihad kaMTaka, mAliya kaMTaka, uddhata kaMTaka, kaMTaka hato. apahadzatru, nihatazatru, maliyazatru, uddhatay, nirjitazatru, parAjitazabu hato. te durbhirahita, mAribhayathI mukata, phoma, ziva, subhikSa, sukRta vidanathI rahita evA rAjyanuM prazAsana karato vicarato hato. * vivecana-6 : rAjAnuM varNana kare che - mahA himavaMta samAna zeSa rAjaparvatanI apekSAe mahAna hato. malaya-parvata vizeSa, maMda-meru, mahendra parvata vizeSa athavA zaka, tenI jema sApradhAna hato. atyaMta vizuddha-nirdoSa, dIrdha-yikAlIna je rAjAonA kularUpa vaMza, temAM sArI rIte janmela hato. rAjalakSaNa-svastikAdi vaDe virAjita aMgamaMgagAtra vALo hato. mudita-pramodavAnuM athavA nirdoSa mAtRka hato. kahyuM che ke- mudita, je yonizaddha hoya. pitA-pitAmahAdi vaDe athavA rAja vaDe rAjyamAM abhiSikta karAyela hato. pitAnA vinItapaNe saputra hato. te dayApata-karaNaguNa prApta hato. sImaka-mayadAkArI, sImaMdhara-karela mayadAnuM pAlana karanAra hato. kSema-anupaddhavatAno karanAra ane pAlaka hato. mamussida ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda manuSyomAM paramezvarapaNe hato. jaNavayapiya-hitakArI hovAthI janapadonA pitA jevo hato. tenA rakSakapaNAthI janapada pAlaka hato. janapadanA zAMtikarapaNAthI janapada purohita hato. setukara-mArgadarzaka. ketuka-adbhuta kAryakAritvathI sila karI. manuSyomAM pravara hato. puruSavara-puruSo madhya pradhAna, kUrapaNAthI puruSasaha, raudra rUpacthI puruSavyAgha, puraSa evo AzIviSa-sarpa, kopane saphaLa karavAnA sAmarthyathI puruSAzIviSa, sukhArthIne sevya hovAthI puruSa puMDarIka-zvetakamaLa, pratyeka rAja-gajanA bhaMjakapaNAthI puruSavarU gaMdhahati. Aya-samRddha, deta-davAta, vita-prasiddha. vistIrNa-vistAravaMta, vipulaprabhUta. bhavana-zayana-Asanayukta. cAnavAhata-ratha, azvAdi. AkIrNa-guNa vaDe kIrNa athavA vistIrNa vipula bhavana, zayana, Asana, yAna, vAhanathI AkIrNa. bahu-prabhUta, dhana-gaNimAdi, ghaNAM jAtarUpa-rajata arthAt sonuM-5 Ayoga-IlAbhanA, prayoga-upAya, saMpayukta-jeNe pravRtta karyA che te athavA tenA vaDe thAmRta. vicchardita-nyakta, ghaNAM lokonA bhojana ane dAna pachI paNa bacela ke chaDela hovAnA saMbhavathI, athavA jene tyAM vividha prakAre prayura bhojana-pAna hoya che tevo. ghaNAM dAsI, dAsa ItyAdi yuktapratipUrNa caMdra-patthara pheMkavAnA maMtrAdi, koza-bhAMDAgAra, koThAgAra-dhAnyagRha, AyudhAgAra-praharaNazALA. balava-prabhUta sainya, dumbala paccAmitta-durbala, pratyamitra-bu ke virodhI rAjA. (jenA zagu durbala thayA che te.] ohaya-upahata, vinAzita. kaMTaka-pratispaddhi gogaja. athavA A vizeSaNa che. e pramANe bIjA paNa jANavA. vihata-samRddhino apahAra karAyela. malitamAnabhaMga karAyela, udbhUta-dezathI nirvAsita karela. tethI ja vidhamAna tathA zatruagotraja, nirjita-sva sauMdarya atizayacI pati , parAjita-dvA rAjyanA upArjanamAM saMbhAvanA bhaMgakarAyelA. -x* liMba-vina, Damara-rAjakumAradi vaDe karAyela vairAyAdi. kyAMka "pasatAhicaDamara" evo pATha paNa che. temAM ahita-eTale zamUkata vivara ke adhika vidvara, pasAromANe-pAlana karato ke vicare che. - 4 - * sUtra-3 - te kUNika rAjAne dhAriNI nAme rANI [panI hatI. te sukumAla hAthapagavALI, ahIna-patipUrNa-paMcendriyazarIrI, lasaNa-vyaMjana-guNathI yukta, mAna-unmAna-pramANathI patipUrNa, sujAta-savAMgasuMdara aMgavALI, zazivat saumyAkAra, katta ane priyadarzana-vALI, surapa, hatheLImAM AvI jAya tevI prazasta zivalitathI valita kamaravALI, kuMDala vaDe uddipta kapola rekhA, zaradapUrNimAnA caMdramAM sardeza, nirmaLa cUirNa tathA saumya vadanavALI hatI. zRMgAranA ghara jevI, suMdara vezabhUSAvALI, saMgata-gad-hasita-bhaNita-vihita-vilAsa-nsalalita-saMtApanipuNa yukatopacAra kuzala, prAsAdIyA, daniIyA, abhirUpa ane pratirUpA hatI. bhaMbhasAputra koNika rAjAmAM anukta, avirata, ISTa zabda-sparza-rasa-rU Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda gaMdhayukata paMcavidha, mAnuSI kAmabhogone anubhavatI vicaratI hatI. * vivecana-7 :- saNInuM varNana lakhe che :- ahIna-anyUna, lakSaNathI. pUrNa-svarUpathI athavA puNya-pavitra pAMce Indriyo, jemAM tacAvidha zarIra jenuM che te. lakSaNa-svastika, cakAdi. vyaMjana-maSi, tilaka. guNa-prazastatva, tenAthI upapeta-yukta. mAna-jaladroNapramANatA. kaI rIte ? jaLathI pUrNa bharela kuMDamAM mApavA yogya manuSyane besADatA, je jaLa nIkaLe che, te jo droNamAna che, tyAre te manuSya mAnapAta kahevAya che. unmAna-addhabhAra pramANatA. kaI rIte? tulAmAM Aropita manuSya, je addhabhAra vaDe tolAya, tyAre tene unmAna prApta kahevAya che. pramANa-sva aMgulI 108 aMgula, uMcAI. te mAna-unmAna-pramANathI pratipUrNa-anyUna. sujAta-sunipajJa. sarve gozira prakRti, suMdara aMga-zarIravALI. caMdravat saumyAkAra - kAMta, kamanIya, tethI ja priyavallabha darzana-rUpa jenI che che. surUva-zobhanarUpa. madhya-madhyabhAga. kuMDalullihiya-kuMDalo vaDe ulikhita, gaMDalekhAkapALanI valIo - X- kaumudI-caMdrikA ke kArtikI, tapradhAna ke teno je janIkaracaMdra, tenI jema vimala, pratiparNa ane saumya vadanavALI. zRMgArarasavizeSanA AgArasthAna jevI, cA-zobhana vezayukta athavA zRMgA-maMDana bhUSaNanA ATopathI pradhAna, AkAra-saMsthAna ane cAravezavALI. saMgata-ucita, hasita-hAsya, bhaNita-vANI, vihita-ceTA, vilAsa-negapeTA. sahalaliteta-prasannapaNe je saMlApa-paraspara bhASaNarUpa. temAM nipaNa evI. yukta-saMgata, je upacAra-lokavyavahAra, temAM kuzala. kyAMka A bIjI rIte che - suMdara stana, jaghana, vaMdana, hAtha, paga, nayana, lAvaNya, vilAsayukta. vilAsa eTale - sthAne ke Asane jatA, hAya-bhramara-negakarmacI je vizeSa utpanna thAya te zliSTane vilAsa kahe che. * * * * * * sUtra-8 : te koNika rAjAne eka puruSa vipula vetanathI bhagavaMtanI pravRttinA [gamanAgamananA samAcAra ApavAne, bhagavaMtanI tvasika pravRtti nivedana mATe rAkhela hato. te paraNe bIjA ghaNAM puruSone dainika bhojana tathA vetana ApIne bhagavaMtanA gamanAgamana tathA bhagavatanI dainika pravRttinA nivedanane mATe rAkhelA hatA. * vivecana-8 : vikaffNa - vihita prabhUtajIvika. vRtti pramANa-sADA bAra hajAra jatamadrAe kahyuM che - mAMDaliko hajAranuM prItidAna ane AgamanamAM lAkhanuM dAna Ape che. pravRttivAmRta-vArtAnivedaka, daivasika-divase apAya te daivasika. "bhagavad amuka nagaramAM vihare che ke Ave che. tenuM nivedana kare che. dattabhratibhaktavetanamUlya, smRti-kASapaNAdi. * sUtra-: te kALe, te samaye bhAraputra kozika cA bahAranI upasthAnazALAmAM aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAja, Izvara talavaTa, mADaMbika, kauTuMbika, maMjhi, mahAmaNi, gaNaka, dauvArika, amAtya, ceTa, pIThamaka, nagara-nigama-zreSThI, senApati, sAviAha, dUta, saMdhipAla sAthe parIvarIne vicarato hato. * vivecana-9 : bhaMbhasArapura-zreNika rAjAno putra. aneka gaNanAyaka-prajAmAM mahattara, daMDanAyakataMtrapAla, rAjA-mAMDalika, Izvara-yuvarAja athavA aNimAdi aizvaryayukta, talavarakhuza thayela rAjAe Apela pabaMdhathI vibhUSita rAjasthAnIyA, mADaMbikachinnamaDaMbAdhipati, kauTuMbika-keTalAMka kuTuMbano mukhIyo, mahAmaMtrI-maMtrImaMDaLanA pradhAna athavA hasti sAdhanano uparI, gaNaka-jyotika athavA bhAMDagArika, davAskipratIhAraka athavA rAja dvArapALa, amAtya-rAjya adhiSThAyaka, ceTa-sevaka, pIThamardakaAsanna sevArata puruSa, vayasya, naganagaravAsI prajA, nigama-kAraNika ke vaNika, zreSThI-zrI devatA adhyAsita suvarNapaTTa vibhUSita mastakavALA, senApati-rAjA dvArA nirapita caturaMga sainya nAyaka, sAryavAha-sAryavAhaka, dUtarAjAnA AdezanuM bIjAnuM nivedana karanAra, saMdhipAla-rAjya saMdhi rakSaka. A badhAMthI sahita ane cotaraphathI parivRta hato. * sUtra-10 (adhuruM) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra, je Adikara, tikira, svayaMsaMbuddha, puruSottama, puruSasIMha, puruSavarapuMDarIka, parAvaragaMdhahastI, abhayadAyaka, cakSudAyaka, mAyika, zaraNAdAyaka, jItadAyaka, dvIpa-trANa-zaraNagau-pratISThA, dharmavasyAturaMta cakravartI, patita vara jJAna-danidhara, vivRdchA, jina-jApaka, tINa-taka, mukad-mocaka, buddha-bodhaka, sarvajJa, sarvadarzI, zivaala-araja-anaMta-akSaya-avyAbAdha-apunarAvartika, siddhi gati nAmarUpa sthAnane prAptinI kAmanAvALA, arahad jina, kevalI, sAta hAtha uMcA, samacaturastra saMsthAna saMsthita, vajaRSabhanArAya saMghayaNI, anuloma-vAyuvega, kaMkagrahaNI, kapotapariNAmI, zakuni-poSa-mRSTiaMta-upariNata... * vivecana-10 : bhagavaMta mahAvIranuM varNana lakhe che. zramaNa-mahAtapasvI athavA aMtima jinanuM bIjuM nAma. bhagava-samagra aizvaryAdi yukta, mahAvIra-daivAdikRta upasarnAdimAM racalita sAvatAthI deve pratiSThita karela nAma. Adika-zratadharmane prathamapaNe karavAnA svabhAvavALA. tIrthakara-saMghane karanArA, sahasaMbuddha-svayaM ja samyagu bodha pAmela, kaI rIte? te kahe che :- paraSottama - taLAvidha atizaya saMbaMdhathI purapapradhAna, traNa upamA vaDe uttamatva kahe che - zaurya atizayatAthI 'puSasiMha', puruSa ja vara puMDarIkazetapadA te puruSavara puMDarIka, emanI zvetatA sarva azubha malI-masa hitapaNAthI che. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-10 98 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda e rIte purapavagaMdhahastI-emanI gaMdhahastitA, sAmAnya hAthI karatA vizeSatAthI tathA bIja , dubhikSa, janamArI Adi daritanA vinAzapaNAthI che. abhayadaya-prANa pahAra karavAmAM rasika ane upasargakArI evA prANIne paNa bhaya ApatA nathI athavA sarvapANInA bhayanA parihAsvALI dayA jene che te. teo mAtra A nathane karatA nathI tema nahIM, paNa arthane paNa kare che te darzAve che :cA-zrutajJAna, tene Ape che te cakSaEya. jema lokamAM cakSu ApIne vAMchita sthAna mArga dekhADavA mahAupakArI thAya che tema ahIM paNa dazavi che - mArga eTale sakhyaNuM darzanAdi mokSa patha Ape che tethI mArgadAtA. jema lokamAM cakSane ughADavA ane mArgadarzana karIne cora Adi vilupta dhanathI nirupadrava sthAna prApta karAvatA paramopakArI thAya tema ahIM paNa batAvatA kahe che zarapAva - nirupadrava sthAnadAyaka arthAt nivaNi. jema lokamAM cakSu-mArga-zaraNadAnathI du:khamAM rahelane jIvana Ape che, tema ahIM paNa darzAvatA kahe che - jIvana jIva-bhAva prANa dhAraNa arthAtu amaraNadhamava, tene Ape te jIvadAtA. athavA jIvomAM jene dAya che te jIvadaya. tathA dIpanI jema samasta vastu prakAzaka athavA dvIpa-saMsAra sAgara aMtargata zarIrIone vividha du:kharUpa kallola abhighAta du:sthitane AzcAsya hetupaNe che. trANa-anartha pratighAtanA hetupaNAthI. zaraNaarthasaMpAdana, tenA hetupaNAthI zaraNa. gati-duHkhamAM sthitathI sukhasthitatArthano Azraya karAya che. pratiSTha-jemAM pratiSThA thAya che. pratiSThA-saMsAramAM paDatA prANivargane AdhArarU5. traNa bAju samudra ane cotho himavAnuM, A cAra pRthvI paryanta, tenA svAmIpaNe thAya te cAturaMta. tevA A cakravartI te cAturaMta cakravartI. - x * sarva sajAmAM atizayI. te dharmanA viSayamAM hovAthI dharmavara cAturaMta cakravartI-badhAM dharmapraNetA madhya atizayavALA hovAthI. apratikata-kaTa AdithI akhalita, avisaMvAdaka. tethI ja kSAyikatvathI varU pradhAna, jJAnadarzana-kevalalakSaNarUpane dhAraNa kare che te. kaI rIte ? vyAvRdchAnivRta jJAnAdi AvaraNa ke nirNAya. te rAgAdinA jayathI thAya, tethI kahe che - nina - rAgAdine jitanAra, rAga Adi svarUpAdinA jJAnathI kahe che - UTU - jJAyaka, rAgAdi saMbaMdhI svarUpa-kAraNa-kULanA jJAtA. tethI ja tIrNa-saMsAra sAgarathI. bIjAne taravAnA upadezaka hovAthI tA. bAhya atyaMtara grantha ke karmabaMdhanathI muvata, tenA upadezavartItvathI movI. bodha pAmela che mATe yuddha, bIjAne bodha ApavAthI vadhI. A bhavasthAzrita vizeSaNa kahyA. have siddhAvasthAzrita kahe che. jJAna-vizeSa bodha, darzana-sAmAnya bodha. "siddhAvasthAmAM puruSane kaMI jJAna na thAya" A matano nirAsa kare che. gira - sarvopadrava rahita, mavana - calana rahitatAthI. arjarogAbhAva. anaMta-anaMtAtha viSaya jJAnacI. akSaya-nAzarahita, athavA paripUrNatvathI. avyAbAdhaapIDAkArI. punarAvartaka-punarbhavano abhAva. siddhigati prazasta nAma, sthAna-kSINakarmI jIvonuM [16/7] svarUpa ke lokAgra. x - saMpAtukAma-tene prApta - 4 - araha-azokAdi mahApUjAne yogya. athavA sarvajJatvathI jene avidhamAna rahasa-ekAMta, pracchanna che . kevala-saMpUrNa zuddha ke anaMta jJAnAdi jene che te kevalI. tevI ja sarvajJa, sarvadarzI che. sAta hAtha pramANa. sama - tulya, nIce ane uparanI kAyA lakSANayukta hovI te. caturasa-pradhAna lakSaNa yuktapaNAthI samacaturasa evuM saMsthAnaAkAra vaDe saMsthita. vajaRSabhanArAyasaMhanana-prathama saMtAnana. anuloma-anukULa, vAyuvega-zarIramAMno vAyu. kaMka-pakSI, tenI grahaNI-gudAzaya, jene nIrogapaNe che, kavoya-kapotapakSanahI, tenI jema pariNAma-AhAra pacavArUpa che. kahevAya che ke kapotane para paNa pacI jAya che. zakuni-pakSI mAphaka, posa-apAnadeza, puruSanA utsargathI nirlepapaNe jene che te. - x * urU-jaMghA, pariNata-viziSTa pariNAma yukta. * sUtra-10 (adhurethI) : bhagavaMtanuM mukha gha tathA utpala nAmaka sugaMdhI dravya, jevI surabhimaya nizvAsathI yukta hatA. uttama vaza yukta, nIrogI, uttama-prazasta atizaya jota mAMsa cuta, jala-mallaSkalaMka-veda-rajabdoSa varjita zarIrI hovAthI nirUpalepa, dIptithI udhotita aMgayukata, ghana-nicita-subaddha-lasaNamaya-phUTagAra samAna fewta agra mastakavALA bArIka rezAthI bharela semalanA phaLa phATavAthI nIkaLatA resA jevA komaLa, vizada, prazasta, sUkSma, glajja, surabhI, suMdara, bhujamocaka, nIlama, bhaMga, nIla, kAla, paha4, bhamaravRMda jevA camakatA kALA, ghana, ghugharALA, pradakSiNAvarta keza-vALa bhagavaMtanA mastaka upara hatA. dADamanA yuw, suvarNa samAna, nirmaLa, susnigdha hovI vALanI vacAbhUmi hatI. dhana, nicita, chamakAra mastaka deza hato. nirvANa, sama, laSTa, mRSTa, adhacaMdra sama lalATa hatuM. pratipUrNa caMdra samAna saumya vadana hatuM. AmalInapramANayukta kAna ghaNAM zobhatA hatA. pIna-mAMsala kapola dezabhAga hato. temanI bhamaro kaMIka kheMcAyelA dhanuSa samAna suMdara, kALA vAdaLanI rekhA samAna kRza, kALI ane nidha hatI. temanA nayana khIlelA puMDarIka samAna hatA temanI AMkho kamaLanI jema vikasita, dhavala tathA bala hatI. nAka garuDa mAphaka Rju ane umta hatuM. ucita, zila pravAla, biMbaphaLa sardeza temanA hoTha hatA. pAMDura caMdrano TukaDo, vimala, nirmaLa, zaMkha, gokSIranA phINa, kuMda, jalakaNa, mRNAli, dhavala daMta zreNi hatI. temanA dAMta akhaMDa, asphaTita, avirata, sunidha, sujAta hatA. aneka dAMta eka daMtazreNi samAna lAgatA hatA. temanI jillA ane tAlu animAM tapAvela ane jaLathI dhoyela varNa samAna lAla hatA... * vivecana-10 (adharethI) : pA-kamala, utpala-nIlotpala athavA pAka nAmanuM gaMdha dravya ane utpalautpalakuSTha, te baMnenI sugaMdha samAna jeno zvAsavAyu hato. tenA vaDe surabhi vadana Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-10 mukha jenuM che te. chavI-sukumAravA yukta. nitaMka-nIroga, uttama-prazasta ati zveta, nirUpama, pala-mAMsa. pAThAMtaracI tala-rUpa jenuM che te. atizreya-atyaMta prazasya. jalamalla-svA prayatnathI dUra thAya tevo mala. kalaMkaduSTa tilakAdi, svedaprasveda, raja-reNu, teno je doSa-mAlinyakaraNa, tenA vaDe varjita, zarIra jenuM che te. tethI ja nirapakSepa che. chAyA-dIpita vaDe udhotita-prakAzita aMgavALA. ghananicitaati nibiDa athavA ghanava-loDhAnA ghaNa samAna, niyita-subaddha suSka khAyubaddha prazasta lakSANa, kUTa-parvata zikharanA AkAra-saMsthAna vaDe nibha-sardeza che. piDikapASANa piDika samAna agra-uSNISa lakSaNa jenuM che te. jenuM AvA prakAranuM mastaka che, te ghananicitAdi vizeSaNa ziraska. - sAtavaoNDA zAbhali-vRkSa vizeSa, tenuM je boMDa-kULa, ghananici-atI nibiDa, koTita-sphoTita, tenI jema mRdu-sukumAra ane vizadA-vyakta ane prazastazubha, sUkSma-glaNa, lakSaNa-lAkSaNika, sugaMdhi-surabhi. suMdazobhana, bhujamocakaratna vizeSa samAna, bhRga-eka kIDo ke aMgAra vizeSavatuM. naila-nIlIvikAra athavA bhRganelavatu, kajjala-maSIvata, prahaSTa bhramaragaNavata, snigdha-kRNacchAya, nikuTuMbasamUha jeno che te nizcita-nibiDa, kuMcita-kuMDalIbhUta, pradakSiNAvarta, mUrvani-mastakamAM, zirojabbAlavALA. nAmapuWITH dADamanA puSpano prakAza arthAtu kta, tapanIyasardezakta suvarNa jevo varNa, nirmaLa, susnigdhakedAMtavALa samIpanI kezabhUmi-keza utpatti sthAnarUpa matakanI tvacAvALA. chagAkAra mastaka deza, unnatatvanA sAdhaccethI che. nirvANa-visphoTaka Adi kRta kSatirahita, sama-aviSamamata, laTa-manojJa, mRTa-zuddha, ardhacaMdra sama-caMdranA TukaDA jevuM lalATa jemanuM che te. pratipUrNa caMdra samAna saumyavadanavALA. AlIna, pramANayukta-svapamANopeta zravaNa-kAna jenA che te. suzravaNa-zobhana zravaNa vyApAra. pIta-akRza, tethI mAMsalasamAMsa, kapola-gaMDa hovAthI tenA mukhano dezabhAga [paNa mAMsala che). AnAmita-kaMIka namela, je cApa-dhanuSya, tenI jema rucira-manojJa, kRNAbhUrAjIva-kALI megharekhA samAna pAtaLI kRSNa-kALI, snigdha-succhAya, bhU-bhramara jenI che. bIjI vAMcanAmAM thoDo phera che te mujaba :- saMsthita - te saMsthAnavALI, saMgata-ucita, Ayata-dIdha, sujAtasuniSajJa bhamara jemanI che te. avadAlita-sUrya vaDe vikAsita je puMDarIka-zetapaDA, tenA jevA nayanavALA. tethI ja kokAsiyati-kamaLanI jema vikasita, dhavala ane kvacit deze pagalapAMkhavALI AMkho jemanI che te. garuDanI jema Ayata-lAMbI, javI-avaka, tuMgauad, nAsA-nAsikAvALo. uaciati-parikarmita, je zilArUpa pravAla-vidyuma, biMbaphaLa-caNoThI, te baMne saMdeza lAla ane madhyamAM unnata adharoSTha-nIcenA hoThavALA. pAMDura-akalaMka, je zazizakala-caMdra khaMDa, vimala madhye nirmaLa, je zaMkha, gAyanA dUdhanA phINa, kuMda-puSpavizeSa, udakaraja-jalakaNa, mRNAlikA-kamaLanI nALa, 100 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tenI jevI dhavala daMtazreNi. akhaMDa-arjarita-dhana-susnigdha-sammaniSajJa, eka daMta zreNi jevA aneka dAMta. hatavaha-agni vaDe nimaMti-dampamala, ghauta-jaLathI prakSAlita, tapta suvarNanI jevA raktatala-lAla lAla tALavuM ane jIbha jemanI che te. * sUtra-10 (adhurethI) : bhagavaMtanA dADhI-mUMcha suvibhakta ane avasthita hatA. temanI hajU mAMsala, saMsthita, prazasta, cittAnI mAphaka vipula hatI. grIvA cAra AMgaLa, suSamANa, uttama zaMkha samAna hatI. skaMdha, bheMsa-varAha-sIMha-citta-vRSabha-uttama hAthInA skaMdha jevA paripUrNa ane vipula hatA. bhUjAo, yupanI jema goLa, lAMbI, surdaDha, jovI game tevI, suSada kAMDAthI yukta, suzliSTa, viziSTa, ghana, sthira, nAyuo vaDe subaddha, argalA samAna goLAkAra hatI. temanA bAha, nAgarAjanA phelAyelA zarIranI mAphaka dIdha hatA. hAthanA bhAga, urd, komaLa, mAMsala, sugaThita, zubhalakSaNothI yukata nichidra, prazasta, AMgaLIo sthULa, komaLa, uttama hatI. temanA hastatala lAlAyita, pAtI, ujaLI, rucira, nigdha, sukomaLa hatI. temanI hatheLImAM caMdra-sUrya-zaMkha-cakra-dizAsauvastikanI zubha rekhAo hatI. temanuM vakSasthaLa vazilAdla samAna, ujavaLa, prazasta, samatala, upacita, viradlNa, pRthula, zrIvAstanA citayukta hatuM. dehanI mAMsalatAthI rIDhanuM hADakuM dekhAtuM na hatuM. temanuM zarIra svasamAna kAMtimAna, nirmaLa, suMdara, nirapahad hatuM. temAM uttama puranA 1008 lakSaNa pUrNapaNe vidhamAna hatuM. temanA dehano pAbhiAga nIce tarapha kramazaH sAMkaDo, dehanA pramANane anurUSa, suMdara, suniuw, ati samucita parimANamAM mAMsalatA yukta ane manohara hato. temanA vA ane uMdara upara sIdhA, samAna, saMhita, utkRSTa, sUma, kALA, cikaNA, upAdeya, lAvaNayamaya, ramaNIya vALanI paMkti hatI. temanI kukSI matsya ane paHI sama suid, pIna hatI. * vivecana-10 (adhurethI) : avasthita * na vadhanArA, suvibhakta-vivikta, citra-ati ramyapaNe abhUta zmaNU-dADhI mUMchanA vALa. mAMsala-puSTamAMsathI saMsthita-viziSTa saMsthAna, prazasta-zubha, zAla-vAghanI jema, vipula- vistIrNa, hanu-cibuka. cAra AMgaLa lakSaNa, suyogya pramANavALI, utapaNA traNa kalInA yogathI pradhAna zaMkha sadeza grIvA-kaMThavALA. varamahiSa-pradhAna pADo, varAha-zUkara, siMha-kesarI, zAla-vAgha, RSabha-vRSabha, nAgavaramukhya hAthI A badhAMnI jema pratipUrNa-svapramANathI ahIna, skaMdha-khabhA. yugasaMnibha-goLAI ane laMbAI vaDe cUpatulya, pIna-upayita, ratidA-jotAM ja sukhakArI, pIvaprarkoTha-akRzakalAcika, saMsthita-viziSTa saMsthAna, suzliSTa-saMgata, viziSTa-pradhAna, ghana-nibiDa, sthira-atizlatha nahIM, subaddha-sArI rIte baddha snAyuo vaDe saMdhivALA. puravaparighava-nagaranI argalAvatuM vRta bAhuvALA. * * * * * bhujagezvara-nAgarAja, teno je vipula-mahAt bhoga-deha che. tathA AdAnArtha-INita Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-10 101 102 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda arthanA grahaNane mATe paryavakSipta-prasArita pAThAMtarathI - mAthAna - argalA sthAna, tethI ucaDha-nikAzita, phalihA-argalAdaMDa, temanI jevI dIrdha bAhu jenI che te. bIjI vAcanAmAM kahyuM che - yuga sadaMza, pIna, tidAyaka, pIvara, prakoTha evA saMsthita, upacita, ghana, sthira, susaMbaddha, nigUDha parvasaMdhi. tatala-lAla adho bhAga, upacita-uad, mRdu-komaLa, mAMsala-mAMsa sahita, sujAta-sunipajJa, prazastalakSaNa-zubhacila, acchidra jAla-vivakSita AMgaLInA aMtarAla samUha rahita, pANI-hAthavALA. pIvara-mahatI komaLa AMgaLIo. kyAMka-"pIvara, vRta, sujAta, komaLa, uttama AMgaLIo" evo paNa pATha che. mAryavAva * tAmavatuM mataH , kaMIka lAla, talina-pAtaLI, zaci-pavima, ruci-dIpta, niSpaarUkSa nakhavALA. caMdapAsilehA-caMdrAkAre hatheLInI rekhAvALA, e rIte bIjA traNa. diphasvastika-dakSiNAvarta svastika, tenI prazastatA ane prakarSa pratipAdanArthe saMgraha vacanathI kahe che - caMdra, sUrya, zaMkha, cakra, diku svastika hastarekhAvALA. bIjI vAyanAmAM vipatta * vibhAgavALI ane suviravata - sArI rIte karela, svakIya karma vaDe. be zabdo vadhAre che. aneka zreSTha lakSaNothI uttama, prazasta, zuci ane ratidAyaka, ramya hastarekhA jemanI che te. have mULa vAcanAne anusare che. sonAnI zilAtala samAna ujjavala, prazasta-zubha, samatala, upacIta-mAMsala, vistIrNa ane prayuta-ati vizALa chAtI jenI che te. bIjI vAcanAmAM chAtInuM vizeSaNa A rIte dekhAya che - upacita, zreSTha nagaranA kabATava vistIrNa ane pRthula chAtI, bAkI pUrvavat che. akaraMDaka-mAMsalapaNe na dekhAtA evA, vAMsAnA pAchaLanA hADakA, kanakanI jema rucaka, te nirmaLa ane sujAta tathA nirupata evA dehane dhAraNa karavAnA svabhAvavALA je che te. 1008 pratipUrNa-cAnyUna, uttama puruSanA lakSaNo-svastika Adine dhAraNa kare che. saNayapAsa-nIce nIcenA paDakhA namelapaNe hovAthI saMzayapAsazarIra pramANa ucita paDakhAM vALA tethI ja suMdara-sujAta-sunipajJa paDakhAMvALA che. mitamArika-ati pariNAmavaMta, upavIta, tirA-khya pAkakSAno adhodeza jene che te. hajuka-avaka, samAna-aviSama, saMhata, jAtya-pradhAna, tana-sUkSma, kRSNa-kALI, snigdha-arUkSa, Adeya-upAdeya, laDaha-lAvaNyasahita, tethI ja maNIya-ramya, roNapAtaLA vALanI sajiyaMtivALA. mansa ane pakSI mAphaka sujAta-suniua, upacita kukSI-udara pradeza vizeSa jene che te.... * sUga-10 (adhurethI) : [bhagavata] matsyodara ane nirmaLa aba samUhayukta hatA. vikaTa kamaLa jevI nAbhi, gaMgAvataka, pradakSiNAvartaka, taraMga, bhaMgura, tAja ravikiraNa vaDe vikasita kamaLa jevI gaMbhIra ane vikaTa nAbhi, dehano madhya bhAga trikASThika, musala ane darpaNanA hAthAnA madhya bhAga jeno, talavAranI mUTha samAna, uttama vaja samAna gaoNLa ane pAtaLo hato. pramudita, svastha, uttama ghoDA ane sIMhanI kamara samAna temanI kamara goLa gherAyelI hatI. uttama azva samAna sujAta, guhya bhAga, annanI jema nirupalepa gudA, zreSTha hAthI samAna tuca-vikama-vilasita gati, hAthInI sUMDha jevA sujAta uru, samaga nimana gUDha jIna, hariNInI piMDI, karaviMda ghAsa, Add mAphaka kramaza: vRtta jaMghA, saMsthita, suzliSTa gUDha guMpha [goThaNa), supratiSThita ane kAcabA jevA Gutta paNa, kramazaH susaMhata AMgaLIo, unnata-pAtaLA-tAma-nidha nAkho, lAla kamaLanA paga samAna-mRdu-sukumAla-komala taLIyA, 1oo8 uttama paraSalakSaNadhara pavata-nagaramagassAgara-cakra-aMkarUpa uttama cihno ane maMgalakRta caraNo hatA. viziSTarUpa hatuM. nidhUma agninI javAlA, vistarNa vidhutu, navA sUryanA kiraNo samAna temanuM teja hatuM, teo Ava-mamag-cinatA rahita, chix zoka, nirUpalepa, prema-rAga-dveSa-moha cAlyA gayA che tevA ane nirthIi pravacananA upadezaka hatA. * vivecana-10 (AdhurethI) : muvAra - pavitra Indriyo. - X - indvapayAUiTCH - gaMgAvata jevA pradakSiNAvarta taraMga-vIci samAna, bhaMgura-bhagna, ravikiraNataruNa-tAjA sUrya kiraNo vaDe bodhita-sRSTa, akosAyaMta-vikazIta thayela je padA, tenI jema gaMbhIra ane vikaTa nAbhi. sAhasthati-saMkSipta madhya, je sogaMda-prakAThikA, muzala, darpaNa-arIsAno daMDa, nigariya-sAra karAyela je uttama suvarNa, tenI je saru-khajJamuSTi, tenI sadaMza, varavaja jema valita madhya-madhya bhAga yukta. pramudita-roga zokAdithI anupahad, uttama anna ane siMhanI jema vRta kaTI-nitaMba dezavALA. pAThAMtarathI pramudita uttama azva ane sIMhanI kamarathI atizaya vRta kamara jenI che tevA. uttama aanI jema sujAta-samyak guptatvathI suniug guhya dezavALA. bIjI vAyanAthI prazasta, uttama azva guhya deza samAna. jAti azvavat nirupalepa-leparahita zarIra, jAnya% ja muga-maLa AdithI anulipta zarIra hoya che. varavAraNa-hAthInA tulya-saMdeza, vikama-parAkrama, vilasita-vilAsavALI gati-gamana, Ura-jaMghAvALA, gayasasaNa-hAthInI nAsikA (suMDha), sujAta-sunipajJanI sabribha-sardeza, Ura-jaMghAvALA. samudga-samudgaka nAmaka bhAjana vizeSa, tene DhAMkatA je saMdhi, tenI jema nimnagUDhaatyaMta nigUDha, mAMsalavathI anuad jAnuvALA. vi - hariNI mAka, kurUviMda-nRNa vizeSa, vaga-sutaranuM doraDuM, tenI jema vartuLa, kramazaH pAtaLI, jaMghA. bIjA kahe che - Sya - snAyu, kuraviMda-kuTilaka nAme rogavizeSa, tenA rahita. bAkI pUrvavatu. saMsthita-saMsthAna vizeSavaMta, suzliSTa-sughaTana, gUDha-mAMsala hovAthI na dekhAtA, gulphapAda maNibaMdha ghUiMTaNa ?], supatiSTha, kUrmakAcabA jevA, cAra-unnatatvathI zobhatA calana-pagavALA. AnupUrvI-kamathI vaghatA ke ghaTatA, susaMhata-sArI rIte ane avirata, aMgulI-paganA agra avayava. * x - ujJadani, tanu-pAtaLA, tAma-lAla, snigdhakAMta, nakha-paganI AMgaLInA Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ su10 103 avayava. ratanalAla, utpalaga-kamaladala mAphaka mRduka-astabdha, sukumAro maLe komaLa pAda talavALA. - 4 - bIjI vAcanAmAM :- naga-parvata, nagara-patana, makarajalacara vizeSa, sAgara, caka-racAMga. ATalA ja aMka-lakSaNo che. varAMka-parvatAdi sivAyanA pradhAna lakSaNo, maMgalAdi-svastikAdi, tenA vaDe aMkita pagavALA. agninI tidhUma je javAlA, tenI taTiDita-vistArela vidhuta ane taruNaravi kiraNa-abhinava sUryanA kiraNo, sardeza-sama, teja-prabhA. aNAsava-prANAtipAtAdi rahita. amama-nirlobhavathI mamatva hita. akiMcana-parigraha saMjJA rahitapaNAthI dravya hita. chinnasota-buTita bhavapravAha athavA chinnazoka. nipalepa-dravyathI nirmaLadeha, bhAvathI karmabaMdha lakSaNa upalepa rahita. pUrvoktane ja vizeSathI kahe che - zrapatra - naSTa, prema-Asakti lakSaNa, saga-viSayAnurAgarUpa, dveSa-aniSTamAM apItirUpa, mohaajJAnarUpa. nirmalyu-jaina, pravacana-zAsananA dezaka. * sUtra-10 (adhurezI) - zAstra nAyaka, pratiSThApaka, zramaNapati, zramaNachaMdathI gherAyela, 34-bruddha atizaya ane upa-vacana atizaya prApta, satyavacanAtizaya prApta, AkAzagata caka, AkAzagata chatra, AkAzagata cAmara, AkAza samAna svaccha phaTikathI banela pAdapITha sahita sahAsana, AgaLa cAlato dharmadhvaja hato. 14,000 sAdhu ane 36,ooo sAdIothI parivRtta, pUvanupUrvI cAlatA, prAmAnugAma vicaratA, sukhe-sukhe vihAra karatAM caMpAnagarInI bahAra upanagara gAme pahoMcyA, caMpAnagarInA pUNabhadra tye padhAravAnI kAmanA vALA hatA. * vivecana-10 (adhurethI) : zAtAnAtha - temanA netA, svAmI. pratiSThApaka - te te upAya vaDe vyavasthApaka. zramaNakapati * sAdhu saMghAdhipati. samaNagaviMda paria-zramaNonA vRMdanI vRddhi karanArA ke jANegAmI athavA tenA vaDe paripUrNa, buddha-jinonA 34 atizaya prApta. yathAra - vacana Adi, sarve bhASAnugata vayana dharmano bodha karanArA ItyAdi. ahIM vacanAtizayanuM grahaNa atyaMta upakArIpaNAthI prAdhAnya batAvavA che. anyathA vimala sugaMdhIdeha, Amaya-prasveda hita, nIrogI, lohI gAyanA dUdha jevuM, mAMsa saphedavarNa ItyAdi kaheta. 35-satya vacanAtizaya prApta, te vacanAtizaya A pramANe che - saMskArItA, udAtapaNuM, upacAyukta, gaMbhIra zabdapaNuM, anunAdiva, dakSiNatva, upanIta rAgad, mahAIpaNuM, pUrvAparatvanA vyAghAtarahita, ziSTapaNuM, asaMdigdhapaNuM, anyorava rahita, hRdayagrAhipaNuM, dezakAla-avyatItva, tavAnarUpava, apakIpamRtava, anyonya pragRhItapaNuM, abhijAtava, ati stiSpamadhuratva, apara marma vedhiva, arthadhamabhyiAsa anapetava, udAratva, paniMdA ane AtmotkarSavipayuktapaNuM, glAdhyavarahita, apanItapaNuM, utpAdita Achia kautuhalatva, abhutava, ativilaMbitaQhita, vibhama-vikSepa-kilikiMcitAditi, aneka jAti saMzrayathI AzcaryakArI, Ahid 14 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vizeSatva, sAkApaNuM, savaparigRhItapaNuM, parikhediva rahita ane succheditva rahita eTalA vacanAtizaya che. temAM saMskArItA-saMskRtAdi lakSaNayuktapaNuM, udAdva-uccavRttitva, upacAropetaagrAmyatA, anunAdiva-pratirava upetavAdi, dakSiNad-saraLapaNuM, upavItarAga-vamAlakozAdi raNa yuktatA, A sAta atizaya zabdonI apekSAe che. bIjA azrita che. jemAM keTalAMkanI vyAkhyA A pramANe-1 avyAhata pUvapirad-pUvapara vAkyamAM avirodha, ziSTatva-abhimata siddhAMta ukta arthapaNuM. asaMdigdha-asaMzayakArI, apahatAnyottaratva-paradUSaNamAM aviSayapaNuM, apakIrNapramRtava-asaMbaddha adhikArapaNAthI ati vistarano abhAva, anyonyapragRhItatva-paraspara pada ke vAkyonI apekSAe, -x - ati nirdhAmadhurava-ghI goLa Adi mAphaka sukhakArI, apara mavidhiva-mbIjAnA marmane na ughADavA svarUpa, * * * X - X -, upagata dhvAdhyatva-utaguNanA yogathI prApta glAdhyapaNuM. apanI tava-kAraka kAla vayana liMgAdi vacanadoSa rahita, utpAditAcchinna kautuhalava-sva viSayamAM sAMbhaLanArane utpanna kautuka jenA vaDe viccheda thayela che, - x* vibhrama-vatAnA mananI bhrAMtatA vikSepa - te ja abhidheya artha pratye anAsaktatA kilinkiMcita - zeSa, bhaya, abhilASAdi bhAva A traNethI hita. - x * sahita vizeSag-bIjA vacanonI apekSAe vizeSatA yukta *x* sava parigRhItad-sAhasa yuktatA - X - X * have prastuta vAyanA :- AkAzagata-AkAzavartI, cakra-dharmacaka, chad-traNa chatra, * cAmasahi-cAmaro vaDe. * x - AkhAsa phaliyAmaNa-AkAza tulya svacchatAthI je sphaTika, tenAthI yukta sapAda pITha siMhAsana. dhama dhvaja-dharmacakavartItva sUcaka ketu-mahendra dhvaja. puo-AgaLa, * * cotaraphathI vIMTAyela. - puvvANupurvi-pUvanupUrvIyI, pazcAnupUrvI ke anAnupUrvIthI nahIM at kramathI. caranu-saMcaratA, te ja kahe che grAma, prasiddha che. anugrAma-vivakSita gAma pachInuM gAma te prAmAnugrAma jatAM, eka gAmathI bIje gAma, koI gAmane oLaMgyA vagara jatAM. AnA dvArA pratibaddha vihAra kahyo. temAM paNa utsukatAno abhAva. tethI ja sukhe sukhe - zarIranA khedanA abhAvathI ane saMyama bAdhA abhAvathI, viharanueka sthAnathI bIje sthAne jatAM ke prAmAdimAM rahetA, vava - bahAranuM upanagara grAma-nagaranI samIpanuM upanagara, temAM AvyA. * sUtra-11 - tyAre pravRtti nivedakane A vRttAMta jANavA maLatA harSita, saMtuSTa, AnaMdita cita, prItiyukta manavALo thayo. parama saumanasyathI ane hAni vaza thaI tenuM hadaya vikasita thayuM. teNe nAna-bhalika-kautuka maMgala prAyazcitta karyAzuddha, prAvezya, maMgala, uttama vastro paheryo. Aja paNa mahAI AbharaNathI zarIrane alaMkRta karyuM. potAnA gherathI nIkaLyo. nIkaLIne caMpAnagarInI vaccovacca Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-11 15 106 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda thaIne koNika rAjAne ghera bAhya upasthAna zALAmAM bhaMbhasAraputra koNika rAjA pAse Avyo. AvIne be hAtha joDI mastake Add karI, mastake aMjali karI, jaya-vijayathI vadhAvyA. vadhAvIne kahyuM - devAnupiya jemanA darzana Apa kAMw karo cho, pRhA cho, prArthanA karo cho, abhilASA karo cho. Apa jenA nAma ane gotrane paNa zravaNa karatA haSTa tuSTa rAvatuM harSita haENI thAo cho, te zramaNa bhagavaMta mahAvIra anukramathI vihAra karatA, eka gAmathI bIje gAma AvatA caMpAnagarInA upanagara gAme padhArela che. have caMpAnagarInA pUNabhadra caitye padhAravAnI kAmanAvALA che. to Apa devAnupiyanI prIti arthe A piyA nivedana karuM chuM. te Apane piya thAo. vivecana-11 : tyArapachI A pavittivAuya-bhagavaMtanA vRtAMtane kahenArane ImIse kahAe - A bhagavananA AgamanarUpa vRtAMta laddhakke samANe * prAtArtha thatAM ati jANatA, haTatuSTa-ati tuSTa athavA vismita ane saMtuSTa cita-manavALA thatAM, AnaMditakaMIka mukhanA saumyatAdi bhAvathI samRddhi pAmIne pachI naMdita-adhika samRddhi pAmyo. pIImaNa-manamAM prItine pAmyo. parama saumanasya-sumanaskatA utpanna thaI. harSanA vazathI visati-vistAra hadayano jemane thayo che. A badhAM hRSTAdi pado prAyaH ekAIka che. ke pramodanA praka"ne jaNAvavAnA hetuthI ke stutirUpa che. * x * kacabalikamma-snAna pachI svagRha devatAne balikarma karyuM, kautuka-maMga-prAyazcita ati du:svapnAdi vidhAtArthe avazya karaNIyad. kautuka-maNI, tilaka, maMgalasiddhArtha, dadhi, akSata Adi. zuddhAtmA-snAna vaDe pavitra karela deha, vezyAni-zuddha veza, prAvezya-rAjasabhAmAM pravezoyita. mAMgalya-maMgala karaNamAM zobhatA vo. pravarapradhAna, parihita-paheryA. apa-stoka, mahAI-bahumUlya. saAo-potAnA, bAhiyiatyaMtaranI apekSAe bAhya. upasthAna zALA-AsthAna sabhA. zirasA-mastaka vaDe prApta-amR. Avarta karavuM te zirasAvatuM. jaya-sAmAnya vidanAdi viSaya, vijayate ja viziSTatara - x - vardhayati-"Apa jaya-vijayathI vadho." devANapiya-sarala svabhAvI. daMsaNa-avalokana. kaMbaMti-prApta thayA pachI choDavA na Icche. pIhaMti-spRhA kare che, prAptane prApta karavA Icche che. payaMti-prArthe che, tathAbhUta sahAyajana pAsethI yAce che. abhilapaMti-AbhimukhyatAthI kamanIya ema mAne che. nAma-abhidhAna, jemake mahAvIra. gotra-vaMza, jemake kAzyapagotra. athavA nAma ane goga. savaNayAe-zravaNano bhAva, zravaNatA vaDe. * sUjha-12 (adhuru) : tyAre te bhabhasAraputra koNika rAjAe te pravRtti nivedaka pAse A vRttAMta sAMbhaLI, samajIne haSTa-tuSTa yAvatu AnaMdita hRdaya thayo. uttama kamaLa samAna nayana vadana vikasita thayA. harSAtirekathI rAjInA hAthanA uttama phaDA, bAhurakSikA keyura mugaTa, kuMDala, vakSasthaLa upara zobhita hAra kaMpita thayA. gaLAmAM laTakatI lAMbI mALA ane AbhUSaNadhara rAja, saMbhrama sahita, varita, capaLatAthI te narendra sahAsanathI ubho thayo. ubho thaIne pAdapIThathI nIce utaryo. utarIne pAdukAo utArI. pachI khaga, chatra, mugaTa, vAhana ane cAmara e pAMca rAjaciThThone alaga karyA. ekaaTika uttarAsaMga kare che, karIne Acamana karyuM svaccha, paramazucibhUta thayo. kamaLanA DoDA mAphaka hAthanuM saMpuTa karyuM. tikira abhimukha sAta-ATha pagalA cAlyo. cAlIne DAbo ghuMTaNa saMkoro, saMkocIne jamaNo ghuTaNa bhUmi upara TakAvI, traNa vakhata mastakane bhUmie lagADyuM. pachI kaMIka upara uDyo. kaMkaNa tA bAhurakSikAthI susthira bhujAne uThAvI. be hAtha joDI, cAvatuM mastake aMjali karIne Ama kahyuM - - vivecana-12 (adhuru) - soccA-kAna vaDe sAMbhaLIne, nisamma-hRdayathI avadhArIne. dhArAbhiH- jaLadhara vAridhArA vaDe hata, nIpasya-kadaMbanA kula, tenI jema caMyumAlaIya-pulakita, tethI ja romarAjI vikasvara thaI. * x * vikasita-bhagavaMtanA AgamananuM vRttAMta sAMbhaLatA janmela AnaMdanA atizayathI prakullita zreSTha kamaLa mAphaka - 4 - pracalita-bhagavaMtanA Agamanane sAMbhaLavAthI janita saMbhramanA atirekathI kaMpita pradhAna kaTaka, kaMkaNa, kuTikA-mbAhurakSaka, kecura-aMgada, mugaTa, kuMDala-kaNabharaNa, hAra-motIyukta, virAja-zobhato, racita-vihita, vakSati-hRdaya upara. prAlaMba-jhumakhA. pralaMbamAna-laTakatA, dhola-dolAyamAna, je bhUSaNa-AbharaNane dhAraNa kare che. saraMbhamasAdara, turiya-cvarita, cavala-ati virANI, pacyo haI-utare che. kyAMka pAdukAnA vizeSaNa dekhAya che - akSaraghaTanA A che. variSTha-pradhAna, vaiDUryariThAMjana-ratna vizeSa. nipuNa-kuzaLa zilpI vaDe oviyati-parikarmita je che te. tethI ja misimisiMtacakacakatI, maNiratna-caMdrakAMtAdi, karkItanAdi vaDe maMDita-bhUSita. avahaTa-kADhIne, pariharIne. rAjakakuda-rAjacihna uphesa-mugaTa, vAlavyaMjanIcAmara, ogasADiya-eka sATaka (vastra), uttarAsaMga-vaikakSaka, Acamana-jaLanA sparza vaDe, cokSa-vivakSita malane dUra karavAthI. zuM kahe che ? paramasuIbhUya-atIva zuci yukta. aMjali-sAMjali karIne, mukulita-mukula AkRti karela hAtha. rAMceI-saMkoce che. sAha-saMhatya. tikhato-traNa vakhata. ISata-kaMIka, pratyumati-avanatacva, namIne, paDisAharaI-uMce levA. * sUga-1ra (adhurethI) : namaskAra thAo. [kone ?] arihaMta bhagavaMta, Adikara, tiryakara, svayaMsaMbuddha, puraSottama, puruSasIha, puruSavara puMDarIka, puruSavara gaMdhahatI, lokottama, lokanAtha, lokahitakara, lokapradIpaka, lokapadhotakara, abhayadaya, cakSudaya, mAdiyA, zaraNadaya, jIvadaya, bodhidaya, dharmadaya, dhardizaka, dharmanAyaka, dhamasANI, dharmavara cAturaMta cakravartI, dvIpa, bANa, zaraNa, gati, pratiSThA, apatieta vara jJAnadaranidhara, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-12 103 108 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vivRtacha%, ji-jApaka, tirNa-nAska, buddha-bodhaka, muktamocaka, sarvajJAdizal, ziva-acala-Aja-anaMta-akSaya-avyAbAdha-punarAvatI siddhigati nAmaka sthAnane saMpAtane... namaskAra thAo [kone ?] zramaNa bhagavaMta mahAvIra, adikara, tirtha yAva4 siddhigati pAmavAne Icchuka, mArA dhamaciArya dharmopadezakane. tyAM rahelA bhagavaMtane ahIM rahelo evo huM vaMdana karuM chuM. mane te bhagavaMta juo - ahIM rahela evo huM temane vaMdana-namaskAra zuM chuM. * vivecana-12 (adhurethI) : namaskAra thAo. ItyAdi pUrvavat jANavuM. vizeSa e ke - sIvo tApa marajI TI paddha che. dhammAyariya-dharmAcArya, lAcAryane nahIM. dhamacAryapaNAne ja kema ? te kahe che - dharmanA upadezakane. tatkagata-te grAmAMtaramAM rahela. Ihaga-ahIM rahelA evo huM. pAsaI me-mane juo. sa-bhagavad, ItikaTu-e hetuthI. vaMdaI-pUrvokta stutithI stave che. praNAma kare che. * sUtra-12 (adhurethI) : bhigavaMtane vaMdana, namaskAra karIne uttama sIMhAsane pUrvAbhimukha bese che. besIne tenA pravRtti nivedakane eka lAkha ATha rijad mudrA patidAnamAM Ape che, ApIne sakAra, sanmAna kare che, karIne Ama kahyuM - he devAnupiyA jyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra ahIM Ave, ahIM samosare, ahIM caMpA nagarInI bahAra pUrNabhadra caityamAM yathapatirUpa avagrahane avagaNIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare tyAre mane A vRttAMta jaNAvaje. ema kahIne tene vidAya karyo. * vivecana-12 (adhurethI) : prItidAna-eka lAkha ATha rajatatuM tuSTidAna Ape che. te AvazyakamAM mArkelikone sADA bAra lAkha pramANa kahyuM che. kahyuM che ke - sADA bAra lAkha suvarNanI vRtti ane sADAbAra karoDa suvarNa prItidAna cakavartI Ape che. vAsudeva A ja pramANamAM jatanuM dAna Ape che, mAMDaliko hajAranI vRtti ane lAkhanuM prItidAna Ape che. [zaMkA] ahIM eka lAkha ATha pramANa kahyuM che, temAM virodha kema na mAnavo ? bhagavaMta caMpAnagarImAM AvyA che mATe virodha nathI. sakkAI-uttama vastro vaDe pUje che. sammANaI-kevA prakAranA vacana Adi pratipattithI pUje che. *x - parva - AjJAnusAra, svAmI - e AmaraNArthe che. AjJayA - temanI AjJAne pramANIkRta karIne. vinayaaMjalikaraNAdi, vacana-rAjAno Adeza, pratibhRNoti-svIkAre che. * sUga-13 : tyAre zramaNa bhagavaMta mahAvIra bIje divase rAtri gayA pachI, prabhAta thatAM, utpala-kamalAdi khIlI gayA pachI, ujjavala prabhAyukta, lAla azoka, palAza, popanI cAMcacaNoThIno bhAga, A badhAMnI samAna lAla, kamalavanane vikasita karanAra, sahasra kiraNayukata, dinakara sUrya ugyA pachI, potAnA tejathI jAjavalyamAna thayA pachI, caMpAnagarInA pUNabhadra caitye Ave che, AvIne yathApatirUpa avagraha cAvIne, saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. * vivecana-13 : naM - bIje divase, pAupabhAyAe - satri pachInA prabhAtano prakAza thatAM, kula-vikasita, evuM utpala-kamaLa, te ane kamarana * haNi vizeSa, te baMneno komala-mRdu, unmIlita-daLono tathA baMne AMkhonA ughaDavAthI. aha paMDure pabhAo - pachI, satri pachInA prabhAta pachI pAMDura-zveta, prabhAta-uSAmAM. tAzoka-vRkSa vizeSano prakAza-prabhA, kiMzuka-palAza kusuma, zukamukha-popaTanI cAMca, guMjA-lAlakALu phaLa vizeSa, teno ardha bhAga. zaga-lAlapaNuM, tenI samAna, kamalAka-kamaLanI utpattinA sthAnabhUta, prahAdi, paMDa-nalinavana, tenA bodhaka-vikAza karanAra, usthita-ugatA, kevo sUrya ? hajAra kiraNovALo sUrya tejathI, jAjavalyamAna thatA saMpaliyaka-padAsana. * sUtra-14 * te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSyo-ghaNAM zramaNa bhagavaMtotemAM keTalAMka ugra ke bhoga ke rAjanya-jJAtaSkarava-kSatriya jAtinA pravajita, subhaTa-sodhasenApati-prazAdi-zreSThI-Ibhya-bIjA paNa ghaNAM uttama Ati, kULa, ya, vinaya, vijJAna, varNa, vikrama, lAvaNya, saubhAgya, kAMtiyukta tathA vipula dhana-dhAnya-saMgraha-parivAranI sukha-savRddhi yud, guNanA atirekathI rAja dvArA prApta Icchita bhoga, sukha vaDe lAlita, kipAka phala sardeza asAra viSayasukhane, pANInA pampoTA samAna, ghAsanA agrabhAge rahela jaLabiMdu samAna caMcaLa jANIne, jIvitaneasara padArthone vastra upara lAgelI dhULa mAphaka khaMkherIne, hiraNayAdino tyAga karIne vAvatu padjita thayelA che. temAM keTalAMka ardhamAsanA dIupayathiI, keTalAMka mAsika paryAvI, e rIte be mAsa, traNa mAsa yAvat agiyAra mAsa keTalAMka varSa-be varSa - traNa varSa Adi pacayivALA, keTalAMka aneka varSanA payayivAja (zramaNo) saMyama, tapa vaDe potAnA AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. * vivecana-14 - aMrtavAti - ziSyo, apegaIya-keTalAMka uga-ugra, Adi deve jemane ArakSakapaNe niyukta karyA che temanA vaMzajo. te ugro dIkSAne AzrIne ugra pravajitA kahevAya. te rIte bIjA pado jANavA. mAtra 1 - gurapaNe sthapAyelanA vaMzajo, Aci * jeo mitra-vayasyapaNe vyavasthApita che temanA vaMzajo. nAya - IvAku vaMza vizeSa, nA - nAga vaMzaja, kroLa * karavaMzaja, kSatriya - cAra varSomAM bIjA varNanA. " - subhaTa, nAda - subhaTathI viziSTa evA sahasayodhAdi, seTdha$ - sainya nAyaka, THOAra - dharmazAstrapAThaka, zreSThI-zrIdevatA adhyAsita varNa paTTAkita mastakavALI, ibhya-hAtha pramANa dravyarAzipati. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-14 109 110 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda AvA prakAranA bIja uttama-jAtyAdi pradhAna, saubhAgyakAMti yukta, jAtimAtRpakSa, kula-pitRpakSa, rUpa-zarIrano AkAra, varNa-gauravAdi, lAvaNya-AkAranI spRhaNIyatA, vikama-pauruSa, saubhAgya-AdeyatA, kAMti-dIti. dhana-gaNima, dharimAdi, dhAnya-zAtyAdi, nicaya-saMcaya, parivA-dAsI dAsa Adi parivAra, rUTita-IzvaranA aMtarane atikAMta, athavA sarva saMganA tyAgathI dUra karAyela. pAThAMtarathI ghanaghAniyaya parivArA. narapati-rAjA, guNa-vaibhavasukhAdi, atireka-atizaya. Icchiya-vAMchita, bhoga-zabdAdi. suhasaMpalaliya-sukha vaDe prakIDita. kipAkaphalovama-viSavRAphaLanubha, muNiyA-jANIne. jalabulluasamAna-pANInA parapoTA samAna * x * jIviya-jIvitavya. A viSaya saukhya dhanasaMyayAdi adhuva-anitya rUpa dhULanI jema vastranA agra bhAge lAgela. vidhUya-jaldI choDIne, caId-tyAga karIne. zuM ? hiraNya, suvarNa, dhana, dhAnya, bala, vAhana, koza, koThAgAra, rAjya, rASTra, nagara, aMtaHpura, vipula dhana-suvarNa-ratna-maNi ItyAdi choDIne muMDa thaI dIkSA lIdhI. ahIM suvarNa-ghaDela sonuM, dhana-gAya Adi, baLa-rInya, dhana-gaNimAdi, kanakana ghaDeluM sonuM, ratna-karketanAdi, maNi-caMdrakAMtAdi, mauktika-motI, zilApavAlavidyuma, tarata-pArAga, Adi zabdathI vastra, kaMbala Adi parigraha. saMta-vidhamAna, sArasvApata-pradhAna dravya, vicchardha-vizeSacI tajIne, kRtvA-vikramaNa mahimA karIne. saddhigoDha-dAnAtizayathI prakAzIta karIne. dAnane yogyane parimArca-ApIne. gogikone ApIne. muMDAbhUvAndravyathI mastakano loca karIne, bhAvataH krodhAdi dUra karIne. agArA-gherathI nIkaLIne. anagAritAsAdhutA, pravajitA-gatA, pAmyA athavA pravajitA-zramaNa thaIne.. * sUtra-15 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSya-ghaNAM nioi hitA, jevA ke keTalAMka abhinibodhika cAvatu kevaLajJAnI, keTalAMka manobali, vacanabali, kAyabali. keTalAMka mana-vacana ke kAyAthI zApa ke anugrahamAM samartha, keTalAMka khelauSadhi prApta e rIte keTalAMka jalauSadhi, vipauSadhi, AmaauSadhi, savaFSadhi prApta. keTalAMka koSTabuddhi, bIjabuddhi ke paTabuddhi prApta, keTalAMka padAnusArI, saMbhijJa zrota, kSIrAzrava, madhdhAzrava, sarpiSAzrava ke akSiNamahAnasika labdhi prApta, keTalAMka vipulamI vikvaNaddhi prApta, cAraNavidhAdhara, AkAzAtipAtI. * vivecana-15 (adhuru) : *x* manobalika-manathI avaTaMbavALA, vA balika-pratijJAta arthanA nivaka athavA parapaNAne kSobhakArI vayanavALA. kAyabalika-kSudhAdi parISahomAM jemanI kAyA glAni pAmatA nathI te. jJAnabalika-avyabhicArI jJAnavALA, daMsaNabalika-bIjA vaDe kSobha na pAmanAra darzanavALA. cA>>ibalika. A traNa vizeSaNa bIjI vAcanAmAM jovA maLe che. manathI ja bIjAne zApAnugraha-apakAra, upakAra karavAmAM samartha. A pramANe vANI ane kAyAthI paNa jANavuM. khelauSadhi-vyaMkarUpa auSadhi, sarve rogAdi anarthanA upazama hetuthI, tene prApta karela. e rIte badhe jANavuM. jala-mala, vipuSa-mUtra Adi biMdu athavA ftha - viThA, pra - mUtra, e ja auSadhi. mAkarSA - hAya Adino sparza. mallI - badhI ja cuMka, mela, maLa-mUtra, keza-roma-nakhAdi auSadhi. koSThavat - kuzUla mAphaka sUtrArtha dhAnyane yathA prApta avinaSTa Ajanma dhAraNa karavAnI buddhi-mativALA. bIjabuddhi-vividha arthanA adhigamarUpa vRkSathI janmela buddhivALA. paDabuddhi-paTa mAphaka viziSTa vadhRvanaspati visRSTa vividha ghaNAM kArya pU puSpa, phaLanA grahaNamAM samarthapaNAthI buddhivALA. padAnusArIaneka sUtra-avayava upalabdha hoya, tene anukULa so padone anusaranAravAnA svabhAvavALA. saMbhijJa zrota-ghaNAM bhedathI bhinna zabdone pRthak pRthak yugapatuM sAMbhaLe che, athavA zabda vaDe vyApta zabdagrAhI athavA pratyeka zabdAdi viSaya vaDe jemanI sarve Indriyo [samartha che te). kSIrAzrava-dudhanI jema madhuravathI zrotAnA karNa-manane sukhakara vacano kare che te. maLAzrava-pUrvavatu, madhu mA sarva doSonA upazama nimittathI AlhAdakavathI tenA vacanane kahyuM. akSINamahAnasIka-anupAnasthAna, tenA AzritavathI anna paNa mahAnasa kahevAya che, te lAkha puruSane ApavA chatAM pote na khAya tyAM sudhI tayAvidha labdhi vizeSathI khuTe nahIM tevuM bhikSAlabdha bhojana ujjumaI-sAmAnyathI manomAprasAhiNI mati-manaH paryAyajJAnavALA, viulamaIbahuvigha vizeSaNayukata manyamAna vastu-grAhItvathI vistIrNa mati-manaHpacayajJAnavALA. te A rIte - ANe "ghaTa' ema vicAryuM, te dravyathI sonAno che, gaNI pATalijhano che, kALathI zarada Adi Rtuno, bhAvathI kALA vaNadino che, te vipulamati jANe che. Rjumati te sAmAnyathI ja jANe che tathA Rjumati aMgula cUta aDhIdvIpa manuSya kSetramAM rahela saMjJInA manobhAva jANe che. vipulamati tene saMpUrNa jANe che. vidurvaNA-vaikriyakaraNalabdhi prApta. vana - caraNa agi gamana, tenA atizayavALA. te be bhede che - jaMghAcAraNa ane vidhAcAraNa. temAM amaaThThama tapa vaDe je labdhi utpanna thAya che, jaMghA vyApArane AzrIne eka ja utpAta vaDe temAM cakavara nAmaka dvIpa ane merunA zIkhare je jAya ane pAchA Ave. tyAMthI be utpAta vaDe ahIM pAchA AvavA samartha hoya te jaMghA cAraNa. je chaThThuM-chaTThanA tapathI utpanna thAya, je zrata vihitapaNe be utpAta vaDe naMdIzvaradvIpa ke meru zikhare pahoMce, tyAMthI eka ja utpAda vaDe ahIM pAchA AvavA samartha hoya te vidhAyAraNa. vikalAI - prajJapti Adi vividha vidhAvizeSadhArI. AkAzAtipAtI-AkAzagAmI vidhAnA prabhAvathI ke pAdapAdi prabhAvathI AkAzathI hiraNyavRSTi Adi ke ISTa-aniSTa vaDe pADavAnA svabhAvavALA te AkAzapAtI athavA amUrta evA padArthonA sAdhanamAM samarthavAdI te AkAzavAdI. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-15 111 112 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda * sUga-15 (adhurethI) : ti zramaNomAM keTalAMka kanakAvalI tapokarma karanArA, e rIte ekAvalI, lasIMhaniskrIDita ke mahAsahanirkIDita tapokarma karanArA hatA. keTalAMka bhadrapatimA, mahAbhadrapatimA ke sarvatobhadrapatimA athavA vardhamAna AyaMbila tapokama karanArA hatA. vivecana-15 (adhurethI) : kanakAvali-kanaka ke maNimaya AbhUSaNa vizeSa, tenA AkAre je tapa te kanakAvali tapa. te A rIte - upavAsa, cha, ama pachI ATha aThThama - cAra ane cAranI be paMktithI sthApavA ItyAdi badhuM varNana "aMtakRta dazAMga' sUtra mujaba jANavuM. * * * * * A tapamAM cAra paripATI hoya che. pahelI paripATImAM pAraNAM vigaIthI thAya che, bIjImAM vigaIrahita pAraNuM, bIjImAM alepakRta dravyathI pAraNuM ane cothI paripATImAM AyaMbilathI pAraNuM karAya che. tenI eka paripATImAM eka varSa, pAMca mAsa, bAra divasa thAya che ane cAre paripATImAM pAMca varSa, nava mAsa, aDhAra divasa thAya che. ekAvali tapa bIje kyAMya prApta na hoya, lakhelo nathI. laghusIMhanikIDita tapa-kahevAnAra mahAsiMhaniSkriDitanI apekSAe nAno hovAthI te laghu kahevAya che. siMhagamananI mAphaka je tapa te laghusiMha vikrIDita tapa. upavAsapachI chaa, upavAsa-aTTama-cha, pachI cAra upavAsa-aTTama, pAMca upavAsa-cAra upavAsa, pachI cha upavAsa-pAMca upavAsa, pachI sAta upavAsa-cha upavAsa, pachI ATha upavAsasAta upavAsa, pachI nava upavAsa-ATha upavAsa e pramANe krama kahyo che. pachI sAta ane ATha, cha ane sAta, pAMca ane cha, cAra ane pAMca, akrama ane cAra upavAsa, pachI cha ane aTTama, pachI upavAsa ane chaThaM, pachI upavAsa kaQo. eka paripATImAM cha mAsa ane sAta divasa thAya. cAra paripATImAM varSa ane 28 divasa thAya che. temAM pahelI paripATImAM sarvakAmaguNita pAraNuM hoya, bIjImAM vigaI hita, bIjImAM alapakArI ane cothImAM AyaMbilathI pAraNuM thAya. mahAsiMhanikIDita tapa. upara mujaba vidhi che, vizeSa e ke AmAM ekathI soLa sudhI, pachI soLathI eka sudhI upavAsa hoya che. ItyAdi badhAM upavAsano krama 'tagaDadasA' sUtra mujaba jANavo. A tapanI eka paripATI eka varSa, cha mAsa, aDhAra divase purI thAya che. cAre paripATI cha varSa, be mAsa, bAra divase purI thAya che. bhadrapratimA - jemAM pUrva, dakSiNa, pazcima, uttara sanmukha pratyekamAM cAra prahara kAyotsarga kare che. A be ahorAtra pramANa che. mahAbhadrapratimA-bhadrapratimAvatu ja che. temAM eka-eka ahorAtra paryakta eka dizAbhimukha kAyotsarga kare che. tenuM pramANa cAra ahoraNa che. ..sarvatobhadrA - jemAM daze dizAmAM pratyekamAM ahorAtra kAyotsarga kare che tenuM pramANa daza ahorAtra che. athavA sarvatobhadrApratimA be bhede che - laghu ane mahA. laghu sarvato bhadrAmAM ekathI pAMca upavAsa kare, pachI madhyanA aMkathI AraMbhI, bAkInAne kramathI kare, evI pAMca parIpATI hoya che. temAM 35 upavAsa, 5-pAraNA Ave che. temAM eka paripATImAM 1oo divasa ane cAra paripATImAM 400-divaso thAya che. mahIM sarvatobhadrA paNa A pramANe che - mAtra temAM ekathI sAta upavAsa sudhIno krama hoya che. bAkI krama-paddhati laghu sarvatobhadrA mujaba jANavI. temAM 196 tapo dina ane 49-pAraNA dino che. e rIte ATha mAsa ane pAMca divase eka paripATI ane cAragaNA samaye tapa puro thAya che. vardhamAna AyaMbila tapa, temAM upavAsa, pachI AyaMbila, pachI upavAsa, pachI be AyaMbila, pachI upavAsa, pachI traNa AyaMbila, e rIte yAvatu upavAsa pachI 1oo AyaMbila. ahIM 100 upavAsa tathA 5o5o AyaMbila thAya che. [14 varSa, 3-mAsa, 20-dina. * sU-15 (adhurethI) : timAMnA keTalAMka zramaNo] mAsikI bhikSapratimA, bemAsI bhikSapatimA, trimAsikI bhikSupatimA yAvatu saptamAsikI bhikSupatimA svIkAre che. keTalAMka pahelI sapta ahorAzinI yAvatuM gIjI sAta ahorAmikI bhitimAM pratipaET che. keTalAMka ahorAgikI bhinna-patimAM svIkAre che, keTalAMka eka rAgikI bhikSa pratimA svIkAre che e rIte sapta saptamikA, aSTa aSTamikA, nava navamikA athavA daza dazamikA bhiApatimA, laghamokapatimA, mahAmokapratimA, yavamadhyacaMdrapatimA ke vajamadhya caMdra-pratimAne svIkArIne saMyama ane tapa vaDe AtmAne bhAvita karatA vicare che. * vivecana-15 (adhurethI) : eka mAsanuM parimANa te mAsikI, te bhikSapatimA-sAdhu pratijJA vizeSa. temAM eka mAsa cAvatuM eka datti ane eka pAna le. e rIte bIjIthI sAtamI sudhImAM eka-eka datinI vRddhi jANavI. traNa sapta ahorAgikImAM pahelI sAta ahorAmapramANamAM upavAsa-upavAsa vaDe pANI-AhAra hita uttAnaka ke pAzAyI ke nivadhA Asane rahIne gAmathI bahAra vicare che. bIjI sAta ahorAmikI paNa e pramANe che, mAtra temAM ukaTaka ke lagaMDazAyI ke daMDAyatAsane vicare che e rIte bIjI sAta ahogikI che, temAM godohikAsane ke vIrAsane ke AmakujAsane bese che. eka ahogikImAM cha upavAsI thaIne gAmanI bahAra lAMbA hAtha karIne rahe che. eka rAtri pramANa te eka rAgikI-temAM amabhakistaka thaI, gAma bahAra kaMIka zarIra namAvIne, animeSa daSTithI zuka pudgala upara dRSTi sthira karI, pagane jinamudrAe sthApI, hAtha lAMbA karIne rahe che. A pratimA viziSTa saMhananAdivALA ja svIkAre che. kahyuM che ke- A pratimAne bhAvitAmA, mahAsatvavALA, saMhanana ane dhRtiyukta [zramaNa] sakhyaNuM gura anujJAthI kare che. satasatamiyaM-jemAM sAta sAta divasa hoya che, te tathA sAta divasanA saptaka Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-15 113 vaDe thAya che. temAM pahelA divase eka dati ane eka pAnaka ja hoya, be-traNa AdithI dareka divase vadhatA sAtamA divase sAta datti thAya. A rIte bIjA cha saptaka jaNavA. athavA athavA pahelA saptakamAM roja eka dakti, bIjA Adi saptakamAM be Adi gaNatA yAvatu sAtamAM satakamAM pratidina sAta dakti naNavI. A pramANe aSTa aSTamikA, navanavamikA, dazadazamikA jANavI. kyAMka A sthAne bhadrA, subhadrA, mahAbhadrA, sarvatobhadrA, bhadrotA bhiApatimA jovA maLe che. temAM subhadrapratimA aprasiddha che. bAkInI pUrve vyAkhyAyita karI che. vizeSamAM bhadrotarA A pramANe - pahelI paMktimAM 5/6/8/9 upavAsa Ave. bIjImAM 8/9/5/6/ upavAsa Ave, trIjImAM 9/5/6/8 upavAsa Ave, cothImAM 6/8/ 9/pa upavAsa, pAMcamI paMktimAM 8/9/5/6/upavAsa Ave. athavA pahelI paMktimAM pa/6/8/9/10/11 upavAsa Ave. bIjI paMktimAM 8/9/10/11/5/6/ka upavAsa Ave. trIjI paMktimAM 11/pa/6/8/9/10, cothI paMktimAM 8/9/10/11/pa/6, pAMcamI paMktimAM 10/11/5/6/8/9, chaThThImAM 6/8/9/10/11/5, sAtamImAM | 10/11/5/6/8 upavAsa Ave. - laghu-moTInI apekSAe nAnI, mokapratimA-mUtra saMbaMdhI abhigraha. A dravyathI mUtraviSayaka - mUrane na pAThavavArUpa che. kSetrathI gAmathI bahAra, kALathI zaradamAM ke unALAmAM svIkArAya che. A pratimA AhAra karIne paNa svIkArAya che, cauda bhata vaDe pUrNa thAya che, AhAra karyA vinA paNa svIkArAya che, soLa bhakta vaDe pUrNa thAya che. bhAvathI A pratimAmAM "deva Adika upasarga sahana karavA" te che. A pramANe mahAmokapratimA paNa jANavI. vizeSa e ke - jo AhAra karIne svIkArAya to 16-bhakta vaDe pUrNa thAya che. AhAra karyA vinA svIkArAya to 18bhakta vaDe pUrNa thAya che. yavamadhya caMdra pratimA-jeno madhya bhAga java samAna che te. caMdra mAphaka kalAnI vRddhi ke hAni vaDe je pratimA, te caMdrapratimA. jemake - suda ekame eka kavala ke bhikSA grahaNa kare, pratidina kavalAdi vRddhi vaDe pUname paMdara kavalAdi, vada ekame paMdara ja kavalAdi khAIne roja ekanI hAnithI amAsane divase jemAM eka kavala levAya che, madhya bhAgamAM sthULa hovAthI yavamadhya kahevAya che. - varamadhya caMdra pratimA - vajanI jema madhya bhAga jemAM che te. jemAM vada ekama 15-kavala khAIne, pachI pratidina eka-ekanI hAnithI amAse eka kavala khAya. zukla ekame eka kavalathI AraMbhI eka-ekanI vRddhithI pUname paMdara kavala khAya, te vaja madhya-pratimA. bIjI vAcanAmAM cAra pada jovA maLe che - viveka pratimA, viveka-tyAga, te aMtaramAM kaSAyAdi ane bAhAmAM gaNa-zarIra-anucita bhakata-pAnAdino tyAga, te viveka.. sutsarga pratarimA-kAyotsarga karavA te. upadhAna pratimAnatapa viSayaka abhigraha, jo ke dazAzrutaskaMdhamAM bhikSu upAsaka pratimA svarUpa A pramANe kahela che to [16/8| 114 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda paNa ahIM te rIte vyAkhyA karela nathI. bhikSa pratimAne pUrve ja dazarvila che. upAsaka pratimA sAdhune asaMbhava che. paDijlINa paDima-selInatA abhigraha. * sUtra-16 (adhuruM) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA aMtevAsI ghaNAM sthavira bhagavaMto jAtisaMva, kuLasaMpanna, jaLasaMpanna, rUpasaMpanna vinayasaMpa, phrAnisaMww, darzanasaMpanna, cAstrisaMpanna, lAsaMpanna, lAghavasaMpanna, ojasvI, tejasvI, varcasvI, yazasvI, krodhajamI, mAnajayI, mAyAjamI, lobhanayI, jitendriya, jiteniMdra, jitaparISaha, jIvitAzA ane maraNabhayathI vipamukta, vatapadhAna, guNapradhAna, karaNapadhAna, caraNapradhAna, nigrahapadhAna, nizcayapadhAna, AvapadhAna, mAIlaudhAna, lAghavapadhAna, kSAMtipadhAna, muktiAdhAna, vidhApradhAna, maMsudhAna, vedapradhAna, brahmapadhAna nayapadhAna niyamapadhAna, satyapadhAna, zokapradhAna, cAvaNa, ujAtapasvI-jitendriya, zodhI, anidAna, askya, abahirleya, apativezyA, sukSamaNacaratA, dAMta, A ja nigrantha pravacanane AgaLa karIne vicaratA hatA. * vivecana-16 (adhuru) : jAtisaMpanna-uttama mAtRkapakSayukta jANavA, anyathA mAtRkapakSa saMpannatva, puruSa mAmane hoya, tethI tenA koI ukaI kahevAto nathI, mATe A vizeSaNa samUhane batAve che, kulasaMpanna Adi nava vizeSaNa che. vizeSa e ke - zuta - pitRpA, thana * saMhanI samutyaprANa, sUpa - AkRti. darzana-samyakatva, cAritra-samiti Adi, na na * apavAda bhIratA ke saMyama, nApA * dravyathI akSa upadhipaNuM ane bhAvathI traNe gauravano tyAga. ojasvI-mAnasathI avaebhavALA, tejasvI-zarIranI prabhAvALA, varcasvIvacana, saubhAgyAdiyukta athavA teja ke prabhAvavALA, varcasvI-vacana, saubhAgyAdi yukta athavA teja ke prabhAvavALA, yazasvI-khyAtivALA. krodhAdi jaya-udita krodhAdine niSphaLa karavA jIvita AzA ane maraNa bhayathI mukta arthAt tenI upekSA karanAra, vratapradhAna-yativa, uttama zAkyAdi yatitvanI apekSAe nigraMtha tivAdi, athavA vrata vaDe pradhAna. nirgunza-zramaNa, te mAtra vyavahAccI ja nahIM, tethI kahe che * guNapradhAna-karuNAdi guNothI pradhAna, guNaprAdhAnyatA ja vizeSathI kahe che - karaNapaghAnAdi sAta vizeSaNo che. vizeSa e ke :- verA - piMDavizuddhi Adi, gharamAM - mahAvratAdi, nirA - anAcAra pravRttino niSedha, nizcaya - dvanirNaya ke vihitAnuSThAnomAM avazya kaQAno svIkAra. mA rnava * mAyA udayano nigraha, mArdava-mAna udayano nirodha, nAyad - kriyAmAM dakSatva, kSati - krodhodayano nigraha, mutto - lobhodayano nirodha, faT - prajJapti Adi, maMtra * haribhegamethI Adi maMtra, ye - Agama ke jhaDapedAdi, ba4 - bahAcarya ke kuzalAnuSThAna, naya - nIti, niyama - abhigraha, matya - samyaguvAda, zaa - dravyathI nirlepatA ane bhAvathI anavadhanuM AcaraNa. - x * trAkuvana - sat kIrti ke gaurAdi udAta zarIra vaNeyukata, athavA saprajJA. lAtapasvI-lajApadhAna tapasvI-ziSya ane jitendriya athavA lajjA ane tapazrI Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-16 115 vaDe jeNe Indriyo jItelI che te. jo ke jitendriyo pUrve kahyA che, to paNa ahIM lajjA-tapa vizeSitatvathI punarukti na jANavI. sohi-sRhada, jIvalokanA mitro, athavA zodhinA yogathI zuddhi-akaluSa hRdaya. atiyANa-nidAna hita, caulukya suksavarjita, Abahilessa-saMcamacI abahibUta manovRtti. apatilezya-atula manovRtti, suzrAmasyarata-atizaya zramaNakarmamAM Asakta, daMta-guru vaDe vinayita. A ja nigraMtha pravacanane pramANIkRta karIne vicare che. kyAMka Avo pATha paNa che - ghaNAM AcArya, upAdhyAya, gRhastha ane pravajitonA dIpa samAna rIpa * mohatamapaTalane pADavAmAM paTapaNAthI dvIpa jevA - saMsArasAgaramAM DUbatAne AzvAsana rUpANAthI. bANa-anathiI rakSakapaNAthI. saraNa-arthasaMpAdakapaNAthI, gati-abhigamanIya, paI-Azraya. * sUga-16 (adhurethI) : te sthivira] bhagavato AtmavAdanA jANakAra hatA, paravAdanA jANakAra hatA, kamalavanamAM puna:punaH vicaraNa karatA hAthInI mAphaka vetAnA siddhAMtanI AvRttine kAraNe tenAthI suparicita hatA. teo achidra prasta vyAkaraNI, ranakaraMDaka samAna, kugikApaNarUpa, paravAdI pramaka, dvAdazAMgI jJAtA, samasta gaNipiTakadhAraka, savakSi-saMjJAtika, sarvabhASAnugAmI, ajina chatAM jina sardeza, jinanI mAphaka avitatha kahenArA [evA te] saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicaratA hatA. * vivecana-16 (adhurethI) : te sthavira bhagavaMto AtmavAdI-svasiddhAMta pravAdaka, pAThAMtarathI AtmavAdI arthAta jaina, pasvAda-zAkayAdi mato athavA zAkyAdinA jJAtA. - X - AtmavAdasvasiddhAMta, jamaId-punaHpunaH AvanathI ati paricita. konI jema ? kamalavanamAM pharatA mata hAthI mAphaka. acchidapasiNavAgaraNa-avirala prazna ane avirala uttaravALA. - x - kutiAvaraNabhUa-svarga, mRtyu, pAtALa lakSaNa traNa bhUmimAM saMbhavatI vastu paNa kugika che, tenI saMpAdaka ApaNa-hATa, tenI jema samIhita arthanA saMpAdananI labdhiyuktatvathI A upamA che. paravAIyAmaNa-paravAdInA matanuM mardana karavAthI. -x - anupakAMta-anirAkRta, anyamUrthika-paradIzcika, anupatvasyamAna - mAhAmyathI na pADI zakAtA. viharativicare che. temAM - keTalAMka "AcAradhara' Adi 16-vizeSaNo sugama che. vizeSa e ke - "sUtrakRtaghara" pUrvanA aMgone dhAraNa karyA vinA, tene atizaya vaDe dhAraNa karavAthI sUtrakRtaghAka ItyAdi kahyuM che. tethI ja vipAka zratadhara kahevAthI "agiyAra aMganA jJAtA" ema kahyuM che athavA vidgA vicAraNA arthatvathI "agiyAra ganA vicAraka" artha karavo. nava pUrvI AdinuM grahaNa tenA sAtizayatvathI prAdhAnya batAvavA mATe che. caudapUrvItva hovA chatAM dvAdazAMgIva keTalAMkane na hoya kemake caudapUrvo e dvAdazAMganA aMzarUpa che. tethI kahyuM- dvAdazAMga jJAtA, vaLI dvAdazAMgIpaNuM chatAM keTalAMkane samastakRtadharava na hoya, tethI kahyuM ke samasta gaNipiTakaghara, gaNIartha paricchedanI piTaka-sthAna jevA athavA piTakanI mAphaka vALaMjaka, vANijaka, badhAmAM AdhAra bhAjana vizeSa samAna je piTaka, gaNI-AcAryanI peTI te gaNipiTakaprakIrNaka zratAdeza zrata niyukti Adi yukta jina pravayana. samasta-anaMtagama paryAyayukta gaNipiTakane je dhAraNa kare che te. -- -- tevI ja sarve akSara saMnipAta - varNasaMyoga zeyapaNe vidhamAna che, tene. tathA Arya-anAryo dvArA bolAtI sarve bhASAmAM anusare che. te bhASA bolAtA, labdhi vizeSathI sarvene sarva bhASAmAM pariName che. athavA sarvabhASA-saMskRta, prAkRta, mAgadhI AdimAM vyAkhyA karavAnA AcAravALA. ajina-asarvajJa * * * * sUtra-17 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA ziSyo-ghaNAM aNagAra bhagavaMto simita, bhASAsAmita, eSAsamita, AdAna-bhAMDa-mAtra-nikSepaNa samita, uccAra-prasavaNa-khela-siMghANa-jalla-pAriSThApanikA samita, managupta, vacanagupta, kAyagupta, gupta, guNendriya, gupta bahAcArI, amama, akiMcana, chinnagraMtha, chiwaota, nirupalema, kaMpAvatu mukta hoya, zaMkhanI jema niraMjana, jIvanI jema Apatihata gati, jAtya kaMcanavat jAtyarUpa, daphilakava4 prAkRta bhAvavALA, kUmavata guptendriya, pukarAvatu nirUpalepa, AkAzavat nirAlaMbana, vAyuvatu nirAlaya, caMdravat saumyalezva, sUryava4 diptadja, sAgaravat gaMbhIra, paHvata sarvathA vipamukata, meravat apakaMpa, zAradasalilava4 zuddha hRdayI, geMDAnA zRMgasamAna ekajAta, bhAraMDapakSIvata apamag, hAthIvatu zauDIra, vRSabhavatu dhairyazIla, sIMhavata dudha, pRtIvana sarva svasihA, havanaanivat tejathI dIpatA... * vivecana-17 (adhura) : samitisatramAM mathALa * upakaraNanuM grahaNa, mAru mAtrA - vastrAdi upakaraNa athavA bhAMDa-mAnanA upakaraNa athavA bhADuM - vaAdi, mATInA bhAjana, mAtra * patra vizeSa, nikSepaUT * mUkatA, je safmata - supacupekSitAdi kramathI samyak pravRta. 3YpAsavA zefidhALa:17paTTAvAyAsamA - maLa, mULa, thuMka, nAkano mela, glema, malanA bhAgamAM samita, zuddha eNDilane AzrIne. manogupta Adi traNa pada saraLa che. tethI ja sarvathA guptavathI gupta. 0i - zabdAdimAM raga rahita athavA gunAthi - zabdAdimAM rAgAdinA nirodhathI gupta ane gupta-Agama zravaNamAM isamiti AdimAM Indriyono anirodha jemAM che te. gurabaMbhayAri-vasati Adi gutivALA maithuna viratine seve che. bIjI vAcanAmAM koi Adi agiyAra pado jaNAya che. temAM Akrodha Adi cAra prasiddha che. tethI ja saMta - saMtavRttithI zAMta, vasaMta - bahivRttithI prazAMta, 3vasaMta - baMnethI upazAMta athavA mana vagerenI apekSAe zAMta Adi pado che athavA bhavabhramaNathI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-16 113 118 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda zrAMta, prakaTa citapaNAthI prazAMta, upazAMta-pApathI nivRtta, athavA prazamanA prakani jaNAvavA mATe A traNe ekArcaka pado che. tethI ja piinavRta-arthAt sarva saMtApa rahita. HTTa - avidhamAna pApakarma baMdha. agraMtha-hiraNya Adi graMcahita, chinnasoma-zokarahita athavA saMsArapravAha jeno chinna thayo che te. niravaleva-upalepa rahita, karmabaMdha heturahita. have nipalepatAne ja upamAna vaDe kahe che - A kahevAnAra pado (AcArAMgamAM bhAvanA adhyayanamAM kahyA che, jenI saMgrahagAthA-kaMsa, zaMkha, jIva ItyAdi che A gAthA kramathI ja vyAkhyA kahIe chIe. kAMsAnI pANInI mAphaka mukata-cakta, pANInI jema pANI-baMdha hetutvathI sneha jeNe te. zaMkhanI jema tiraMgaNa-rAga Adi raMgaNathI rahita, jIvanI jema pratihata gati thatu pratyenIka, katIciMkAdi yukata chatAM deza nagAdimAM vicaratA vAda Adi sAmarthya caktatvathI akhalita gativALA athavA saMyamamAM pati hatA vRtti. gaganava nirAlaMbanakula, gAma, nagAdi AlaMbana varjita, sarvatra anizrita. vAyuvatu apratibaddha-sAmAdimAM eka rAtri Adi vAsa. akaluSamanapaNAcI zArada salila vat zuddha hadayI. * * :: kamalapatravat nirapalepa-kAdava ane jaLa samAna svajana viSaya sneharahita, kAcabAnI jema guptendriya-kAcabo kyAreka Doka ane cAra paga vaDe gupta rahe che, tema IndriyapaMcaka vaDe gupta. pakSInI jema vipamukta-mukta parikaravAthI ane aniyata vAsathI, khagrI-vanya jIva, tenuM zIMgaDu eka ja hoya, tenI jema ekarUpa - rAgAdi sahAya rahita. bhAkhaMDa pakSIvatu apramata - A pakSIne eka zarIra - alaga Doka - traNa paNa hoya che, te baMnene atyaMta apamatapaNe ja nivaha prApta thAya che tethI A upamA ApI che. hAthInI jema zUra-kapAyAdi zagune AzrIne, baLadanI jema utpanna baLavALA arthAt pratijJAta kAryabhAranA nirvAhaka. sIMhanI jema duddharSa-parISahAdi mRgo vaDe aparAjita. meru parvatanI mAphaka anukULa upasargavAyu vaDe avicalita sAvavALA. sAgara jevA gaMbhIra-harSa, zokAdi kAraNa saMparkamAM paNa avikRta yitavALA, caMdra jevA saumyalezya-mananA pariNAmo upatApathI rahita hovA, sUrya jevA dIkhateja-dravyathI zarIranI dIpti, bhAvathI jJAna vaDe. - - -: jAtya kaMcanavata - nAta : prApta, phUpa - svarUpa gAdi kudravya virahathI evA te jAtarUpA. pRthvInI jema sarva sparzarahita, temAM sparza-zItoSaNAdi anukULapratikuLa parISahone baghAne sahenArA tathA sArI rIte nAMkhela ghI Adi je agnimAM che ke, tenA jevA tejathI - jJAna ane tapa rUpa vaDe jvalaMta-dIpatA. bIjI pratamAM A sarve vizeSaNo uparAMta A vizeSaNa che - arIsAnI paTTikAnI jema pAtaLA, vistIrNatvathI Adarzaphalaka [arIsAnA daMDanI jema pragaTa-cayAvatu upalabhyamAna svabhAva bhAvaarIsAnA po nayana, mukhAdi dharma ane sAdhupaNe azaThapaNe mananA pariNAma jemAM che te prakaTa bhAvavALA. * sUtra-17 (adhurethI) : te bhagavaMtane koI pratibaMdha nathI. te pratibaMdha cAra bheda kahyo che. te A pramANe - dravyathI, phogathI, kALathI, bhAvathI, dravyathI sacita-acita-mika dravyomAM, homathI gAma, nagara araya, khetara, khaLo, ghara ke AMgaNamAM, kALathI samaya ke AvalikA ke cAvatu ayana ke bIjA dIrdhakALa saMyogomAM bhAvathI krodha, mAna, mAyA, lobha, bhaya, hAsyamAM-hoto nathI. te bhagavato vaSaravAsa sivAyanA zikha-hemaMtanA ATha mAsomAM gAmamAM eka saza ane nagaramAM pAMca rAgi rihetA vAsaNA ane caMdanamAM samAna daSTivALA, DhephA ke sonAmAM samAna, sukha-du:khamAM sama, Aloka-paralokamAM apatibaddha, saMsArapAragAmI, karmanA nighatana mATe amyuthita thaIne vicaratA hatA. * vivecana-13 (adhurethI) : te bhagavaMtone Avo kyAMya pratibaMdha hato nahIM. jemake dravyathI - sacivAdi traNamAM, phogathI prAmAdi sAtamAM, temAM kSetra-dhAnyajanmabhUmi, khala-dhAnya malanAdi sthaLa, kALathI samaya AdimAM - temAM samaya-sauthI nikRSTa kALa, AvalikA-asaMkhyAta samayA, yAvat zabdathI ucchavAsa niHzvAsa kALa, zova - sAta prANa pramANa, nava * sAta stoka pramANa, mutta - 33 lava pramANa, thaUT - dakSiNAyana Adi, dIrdhakALa saMyoga-1oo vagere varSa. bhAvathI krodhAdi che, AvA prakAre temane pratibaMdha hoto nathI. vAsAvAsavajja-vaSakALamAM nivAsane vajIne, gAmamAM eka sami vasavuM ane nagaramAM pAMca rAtri rahevuM. A pratimAkalikone AzrIne kahyuM. bIjAne mAsakalAvihAripaNuM che. vAsIcaMdaNa samANakapu- * x * apakArI ke upakArI, te baMnemAM samAna-rAgadveSa rahitapaNe samAna tapa-vikalpa samAna AcAra jemAM che te vAsIcaMdana samAna kabhI. sama-tuca, upekSaNIyatvathI DhephA ane suvarNamAM che. * * * bIjI vAcanAmAM Ama paNa dekhAya che - aMDaja-haMsAdi, aMDaka-mayUra aMDaka Adi arthAt mayurAdinI krIDAdimAM pratibaMdha thAya che, potaja-hati Adi athavA potaka-bALakamAM pratibaMdha thAya. pAThAMtaramAM aMDaja-vastra, kozikAskITa aMDaka prabhad, boMDaja-kapAsanA phaLamAMthI thayela vastra ja, avagRhIMta-pariveSaNa arthe utpAdita bhojana-pAna. pragRhIta-bhojanArthe utpAdita athavA avagrahika-vasatI, palaka Adi athavA aupaNahika-daMDaka Adi upadhi jAta, pragRhIta-prakarSathI gRhIta audhika. How Hovi siM je je dizAmAM vicaravAne Icche che, te te dizAmAM vicare che. zucibhUta-bhAvazuddhivALA, zrutibhUta-prApta siddhAMtA, laghubhUta-akSa upadhipaNe ane gauravayAgathI athavA laghubhUta-vAyunI mAphaka satata vihAra karanAra. aNapagaMgAghaNAM Agama athavA Atma saMbaMdhI graMtha-hiraNyAdi jene avidhamAna che te athavA anartha graMthA-bhAvadhanathI yukta. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-18 119 -sUtra-18 : te bhagavaMtone AvA vihArathI vicaratA A AvA prakAre atyaMtara-bAhya tapa upadhAna hoya che. te A pramANe - cha bhede atyaMtara ane cha bhede bAhya. * vivecana-18 : have bIjA prakAre sAdhunuM varNana kahe che - temi La thI bhAvaviDasane sudhI anazanAdi tapo bheda pratipAdana sugama che ja. bIjI vAcanAmAM saMyama yAtrA mAtrArthe bhojana grahaNa te "yAtrAmAtrAvRtti'" che. adhikRt vAcanAmAM atyaMtara-zarIranI aMdara ja tApanathI samyak dRSTi vaDe ja tapa, tenA vaDe pratIyamAnatvathI. zarIranI bahAra ja tapAvavAthI mithyArdaSTi vaDe tapaNe pratIyamAnatvathI. - sUtra-19 (adhuru) : te bAhyatapa zuM che ? bAhyatapa cha bheTe che. te A rIte - anazana, UnodarikA, bhikSAcaryA, rasaparityAga, kAyakaleza pratisaMlinatA. te anazana zuM che? be bhede che - iski, yAvatkathika. te invaki zuM che ? anekavidha che caturthabhakta, chaTThabhakta, akramabhakta, dazamabhakata, bArAbhakta, caudazabhakta, saulazabhakta, ardhamAsikabhakta, mAsikabhakta, bemAsikabhakata yAvat chamAsikabhakta. te yAvatkathita zuM che ? be bheTe che - pAdapopagamana ane bhakta pratyAkhyAna. te padayopagamana zuM che? be bhede che - vyAghAtima ane nivyaghiAtima, te niyamA patikarma che. te pAdapopagamana che. te bhaktapratyA tyAkhyAna zuM che? be bheTe che - vyAghAtima, niAitima. te niyamA pratikarma che. te bhakta pratyAkhyAna kahyuM, te anazana kahyuM. * vivecana-19 (adhuru) : anazana - bhojana nivRtti. je A karavA samartha nathI to zuM karavuM ? UNodarI - udarane ubhuM rAkhavuM, upalakSaNathI alpa upadhipaNuM, temAM azakyane je karavAnuM che te kahe che, bhikSAcaryA - vRtti saMkSepa. temAM paNa azakta e zuM karavuM ? rasaparityAga. temAM 5Na azaktane zuM karavuM ? kAyakleza, temAM paNa azakta zuM kare ? pratisaMlinatA. Ivarika-alpakAlika-eka upavAsAdithI cha mAsa paryanta. cAvatkayika-jeTalI A kathA - A manuSya che ema vyapadezarUpa, - 4 - cAvatkayika-cAvajIvika. vRkSanI jema upagamana-calita thayA vinA rahevuM te pAdapopagamana. vyAghAtavat - siMha, dAvAnalAdithI abhibhUta je svIkArAya te. nirvyAghAtima-vyAghAtarahita. * sUtra-19 (adhurethI) : te UnodarikA zuM che? be bhede che - dravya unodarikA ane bhAva unodarikA. te dravya unodarikA zuM che ? be bhede che - upakaraNa dravya unodarikA ane bhakta-pAna dravya unodarikA. te upakaraNa dravya unodarikA zuM che ? traNa uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda bhede che - eka vastra, eka pAtra, eka manonukUla nirdoSa upakaraNa rAkhavuM. A upakaraNa dravya unodarzikA che. 120 te bhojana-pAna dravya unodarikA zuM che ? aneka bhede che - kukaDInA ATha ThaMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karatA alpAhAra, bAra kukaDI ThaMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karAtaM apAIunodaskiA, soLa kukaDI iMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karatAM be bhAga prApta unodarikA, covIza kukaDI iMDA pramANa mAtra koLIyA AhAra karatAM prApta unodaskiA, TukaDInA iMDA pramANa ekatrIza koLIyA AhAra karatAM kaMIka nyUna unodarI. ane TukaDInA iMDA pramANa batrIza koLIyA AhAra karatAM pramANa prApta. AnAthI eka koLIyo ocho AhAra karanAra zramaNanirNanya prakAmarasabhojI kahevAtA nathI. te bhaktapAna dravya uNodarI kahI. dravyoNadarI kahI. te bhAva uNodarI zuM che ? anekavidha che - alpakrodha, alpamAna, alpamAyA, alpalobha, apazabda, aDiy. - X-X - te bhikSAAM zuM che ? anekavidha che dravyAbhigraha caraka, kSetrAbhigraha caka, kAlAbhigraha yaka, bhAvAbhigraha caka, ukSipta caka, nikSipta caraka, utinikSipta caka, nitiupti caka, vartiyyamAna caka, saMhiyamAna caraka, upanIta caraka, apanIta cAraka, upanIta apanIta caraka, panIta upanIta caka, saMdRSTa caka, asaMsRSTa caka, tAta saMsRSTa caka, ajJAta caraka, mauna caka, daTalAbhika, adRSTalAki, dRSTa lAtmika, aspRSTa lAtmika, bhikSAlAbhika, abhikSAlAtmika, aglAyaka, upanihita, parimita-piMDapAtika, zudvaiSaNika, saMkhyAdattika. A bhikSAcaryA kahI. * vivecana-19 (adhurethI) * ciyata-prItikara ke vyakta doSa vaDe je upakaraNa-vastra, pAtra sivAyanA. - x - - alpAhAra-batrIza koLIyAnI apekSAthI AThanuM alpapaNuM che, ardha-batrIzanuM aDadhuM te soLa, te bAranA samIpavartIpaNAthI 'bAra' e upAddha uNodarI kahI. dvibhAga unodarikA-batrIzano ardha bhAga, tethI soLa koLIyAne dvibhAga unodarI kahe che. covIza koLIyA te bIzano bIjA aDadhAnA madhyabhAgane prAptapaNAthI te prApta unodarI kahevAya che athavA batrIzanA traNa bhAgane prApta ane cothA bhAgane aprAptatvathI. ekatrIza e batrIzathI eka ja nyUna hovAthI kiMcansUna uNodarI kahI. bIza kavalathI pramANa prApta thAya che. A batrIza koLIyA pramANathI ekAda koLIyo [nyUna letA paNa [sAdhu prakAma rasabhojI-atyartha annabhoktA kahevAto nathI. appatar - aAkalaha, kalaha eTale krodha kArya. ajhaMjha-avidhamAna kalaha vizeSa, alpa zabda abhAva vacana arthamAM paNa hoya. dravyAbhigraha caraka - dravyane AzrIne abhigrahathI care che - bhikSArthe bhramaNa kare che je dravyAzrita abhigrahane seve che, te dravyAbhigrahacaka. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-19 ahIM bhikSAcaryAmAM je dravyAbhigrahacaraka kahyA, te adharmI-dharmInA bhedanI vivakSA rahita che. dravyAbhigraha-lepakRtAdi dravyaviSaya, kSetrAbhigraha-svagAma, paragAmAdi viSaya, kAlAbhigraha-pUrvAdi viSayaka, bhAvAbhigraha - gAvuM, hasavuM Adi pravRtta puruSAdi viSayaka, ukSita-potAnA mATe rasoInA vAsaNamAMthI kADhela, te mATe abhigraha laI, tenI gaveSaNAne mATe jAya te ukSipta caka. A pramANe AgaLa paNa jANavuM. nipti-rasoInA vAsaNamAMthI na kADhela. utthitanikSipta-rasoInA vAsaNamAMthI kADhIne temAM ja ke bIjA sthAne mUkela athavA upti ane nikSiptane je care che te. nikSipta upticaraka - bhojana pAtramAM nAMkhIne potAne mATe kADhela te ja nikSitokSipta. 121 vartimAna caraka - parivaSyamAna caraka. sAharimAna caraka - je bhAta Adine zItala karavAne vastrAdimAM vistArine tene pharI vAsaNamAM nAMkhatA saMharAyu kahevAya. upanIta-koI vaDe kyAMka rakhAyela. a5nIta-daiyadravya madhyethI apasArine anyatra sthApita. upanIta apanIta-lAvIne rAkhyA pachI te vastune bIjA sthAne sthApela athavA upanIta ane a5nItanI je gaveSaNA kare te athavA denAre varNavelA guNa - nirAkRta guNa jemAM ekAda guNathI varNita ane bIjA guNanI apekSAe dUSita, jemake - aho zItaLa jaLa kevaLa kSAra che. apanItopanIta - kSAra che paNa zItala che. saMsRSTa-khaDelA hAtha Adi vaDe devAtuM. asaMsRSTa-uktathI viparIta. tajjAtasaMsRSTa-tajjAta deya dravya avirodhI vaDe je saMsRSTa hAtha Adi vaDe devAtu. ajJAtasvAjanyAdi bhAva dekhADyA vinA, - 4 - dRSTalAbhika-dekhAto ke dekhelo AhAra levo athavA pUrve joyela dAtAnA hAthe bhikSA grahaNa karavI. adRSTalAbhika-pahelA na joyela AhAra athavA pUrve na joyela dAtA dvArA apAto AhAra grahaNa karavo. pRSTalAbhika-pUchyA pachI ja - he sAdhu ! tamane zuM ApIe ? ItyAdi prazna pUchI je lAbha jene thAya te. aSTalAbhika-uktathI viparIta. bhikSAlAbhika-bhikSA sardeza bhikSA mAMgIne lAvela tuccha AhAra grahaNa karavAnI pratijJA athavA dAtA je bhikSAmAM athavA mAMgIne lAvale hoya temAMthI athavA tenA dvArA taiyAra karela bhojanamAMthI AhAra levo te. abhikSAlAbhika-bhikSAlAbhathI viparita. annaglAyaka-bhojana vinA glAnI pAme te. te abhigraha vizeSathI savAramAM ja doSI anna vApare che. upanihita-je koI najIkamAM rahela hoya tenI gaveSaNA kare te. parimitapiMDapAtika-simita ardha poSaNAdi lAbha jene thAya te. zudvaiSaNA-zaMkAdi doSa rahitatA athavA vyaMjanAdi rahita zuddha bhAta AdinI gaveSaNA jemAM hoya te. saMkhyAdattika-saMkhyA pradhAna dattio jemAM che te. datti-eka kSepa bhikSArUpa. * sUtra-19 (adhurethI) : te rasaparityAga zuM che ? anekavidha che - nirvikRtika, praNIta rasa parityAga, AyaMbila, AyamasibhojI, asAhAra, virasAhAra, tAhAra, prAMtAhAra, rakSAhAra. A saparityAga kahyo. uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda te kAyakleza zuM che? anekavidha che - sthAnasthitika, sthAnAtiga utkruTukAsanika, pratimAsthAyI, vIrAsanika, naiSadhika, daMDAyaka, lakuDasAi, AtApaka, apAvRtaka, akaDuka, aniSThIvaka, sarva gAtra parikarma-vibhUSA vimukta. te kAyakaleza kahyo. 122 te pratisaMlInatA zuM che ? cAra bhede che - Indriya pratisaMlInatA, kaSAya pratisaMlInatA, yoga, viviktazayaNAsanovatA. * vivecana-19 (adhurethI) : nirvikRtika-dhI Adi vigaI rahita, praNItarasa - ghI, dUdha AdinA biMdu jharatA hoya te. AyaMbila-cokhA, maga Adi. AyAma sityabhoI-osAmaNa ane temAM rahela annakaNa. arasAhAra-hiMga AdithI na saMskArela AhAra visAhArasarahita, jUnA dhAnya-odanAdi. aMtAhAra-jaghanyadhAnya, vAla Adi. paMtAhAraprakarSathI aMtya, vAla Adi ja khAdhA pachI vadhela hoya te athavA paSita [paDI rahela] nRAdhAra - sUkSa, kyAMka tucchAhAra pATha che. tuccha-alpa ane asAra. DhALa i- kAyotsarga vaDe sthiti jenI che te. pAThAMtarathI TALAya - sthAnAtiga, kAyotsarga karavo. - 4 - * pattimArpha - pratimAsikI Adi, vIrAsaNiya siMhAsane besIne jamIne paga rAkhIne paga rAkhIne pachI sIMhAsana laI letA je sthiti Ave te. nesaai-kulA vaDe jamIna upara besanAra. daMDAyatika-daMDanI jema AyAmavALo. lakhaMDa-vAMku lAkaDuM, tenI jema sunAra te lagaMDazAyI, tenuM mastaka ke pITha bhUmimAM rahe che. AyAvaya-zIta Adi vaDe dehane saMtApe che te. AtApanA traNa prakAre che - niSpannanI utkRSTa, aniSpannanI madhyamA, udhdhasthitanI jaghanya, niSpannatApanA traNa bhede - adhomukha suve, paDakhe suve, catto suve. aniSpannAtApanA traNa bhede - godohika, utkRTuka Asana, padmAsana. urdhvasthAnAtApanA paNa traNa bhede - hAtha uMcA karavA, eka page rahevuM, sama page ubhavuM. prAvRtaka-pAvaraNa rahita. - 4 - kyAMka "dhUyakasamaMsuloma" pATha che. temAM yuta - niSpatikarmatAthI tyajela mAthAnA, dADhI-muMcha AdinA vALa. zuM kahevA mAMge che ? sarvagAtra vibhUSA rahita. * sUtra-19 (adhurethI) : te Indriya pratisaMlInatA zuM che ? pAMca bhede che - zroprendriya viSaya pracAra nirodha athavA zrotrendriya viSaya prApta arthomAM rAgadveSa nigraha. cakSurindriya viSaya pracAra nirodha ke cakSurindriya viSaya prApta arthamAM rAga-dveSa nigraha. prANendriya viSaya pracAra nirodha ke prANendriya viSaya prApta arthomAM rAgadveSa nigraha, jikendriya viSaya pracAra nirodha ke jilendriya viSaya prApta arthamAM rAgadveSa nigraha, sparzanendriya viSaya pracAra nirodha ke sparzanendriya viSaya prApta arthamAM rAgadveSa nigraha. A Indriya pratisaMlInatA kahI. te kaSAya pratisaMlInatA zuM che ? cAra bhede che - (1) krodhanA (2) mAnanA (3) mAyAnA (4) lobhanA udayano nirodha athavA udaya prApta krodha Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-19 mAna-mAyA-lobhane viphaLa karavA. te kaSAya pratisaMlInatA che. te yoga pratisaMlInatA zuM che ? traNa bheTe che - (1) mana, (ra) vacana (3) kAyAnA yoganI pratisaMlInatA te manoyogapatisaMlInatA zuM che ? akuzala manano nirodha ane kuzala mananI udIraNA. (2) vacana yoga pratisaMlInatA zuM che ? akuzala vacanano nirodha ane kuzala vacana udIraNA. te kAyayoga prati saMlInatA zuM che ? je susamAhita hAtha-paga-dhUmavat guptendriya, sarva gAtra pratisaMlIna karIne rahevuM te. te vivikta zayana-Asana sevanA zuM che ? je ArAma, udhAna, devakuLa, sabhA, pappA, praNitagRha, praNitazALAmAM strI, pazu, napuMsaka saMsakta rahita vasatimAM prAsuka ane eSaNIya pITha-phalaka-zamya-saMstAraka svIkArIne vicaravuM te. - 4 - A bAhya tapa kahyo. * vivecana-19 (adhurethI) : 123 zrotrendriyano viSaya zabda, pracAra-pravRttino nirodha-niSedha. throprendriya gocara prApta artho-kAnamAM pravezatA zabdono. ArAma-puSpadhAnavana, udhAna-puSpa, phaLayukta mahAvRkSa samudAya, sabhA-lokone besavAnuM sthAna, prapA-pANInI paraba, paNiyagiha-mAMDa-vAsaNa rAkhavAnA sthAna, paNiyasAlA-ghaNAM grAhaka-dAyaka janocita gRha vizeSamAM, jyAM paga pasArI suvAya tevI zayyA. * sUtra-20 (adhuru) te atyaMtara tapa zuM che? cha bheTe che - prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna ane utsa - te prAyazcitta zuM che? daza bhede che AlocanA yogya, pratikramaNa yogya, tabhaya yogya, viveka yogya, vyutsarga yogya, tapa sogya, chaMda yogya, mUla yogya, anavasthAha, pAraMcita yogya. te vinaya zuM che ? sAta bhede che - jJAna vinaya, darzana vinaya, cAritra vinaya, mana vinaya, vacana vinaya, kAya vinaya, lokopacAra vinaya... te jJAna vinaya zuM che ? pAMca bhede che - Abhinibodhika-zruta-avadhi-mana:paryava-kevaLa jJAna vinA. te darzana vinaya zuM che ? be bhede che - suzrUSaNA ane analyAzatanA vinaya. te suzruSaNA vinaya zuM che ? anekavidha - abhyutthAna, AsanAbhigraha, Asana pradAna, satkAra, sanmAna, kRtikarma, aMjali pagraha, AvanAranI sAme javuM - ubhelAnI paryApArAnA karavI, janArane pahoMcADavA javuM. * vivecana-20 (adhuru) : prAyazcitta-aticAra vizuddhi, te vaMdanAdi vinaya vaDe thAya, tethI vinaya-karma dUra karavAnA hetuthI pravRtti. vinayIne ja vaiyAvacca hoya, tethI vaiyAvacca-bhojanAdi vaDe upakAra karavo. vaiyAvaccanA aMtarAlamAM svAdhyAya karavo. tethI--svAdhyAya maryAdAthI zobhana pATha. temAM dhyAna thAya che, tethI dhyAna. zubhadhyAnathI ja hoya to tyAga thAya. uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tethI vyutsarga kahyo. AloyaNArTa-guru pAse nivedanathI je vizuddhi yogya hoya te - bhikSAcaryAdi aticArathI thayela, tenA viSayatvathI AlocanA lakSaNa vizuddhi paNa AlocanArha kahevAya. te ja taporUpatvathI che. e rIte bIjA paNa jANavA. vizeSa e - paDikkamaNArTa 124 te mithyAduSkRta. tadubhayAha-AlocanA, pratikramaNa svabhAva. vivekAe-azuddha bhojanAdi vivecana. vyutsargArha-kAyotsarga. tapArTa-niviMgaI Adi tapa. chedA-pAMca pAMca divasanA krame paryAya chedavo. mUlArja-pharI vratamAM sthApavA. anavasthApyAha-tapa vizeSa na Ayare tyAM sudhI vratamAM na sthApavA. pAraMcitAha-tapo vizeSathI ja aticArane pAra pahoMcADavA. - - AsanAbhigraha-jyAM jyAM [vaDIla] besavA Icche tyAM tyAM Asana laI javuM. AsanapradAna-mAtra Asana ApavuM. --- * sUtra-20 (adhurethI) : te anaMtyAzAtanA vinaya zuM che? 45 bhede che - arahaMtanI AzAtanA na karavI, arahata prApta dharmanI AzAtanA na karavI. e rIte AcArya, upAdhyAya, kuLa, gaNa, saMgha, kriyAvAnuM, sAMbhogikanI tathA Abhinibodhika zruta-avadhi-mana:paryaMta-kevaLa jJAnanI AzAtanA na karavI. A paMdaranI bhaktibahumAna ane A paMdaranI prazasti-guNakIrtana, ema 45-bhedo che. te A atyAzAtanA vinaya, te cAstri vinaya zuM che ? pAMca bhede che - sAmAyika cAstrivinaya, e rIte chedopasthApanIya-parihAravizuddhi-sUkSmasaMparAya-thAkhyAta sAstrivinaya. A cAstri vinaya kahyo. te manavinaya zuM che? be bhede che - prazasta mana vinaya ane apazasta mana vinaya. te apazasta mana vinaya zuM che ? je mana sAvadha, sakriya, sakarkaza, kaTuka, niSThura, paruSa, Azravara, chedakara, bhedakara, paritApanakara, udravaNakara, bhUtopaghAtika-tevA prakAranuM mana na kare - na vicAre. kemake tevuM mana e apazasta manovinaya che. te prazatamanovinaya zuM che? [aprazastathI viparIta te prazasta mano vinaya jANavo. e pramANe ja vAna vinaya jANavo. * vivecana-20 (adhurethI) iirayALa - kriyAvAdInI, saMmoya - eka sAmAcArIvALA. - - manovinayamAM vizeSathI kahe che - mana - asaMyatonuM citta, sAvaja-gartita karma vaDe hiMsAdithI pravarte te sAvadha. tene sarkiriya eTale kAyikI Adi kriyA yukta. sakkasa-karkaza bhAvayukta, kaDuya-bIjAne ke potAnA mATe aniSTa, niSThura-mArdavatArahita, paruSasneharahita, Azravakara-azubha karmano Azrava karanAruM, kaI rIte - chedakara eTale hAya vagere chaMdanakArI, bheyaka-nAka Adi bhedanakArI, paritApanaka-prANIne upatApa hetu, uddavaNakara-mAraNAMtika vedanAkArI ke dhanaharaNAdi upadravakArI, bhUtopaghAtika 1 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-20 1rapa 126 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda jemAM jIvono upaghAta thAya che. tahapagAra - A prakAre asaMyata mana samAna. majA no pAra na - manane na pravatavi. * sUtra-20 (adhurezI) : te kAyavinaya zuM che ? be bhede che - prazasta kAyavinaya, apazasta kAya vinaya. te Apazasta kAyavinaya zuM che? sAta bhede che - anAyukata evuM (1) gamana, (ra) sthAna, (3) nisIdana, (4) cakRvatana, (5) ullaMghana, (6) palaMghana, (3) savendriyakAyayoga yojanatA. te prazasta kAya vinaya zuM che? ukatathI viparIta-Ayukata gumanAdi. A prazastakAya vinaya kahyo, A kAyavinaya. te lokopacAra vinaya zuM che ? sAta bhede che - abhyAsavartitA, paraIdAnavartitA, kAhita kRtapatikriyA, AtmagaveSaNatA, dezakALAtA, savarthi apatilomatA. * x * vivecana-20 (adhurethI) : aUTT3tta - asAvadhAnatAthI, ullaMghaNa-kAdavAdinuM atikramaNa, pralaMghanane atikramaNa vAraMvAra karavuM. sarvendriyo ane kAyayoga, yojana-vyApAra te sarvendriyakAya yoga yojanatA. abhyAsavRttitA-samIpa vartavApaNuM, parachaMdANuvatiya-bIjAnA abhiprAyanuM anuvartana. kAhitu - jJAnAdi nimite bhojanAdinuM dAna. kRtapatikriyA-Amane mane bhaNAvela che, e buddhithI bhojanAdi dAna devuM. tagavesaNatA-du:khInA vRtAMtane zodhavo. dezakAlajJatA-avasarocita artha saMpAdana. savArtha pratilomatA-ArAdhya viSayaka sarve prayojanomAM AnukUlya. * sUtra-20 (adhurezI) : te vaiyAvacce zuM che ? daza bhede che . AcAryanI, vaicAva, e rIte upAdhyAya-ala-Gna-tapasvI-sthavisAdharmika-kuLagaNa ane saMghanI vaiyAvacca. te svAdhyAya zuM che ? pAMca bhede che - vAcanA, pRcchanA, parivatanA, anapekSA ane dharmakathA. te svAdhyAya kahyo. te dhyAna zuM che? cAra bhede che - Ad, rauddha, dharma, zukala. AnddayAna cAra bheda che - (1) amanojJa sahayoga sApta thatA tenA vipayoga saMbaMdha AkaLatApUrvaka ciMtana karavuM. () manojJa sapayoga saMprAptimAM tenA aviyogane AkuLatAthI ciMtana karavuM. (3) AtaMkajoga saMpayoga saMpAptimAM tenA viyoganuM AkuLatApUrvaka ciMtana karavuM, (4) pUrva sevita kAmabhoga saMpayoga saMpAta thatA tenA aviyogane AkuLatApUrvaka ciMtavavo. * vivecana-20 (adhurethI) : vaiyAvRtya-bhojana, pAnAdi vaDe upakAra karavo. seha-navadIkSita, tapasvIamAdi karanAra, thera-janmAdi vaDe sthavira, sAdharmika-sAdhu ke sAdhvI, kula-gaccha samudAya, gaNa-kuLa samudAya, saMgha-gaNono samudAya. * * * amanojJa-aniTa je zabdAdi, teno saMprayoga-yoga, tenA vaDe saMpayukta, tevA thaIne amanojJa zabdAdinA viyoganI ciMtAne pAmelo thAya. dharma-dharmI abhedathI A ArtadhyAna kahevAya che. - - manojJa-dhanAdi, tenA aviyoganatI ciMtA kare. * x - AtaMka-roga, teno viyoga ciMtave. paziva * prIti ke kAmabhoga-zabdAdi bhoga ke madanasevA, tenA aviyoganI ciMtA. * sUtra-20 (adhurethI) : AddhyAnanA cAra lakSaNo kahyA che - kaMdanatA, zocanatA, tepanatA, vilapanatA. * * * raudradhyAnanA cAra bhedo che - hiMsAnubaMdhI, mRNAnubaMdhI, naiyAnubaMdhI, saMrakSaNAnubaMdhI. raudradhyAnanA cAra lakSaNo che - owdoSa, bahu doSa, ajJAna doSa, AmaraNAMta doSa. *** dharmadhyAna caturvidha, catupAvatAra che. - AjJA vijaya apAyAciya, vikaviyAya, saMsthAna vijaya. dharmadhyAnanA cAra lakSaNo che - AjJAruci, nisaruci, upadezaruci, sUtraraci. dharmadayAnanA cAra AlaMbana che - vacanA, pRcchanA, parivaniA, dharmakathA. dharmadhyAnanI cAra anapekSA che - anityAnupekSA, azaraNAnupead, ekavAnapekSA, saMsArAnapekSA. * vivecana-20 (adhurethI) : Tu * moTA zabdothI raDavuM, zokanatA-dInatA, tepanatA * AMsuone choDavA. vilanatA-punaH punaH kliSTa bhASaNa. usaNadosa-hiMsA, mRSA, adad, saMrakSaNamAMnA koI eka doSamAM ati pravRta rahevuM. bahudoSa-hiMsAdi aneka doSamAM ghaNuM pravRta rahevuM. aAjJAnadoSa-ajJAnathI kuzAstra saMskArathI hiMsAdi ghamasvarUpamAM dharmabuddhithI je pravRtti lakSaNa doSa. AmaraNaMtadosa-maraNa e ja aMta te maraNAMta, A * maraNAMtapaNAthI te AmaraNAMta. sevita doSa mATe pazcAttApa na karatA kAlasaukivatuM hiMsAdi pravRtti. ahIM Ad-raudra pariharIne sAdhu dharma-zuklane seve. catupratyAvatAra-bheda, lakSaNa, AlaMbana, anupekSA lakSaNa cAra padArthomAM samavatAra kahevAnAra svarUpe che te. AjJA-jina pravacana, teno vicaya-nirNaya jemAM che te AjJAviyaya thatu AjJANuNAnuciMtana. e pramANe bAkInA pado che. vizeSa A - mapAya - rAgadveSAdi janya anartho, vipAla - karmaphaLa, saMsthAna - loka, dvIpa, samudrAdi AkRtio. AjJAruci-niryaktAdinI zraddhA. nisargaraci-svabhAva vaDe ja tevazraddhA, upadezaruci-sAdhunA upadezathI tadzraddhA, sUNaruci-AgamathI tavazraddhA. AlaMbana-dharmadhyAnarUpI zikhare caDavAne sahAyaka-Azraya karAya te AlaMbanavAMcanAdi. anupekSA prasiddha che. * sUtra-20 (adhurethI) :zukladhyAna caturbheda, catuutyAvatAra che. te A - pRthakata vitarka Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-20 savicArI, ekatvavitarka avicArI, sUkSmakriya patipAtI, samucchinna kriyA anivRtti. zukla dhyAnanA cAra lakSaNo che - viveka, vyutsarga, avyathA, asaMmoha. zukaladhyAnanA cAra AlaMbano che - kSAMti, mukti, Ava, mArdava. zukla dhyAnanI cAra anupekSAo che - apAyAnupekSA, azubhAnupekSA, anaMtavRttitAnupekSA, vipariNAmAnupekSA. A dhyAna kahyuM. * vivecana-20 (adhurethI) : pRthakatva-eka dravyAzritanuM utpAdAda paryAya bhedathI vitarka-vikalpa, pUrvagata zrutanA AlaMbanathI vividha naya anusaraNa lakSaNa jemAM che te pRthakatva vitarka. vicAra-arthathI zabda, zabdathI arthamAM mana vagere yogomAMthI koIthI koImAM vicaraNa, te savicArI. --- 123 ekatva-abhedathI utpAdAdi paryAyomAMthI koI eka paryAyanA AlaMbanathI, vitarka-pUrvagata zruta AzrIne zabda ke artharUpa jene che te ekatva vitarka tathA zabda ane artha ke artha ane zabdano vicAra AmAM nathI tathA mana vageremAMthI koI ekathI bIje jemAM nathI, te avicArI [arthAt zabda, artha, mana, vacana, kAyAmAM saMkramaNa karato nathI.] sUkSmakriya apratipAtI-niruddhavacana-mana yogapaNuM chatAM ardha niruddha kAya yogapaNAthI jemAM sUkSma kriyA che te ane pravarhumAna pariNAmatvathI apratipatanazIla hovAthI apratipAtI che. A dhyAna nirvANagamana kALe kevalIne ja hoya che. samucchinnakriya-anivRtti H- samucchinna eTale kAyikI Adi kSINa kriyA, zailezIkaraNamAM niruddhayogatvathI jemAM hoya che te tathA anivarti-avyAvartana svabhAva. AtmapadezamAM kaMpana baMdha hoya che. viveka-dehathI AtmAnuM ane AtmAthI sarva saMyoganuM vivecana-buddhi vaDe pRthakkaraNa... vyutsarga-nisaMgapaNe deha ane upadhino tyAga... avyathA-devAdi upasarga janita bhaya ke calana te vyathA, teno abhAva... asaMmoha-devAdikRtamAyA janitanA sUkSma padArtha viSayanA, saMmoha-mUDhatA vaDe niSedha te asaMmoha. avAyANuptehA-pAva-prANAtipAtAdi AzravadvAra janya anarthonI anuprekSAanuciMtana... asubhANuohA-saMsAranA azubhatvanuM anuciMtana... anaMtaparivartatAnupekSA-bhavaparaMparAnI anaMtavRttitAnuM anuciMtana.. vipariNAmANuohA-vastunA pratikSaNa vividha pariNAmagamananuM anuciMtana. * sUtra-20 (adhurethI) : te vyutsarga zuM che? be bhede che - dravya vyutsarga ane bhAva vyutsarga te dravya vyutsarga cAra bhede che zarIra, gaNa, upadhi ane bhojanapAnano vyutsarga [tyAga]. te dravya vyutsarga che. - te bhAva vyutsarga zuM che ? traNa bhede che vyutsarga, karma vyutsa, te kaSAya vyutsarga zuM che . kaSAya vyutsarga, saMsAra ? cAra bhede che - krodha-mAna - uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mAyA-lobha kaSAyatyAga... te saMsAra vyutsarga zuM che ? cAra bhede che :- nairayikatiryaMca-deva-manuSya saMsAra tyAga... te karma vyutsarga zuM che ? ATha bhede che HjJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIya-vedanIya-mohanIya-Ayu-nAma-gotra-aMtarAya karma 128 vyutsarga - 4 - * vivecana-20 (adhurethI) : saMsAra vyutsarga-naskAyu AdinA hetu mithyArdaSTitpAdino tyAga. karma vyutsargajJAnAvaraNAdi karmabaMdhanA hetu jJAnapratyanIkatAdino tyAga. * sUtra-21 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagatana mahAvIranA ghaNAM aNagAra bhagavaMto hatA, temAMnA keTalAka "AcAradhara yAvat "vipAkazruta"dhara hatA. teo tyAM-tyAM te-te sthAne eka-eka samUhanA rUpamAM, samUhanA eka-eka bhAganA rUpamAM tathA chUTakara rUpamAM vibhakta thaIne rahelA hatA. keTalAMka vAcanA ApatA hatA, keTalAMka pratispRcchA karatA hatA. keTalAMka anupekSA karatA hatA. keTalAMka AkSepaNI-vikSepaNI saMveganI-nirvedanI cAra bhede kathAo kahetA hatA. keTalAMka urdhvajAnu-adhaHzira dhyAnakoSThopagata saMyama-tapathI AtmAne bhAvatA hatA. * vivecana-21 (adhuru) : - 4 - tattva satya - udhAnAdimAM, di - tenA aMzane kahe che - reze ze - avagraha bhAgamAM, ahIM vIpsA (dvirukti) AdhAra bAhulyathI sAdhu bAhulya pratipAdanArthe che. kccha - eka AcAryano parivAra. gaccha-gaccha vaDe te gacchADi, vAcanA Ape che te joDavuM. - 4 - gulma-gacchano eka bhAga, upAdhyAya adhiSThita, pha-laghutara gacchadeza-gaNAvacchedaka adhiSThita. vAyaMti-sUtra vAcanA Ape che. paDipucchaMti-sUtrArtha pUche che. pariyaeti-sUtrAryanI parAvartanA kare che. aNuptehaMti-sUtrArthane ciMtave che - - avaNI-zrotAne mohathI dUra karI tatva pratye AkRSTa karanArI kayA.. vivaNI-zrotAne kumArgathI vimukha karanArI.. saMvegaNI-zrotAne mokSa sukhanI abhilASA karAvanArI. nirvedanI-zrotAne saMsArathI nirveda karAvanArI kathA. - - 3''nAnU attesina - zuddha pRthvI Asana varjIne augrahika niSadhAnA abhAve uTuka Asana thaIne - x - jenA urdhva jAnu che te. ane adhomukha-uMce ke tirkI dRSTi na rAkhIne. ALoTTovAya - dhyAnarUpa je koSTha, tene svIkArela tathA dhyAnarUpa koThAmAM pravezavAthI saMvRtta Indriya ane manovRttirUpa dhAnya. - X - * sUtra-21 (adhurethI) : [te aNagAro] saMsArabhayathI udvigna, bhIta, janma-jarA-maraNathI janita gaMbhIra duHkharUpa prasubhita pracura jaLathI bharela, saMyoga-viyogarUpa lahero, ciMtArUpa prasaMgothI prasArita, vadha-baMdharUpa vizALa, vipula kallola, karuNa-vilapita-lobha kalakala karatI dhvaniyukta, avamAnanA rUpa phINa, tIvra khIMsanA-niraMtara anubhUta Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda sUtra-21 129 roga vedanA - paribhava vinipAta-kaTu vacanathI nirbhatsanA, karmanA kaThora udayathI uThatI taraMgothI parivyApta che, te nitya mRtyu-bhayarUpa che. te kayAya rUpa pAtAlathI saMkula, lAkho janmomAM arjita pApamaya jaLasaMcita, pratibhaya, aparimita mahecchAthI plAna buddhirUpI vAyuvegathI uchaLatA saghana jaLakaNonA kAraNe aMdhakArayukta tathA AzA pipAsArUpa zveta che. moha rUpa mahAdd. bhogarUpa bhaMvara, tethI ja du:kharUpa jaLa bhramaNa karato, capaLa thato, upara uchaLato, nIce paDato vidhamAna che. potAmAM sthita pramAda rUpa pracaMDa, atyaMta duSTa, hiMsaka jaLajIvothI Ahata pAmIne upara uchaLato, nIce paDato, cIso pADatA zuddha jIva-samUhothI A samudra vyApta che, te ja tenuM bhayAvaha ghoSa ke garjanA che. * vivecana-21 (adhurethI) - bIjA prakAre aNagArone kahe che :- naMmaUT narmarAva janma, jarA, maraNa ja karaNa-sAdhano, te gaMbhIra duHkha, te ja praznabhita-pracalita pracura jaLa temAM che. saMsAra sAgarane tare che te yoga. saMyoga-viyoga ja vIcI-taraMgo jemAM che. ciMtApasaMgaciMtA sAtatya. te ja pramRta-prasara jeno che te. vadha-hanana, baMdha-saMyamana, te ja mahAMtadIdha, vipula-vistIrNa kalola-mahAuma jemAM che te tathA. * * -- karaNa vilApa rUpa lobha, tenI jema kalakala karato je bola-dhvani. - - apamAna-apUjana ja jemAM phINa che. tIvrakhiMsana-atyartha niMdA, purlapula prabhUtAniraMtara utpanna thatI je rogavedanA, - x - pabhivanipAta-parAbhibhavasaMparka, paraSa gharSaNa-niSpharavacanathI nirbharsanA samApanna baddha je kaThina-karkaza udaya karmojJAnAvaraNIyAdi, ATalA prastara-pASANa vaDe karela taraMgothI raMgavIyi vaDe calata nitya maraNabhaya ja toyaTha-pANIno upano bhAga jemAM che te, athavA apamAna phINa e toyaThanuM vizeSaNa che. kaSAya ja pAtALa-pAtALa kaLazo vaDe saMkula je che te tathA lAkho bhavathI kaluSa jaLano saMcaya jemAM che te. pUrva janma janita du:khanI salilatA kahI, ahIM bhavonA jananAdi dharmavALo jalavizeSa samudAyatA kahI che, te punarutatA nathI. aparimita je mahecchA-moTI abhilASA, lokonA te kaluSa-malina je mati, te ja vAyuvegathI utpanna thatI je udakaraja-udakareNu samUha. teno - vega, tenA vaDe aMdhakAra je che te. tathA pradhAna phINathI pracura AzA-pipAsA vaDe temAM pracura-ghaNI, AzA-apAtAryane prAptinI saMbhAvanA. pipAsu-temAM ja AkAMkSA, tenI jema dhavala je che te. moharUpa mahAvarta, bhogarUpa brAmya-maMDala vaDe bhamato. guNa-vyAkuLa thaIne uchaLatA ane nIce paDatAM pANI jemAM che te, tathA pramAda-madha Adi, te ja caMDa, bahu duSTa zApada, tenA vaDe samAhata-prahata uddhAvaMta-uMce caDatA ke vividha ceSTA karatA, samudra pakSe masyAdi ane saMsArapakSe puruSAdi, teno prabhAra ke pusamUha jemAM che te tathA. ghora evo je kaMdita mahArava-te ja pratizabda karaNathI zabda karato bhairavabhaya16/9] bhImaghoSa jemAM che te. tathA * * sUtra-21 (adhurethI) : ajJAnarUpa bhamatA matsyo, anapazAMta Indriya samUha rUpa mahAmagara varita cAlavAthI jaLa zuodha thaI rahyuM che, nAcatA-capaLa-caMcaLa-calaMta-dhumato jaLasamUha. arati-bhaya-viSAda-zoka-mithyAtvarUpa parvatothI vyApta che. anAdi saMtAna kamabaMdhanathI jAnita kalezarUpa kAdavane kAraNe ati dura che. te devamanuSyatiryaca-naka gati gamanarUpa kuTila parivarta che, vipula velA che. caturaMta-mahAanaMta-raudra saMsAra sAgara bhayAnaka dekhAI rahyo che. [A saMsAra sAgarane zIlasaMpanna aNagAra tarI jAya che. [d saMyama pod] dhRtirUpa rajuthI baddha hovAthI niparkapaNe varita ane capaLa hatuM. saMvara-vairAgyarUpa uccakUpaka vaDe susaMyukta jJAnarUpa zeta-vimala vAno uMco pAla hato. vizuddha samyakavarUpa-dhIra-saMyamI kadhira tene prApta hato. prazasta dhyAna ane parama vAyu vaDe prerIta thaIne zIvra gatithI cAlatuM hatuM. temAM udhama-vyavasAya parakhapUrvaka gRhIta nirA-yatanA-upayoga-jJAnadazana-vizuddhadla rUma zreSTha mAla bharelo hato. jinavara vayanathI upadiSTa mArga vaDe te akuTila siddhirUpa mahApatana abhimukha hatuM temAM uttama pramaNarUpa sAviAha samyaka kRta, uttama saMbhASaNa, zobhana prazna, uttama sadbhAvanAthI gAme-gAme eka rAtri, nagare-nagare pAMca rAtri rahetAM, jitendriya, nirbhaya, gatabhaya, sacitaacitta-mizra dravyomAM sagarahita, saMyata-virata-mukta-laghuka-niravakAMkSa sAdhu nibhUta thaIne dhamariAdhanA rata hatA. * vivecana-21 (adhurethI) : marvrTUTwittaHthai jemAM jJAnI ja masyo bhamatA hatA. animRta-anupazAMta je Indriyo te ja mahAmagara zIgha ceSTA karatA hatA, tenA vaDe ghaNo ja kSobhita thato, nAyato evo, capaLo madhya caMcaLa, asthiratvathI calata. bIjA sthAne jaIne bhamato jaLasamUha anyatra jaDasamUha jemAM che te. arati-bhaya-viSAda-zoka-mithyAtva rUpa zaila, tenA vaDe saMkaTa, anAdipravAha je karmabaMdhana, te ane kleza-rAdirUpa je kAdava, tenA vaDe dutara je che te. * - -- deva-nara-tiryaMca-naraka gatimAM je gamana, tenI jema kuTila parivartanA evI vistIrNa veLA-bharatI jemAM che te. dizA ane gatibhedathI cAturaMta, mahA lAMbI, anaMta, raMda-vistIrNa evo saMsArasAgara, bhayaMkara dekhAto hato. te saMyama jahAjathI tare che. te saMyamajahAja-dhRtirUpa jubaMdhanathI dhanika-ati nikaMpa-avicaLa che, tenA vaDe ativaritapaNe tare che. saMvara * prANAtipAtAdi viratirUpa, vairAgya-kapAya nigraha, te rUpa je tuMga-uMcA kRpaka-staMbhavizeSa, tenA vaDe sArI rIte yuddha je che, tathA jJAna ja zveta paTa che, te vimala ane uMco che, samyakatvarUpa vizuddha-nirdoSa, prApta niyamika-kaNadhAra jemAM che Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-21 131 132 ujavAI upAMgara-saTIka anuvAda che. dhIra-akSobha saMyama jahAja tenA vaDe yukta che. prazasta dhamadi dhyAna rU5 tapa, te ja vAya, tenA vaDe prerAIne vegathI calita che. kanekavavArya - udhama-ALasa rahita je vyavasAya-vastunirNaya rU5 vyApAra, te mULa-kapa vaDe je kharIdela nirjarAyatanA-upayoga-jJAna-darzana-vizuddha vratarUpa bhAMDa-karIyANuM, tenA vaDe saMyamajahAjane bharIne -x * uttama zramaNarUpa sArthavAha che. ahIM nirjarA-tapa, catanA-bahudoSa tyAga ane alAdoSano Azraya, upayoga-sAvadhAnatA, jJAnadarzana vaDe vizuddha vrato athavA jJAnadarzanamAM vizaddha vrata. ahIM vrata te mahAvato. pAThAMtarathI jJAna-darzana-cAritra e ja vizuddha uttama bhAMDa, tenA vaDe bharela sAradravya jemAM che te.. * * * * * suzrutI-sabhya zratagraMtha ke sat siddhAMto ke suzuci sukha saMbhASaNa jemAM che te athavA sukhethI saMbhASaNa karAya te susaMbhASA. zobhana prazno jemAM sukhethI pUchAya che te supanA. zobhana AzA-vAMchA jemAM che te svAzA athavA sukhethI prazna karAya ane zikSA apAya te apagnazAsyA athavA zobhana prarUpa dhAnya jemAM che te athavA prazaMsanIya suprazno. dUIjjata-rahetA hatA. nikabhaya-bhaya mohanIya udayanA niSedhathI. gatabhaya-udayamAM Avelano viphaLa karavAthI. saMjaya-saMyamavALA. kaI rIte ? virata-hiMsAdithI nivRtta. tapamAM vizeSathI rata te virata athavA virayA-utsukatA hita athavA virajasa-apAya. saMcayAo viya-sannidhithI nivRtta. muta-graMthathI mukata. laghuka-svAupadhivI. niravakaMkha-apAtArtha AkAMkSA rahita. sAdhu-mokSa sAdhanathI. nihaa-prazAMtavRttio dharma Acare che. ahIM sAdhu varNanamAM jitendrayava Adi vizeSaNa ghaNI jagyAe jovA maLe che. * sUtra-22 (adhu) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIra samIpe ghaNAM asurakumAra devo pragaTa thayA. kALA mahAnIlamaNi, nIlamaNi, nIlaguTikA, bhesanI zIMgaDA tathA aLasInA puSpa jevA kALA varNa tathA dIti hatA. temanA tra khIlelA kamaLa saIza hatA, netronI bhavara nikaLI hatI. temanA pramono varNa kaMIka sapheda-lAlatama jevo hato. tenI nAsikA garuDa sardeza lAMbI, sIdhI, hatIhoTha paripuSTa muMgA ane biMba phaLa samAna lAla hatA. daMtapaMktio svaccha, caMdramAnA TukaDA jevI ujjavaLa tathA zaMkha, gAyanA dUdhanA phINa. jalakaNa ane kamaLanI nALa saEza zeta hatI. hatheLI ane paganA taLIyA, tAlu, jillA gamma karI, dhoI, pharI tapAvI, zodhita karela nirmaLa svarNa sama lAla hatA, vALa kAjaLa ane megha sadeza kALA, caka maNi samAna ramaNIya ane nigdha hatA. DAbA kAne kuMDaladhArI, Addha caMdana lipta zarIrI hatI. * vivecana-22 (adhuru) : asuvarNanamAM kaMIka lakhIe chIe - kALo je mahAnala-maNi vizeSa, tenA samAna varNavALA, nIla-maNi vizeSa gulikA, gavala-bheMsanuM zIMgaDu, atasIdhAnyanuM puSa vizeSa jevI dIpti thaI tevA kALA varNavALA. patala, nirmaLa, kaMIka zota kata ane kaMI tAma-lAla nayanavALA, kamaLapatra samAna. * X * dhana jana samAna kRSNa, caka-maNi vizeSavat ramaNIya, snigdha vALavALA, DAbA kAnamAM eka ja kuDaMlane dhAraNa karanArA ItyAdi * x * sUtra-22 (agharethI) : (te AsukumAroe) kaMIka silagha puSpa jevA, sUkSma, saMkiliSTa vastro suMdara rIte paherelA hatA. prathama-bArA vayane oLaMgI gayelA, madhyama vayane nA pAmelA, bhadra-cauvanamAM vartatA hatA. talabhaMgaka, zruTita, pravara bhUSaNa, nirmaLa . maNi-rana maMDita bhujAvALA hatA. daze AMgaLIo vIMTIthI zobhita hatI. sUDAmaNi cihnavALa-surapa-mahaddhi-mahAdhutika-mahAbalI-mahAyazasvI-mahAsaukhyamahAnubhAga-hArathI virAjita vakSasthaLa vALA hatA. kaTaka ane guTitathI raMbhita bhujAvALA, gAtmakuMDalathI mRSTa gaMDatala ane kaNapITha dhArI, vicitra vastrAbharaNayukta, vikTima mAlA-mugaTayukata mastaka, kalyANa-pravara vastra parihita, kalyANa-avara-mAlA ane anulepana karela, dedIpyamAna zarIrI tathA pralaMbA vanamAlAdhArI hatA. * vivecana-22 (adhurethI) : fiffhnavapuSkaMITH$ - kaMIka siMlighapuSpanI prabhA athatu kiMcit zveta. siliMgha-bhUmiphoDAchama, asura lAla hoya te matAMtara che, asaMkSipTa-nirdUSaNa, suhuma plakSaNa, vatya-vA. vava . temAM traNa vaya che. soLa varSa sudhI bALa, sItera sudhI madhya, pachI vRddha Adhavane ulaMdhIne, bIjIne sarvayA ja pApta bhadra cauvanavALA kahyA. talabhaMgaka-vAhanuM AbharaNa, guTikA-bAhurakSikA e ja uttama AbhUSaNa, nirmaLamaNirana vaDe maMDita bhujA, cUDAmaNi lakSaNa-cihna prApta. kahyuM che ke - cUDAmaNi, kRNI, vaja, garuDa, ghaTa, azva, vardhamAna, makara, siMha, hAthI asurAdinA cihno che, mahiDhiya-mahaddhika, viziSTa vimAna parivAra di yogathI. mahajujaIyaviziSTa zarIrUAbharaNanI prabhAnA yogathI mahAdhutika. mahAbala-viziSTa zarIra pramANa, mahAyasa-viziSTa kIrtivALA, mahAsokha-mahAsaukhyavALA, mahAnubhAga-aciMtya zaktizALA. pachI - x * kaTaka-kaMkaNa, guTikA-bAhurakSikA. aMgada-bAhu AbharaNa, kuMDala-kaNabharaNa, mRgaMDa-ulikhita kapola, kapiThika-kaNabharaNa vizeSane dhAraNa karavAnA svabhAvavALA. vicitra mAlA-puSpanI mALA, maula-mastaka, mukaTa-mugaTa jemane che te. bAkI sugama che. vizeSa e ke - ghara - zarIra, pralaMba-muMbanaka, vanamAlA-AbharaNa vizeSa, pralaMba-jAnuM pramANa. * sU-22 (adhurethI) : [asurakumAroe divya varNa-gaMdha-rapa-spa-saMghAta saMsthAna vaDe tathA divya Rddhi-dhuta-prabhA-chAyA-arca-teja-blesa vaDe daze dizAomAM udhotA karatA, prabhAsita karatA zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse AvIAvIne anurAgapUrvaka bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-22 kare che, karIne ati nIkaTa nahIM-ati dUra nahIM [evA sthAne] zravaNa IcchA rAkhatA, praNAma karatA, abhimukha rahI, vinayathI aMjali joDI papAse che. * vivecana-22 (adhurethI) : vindreLa - devocita arthAt pradhAna, saMgharANa-saMhanana, vajraRSabhanArAya, sAMThANasamacaturasa. riddhi-parivArAdi, cukavyA-vivakSitArrayogathI, prabhA-yAnAdi dIpti vaDe, chAyA-zobhA, arcit-zarIramAM rahela ratnAdi tejo jvAlA. tejas-zarIra saMbaMdhIruci ke prabhAva lezyA-dehavarNa athavA dhuti Adi zabda ekArthaka, prakAza prakarSa pratipAdanapara che, punarukti nathI. udhotayA-prakAza karavAthI, prabhAsayaMta-zobhatA athavA ekAryaka che. rakta-sAnurAga tikaputo - traNa vakhata, AdakSiNa-paDakhethI, pradakSiNA-dakSiNa paDakhethI. vaMdaMti-stave che. narmasaMti-zira namAvIne namana kare che. bIjI vArAnAmAM potapotAnA nAmagotra kahe che. 133 * sUtra-23 : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI samIpe asurendra sivAyanA ghaNAM bhavanavAsI devo pragaTa thayA - nAga, suvarNa, vidyuta, agni, dvIpa, udadhi, dizA, pavana, stanita-kumAra bhavanavAsI. [teo anukrame nAgapheNa, garuDa, vajra, pUrNakaLaza, sIMha, azva, hAthI, magara, vardhamAnakathI temanA mugaTa vicitra siMdha-lakSaNa hatA. teo surUSa, mahaddhika hatA. bAkI pUrvavat yAvat papAse che. * vivecana-23 : - nAgaphaDA, nAga Adine nAgaphaNAdi cihno hoya che. te kramathI kahe che garuDa, vajra, pUrNakaLaza, sIMha, azva, hAthI, mayaraMkavara mauDa, vandvamANaka. - x - jenA mugaTamAM A cihno [kramazaH] che te. vardhamAnaka-zarAvalu athavA puruSa ArUDha puruSa. te - te niyukta-yathA sthAne niyojita vicitra-vividha, cihna-lakSaNa, gata-prApta. - * * * * - sUtra-24 - te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI samIpe ghaNAM vyaMtaradevo pragaTa thayA. [] pizAca, bhUta, yakSa, rAkSasa, kiMnara, kiMpuruSa, bhujagapati ane mahAkAya tathA gaMdhanikAyagaNa nipuNa gaMdharva gItaratika evA aNapaNI, paNapachI, RSivAdika, caMdita, mahAEdita, kueDa, pataka [aMtara] devo pragaTa thayA. teo saMcaLa-capaLa cittavALA, krIDA-parihAsa priya, gaMbhIra hasita-bhakSita-piyagItanartana ratI, vanamAlA-mela mauDa-kuMDalAdi svacchaMda vikurvita AbharaNa ane suMdara vibhUSaNadhArI, sarvaRtuka surabhi puSpothI suracita-parva-zobhatA-kAMta-vikasaMta citra-vanamALAthI racita vakSasthaLavALA, kAmagamI, kAmarUpadhArI, vividha varNa raMgathI uttama-vicitra-camakIlA vastro paherelA hatA. vividha dezanA vastrAnusAra teoe vibhinna prakAranA poSAka dhAraNa karela hatA. teo pramudita-kaMdakilahakeli-kolAhala priya, hAsya-bola bahula, aneka maNiratnathI vividharUpe nirmita 134 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vicitra cihnavALA, surUpa, maharSika yAvat pAse che. * viverAna-24 -- bhujagapati-mahoragAdhipa. teo kevA che ? mahAkAya-moTA dehavALA, A vizeSaNa avasthA vizeSa AzrIne che, anyathA badhAM sAta hAya pramANavALA hoya che, kahyuM che :- bhavanapati-vyaMtara-jyotika-saudharma-IzAnamAM sAta ratnI uMcAI hoya che. gaMdharva-vyaMtaranA ATha bhedarUpa nikAya-varga. gaMdharve ja teono gaNa-rAzi. pAThAMtarathI gaMdharvapatigaNa. teo kevA che ? nipuNa-sUkSma, gaMdharva-nATya sahita gAna ane gIta ane nATya varjita geyamAM rati jemane che te. aNapatrikAdi ATha vyaMtaranikAya vizeSabhUta, ratnaprabhA pRthvInA uparanA 100 yojanavartI che. kevA che ? caMcalacapala citA-ati capaLa mAnasavALA, krIDanakrIDA, drava-parihAsa priya. gaMbhIra-hasita jenuM bhaNita-vApayoga ane jemane gItanRtya priya che - x >> X - vanamAlA-ratnAdimaya, ApapadIna AbharaNa vizeSa, Amelaka-puSpanA zikhara yukta mugaTa, svarNAdimaya kuMDala, svacchaMda vikurvitAbharaNasva abhiprAyathI nirmita alaMkAra, te vaDe cAru vibhUSaNane dhAraNa kare che. sarvartukasarva RtumAM saMbhava, je surabhI-kusuma, te vaDe suracitA je mALA, pralaMba-zobhatIkAMtA-vikasita-vicitra vanamAlA, tenA vaDe racita vakSasthaLa jemanuM che te. kAmagamIIcchAgAmI, kAmarUpadhArI-Icchita rUpane dhAraNa karanAra. - X - citra-vividha, ciliyadIpta je nivasana-paridhAna [vastro] jemAnA che te. vividha dezinepathya-vividha deza prasiddha vastrAdi vaDe gRhIta veSa-nepaccha. pramuditono je kaMdarbha-kAmapradhAna keli athavA kAma ja. kalaha-rATI, rADa. keli-narma, kolAhala-kalakala, te sva-pakRt jemane priya che te athavA pramudita te kaMdarpAdipriya. hAsya bolabahula, pAThAMtarathI hAsakelibahula. aneka-ghaNAM maNiratno, vividha-ghaNAM prakAre, niyukta-niyojita jemAM che te. te citra cihna gatA-prApta, pizAyAdinA cihno krameNa kahe che - kadaMba, dhvaja, sulA, vaTa, khaTyAMga, azoka, nAga, tuMbarI. * sUtra-25 H te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI samIpe jyotika devo pragaTa thayA - bRhaspati, caMdra, sUrya, zukra, zanaizvara, rAhu, dhumaketu, budha ane maMgaLa, jeno varNa tapta-tapanIya-suvarNa varNI je graho jyotika cakramAM cAra cAre che te ketu ane gatiratika aThThAvIsa prakAranA je nakSatra devagaNa, vividha saMsthAna saMsthita paMcavarNI tArAo [pragaTa thayA.] temAM sthitalaizya ane avizrAMta maMDalagati vaDe pharanArA [baMne hatA]. pratyeka potAnA nAmathI aMkita cihna potAnA mugaTamAM dhAraNa karela hatA. mahaddhi yAvat papAse che. * vivecana-25 - aMgAraka-maMgaLa. pratyeka jyotiSonA asaMkhyAtatvathI bahutva kahyuM che. tata Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-25 135 136 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tapta, tapanIya-suvarNanA je kanaka-biMdu ke zalAkA athavA tapanIya-kta suvarNa, kanaka-pIta suvarNavat varNavALA. ne ja - ukta sivAyanA, joIsaMmi-jyoti cakamAM, cAre caraMti-bhramaNa kare che. 3 - jaLaketu Adi. kevA ? manuSya lokApekSA gatiratika. sthita lezya-nizcalaprakAza, cAriNo-saMcaratA. nAmaMka-nAmAMkita. - X -x * sUtra-26 : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse vaimAnika devo pragaTa thayA. - saudharma, IzAna, sanatakumAra, mAhendra, brahma, lAMtaka, mahAzuka, sahasAra, Anata, pANata, AraNa, ayutanA Adhipati, prakRSTa harSavALA devo jinadarzananI usukatA ane gamana janita harSavALA hatA. jinendranI vaMdanA karanAra te pAlaka, puSaka, somanasa, zrIvatsa, naMdhAvatta, kAmagama, prItigama, manogama, vimala, sarvatobhadraka nAmanA vimAno vaDe bhUmi upara utaryA. teo mRga, mahiSa, varAha, chagala, deDako, ghoDo, hAthI, bhujaga, khaga, vRSabhanA cihnothI aMkita mugaTavALA hatA. te mugaTa prazithila uttama ane mastake vidhamAna hatA. kuMDalonI ujjavala dItithI yukta vadana, mugaTathI dipta mastaka, kta AbhA, parAgabha sadeza gaura, zveta, zubha varNa-gaMdhAzavALA, uttama vaikriyaladhivALA vividhavAgaMdha-mALAnA dhAka, maharti, mahAdhunika yAvata aMjali cheDI paryApAse che. * vivecana-26 : bIjI vAcanAmAMthI vaimAnikanI kaMIka vyAkhyA karIe chIe. temAM sAmAnikaIndra samAna Ayu Adi bhAva, prAyazciMza-mahatara samAna pUjya sthAnIya, lokapAlasoma Adi sAthe, agamahiSIo sAthe, bAhya-madhya-atyaMtara pariSada sAthe, jaghanyamadhyama-utkRSTa parivAra vizeSabhUta, anIko-hAthI, azva, ratha, pAyadaLa, vRSabha, nartaka, gAyakajana rUpa sainya, AtmarakSa-aMgarakSaka, A badhAM vaDe saMparivRta, mArgamAM hajAro devothI anusaraNa karAtA, suravagaNa Izvara vaDe samyaka anugamana karatA teo zrI sahita, sadabhUSita, susamUhanAyaka, saumya cArarUpavALA, deva saMgha vaDe jaya zabda karAtA evA nIkaLyA. mRga Adi daza zakAdi IndronA citarUpe che. temAM varAha-zUkara, khagaaTavInA catuSpada vizeSa, RSabha-mbaLada, bAkI prasiddha che. temAM mRgAdi lAMchana jemanA mugaTamAM rahelA che te. te pragaTa sihoranAdi dIti vaDe prakAzita mRgAdi lAMchanayukta mugaTovALA. pAlaka Adi daza nAmavALA vimAno vaDe-utaakriya vaDe cAlyA. A kramathI zakra Adi amRta paryanta daza Indro thAya che. teo kevA che ? taruNa sUryanA kiraNothI atizaya prabhA jemanI che te tathA maNi, kanaka, rano vaDe yukta jenI ujavala prabhAvALI svarNajALathI parigata saha prataH - uttama motInI mALArUpa, laMbaNa, bhUSaNAdi AbharaNa vizeSa, pracalita evI ghaMTAvalInA je madhura zabda tathA veNu, vINA, hasatAla ke tALI ane kezikA, gIta-geya, vAdita vAjiMtra, teno je sva-zabda, tethI te karaNabhUta madhura-manohara zabdothI AkAzane pUratA, dizAone zobhAvatA varita nIkaLyA. hatukamaNasa-ati tuSTa citavALA, bAkInA-Indra, sAmAnika Adi. tene ja kahe che - devalokanA je uttamavimAna, tenA adhipati. * * svavimAna vicitra cihnonA nAmathI aMkita, vikaTa-prakaTa-mugaTono je ATopa, tenA vaDe zubha dekhAtA tathA vicitra uttama vimAnanA adhipati suravarendronI pAchaLa jAya che. loka-brahmalokanI samIpe je vimAna, tenA nivAsI te lokAMtika. pratyeka virAjamAna-zobhatA, viracitakAnamAM maNirananA kuMDalo karyA che te, bisaMtati-dIpatA, nirmaLa-nikita-nAmAdi aMkathI aMkita vicitra-vividha prakaTita-prakAzita cihno ane mugaTo athavA cilapradhAna mugaTo yukata tathA AtmIya Rddhi Adi samUhane dekhADatA, bIjAnI uttama baddhine jotA, e pramANe kalAAlayA suravaro jinendravaMdananA hetubhUta bhAvathI prerita buddhi ane harSitamAnasathI jinakalAne anuvartanA devo jinadarzana mATe zIgha Agamana janita harSa vaDe. vipula sainya samudAya sAthe [nIkaLyA kaI rIte ? te kahe che - bhakti utsukatAthI, gaganatala-vimala-vipula je gamana tenA saMbaMdhI zIghA vegathI. svarUpathI gaticapala, javAne pravRta, pavanane paNa jitanAra je mana, tevI zIgha gatithI, vividha yAna-rathAdi, vAhana-gajAdi, uMcA kapta vimala-dhavala-chatra vaDe yukta. vaikriya yAnAdi ane ranonI svAbhAvika tathA bIjI je prabhA, tenA vaDe AkAzane udhotIta karatA zIdhra cAlyA. pasiDhila-zithila baMdhanavALA, gADha baMdhanavALA, bAdhAthI janaka uttama mugaTacAra koNa zekhara vizeSa, tiriTa-traNa zikhara yukta, tene dhAraNa kare che. kuMDala vaDe prakAzita mukhavALA, mugaTa vaDe dIpta mastakanA kezavALA athavA mugaTathI dIpatA mastakavALA, tAbhA-lohita varNavALA, paumapaSphago-kamaLanA garbha jevI kAMtivALA atha pILA, seya-zukla. evA traNa varNavALA vaimAniko hoya che. bAkI spaSTa che. bIjI prati mAM devI varNana jovA maLe che. te A pramANe - te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse ghaNo apsarAgaNa pragaTa thayo. te sarAo, agni vaDe tApita, jaLa vaDe dhoyela je kanaka teno je vaNa tenA jevI prabhAvALI arthAt gaurAMgI hatI, bAlyabhAvane oLaMgI gayela, madhyamajaraTha vayathI rahita arthAtu nava yauvanA hatI. anativaramaavidhamAna hAsapaNAthI pradhAna, saumya-nIroga, cAru-zobhana rUpavALI hatI. rogAdithI abAdhita, zRMgArarasayukta, tathAvidha cauvanavALI, azithila aMgapaNe je taruNavayano bhAva te tAraNyane pAmelI. jo ke A yauvana ane zarIra Azrita lakSaNanI pradhAnapaNe vivakSita dharmanA AdhArapaNAnA bhedathI vivakSA karI che. * * * jarAne prApta na karatI, sarvAga suMdarI, ISTa vastra-AbharaNa Adi rUpa ane vasanI racanAthI rati denArI, tevI ja ramaNIya veza ke AkRtine grahaNa karelI hatI. vaLI te hAra Adi magaramukha zobhatA nUpura parvatanA pracalita zabdavALA je AbhuSaNo, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-26 133 tene dhAraNa karatI hatI. temAM hAra-aDhArasaro, ardhahAra-gnavasaro, prayukta mANikya yukta kaMkaNo, rananA kuMDalo athavA prayukta rana kuMDalo tathA paherelA pralaMbita hemAlAdivALI, A hemAla-chidravALA suvaNaliMkAra vizeSa tathA maNijAla, kanakALa. vaikakSakakRt suvarNa sUtra, chAtI upara misaraka, kaMkaNo, vizeSa prakArastI vIMTI, vividha maNimayI mALA, kaMThasUtra-gaLAmAM rahela saMkalaka vizeSa, raiveyaka, suvaNI kaTisUtra, tilaka-lalATanuM AbharaNa, kullaka-puSpAkRti lalATa-AbharaNa vizeSa, siddhArzikA-sarSapapramANa suvarNakaNathI racita sonAnI kaMThikA, karNavAlikA-kAnanA upara bhAganuM AbhUSaNa vizeSa * x *** : - guTikA-bAhu rakSikA, haratamAlaka, harisatti, keyUra-bAhanuM AbharaNA vizeSa, valaya-kaTaka vizeSa, prAlaMba-jhuMbanaka, gaLAnuM AbharaNa vizeSa, gulIyakaAMgaLInuM AbharaNa vizeSa, valAkSa, dInAramAlikA, caMdramAlikA, sUryamAlikA, kAMcImekhalA te keDanA AbharaNa che, kalApa-kaMThanuM AbharaNa vizeSa, mekhalA kalApa, kiMkiNIkA-nAnI ghaMTikA, ranamaya jAMgha upara laTakatA saMkalaka, jene aMte nAnI ghaMTikA hoya che, uttama nUpura, kSudraghaMTikA pradhAna tulA koTika, calanamAlikA-paganuM AbharaNa vizeSa, nigaDa AkAranuM sonAnuM pagaluM AbharaNa vizeSa, jAlaka-paganuM AbharaNa vizeSa, magaramukhathI zobhatA nUpura. paMcavarSI raMjana dravya kusubhAdi, jenA vaDe raMjitapaNAthI lAla jevA lAlaraMganA, manohara vastro paheryA. te vo mahAI, nAkamAMthI nIkaLela vAyuthI uDI jAya tevA laghu, aMga AvakapaNAthI cakSahara, atizaya vaNadiyukta, ghoDAnI lALanI jema sukumAra tathA kaMIka dhavala, suvarNa maMDita AMca-cheDAvALA. AkAza sphaTika sardeza prabhAvALA vastro paheryA hatA. tuSAhima, dagarati-udakarajavatu pAMDura je dukUlavo, tenI jema sukumAla ane ramaNIya je uttarIya oDhela hatA, tathA uttama AbharaNathI bhUSita hatI. badhI RtunA sugaMdhI puNo vaDe suracita, vicitra uttama mALAne dhAraNa kare che. sugaMdhI cUrNa vaDe aMgarAgathI - deha raMjana vaDe, uttama vAsa varDa ane puSa stranA vizeSathI je virAjita che. adhika zobhA sahita, tathA uttama madhye je zreSTha dhUpa, tenA vaDe ghapita-sugaMdhI karAyela tathA zrI-devatA, teNI lokamAM zobhana vepavALI rUDha che, tethI tenI upamA karAI che. divya-zreSTha, kusuma-avikasita, mAlya-vikasita mALAo vaDe pUjAsaja, aMjali puTa karela, uMcAImAM devomAM kaMIka nyUna uMcAIvALI, caMdra jevA mukhavALI, caMdranI jevI kAMtivALI, caMdrathI adhika saumya darzanavALI, ukAnI jema udhotamAna. - - -vidhuta je ghana marIca-kiraNo, sUryanA tejathI adhikatara, sabrikAza-jenI dIpti che te tathA, zRMgAranA gRhasamAna, suMdara vezavALI tathA saMgata-ucita je gamanAdi, temAM nipuNa je saMgata upacAra kuzala, ahIM gata-gamana, hasita-hAsya, bhaNita-vacana, ceSTita-ceSTA, vilAsa-netravikAra. - x * salalita-mAdhurya sahita, saMtApa-parasparabhASaNa athavA lalita sAthe saMlApa-kahyuM che ke- kAminInA hAtha-paga gano vinyAsa ane bhU-nega-hoTha prayojita sauMdarya te lalita kahevAya che. upacArapUm. : - - - suMdara stana, jaghana, vadana, hAtha, paga, nayana e badhAM avayavonA je lAvaNyapradhAna rU5 vaDe pRhaNIya, cauvana ane vilAsa vaDe yukta. vilAsa-sthAna, Asana, gamana ane hAtha, bhU, netra kamoMthI je vizeSathI utpanna thAya te gliTane vilAsa kahe che. zirISa-zikSi nAmaka tarakusuma, navanIta-mAkhaNa, to ane mRduka sukumAraati sukumAra, tenA jevo sparza jeno che te tathA, kalikalupa-rADa, pApakarmathI bhagata, tathA ghauta-prakSAlita ane nirmAta vALI nAMkhela che raja-mala jemAMthI te tathA saumyanIraja, kAMta-kAma, piyadesaNa-subhagA, surUpa. jinezvara prati bhakita vaDe karAyela je darzanAnurAga, te tathA tenA vaDe harSita-saMjAta romAMsAdi harSa vaDe ovaIyaavataryA, utaryA. jinasakAsa-jina samIpe. * * * * * * sUtra-27 (adhuru) : tyAre caMpAnagarInA zRMgATaka, trika, catuka, cavara, caturmukha, mahApatha, pathamAM moTA janazaLada, janabhUha, janabola, janakalakala, jana-uma, janauckalikA, jana-sakripAtamAM ghaNAM loko paraspara Ama kahetA-bolatA-prajJApanA karatAprarUpaNA karatA hatA ke he devAnupiyo ! zramaNa bhagavata mahAvIra Adira tikara, svayaMsaMbuddha, paraSottama cAvatuM mokSa prAptinI IcchAvALA, pUvanipUrva vicaratA, gAmaNI gAma jatA, ahIM AvyA che . sApta thayA che : samosa che. A caMpAnagarI bahAra pUrNabhaddha caitye yathApatirUpa avagraha avagrahIne saMyama ane tapathI AtmAne bhAvita karatA vicare che. * vivecana-27 (adhura) : zRMgATaka AdimAM jyAM mahAjananA zabdAdi che Adi zRMgATaka-zIMgoDA nAmaka phaLa vizeSa AkAre sthAna arthAta trikoNa, mika-jyAM traNa rastA bhegA thAya che, catuka-jyAM cAra mArgo maLe che, satva-jyAM ghaNAM mArgo maLe che, catumukhatathAvidha devakulAdi, mahApatha-rAjamArga, paMca-mArga mAma. mahayA-mahAna, janazabdaparaspara AlApAdi rUpa * * * * * kvacit bahujanazabda evo pATha che. janabUthalokasamaha, paraspara ke padArthonAM vizeSathI varte che. e rIte badhe ja jANavuM. kayAMka "jaNavAya ane jaNalAva"pATha che. temAM jaNAvAya-lokono paraspara vastu vicAraNAno ullApa. kahyuM che ke - saMbhASaNathI AlApa thAya che, pralApa e anarthaka vacana che, kAkavA varNana ullApa che ane saMtApa e paraspara bhASaNa che. bola-avyakta varNavALo dhvani. kalakala-te ja prApta thato varNavibhAga. UrmisaMbodha, mojA. ukalikA-nAno samudAya ja saMnipAta-bIjA bIjA sthAne lokonuM ekaThAM thavuM te. pavan - kahevAnAra prakAre vastu AvA - sAmAnyathI kahe che, khAsa Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-23 139 140 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda - vizeSathI kahe che, A ja baMne artha be-padothI kahe che prajJApanA kare che ane prarUpe che. athavA AdhyAti - sAmAnyathI, bApata vizeSathI, prajJApati-vyakta paryAyi vacanathI, prarUpati-upapati vaDe. i mATM - caMpAmAM AvyA, cha patta pUrNabhadramAM, $i samasa8 - sAdhu ucita avagrahamAM. cayApatirUpa-ucita. * sUtra-27 (adhurezI) : he devAnapiyo . tathA arahaMta bhagavaMtonA nAma-gotranuM zravaNa paNa mahAphaLadAyI che, to pachI temanI sanmukha javuM, vaMdana-namana karavuM, pratikRcchA ane paryApAsanA vize to kahevuM ja zuM? eka paNa Arya-dhArmika-suvacananA zravaNathI ATalo moTo lAbha thAya, to pachI vipula athanA grahaNathI keTalo lAbha thAya ? to he devAnupiyo ! ApaNe jaIe ane zramaNa bhagavAna mahAvIrane vaMdana-namana-satkAra sanmAna karIe. kalyANa-maMgala-daivata-caitya svarUpa temanI vinayathI papAsanA karIe. je ApaNane parabhavamAM ane A bhavamAM hita-sukha ma-niHzreyasa ane AnugAmikapaNe thAya che. ema kahI ghaNAM uga-ugro , bhoga-bhogaputro... (sUma AgaLa cAlu che.]. * vivecana-27 (adhurethI) : tenAthI maha - viziSTa phaLa artha thAya che. tathArUpa - tevA prakAranA svabhAva, mahAphaLa janana svabhAva. nAma-jevuM khAsa nAma hoya, goga-guNaniSajJa nAma, savaNayAsAMbhaLavAthI. fk yT - e pUrvokta arthane vizeSa jaNAvavA mATe che. paMjA - AmaMtraNa arthamAM che athavA A zabda paripUrNa-vizeSaNa arthamAM che. | abhigamana-sAme javuM, vaMdana-stuti, namasya-praNamana, pratipacchana-zarIrAdi vArtA prazna. papAsana-sevA, A badhAMno bhAva. tathA jIva - eka paNa zAyarasa * Arya praNetApaNAcI Arya, dhampiyamsa-dharmaprayojanavathI dhArmika, tethI ja suvacana. -. vaivALo - stavIe chIe, nakaMsAmI - praNAma karIe chIe, samAre mo - satkAra karIe chIe athavA Adara-vaAdi arcana karIe. saMmANemo - ucita pratipati vaDe samAna karIe chIe. vALa - kalyANanA hetuthI abhyadaya hetu, bhagavaMta sAthe joDavuM maMgala-durita upazama hetu, daivata-daiva, caitya-ISTadeva pratimA, tenI jema caitya, paryApAsayAmaH - sevA karIe. A bhagavad vaMdanAdi ApaNane pezvama - janmAMtare, pAThAMtarathI A bhave ane parabhave. vyANa - 5thya annavat hitane mATe. suhANa - sukhane mATe, amANa * saMgatapaNAthI kSAMtipada, niHzreyasAya-mokSane mATe, ANugAmiyatAe- AnugAmikapaNAthI bhava paraMparAmAM sAnubaMdha sukhane mATe thaze - te hetuthI. IT - AsSabha deve sthApita ArakSakavaMzaja, ujApura - te ja kumArasvasthAmAM hoya, 'mA'T - RSabhadeve sthApela guruvaMzaja, bhogapugA-te ja kumArAvasthA - * sUtra-27 (adhurezI) :-. e pramANe dvipatyAvatArathI - rAjanya, kSatriya, brAhmaNa, subhaTa, yoddhA, prazAtA, mallakI, ucchavI-lecchanIpaNa, te ane bIjI paNa ghaNAM rAjA, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Ibhya, zreSThI, senApati, sArthavAha Adi [tA temanA putromAMnag] keTalAMka vaMdana nimite, keTalAMka pUjana nimite, e rIte sahakAra nimite, sanmAna nimitte, dana nimitte, kutuhala nimite, keTalAMka artha-vinizcaya hetu, na sAMbhaLelane sAMbhaLIzu, sAMbhaLelane niHzaMkita karIzuM, keTalAMka artha-hetu-kAraNa-vyAkaraNa puchIza.. * vivecana-27 (adhurethI) : A pramANe be padanA uccAraNathI zeSa pado jANavA. temAM nAnI - bhagavatanA vayasyanA vaMzaja, kyAMka "ivAku-jJAta-Oravya" pATha paNa che. ivAku-nAbheyanA vaMzaja, nAya-nAgavaMya ke jJAAtavaMzaja, kauravya-kuruvaMzaja. yAtta - sAmAnyarAja kulIna, mAhaNa-brAhmaNa, bhaDa-zUro, joha-yodho, sahAyoddhAdi. prazastA-dharmazAstrApAThaka, malakI-lecchakI rAjA vizeSa. kahevAya che ke ceTaka rAjAne aDhAra gaNarAjA hatA - navamalakI, nava lecchakI, kAzI-kozalaka e aDhAra gaNarAjAo hatA. rAjA-mAMDalika, Izvara-yuvarAja, aNimAdi aizvarya yukta, talavara-khuza thaIne rAjAe Apela paTTabaMdhathI vibhUSita, rAjasthAnIya, mADaMbika-maDaMbanA adhipati, kauTuMbika-keTalAMka kuTuMbano adhipati, Ibhya-je dravyano Dhagalo paDela hoya, to hAthI paNa na dekhAya, zreSThI-zrIdevatA adhyAsita suvarNapaTTa vibhUSita mastakavALA, senApatirAjAe niyukta karela caturaMga sainya nAyaka, sArthavAha-sArthanAyaka, vaMdana pratyayavaMdana arthe. kyAMka Avo pATha che - arthAta-jIvAdi, hetuna-tagamaka-anvaya vyatirekayukata, kANa-upapati mAga, jemake - nirupama sukha siddho hoya che, vyAkaraNabIjAnA praznonA uttararU5. * sUtra-27 (adhurethI) : keTalAMka cotaraphathI muMDa thaIne, gRhatyAga karIne aNagArita prajita thaIzuM (ema vicArI), keTalAMka pAMca aNuvata-sAta zikSaddyukta bAra bheda gRhastha dharma svIkArIzuM (ema vicArI) keTalAMka jinabhaktirAgathI, keTalAMka potAno AcAra samajIne nAna-balikama karI, kautuka-maMgala-prAyazcitta karI, gaLAmAM mALAmAM dhAraNa karI, maNi-suvarNa jaDita hAradhaMhAra-misaraka-prArlabhapralaMba-kaTisamaka-zobhAyukata AbharaNothI potAne sajAvI, uttama vastro paherI, caMdanathI lipta gAma-zarIra 8...[# cAlu che * * - * vivecana-27 (adhurethI) : vayanivaE - svagRha devatAnuM balikarma karIne tathA kautuka-maMgala-prAyazcitta karIne. temAM prAyazcitta-du:svapnAnA nivAraNa mATe avazya karaNIyapaNAthI, kautukamaSI, tilakAdi, maMgala-sarasava, dahIM, akSatAdi. uccholana-ghaNAM jaLa vaDe dhovAnI kriyA vaDe, dhauta-gAtra go] dhoIne. ahIM snAnanA prayura jaLapaNAnuM sUcanArthe vizeSaNa che. nAna sivAyanuM prayojana gata jANavuM. mastake ane mALA dhAraNa karela Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-23 146 142 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda che, jeNe te. Aviddha-parihita maNi-suvarNanA Aita - ISTa cita hAra Adi kaTIsUtra paryanta tathA bIjAM paNa sukRta-zobhana-AbharaNo. pavaravatyaparihiya-praghAnA vastro paherela. caMdaNolitagAyamarIrA-caMdana vaDe anulipta gaga [go tathA zarIra, jemanA che te... * sUtra-27 (adhurezI) : keTalAMka ghoDA upara e rIte hAthI upara, ratha upara, zilikA upara, aMdamanikA upara, keTalAMka page cAlatA, puruSarUpI vaghusthI parikSita, mahAna utkRSTa sahanAda-bhola-kalakala ravathI pakSubhita mahAsamudranA 24 bhUta samAna karatAM caMpAnagarInI vaccovaccethI nIkaLe che, nIkaLIne jyAM pUNabhadra caitya che, tyAM Ave che, AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpa, chAdi tikiyAdi atizaya jue che, joIne yAna-vAhanane sthApe che, ApIne yAna-vAhanathI utare che, utarIne jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, tyAM Ave che, pachI zramaNa bhagavata mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che. vAMda-namIne bahu nIkaTa nahIM-bahu dUra nahIM te rIte zravaNanI IcchAthI namana karatA, abhimukha thaI, vinayathI aMjalI joDIne, yuusanA kare che. * vivecana-27 : bIjI vAyanAmAM A padapaMcaka che - cAna-zakaTAdi, yugya-gola deza prasiddha jaMpAna, be hAtha pramANa - cAra khUNAvALI vedikA. mili-hAthI upara aMbADIrUpa, cili-lATa deza vizeSa, je bIjA dezamAM cili kahevAya che. pavahaNa-vegasara Adi pravahaNa, sIya-zibikA, kUTa AkAra AcchAdita jaMpAna vizeSa. saMdabhANiyacaMdamAnikA, purANamANa lAMbI jaMpAna vizeSa. pAda vihArarUpa je saMcaraNa tenA dvArA. purasavALura - vAgu-mRgabaMdhana, puruSa vAgura jevA. kyAMka thaTIOffar Maa guma pATha che. temAM varga-samAna jAtIya vRda, varga-varga vaDe thaIne vaNavarga. gubha-vRMdamAga. gubha-gubha laIne gubhAnubhI. maya - mahata, sva-[zabda joDavuM. ukRSTi-AnaMda mahAdhvani, siMhanAda, bola-varNavyakatatA vajita dhvani, lakala-vyakta vacana, te ja AvA lakSaNarUpa je sva che. tathA samudraravadhUta samAna karatA. kSobha pAmela mahA samudranA ghoSa samAna tanmayavat nagarane karatA. 1 kyAMka A cAra pada dekhAya che - pArekhA pU5 vamA - tvarita gamana janita pAda prahArathI, paNa pachADavAnA prativathI AkAzane phoDatA hoya tema, eka ja dizAmAM, eka bhagavaMtane lakSya karIne mukha jemAM te ekAbhimukha. tIrthaMkaratizeSAnujinezvaranA atizayathI, nApAvIur dvati - zakaTAdi vAhata-gAya Adine sthApe che - sthira kare che. kyAMka vipuokhetI pATha dekhAya che. temAM-vizeSathI khaMbhita-nizcala kare che. - ahIM bIjIvAyanAmAM rahela ghaNuM lakhe che - jamIna upara rAkhe che. vAhanone visarjita kare che. sayita-sayetana, alaMkAra-rAja lakSaNarUpa, tenuM visarjana kare che. kevA sacivane ? puSpa, tAMbulAdi. Adi zabdathI tevA phaLAdine levA. alaMkAra kevA ? AyudhAdi. khaga tathA chatra, cAmara, mugaTa. pAhaNa-upaniha, joDA, eka zATaka uttarIya vA kare che. zauya artha jaLasparza karyo. Acamana vaDe azucidravya dUra kare che. atyartha zucibhUta thaI. upacArathI bhagavaMtane upacare che. | darzana thatAM, mana vaDe anekatvanuM ekava karavuM te ekavIbhAva, tenuM ja karavuM te, tenA vaDe ekavIbhAva karaNathI-manathI ekAgratA. kAyika paryApAsanAne kahe che - bAhya vRtithI atyaMta nikRta, prazAMta-aMtavRttithI, upazAMta thaIne, hAtha-paga saMlIna karela che jeNe. tethI ja aMjalirUpANe, mukulAkAre hAtha karIne tathA vAcika paryApAsanAne kahe che - A pramANe A bhadaMta ! sAmAnyathI bhaTTAraka, vizeSathI avitava. tethI ja asaMdidha-zaMkAthI aviSaya. tethI ja amane A ISTa che, pratitibhagavaMtanA mukhathI paDatuM A grahaNa karela che. ahIM kyAMka 'ITa' ja dekhAya che, bIje 'pratIsita' ja dekhAya che. tethI icchita praticchita kahyuM. A artha satya che * prANine hitakara che. mAnasikamAM-te bhagavadvacanamAM citta-bhAvamana jemanuM che, te tazcita. sAmAnya upayoga apekSAe tasthita, tammaNa-dravya manane AzrIne, vizeSa upayoga. tallesa-bhagavat vacanagata zubhAbha pariNAma vizeSa, lezyA-kRSNAdi dravya janita Atma pariNAma. * * * * ahIM adhyavasAya vaDe adhyavasita tazcittavAdi bhAvayukta thaIne bhagavad vacanamAM ja adhyavasita kriyA saMpAdana viSaya jemano che, te tadagvasita, tattabevasAna * te ja bhagavad vacanamAM tIvra adhyavasAna-zravaNa vidhi kriyA prayatna vizeSarUpa jemAM che te. * * * *** tawyakra - temAM bhagavatane arpita karaNa-Indriya-zabda, rUpAdimAM zrotra-cakSu Adi, tenA vaDe arpita karaNa. tatha - bhagavad vayanano je artha, temAM upayukta, te tadarthopayuktA. tena - bhagavad vacanathI athavA te arthathI je bhAvanAvAsanA, tenA vaDe vAsita, bIjI vAsanAne upagata nahIM, te bhAvanAthI bhAvita. tethI ja aTHUT - manathI apamAditvathI. ananya manathI. zuM kahe che ? nipajavavaUTdhamAkuTRTHUT - jinavacana ke jinavedanamAM dharmAnurAgathI ta mana jemanuM che te, athavA A ekArthika che. te mana vagere sarve pado, te ekAgratAnA prakani pratipAdanArthe che. vikasita zreSTha kamaLa jevA nayana ane vadana jemanA che, temane paryApAse che. vasatimAM samavasaraNa. vaida - bhagavad avasthAnanA avagama arthe nirUpaNa kare che. arthAt bhagavad kyAM sthita che te jANe che. mAtAsu - jemAM AgaMtuko vase che. ArAmagAresu - ArAma madhyavartI gharomAM, AvezanAni - jemAM loko Ave che te luhAra, kuMbhArAdinA sthAno. Avasatha-parivrAjakanA sthAno, paNiyagRha-hATa, dukAno. paNiyasAlA-mAMDa zALA, gRha-sAmAnya zALA. - X - yAna gRhomAM, cAna zALAmAM, koThAgAra-dhAnya gRhomAM, susANa-zmazAnamAM, sunnAgAra-zunyagRhomAM Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-27 parihiMDamANe-bhramaNa karatAM, parigholemANe-gamanAgamana karatA. * sUtra-28,29 H [28] tyAre te pravRtti nivedake A vRttAMta jANatAM haTatuSTa yAvat hRdayI thaI, snAna karI yAvat alpa-mahArdha AbharamathI alaMkRta zarIrI thaI, potAnA gherathI nIkaLyo, potAnA gherathI nIkaLIne caMpAnagarInI vaccovacathI je bAhya upasthAna zALAe Avyo, badhI ja vakatavyatA pUrvavat yAvat nIkaLe che, nIkaLIne te pravRtti nivedakane sADAbAra lAkhanuM prItidAna Ape che, ApIne satkAra, sanmAna kare che, satkArI-sanmAnIne vidAya kare che. 143 [2] tyAre te bhaMbhasAraputra kUNika rAjAe balavyAvRttane AmaMtryo, AmaMtrIne ema kahyuM - o devAnupriya ! jaldIthI AbhiSeksa hastinane susajja karAvo, ghoDA-hAthI-tha-pravara yoddhAyukta cAturaMgiNI senAne taiyAra karo. subhadrA Adi rANIone bAhya upasthAnazALAmAM pratyeka-pratyekane mATe yAbhimukha jotela yAno upasthApita karo. pachI caMpAnagarIne aMdara ane bahArathI pANIthI sIMcAvo, siMcAnI sApha karAvo, lIMdhAvo, nagarInA aMdaranA mArgo-galIonI saphAI karAvo. paMcAtimaMca yukta karAvo, vividha raMgonI uMcI dhvajA-patAkAthI maMDita karAvo. nagarInI dIvAlone lipakhavo-potAvo. gozIsarasa-lAla-caMdana cAvat gaMdhavarNIbhUta karo-karAvo, karI-karAvIne A AjJA pAchI soMpo. [pachI] huM zramaNa bhagavat mahAvIranA vaMdanArthe jaIza. * vivecana-29 7 balavAuya-sainya vyApAra parAyaNa, Abhisekka-abhiSeka mATe yogya te AbhiSeksa, hastiratna-pradhAna hAthI, paDikohi-sajja karo. pADekka-pratyeka, ekaeka. jatAbhimuha-gamana abhimukha, jutAu-baLado vaDe yukta. kvacit 'yugdha' pATha che, te jaMpAnavizeSa che. gALADuM - gADAM, sabhitarabAhiriya - nagarano madhya bhAga ane nagarano bAhya bhAga. - x - Asikta-jaLa chaMTakAvIne, saMmArjita-kacaro zodhIne, upalipta-chANa AdithI kone ? zrRMgATaka-trika-catuSThAdine. A be vAkya kyAMka jovA maLatA nathI Asikta-kaMIka jaLa chaMTakAva, sikta-te sivAya, tethI ja zuci-pavitra, saMdRSTa-kacaro dUra karAvIne. racyAMtarANigalI madhye, ApaNavIyaya-hATa mArga. maMca-mALA, prekSaNadRSTA lokonA besavAnA nimitte, atimaMca-tenA upara je maMca vaDe cukta. vividha rAga vaDe ucchita-UrvIkRta, dhvaja-cakra, siMhAdi lAMchana yukta, patAkA-te sivAyanI atipatAkA vaDe arthAt patAkAnI uparivartI patAkAthI maMDita. bAkInuM nagarI varNana, caityanA varNana mAphaka jANavuM. ANattinuM paccapiNAhi-AjJA pALI mane kaho. - * sUtra-30 (adhuru) - tyAre te baLavyAvRta, koNika rAjAe Ama kahetA. haSTa-tuSTa cAvat hRdayI thaI, be hAtha joDIne, mastake Avarta karI, mastake aMjali karI Ama kahyuM uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda he svAmI ! e pramANe vinayathI AjJAvAnane svIkAre che. svIkArIne hastivyAmRtane AmaMtre che, AmaMtrIne kahyuM - o devAnupiya ! jaldIthI bhaMbhasAraputra koNika rAjAnA AbhiSeksa hastiratnane sajAvo. ghoDA-hAthI-tha-pavara yoddhAyukta cAturaMgiNI senAne sajAvo, sajAvIne A AjJA pAlana thayAnuM nivedana karo. tyArapachI te hastivyApRrta balavyAmRtanA A arthane sAMbhaLIne, vinayapUrvaka temanA AjJA vacanane svIkAre che, svIkArIne, kuzaLa AcAryanA upadezathI utpanna mati vikalpanA vikalpathI sunipuNa buddhi vaDe ula vastra-vezabhUSA dvArA zIghra sajAvyo. teno dhArmika utsava anurUpa zrRMgAra karyo, kavaca lagAvyu, kakSAne tenA vakSa:sthaLathI kasIne bAMdhyu, gaLAmAM hAra ane uttama AbhUSaNa paherAvI zobhAvyo. 144 - te hAthI adhika teja yukta thayo. salalita zreSTha kapUrathI zobhita thayo. laTakatA lAMbA skUla ane bhamarAthI aMdhakAra saEza lAgato, jhula upara vela-khUMTA bharela pachada vastra nAMkhyu. zastra tathA kavaca yukta te hAthI yuddhArtha sajjita jevo hato. chatra-dhvaja-ghaMTa-patAkA yukta, pAMca kalagI saha parimaMDita, suMdara lAgato hato. baMne tarapha be ghaMTa laTakAvyA. te hAthI vijaLI sahita kALA vAdaLa samAna lAgato hato. tpAtika parvata vat cAlato hato, unmatta ane gulaguvaMta karato, mana ane pavanano jaya karatA vegavALo, bhIma, saMgrAmika yogya, AbhiSekSya hasti ratnane sajAvyo, sajAvIne ghoDA-hAthI-tha-pravara yoddhAyukta cAturaMgiNI senA sajja karI, rAjya karIne jyAM balavyAvRtta hato tyAM Avyo, AvIne A AjJApita kArya pUrNa thayAnuM nivedana karyuM. tyArapachI te balavyAvRtte yAnazAlikane bolAvyo, bolAvIne A pramANe kahyuM - he devAnupriya ! jaldI subhadrA Adi rANIne mATe bAhya upasthAna zALAmAM pratyeka-pratyeka mATe yAtrAbhimukha joDelA vAhano upasthApita karo, karIne mArI A AjJA pAchI soMpo. * vivecana-30 (adhuru) hastivyAdhRta-mahAvata, ahIM pradezamAM kyAMka "AbhiSeksa hastiratna'' dekhAya che, te apapATha che. kemake AgaLa A pramANe kahevAyuM che - nipuNa evA AcAryazilpopadeza dAtA, tenA upadezathI je buddhi tenI je kalpanA-vikalpo, kevA prakAranA ? sunipuNa athavA nipuNa nara vaDe, ujvalanepathyathI-nirmaLaveSathI, hAMti-zIghra paripakSita-pariMgRhIta te, pAThAMtarathI ujvala nepathya vaDe, susaj-sArI rIte praguNa, dharmamAM niyukta te dhArmika, tenA vaDe saz2addha-sannAha, sajja karAyela te dhArmika sannaddha, baddha kavaca-sannAha vizeSa, te ja baddhavacika, athavA dharmitAdi zabdo ekArthaka ane sannaddhatAnA prakarSane jaNAvavAne mATe che. bhedapaNuM rUDhithI jANavuM. utpIDita-gADha karAyela, kakSA-rajju, doraDuM, vakSasichAtI upara, baddha daiveyakaDokanuM AbharaNa, uttama AbhuSaNothI zobhato, tethI traiveyabaddhabhUSaNa virAjita - Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-30 145 x * kyAMka adyatevagutta pATha che. temAM adhikAdhikena-atyartha adhika athavA ahita-zatrunA ahitI-apacyathI, tejasA-prabhAva paDe yukta te che. salalita-lAlitya yukta uttama je kapUra-kAnanuM AbharaNa, tenA vaDe zobhato. pralaMbAni avamUlAninIce laTakatA adhomukha jhumakhA, madhukara-jharatA madanI gaMdha vaDe AkRSTa bhramarothI aMghakAra karela che jene che. bIjI vAyanAmAM "viracitavarakafpUra salalita pralaMbAvacUla cAmarokara kRtAkAra" pATha che. temAM cAmaronA kRSNavarNapaNAthI cAmaranA samUha vaDe karAyela aMdhakArapaNuM artha jANavo. citrapariccheka-laghu praccheda-va vizeSa jene che te. praharaNAvaraNa-Ayudha vayathI bharela je yuddhasajja-saMgrAma guNa je che te. tathA pAThAMtarathI "dhanu-bANa-Ayudhakavaca vaDe bharela ane yuddhasajja' e pramANe jANavuM. chatra, dhvaja, ghaMTasahita. patAkA sahita paNa jovA maLe che. temAM patAkA-garuDa, siMhAdi cihnarahita, pAMca Akhelaka-cUDA vaDe parimaMDita, tethI ja abhirAma-ramya che je te. avasArita-avalaMbita, yamala-sama, yugala-be ghaMTa jemAM te. ghaMTa, praharaNa AdinI ujjavala dIti yuktatvathI vidhuta samAna ke vidhuta parigata, hAthInA dehanA kALApaNA ane moTApaNAne kAraNe meghasamAna hovAthI kAlamegha kahyuM. svAbhAvika parvata cAlatA nathI, tethI autpAtika parvatavata cAlatA, pAThAMtarathI autpAtika parvatavatuM sakhaMti-sAkSAt. * x - kayAMka "mahAmegha' samAna pATha che. mana-pavanane jitanAra vega jeno che te. kyAMka "zIghavega' pATha che. bhIma, sAMjhAmika, Ayoga-parikara jevuM che, te. pAThAMtaramAM saMnrgavAna - saMgrAma mATenuM vAdha. pAThAMtaramAM sAMgAmika ayodhya-jenI sAthe bIjo hAthI yuddha karI na zake che. * sUtra-30 (adhurethI) : tyAre te vAnaspalike balavyAkRtanA A artha-vacana AjJAne vinaya vaDe svIkArI, svIkArIne yAnazAlAmAM AvIne yAnanuM pratyuutNa karyuM. karIne yAnanI saMpamArcanA karI, karIne yAnane haTAvyA, haTAvIne, yAnane bahAra kADhayA, kADhIne yAnanA vo dUra karyA karIne yAnane samalaMkRta karyA. karIne yAnane uttama bhuSaNothI AbhUSita karyA karIne mAna-vAhana joDyA, joDIne pratodalAThI, pratodadharane sthApita karyo karIne rAjamArga pakaDAvyo. pachI balavyAvRtta pAse Avyo, AvIne balavyAvRttanI ukta AA paripUrNa thayAnI sUcanA ApI. tyArapachI te balavyApate nagazuddhikane AmaMtrIne kahyuM - o devAnapiya! jaldIthI caMpAnagarIne aMdarathI ane bahArathI pANI vaDe sIMcAvo, yAvat karIne mArI A AjJA pAchI soMpo. tyAre te nagaguptika balavyApRrtAnA arthavacana AjJAne vinayapUrvaka svIkAre che, svIkArIne caMpAnagarIne aMdara ane bahArathI sIMcAvIne yAvata karAvIne jyAM balavyavRtta che, tenI pAse Ave che, AvIne temanI AjJAnA pAlana thayAnuM nivedana kare che. 17/10] 146 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda tyArapachI te balavyavRtta, bhaMbhasAraputra koNika rAjAnA abhiSekarA hastinane susajjita thayela jue che. ghoDA, hAthI cAvatu sujaja karela jue che, subhadrA Adi rANInA pratyekanA yAna upasthApita jue che, caMpAnagarI aMdara bahArathI pAvatu gaMdhavatibhUta karAyela jue che, jene haSTa-tuSTa-AnaMdita citta ane pItiyukata manavALo cAvata hRdayI thaIne jayAM bhaMbhasAraputra koNika rAja che tyAM Ave che, AvIne be hAtha joDI yAvata kahe che - Apa devAnupiyano abhiSekaya hastina, ghoDA-hAthI-ratha-pravara yoddhAyukata cAturagaNI senA susajja thayela che, subhadrA Adi rANIonA pratyekane mATe bAhya upasthAna zALAmAM samAbhimukha joDela yAna upasthApita karAyela che, saMpAnagarI aMdara bahArathI pANI vaDe siMcita yAvatu gaMdhavartIbhUta karAyela che, to he devAnupiyA zramaNa bhagavaMta mahAvIrane vaMdanArthe padhAro. * vivecana-30 (adhurezI) : nANuM paDyuvevajIrU - gADAM AdinuM nirIkSaNa karyuM, saMyamajoI-rajarahita kare che, nIDa - zALAmAMthI bahAra kADhe che, saMva* egra sthAne laI jAya che, sUrNa pavI . tenA AcchAdana vo dUra kare che. amAre - yaMtra, cogAdi vaDe alaMkArayukta kare che. vara paMDayA DivArpha - pravara AbhUSaNathI bhUSita kare che. thAWT - baLadone, AphAlapati - hAtha vaDe tADana kare che - uttejita kare che. sUrNa pathI - mAkhI, mazakAdi nivAraNArthe niyukta vastrone dUra kare che. nAImDuM noig - vAhana vaDe yAnane joDe che. varnAkuM - DAjanaka daMDa, vyadhara - pratotradhara, zakaTakheTaka, 'mane - eka kALe, maDadaDa - niyukta, vaTTa rAha - varbhane grahaNa kare che arthAt cAnone mArgamAM sthApe che. * sUtra-31 (adhuru) : tyAre te bhaMbhasAraputra phUNika rAjA, balabhAmRtanI A ane sAMbhaLI, avadhArIne haSTa-tuSTa yAvatuM hadayI thaIne jyAM anatiLA che, tyAM Ave che. AvIne ane zALAmAM praveze che, pravezIne aneka vyAyama yogya valsana, vyAmardana, mallayuddha karavA vaDe zAMta parizrAMta thaIne zatapAka-sahamrapAka, daNiya, madaniya bRhaNIya sugaMdhI tela Adi vaDe savendriya ane gAmane prahAdanIya vyaMjana vaDe eMjita thaIne tela carmamAM patipUrNa hAtha-paga sukumAla komaLa talavALA puraSo, je nipuNa, dakSa, pratArtha, kuzaLa, medhAvI, nipuNa zihopagata, atyaMjana-parimadana-udvalana karaNa guNamAM samartha hatA, temanA vaDe asthi-mAMsavacA-romane sukhakArI evI caturvidha saMgAdhanAthI saMbodhana karAyA pachI khedaparizrama dUra thatAM aTTanarazALAthI bahAra nIkaLe che * * * * bahAra nIkaLIne jyAM nAnagRha che, tyAM Ave che, tyAM AvIne nAnagRhamAM praveze che, pravezIne motInI jAlathI ramya, vicitra maNirana jaDita talavALA abhiya nIna maMDapamAM vividha maNirana vaDe cimita khAna pITha upara Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-31 143 sukhethI bese che. zuddha-gaMdha-puNa ane zubha [cAra) jaLa vaDe tathA kalyANakarapravara nAna vidhithI snAna kare che. pachI bahuvidha seMkaDo kautuka vaDe kalyANakAvara nAna karyA pachI, ruMvATIvALA-sukumAla-gaMdhakASAyita vastrathI zarIra luchayuM ane sasa-surabhI-gozISa caMdanathI gamone lepana karyuM dUSita-sumahAI-kSyaratnathI susaMvRtta thayo, pavitra mALA paherI, vaNakavilepana karyuM. maNi suvarNanA banela hAra, arvahAra, misaraka, pAdba, palaMbamAna kaTisUtra vaDe sArI rIte zobhA karI. zaiveyaka paheryuM. AMgaLImAM aMguThI paherI, lalita AbharaNothI aMgone vibhUSita karyA. uttama kaTaka, zruTita vaDe bhuja khaMbhita karI. rAjAnI zobhA adhika thaI, mudrikAne kAraNe AMgaLIo pILI lAgatI hatI, mukha kuMDalathI udhotita lAgatuM hatuM, mugaTathI mastaka dIpatuM hatuM, hArathI vakSasthaLa suracita hatuM. lAMbu-laTakatuM-vastranuM uttarIya karyuM. vividha maNi-kanakaranayukata vimala-mahA-nipuNa zipIthI taiyAra karAyela camakataviracita-suzliSTa-viziSTa-laSTa vIravalayo paheryA. * vivecana-30 (adhuru) : magTyAtrA - vyAyAma zALA. mAvAyAma nona aneka vyAyAma nimita yogya Adi vaDe, temAM yogya-guNakArI, valsana-ulaMghavuM, vAmIna-ekabIjAnA cAMgonuM moTana, mallayuddha, karaNa-aMgabhaMga vizeSa je malazAstramAM prasiddha che. sayapAgaso vakhata je pakAvela athavA judI judI so auSadhi vaDe taiyAra karIne je pakAvela te zatapAka, e rIte sahastra pAka paNa jANavuM. sugaMdhI tela AdithI atyaMgana karyuM. Adi zabdathI ghI-kapUra-pANI Adi levA. te kevA prakAre hatuM ? pINaNijya-rasa, lohI, ghAtune samatAkArI. dappaNijagalakArI hovAthI darpaNIya. mayaNija-manmatha vardhanapaNAthI madanIya, viMTaNijabRhaNIya-mAMsane puSTa karavAthI. sarvendriya ane gAmone prahalAdanIya. bIjI vAyanAmAM krama bheda che. telacarma-telathI acaMjitane jyAM rahIne saMbodhanA karAya che te tailayama, tyAM saMbodhita karyA. papuA pafjapA pratipUrNa hAtha-pago, sukumArakomala-atyaMta komaLa, tala-taLIyA che. cheva - avasarajJa, boMtera kalA paMDito vaDe. vaLa * kAryamAM avilaMbitakArI varDa, pAkuM - prAtArtha, labdha upadeza vaDe. vasata * saMbodhana karmamAM sAdhu vaDe, mahAva - apUrva vijJAna grahaNazaktika. nipuNa-sUma, je zilA-aMgamardanAdi, tene ugata-adhigata vaDe. maMTUT= ampaMgana-madana-udvalana karaNamAM je guNavizeSanA nirmAtA. muThaTV - hADakAne sukhakArI, tenA vaDe. e rIte bAkInA pado jANavA. saMvAdaUTU - saMgAdhanA ke saMvAhanA vaDe arthAt vizrAmaNA vaDe. kheda-dinatA, parizramavyAyAma janita zarIranuM asvAthya vizeSa, tene dUra kare che. samasta-sarva, jAlavividha chidra sahitano gharano koI bhAgavizeSa, tenAthI AkuLa-vyApta ane abhirAma 148 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda ramya. pAThAMtarathI samuvara - muktAphala yukta jALa vaDe AkuLa ane ramya. vicitra maNiratnayukta kuTimatala-bhUmikA. suhA - zubhodaka, tIrthodaka vaDe athavA sukhodaka-ati uSNa nahIM tevA, gaMdhodaka-caMdanAdi sa mizra, puNodaka-puSa sa mizra, zuddhodaka-svAbhAvika jaLa. tatya kouyasata-taMtra arthAt snAna avasare, je kautuka-rakSA Adi seMkaDo vaDe. pamala-raMvATIvALA, tethI ja sukumAla, gaMdhapadhAna kASAyI-kapAya raMgI vA tathA kSita-virakSita, aMga-zarIra jenuM te. ati - uMdara Adi vaDe dUSita na karAyela, sumahAI-bahumUlya je dUSyaratna-pradhAna vA, tenA vaDe saMvRta-paNita athavA sArI rIte saMvRta-parihita. vana - pavitra, mALA-puSpadAma, varNavilepana-zobhA karanAra kuMkumAdi vilepana. jo ke varNaka zabdathI nAmakoSamAM 'caMdana' artha che. to paNa "gozISa caMdanathI analita gAma" A vizeSaNathI caMdanane kahela hovAthI ahIM vartakanI 'caMdana' vyAkhyA karI nathI. AvatuM - paheryA che maNi suvarNao * x * pinaddha-baddha, gIvAdi-veyaka, aMgalIyaka-Doka ane AMgaLInuM AbharaNa. lalitAMgaka-lalitazarIra, kRtAni- vinyasta, paheryA che, lalita AbharaNa jeNe che. athavA pinaddha-zaiveyaka, aMgulIyaka lalita aMga samAna manojJa keza-AbharaNa ane puSpAdi jenA vaDe te. varakaTakatuTika-pradhAna hasta AbharaNa, bAhAnA abhaNa vizeSa, tenA bahatvathI taMbhita thayela bhujA jenI che, te tathA adhikarUpathI sazrIka-zobhAsahita je che te. - - kyAMka "vIMTI vaDe pILI AMgaLI" evo pATha paNa che kuMDala vaDe udhotita mukha Adi spaSTa che. hArotyaya-hAra vaDe AcchAdana karAyela, sucaraIyasArI rIte karAyela ratika priItikara vakSa-chAtI jenI che te. pAlaMba-dIdha, palaMbamANajhuMbamAna-laTakatA, paDa-vastra, tenA vaDe sArI rIte karAyela utarAsaMga vALo. UTTTTTr#UTTe vividha maNi-kanaka-ratna vaDe vimala, mahArda, nipuNa zithI vaDe oviyati-parikarmita, misimisaMta-dedIpyamAna, viracita-nirmita, suzliSTa-sArI saMdhI, viziSTAni-bIjA karatAM vizeSatAvALI, laTa-manohara, Aviddha-paherelA che, vIradlaya ke zreSTha valayo jenA vaDe te. kadAya bIjA koI subhaTa hoya to te A vIrane jItI na zake ke A valaya choDAvI na zake evA te vIravalaya. * sutra-31 (adhurethI) : [te rAjAnuM bIjuM keTaluM varNana karIe ? kalAvRkSa jevo te rAjA alaMkR4vibhUSita thayA pachI jaNAto hato. koraMTapunI mALA yukta chagane dhAraNa karelo, cAra cAmarathI viMjhAtA aMgavALo, loka dvArA maMgala-jaya zabda karAto, nAnagRhathI nIkaLyo. nAnA gRhathI nIkaLIne te rAjA aneka gaNanAyaka, daMDanAyaka, rAja, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Insa, zreSThI, senApati, sArthavAha, dUta, saMdhipAla sAthe saMparivRtta thaI dhavala mahAmeghanatI jema nIkaLyo. grahaNa ane tArAgaNathI dIpatI aMtarikSa madaye rahela caMdra jevA priyadarzanavALo Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga31 149 narapati, je bAhya upasthAnazALA, jyAM abhiSekya hastirana hato, tyAM Ave che, AvIne aMjanagiri parvata sadeza gajapati upara te narapati ArUDha thayo. * vivecana-31 (adhurethI) : MAvatha greva kalAvRkSa mA, alaMkiya-mugaTa Adi vaDe, vibhUsiyavastrAdi vaDe. sakoraMTa-koraMTa nAmaka puSpa mAlyadAma-puSanI mALA jemAM che te. bIjI vAyanAmAM chatra varNana paNa jovA maLe che - "paTalamiva-meghasamUhavata, bRhatuM chAyAnA hetupaNAthI 'abhrapaTala' kahyuM. piMgala-suvarNakaMbikAthI nirmita hovAthI pILuM, ujjavala-nirmaLa, athavA ag * abhraka, pRthvIkAya pariNAma vizeSa, tenA paTalavatuM piMgala-ujjavala. avirala ghanazalAkApaNAthI sama tulya zalAkA yogathI sahirAtinimna unnata zalAkA yogathI saMmata ane caMdramaMDahsamaprabha je dIpti. fr<<{wfche. ItyAdi. temAM maMgala-mAMgalya, zatabhakti-so saMkhyA vicchitti vaDe, cheka-nipuNa zithI vaDe citrita. kiMkiNI-laghu ghaMTikA vaDe, maNihemAla-rana, suvarNanI jALa vaDe viracita-karela athavA viziSTa rati dAyakapaNAthI, parigata-pariveSTita paryanta-prAMte, cheDe. suvarNanI ghaMTikA vaDe, kevI ghaMTikA? pracalita, kiNa-kaNa avAja karatI, zruti sukha sumadhura zadavALI zobhatI hatI. sakhatara-AbharaNa vizeSayukta je zreSTha motIonI mALA, laMbaMtatipralaMbamAna, laTakatI. te AbhUSaNo. - : narendra-te ja rAjAnA vAmapramANathI-prasArita bhujAyugala mAnathI, suMdavistIrNa, parimaMDala-vRtabhAva. zIta, tapa, vAta, vRSTi, viSajanya doSo teno je vinAza karavo che. taman - aMdhakAra, ja-reNu, maLa. tenuM bahula-ghana, je paTala-vRMda, tenI dhADanI-nAza karanArI je prabhA-kAMti, tene karanAra athavA jomalathI cAMghakAranA ghanapaTalano nAza karavAmAM prabhAkara arthAt sUrya samAna tathA Rtu-kALa vizeSa, sukhasukhano hetu te vAtu sukha, ziva-nirupadrava je chAyA-Atapa nivAraNa lakSaNa tathA samanubaddha-anavacchinna, vairyamaya daMDamAM sajjita. - vajamatI vastu - zalAkA nivezana sthAnamAM nipuNa zithI vaDe cojitasaMbaMdhita, sahassa-1008 saMkhyAnI je zreSTha suvarNazalAkA vaDe nirmita che, te tathA tenA vaDe nirmala, jata saMbaMdhI succheda-zobhana pracchAdana paTa jemAM te tathA nipuNa zithI vaDe athavA je rIte nipuNa thAya che, uviyatti-parikarmita, misimisiMtadedIpyamAna je maNiratno te tathA sUramaMDalathI-AdityabiMbathI je aMdhakArano nAza karanArA che, te karA-kiraNo nIkaLe che, temAMnA je aNa, te pratikata-nirAkRta, pharI paNa pratyApatakti-prativartamAna je caMcala marIcikavacathI athavA sUryamaMDalathI vitimira karatA nIkaLatA, AgaLathI pratihA, pharI paNa prativartamAna te-te marIcikavaya-capala kiraNasamUha. * * * * * * * * - sadana - ati bhArepaNAthI eka daMDa vaDe dadhavapaNAthI pratidaDa sahita, dhAraNa karatA AtathI zobhe che. adhikRta vAcanAmAM - cAra cAmara vaDe vIjhAtA Adi spaSTa che. bIjI vAsanAmAM 15o uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda ravipaff ItyAdi che, temAM cauhicati- cAra vaDe, tAhira-tenA vaDe, tathAvidha vaka vaNita svarUpa vaDe cAmara vaDe yukta. - x - pravara je girikuhara-parvatanikuMja temAM je vicaraNa-saMcaraNa, tenA vaDe samudita-ati sTa, nirapahata-upaghAta hita je amara-aTavInI gAya vizeSa tenuM je pAchaLanuM zarIra-zarIrano pAchaLano bhAga, temAM je saMjAta-utpanna ane saMgatanavadha, tenA vaDe. mamatasiyata ItyAdi. temAM amalita-amardita, je zetakamala ati paMDarIka tathA vimala-nirmaLa, ujjavalitauddIpta je rajatagiri zikhara arthAt vaitADhyagirikUTa tathA vimala je zazikiraNa, tenI samAna che, te tathA laghatanirmala-rUpAnI jema ujjavala. * * * - - - tethI tenA vaDe pavaUTIghavana ItyAdi. temAM pavanAhata-vAyu vaDe prerita, capala-tarala, lalita-manohara, taraMgahasta-pAtaLA kalolarUpa hAya, te vaDe nAcatA hoya tema nAyatA che, te tathA vIcaya-mahAkallola, tenA vaDe prakRta-vistArane pAmyA, te A kSIrodaka-kSIra AkAra jaLa, te A pravarasAgara, tenuM ja upUra-prakRSTa pravAha, te tathA tenI jema caMcaLa je te tathA tenA vaDe mATHEY & Adi, ahIM haMsavadhU hiMsalI) vaDe je yukta evuM 'mAnasa' nAmanuM sarovara, tenuM parisara-prAMtamAM paricita-punaHpunaH karAyela AvAsa-nivAsa. vizadaveSa-dhavala AkAra, tenA vaDe kanakagiri-meru ke bIjAnA je zikhara, tenAthI saMmRta je te tathA tenA vaDe avapatitotpatita thatu nIce paDatA ane upara uThatA tvarita capala-atyaMta capaLa, javiA-zIgha vegavAna madhye ati zIgha vegagati vizeSa jenI che, te tathA tenA vaDe-haMsikA vaDe yukta, ahIM haMsikA vaDe cAmaronA dhavalavathI daMDaparivartitvathI ane capaLatAthI samAnapaNuM che. tathA TITUTI UT ItyAdi - x * vividha maNi-kanaka-ratnonA saMbaMdhI nirmaLa, mahAI, tapanIya ujjavala-raktavarNa suvarNadIpa, vicitra-vividha cikita daMDa jeno che, te tathA ciliyAliM-dIpatA ke lIna thayela vaDe. -... * narapatinA zrI samudAyane prakAzanakArI. vADhaNuggAye-pradhAna pATaNathI samudbhava. zreSTha pATaNamAM je zreSTha zikSI hoya che, tenA vaDe parikarmita hovAthI pradhAna hoya che, tethI zreSTha pATaNamAMthI banela kahyuM athavA varapaTTanAta-pradhAna AcchAdanA kozakathI uSNata-nikAzita. samRddha rAjakuLa vaDe sevita. 'nA' para ItyAdi - * * *bAkura * kALo agaru, pravara kuMdarukka-saccIDa, tarukka-silhaka, vasva-pradhAna caMdana, A badhAMno je vAsa-vAsana, temAMthI je gaMdha-saurabhya, ubhUta-udbhUta, tenA vaDe abhiyama-ramya, je che te, tathA tenA vaDe. salalita, ubho pAsaMpi-baMne bAjunA paDakhAMo. cAmaro viMjhAI rahI hatI. suhasIyalavAyavIIyaMge - sArI rIte vIMjhAtI cAmarono je je zubha ane zItala vAyu, tenA vaDe vIMjhAtu aMga jenuM che te tathA. - - - ahIMthI adhikRta vAyanA-maMgala jayasadyAloe arthAt maMgalane mATe jaya zabda karela loko vaDe Aloka-darzana jenuM che te tathA "aneka gaNanAyaka" ItyAdi pUrvavat. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-31 11 * sUga-31 (adhurethI) : tyAre te bhabhasAraputra koNika rAja AbhiSekya hastirane upara ArUDha thaIne cAlyo tyAre pahelA A aSTa maMgala tenI AgaLa kramazaH ravAnA thayA. te A pramANe - sauvastika, zrIvatsa, baMdhAvatuM, vardhamAnaka, bhadrAsana, kalaza, masya, darpaNa. tyArapachI pUrNa kaLaza, bhaMgAra, divya chatra, patAkA, cAmara tathA dazana racita rAjAnA daSTipathamAM avasthita darzanIya, havAthI pharakatI, uMcI, AkAzane sparzatI hoya tevI vijayadhvaja, AgaLa anukrame cAlI. tyArapachI vaidUryathI dedIpyamAna vimala daMDa, laTakatI koraMTa puSpanI mALA vaDe upazobhita, caMdramaMDala sadeza, samRzcita-vimala-Atama, pravara sIMhAsana, uttama maNiratananI pAdapITha hatI, tenA upara pAdukAonI joDa rAkhela hatI. te ghaNAM kiMkarUkamara- padAti vaDe gherAyela hatuM. te anukrame AgaLa cAlyuM. tyArapachI ghaNAM lAThI-kuta-cApa-grAmara-pAsa-pustaka-phalaka-pITha-vINAphUTya-haDaujne grahaNa karanArA anukrame AgaLa cAlyA. tyArapachI ghaNAM daMDI-muMDI-zikhaMDI-jaTI-pichI-hAsyakara-DamarakaracATukara-vAdara-kaMdapaka-davakara-kakucita-kriDA karo cAlyA, teo vagADatAgAtA-hasatA-nAcatA-bolatA-saMbhaLAvatA-rakSA karatAavalokana karatA ane jaya-jaya zabdano prayoga karatAM anukrame AgaLa cAlyA. - vivecana-31 (adhurethI) : UUUvanagara - jaLathI paripUrNa evo ghaDo ane bhaMgAra. divvAya chatapaDAgA-divyavahu divya-zobhana, te chatranI sAthe patAkA, te cha patAkA, sacAmaracAmara sahita, dazani-rAjAnA daSTimArgamAM, cita-vihita te darzanaracita ke darzana thatAM tidA-sukhapada, darzana-ratidAyaka, Aloka-daiSTipatha jyAM sudhI dekhAya che ati ucca vaDe je te AlokadarzanIya. vAtanohUta-utkampita vijaya sUcikA vaijayaMtIdavA, baMne paDakhe laghupatAkikAthI yukta-patAkA vizeSa ja. utkRta-UrvIkRtuM. svasvakIya arthAt rAjAnI, pAdukAyoga-pAdukAyugalathI yukta. ghaNAM je kiMkara-pratikarma, prabhune pUrve kAryanI pRcchA karanAra, karmaka-tenAthI, anya prakAre evA te puruSo. pAdAta-padAtisamUha vaDe parikSita che, te tathA vayita "dAsI-dAma-kiMkampharmakarapurapa-padAti vaDe paripti " evo pATha dekhAya che. temAM dAsI-roTI, dAsa-ceTaka, la-ikAThikA, lAkaDI. kyAMka sina evo pATha che. asi-khaga, te ja yaSTidaMDa athavA asi ane yaSTi te asiyaSTi. * x * pAzaputanuM upakaraNa athavA ghoDA AdinuM baMdhana. cApa-dhanuSa, pustaka-Aya parijJAna hetu lekhaka sthAno athavA paMDitanA upakaraNa, phalaka-saMpuTaphalaka ke kheTaka. athavA avaTaMbane ke dhuta upakaraNa ane pIThaka-Asana vizeSa. vINA, kutupa-pa tela AdinuM bhAjana, haDAdrammAdi bhAjana athavA tAMbula mATe gaphalAdi bhAjana. sihaMDI-zikhAdhArI. pichiNa-mayUradipiMchavAhI. Damarakara 15ra uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda viDavakArI, davakaparihAsakArI, cATakara-priyavAdI, kaMdarSiya-kAmapradhAna krIDAkArI. kakucita-bhAMDa athavA bhAMDaprAya, sAkiMtA-zikSaNa ApatA, sArveta-A ane A thaze, e pramANe vacano sAMbhaLatA ke zApa ApatA. khaMta-anyAyathI rakSA karatA, kvacit 'nfdhatA' pATha che. zabdane karatA ke ramADatA. Aloya-rAjAdinuM avalokana karatA. A AlAvAmAM keTalAMka pado spaSTa hovAthI kahetA nathI. kyAMka A AlAvAnI saMgraha gAthA jovA maLe che. te A - khaDjha, lAThI, kuMta, dhanuSa, cAmara, pAsA, phalaka, pustaka, vINA-kUcagrAha, tyArapachI haThAgrAha. tathA daMDI, muMDI, sihaMDI, picchI, jaDI, hAsyakriDA, davakArI, cATakArI, kaMdarpita, kakucita. gAtA, vagADatA, nAcatA, hasatA, hAsI karatA, bolatA, rava karatA, Aloka, jaya prayojatA. sUp-31 (adhurethI) : tyArapachI jAtya 108 ghoDA yathAkrame cAlyA. te ghoDAo vega, zakti, timaya vayamAM sthita hatA. harimelAnI kaLI ane mallikA jevI tenI AMkha hatI. popaTanI cAMca samAna vakra paNa uThAvIne zAnathI cAlatA hatA. teo capala, caMcaLa cAlavALA hatad. lAMghaNa-vaLana-dhAva-dhoraNa-trapadI-jayinI saMjJakaatizAyI gatithI doDatA Adi gatikrama zIkhela hatA. gaLAmAM pahelA zreSTha AbhUSaNa laTakatA hatA. mukhanA AbhUSaNa, avamUlaka, darpaNAkRti alaMkAra, aplAna, ghaNAM suMdara dekhAtA hatA. kaTibhAga cAmaradaMDathI suzobhita hatA. suMdara taruNa sevake grahela hatA. tyArapachI yathAkrame 108 hAthI cAlyA. te kaMIka mata ane uged hatA. temanA dAMta kaMIka bahAra nIkaLelA hatA. kaMIka utsaga-vizAla-dhavala dAMtavALA, suvarNa koNI praviSTha dAMtavALA hatA. suvarNa-maNi, ratana-bhUSita, uttama puruSa Arohaka vaDe yukta hatA. tyArapachI chA-dhvaja-ghaTa-patAkA-uttama toraNa-naMdighoSa-kSudra paMTikA jALa parikSita sahita, hemavata parvata upara utpanna tinizanA kASTha je varNakhacita hatA, te rathomAM lAgelA hatA. rathanA paiDAnA gherAvA upara loDhAnA ThThA caDAvelA hatA. paiDAthI dhura goLa-suMda-sudaDha hatI. temAM uttama zreNinA ghoDA joDAyelA hatA. tene kuzala-eka-nara sArathIoe grahita karelA hatA. te jamIza takazo vaDe suzobhita hatA. te kavaca, ziprANa, dhanuSa, bANa tathA bIja zo temAM rAkhela hatI. AvA yuddha sajaja 108 ratho anukrame AgaLa cAlyA. tyArapachI hAthamAM talavAra, zakti, kuMtatomara, zUla, lAThI, bhiMDimAla, dhanuSa, dhAraNa karela sainiko AgaLa cAlyA. * vivecana-31 (adharethI) : taramAvaM - taru-vega ke baLa tathA mala-dhAka, taromala-baLadhAraka, hAyana-saMvatsara varte che, jemAM te, taromallihAyana arthAtuM yauvanavALA. tethI te zreSTha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-31 ghoDAonI ema joDavuM. bIjI vAcanAmAM Avo pATha paNa che. - varamajhimAmaLa pradhAna mALAvALA, tethI ja dIptimAt. - - harimelA-vanaspati vizeSa, tenI mukulakaLI ane mallikA, tenA jevI AMkho jenI che te arthAt zveta AMkhavALA. 153 caMcucciya-caMcurita, kuTilagamana athavA caMcu-popaTanI cAMcanI jema vakra, ucita-uccatA karaNa athavA pagane uMco karavo te. lalita-vilAsavat gati ane pulita-gati vizeSa prasiddha ja evA prakAranA cala-asthira, capaLapaNAthI caMcala arthAt atI caTula gati jemanI che te. baMdhAvaLa, ItyAdi, laMghana-khADA Adine oLaMgavA, valgata-uMce kudavuM, dhAvana-zIghra ane Rju gamana. dhoraNa-gati cAturya, tripadI-bhUmi upara traNa padano nyAsa, jayinI-gamana pachI jayavatI ke javinIvegavALI, zikSitA-abhyastA gati. nanaMtanAmana Adi - 4 - lalaMti-dolAyamAna thatA, lAmaMti-ramya, galalAtAnikaMTha vaDe Ata, vabhUSaNa. Adi mumaM410 - 4 - mukhabhAMDaka-mukhanuM AbharaNa. avayUlA-laTakatA evA gucchA, sthAsakA-Ardazaka AkAravALA tathA milANa-paNi athavA amlAna-amalina, camarIkhaMDa-cAmara daMDa vaDe parimaMDita kamara jenI che te. tathA uttama taruNa kiMkara vaDe parigRhita. have adhikRt vAcanAne anusarIe chIe - thAsanALAmara ItyAdi. svAsaka, ahilANa-mukhasaMyamana, cokaThu tenAthI yukta. bAkI pUrvavat jANavuM. mi - ISat, kaMIka. va Mza - utsaMga vat utsaMga arthAt pRSThadeza, temAM kaMIka vizALatA, te je yauvana AraMbhavartItvathI tathA te dhavala dAMtavALA. kAMcanakozI-sonAnI khola, dAMtamAM khosela hatI. kyAMka pATha che - "varapurisArohagasusaMpauttANa''. temAM Arohakahastipaka, mahAvata. dhvajA ane patAkA, temAM dhvajA-garuDAdi yukta, tenAthI bIjI tepatAkA. sanaMdi ghosANa-naMdI te bAra vAdhono nirdoSa. te A pramANe - bhaMbhA, makuMda, mardala, kaDaba, jhallarI, huDukka, kaMsAla, kAhala, talimA, vaMza, zaMkha, praNava e bAra che. siikhaNI-kSudra ghaMTikA vaDe sahita, tenI vaDe je jAla-jAlaka, te AbharaNa vizeSa, tenA vaDe parikSita-parikarita je, te tathA temAM phremavafcatta ItyAdi - x - haimavata-himavat giri saMbhave che, citra-vividha, Tainiza-tiniza nAmaka vRkSa saMbaMdhI kanaka-suvarNakhacita niyukta dAruka kASTha jemAM te zALAvamamuya temAM kAlAyasa-loDhuM vizeSa, tenA vaDe sArI rIte karela nemacakra gaMDadhArAnuM jemAM karma-baMdhanakriyA te. susiliTTa-sArI rIte zliSTa, vRttamaMDalaati maMDala dhUri jemAM che te tathA susaMviddha-sadvaidhAni karAyela, cakra-sthAMga, maMDalavRtta dhUrI jemAM che te. AkIrNa-jAtivaMta, zreSTha azvothI susaMprayukta. kuzalanaravijJapuruSo, te chekasArathI-kuzala sArathI. - 4 - 4 - phrema nAnAvavA ItyAdi - x - hemajAla-suvarNanuM AbharaNa vizeSa, gavAkSajAlajALa yukta gavAkSa, kiMkiNI-laghu ghaMTikA, ghaMTA-moTA ghaMTA. je jAla-samUha, te tathA hemajAlAdi vaDe parikarita. temAM ghIsato--- batrIza toNa-mAka vaDe parimaMDita je. uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda kyAMka vRttImatorArimaMDita pATha che. batrIza vibhAga je toraNa, tenA vaDe parimaMDita, te. vayairavartasakeH - zekharaka ke zirastrANathI je che te. mAvatara550 cApazaraiH arthAt dhanuUANa sahita je praharaNo-khaDgAdi AvaraNa-sphurakAdi, temAM bhati-mRta, tethI ja yuddhasajja hatA te. kSikSattiSkRtatomara 0 ItyAdi - x - temAM asi-khaDga Adi prasiddha che. vizeSa e ke - zakti-trizULa, zUla-eka zULa, laula-lakuTa, bhiMDimAla-rUDhithI jANavuM, te asi Adine pANIhAthamAM jene che, te tathA, tenAthI sajja-yuddhane mATe. pAyattANiya-pAdAtAnIka padAtikaTaka. bIjI vAcanAmAM Ama kahe che 154 - sannaddha baddhavamniyakavayaM - temAM candva - kaza vaDe bAMdhavAthI, varmita-vargIkRta, zarIranA rakSaNanA hetuthI zarIramAM niyojanathI vaya-aMgarakSaka jenA vaDe che te. - 4 - 4 - utpIDita-Aropela pratyaMcA ane zarAsana paTTikA-dhanuryaSTi athavA utpIDitAbAhumAM baddha zarAsana paTTikA-dhavudaMDa AkarSaNamAM, bAhunI rakSArthe carma jenA vaDe te. pinaddha-parihita, traiveyaka-DokanuM AbharaNa, sArI rIte mastakamAM bAMdhela. viA paTTa - vIratA sUcaka netrAdi vastramaya paTTa. diyA pyArA - gRhIta Ayudha-khaDga Adi praharaNa jenA vaDe te athavA Ayudha-akSapta ane praharaNa te kSeSya vizeSa. * sUtra-31 (adhurethI) : tyAre te pUNika rAjAnuM vakSasthaLa hAro vaDe suzobhita hatuM, kuMDalathI udhotIta vadana hatuM, mastaka mugaTathI dIpta hatuM, te nahi, narapati, narendra, navRSabha, manuSyarAja vRSabha samAna, atyadhika rAja tejalakSmIthI dIpatA, hAthInA skaMdhe ArUDha thaI koTapuSpanI mALAthI yukta chatrane dhAraNa karatA, zreSTha zveta cAmara vaDe vIMjhAtA-vAtA, vaizramaNa samAna te narapati, amarapatI-Indra sardeza Rddhi, vistRta kirtI, ghoDA-hAthI-tha-zreSTha yoddhA sahita cAturaMgiNI senA vaDe samyak anugamana karAto je pUrNabhadra caitya hatuM, tyAM javA nIkaLyo. tyAre te bhaMbhasAraputra rUNika rAjA AgaLa mahAn azvo-azvadhara, baMne paDakhe hAthIhAthIdhara. pAchaLa rathano samudAya hato. * vivecana-31 (adhurethI) : have adhikRt vAcanAne AzrIne kahe che - tyAre te kUNika rAjA ItyAdi, "mahAnaazvo" paryanta sugama ane vyAkhyAta prAyaH che. vizeSa e ke - javAne nIkaLyo. - - narasIha-zUratvathI, narapatI-svAmIpaNAthI, narendra-parama aizvarya yogathI, naravAbha-aMgIkRt kAryabhAra nirvAhakavathI. manujarAjA-nRpatIonA, vRSabha-nAyaka arthAt cakravartI, takalpa-tenI samAna, uttarabharatAddhanA sAdhavA-jItavAne pravRtta hovAthI. vaizramaNa ceva-cakSarAjA samAna, naravarDa amarava A narapati kevaLa amarapati sardeza Rddhi vaDe prathita kIrti - vizrutayazavALA. je dizAmAM pUrNabhadra caitya che, te ja dizAmAM prAstivAn-javAne mATe pravRtta thayA. mAr - gamana mATe, gamanArthe nIkaLyA. mahAzvA-moTA ghoDAo. Asadhara-azvadhAraka puruSo, pAThAMtarathI Amavara Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga31 155 156 uvavAI upAMgara-saTIka anuvAda piya-manojJa-maNAma-manobhirAma-hRdayagamanIya vANI vaDe jaya-vijaya-maMgalAdi seMkaDo zabdothI anavarata abhinaMdatA, abhidvatA A pramANe kahe che - he naMda ! tamAro ya thAo, he bhadra ! tamAro jaya thAo, ApanuM kalyANa thAo, na jItelAne jIto. jItelane pALo, jItelA madhye raho. - vivecana-3ra : kevA zo ? azvavara-azvo madhya pradhAna, nAT - hAthI, nAgadhara-hAthI dhAraka puraSo. rahasaMgeli-ratha samudAya. * sUga-31 (adhurethI) : tyAre te bhabhasArapatra kuNika saja caMpAnagarInI vaccovacca thaI nIkaLyo. tenI AgaLa jaLa bharela bhaMgAra, gRhita tAlavRtta, uMcu karela zaita chatra, DhoLAtA evA cAmara cAlatA hatA. te sarvaRddhithI, savayutithI, sabalathI, sarva samudayathI, sarva AdarathI, sarva vibhUtithI, sarva vibhUpAthI, sarva saMbhamarI, sava puSa-gaMdha-mALAalaMkArathI, sarva guTita zabdanA saMnipAtathI, mahAddhi, mahAti, mahAbala, madhya samudaya, mahAnuM zreSTha qmAM ekasAthe vagADAtA hatA te zaMkha, praNava, paTaha, bherI, jhallarI, kharamuhI, huDukka, mukhamurava, mRdaMga, duMdubhinA nirdoSanA nodita rad-Mni thaI rahyo hato. * vivecana-31 (adharethI) : tyAre te koNika ItyAdi sugama che. vizeSa e ke - "te nIkaLe che", e saMbaMdha joDavo. abhyaata-abhimukha udgata-utpATita zRMgAra tathA pragRhIta tAlavRtavIMjhaNAne laIne, udbhUita zetachatra-sapheda chaba uMcu rAkhIne. pravIjitA vAlavyaMjanikAcAmaro viMjhAtA. saM-samasta, Rddhi-AbharaNAdi rUpa lakSmI, A pramANe bIjA pado paNa jANavA. vizeSa A - kuttA - saMyogathI parasparocita padArthonA, vatta - sainya, samuha - parivArAdi samudAyathI, Adara-prayatnathI, vibhUti vaDe, vibhUSA-ucita vezabhUSA Adi karavAthI. saMbhama-bhaktinI utsukatAthI, kyAMka A cAra pada vadhAre dekhAya che - pArpha - kuMbhakArAdi zreNi vaDe, nAya - nagara kaTakAdi pradhAna vaDe, tAtAyara - tALI ApIne, prephAkArI athavA daMDAzika vaDe. sablorohahiM - sarva avarodha vaDe, samasta aMtaHpura vaDe, sarva puSa-gaMdha-mALA-alaMkAra vaDe. pupa-agrathita, vAsa-gaMdha, mArAprayita, A ja alaMkAra athavA mugaTa Adi. kyAMka "sarve puSpagaMdha-mALA-alaMkAra-vibhuSA vaDe" evo pATha paNa che. sarve turyono je zabda-vani ane teno saMgata je ninAda-pratizabda che. tathA te pUrvokta adbhayAdi padArthonA sarvapaNA chatAM tenuM mahatpaNuM kahela nathI, tethI kahe che - mahAnuM RddhithI ahIM yukta zabda badhAM sAthe joDavo. A rIte bIjA pado paNa jANavA. mahatuM-brahanuM zreSTha turya-vAghonA camakasamaka-yugapad, sAthe je pravAdita-ivanita, tathA zaMkha, praNava-bhAMDaNDaha-Dhola, paTaha-paNavathI viparIta, bherI-moTuM kAhala. huDukka, murajamahAmadala, mRdaMga-maIla, daMbhI-mahADhakkA A badhAMno je nirdoSa-nAditarUpa sva, temAM nighoSa-mahAdhvani, nAdita-zabdAnusArI nAda. * sUra-32 - tyAre te kaNika rAjA caMpAnagarInI vaccovaccethI nIkaLatA, ghaNAM dhanA, kAmAtha, bhogA, kibhiSika, kAroTika, lAbhArthI, karabAdhita, ifkhaka, cakIka, lAMgalika, mukha mAMgalika, vardhamAna, puSyamAnava, khaMDigaNa tevI ISTa-kAMta asthafsthA - dravyArthI, kAmArthI-manojJa zabda-rUpano arthI, bhogArthI-manojJA gaMdha-rasa-parzano arthI, lAbhArthI-bhojana mAgAdi prAptino arthI, kibiSikaparavipakapaNAthI pApavyavahArI bhAMDAdi, kAroTika-kApAlika athavA tAMbUla sthagika vAhaka, kAravAhikakara pIDita athavA nRpAbhAvyavAhI. zAMkhikA-hAthamAM caMdana garbha zaMkha rAkhelA athavA mAMgAkArI zaMkhavAdaka, cakrika-cakra prakaraNavALA athavA kuMbhakAra, tailika Adi, nAMgalika-gaLAmAM laTakatuM sonAnuM haLa AkAre dhAraNa karanAra bhaTTa vizeSa ke kheDUta. muhamaMgaliya-jenA mukhamAM maMgaLa che te, cATukArI. vaddhamANa-skaMdha upara rAkhela paraSa, paramANava-pUrNa mAnava mAgadhA. khaMDikagaNa-chatra samudAya. tAhivivakSita vaDe. have vivAitatvane kahe che - ikrAhiM-IcchavA yogya che ITa atha vAMchita. prayojana vaza kyAreka ITa paNa kAMta hoya ke akAMta paNa hoya, tethI kahe che - kAMtazabdo vaDe kamanIya, piya-piyArtha, manojJa-je manathI suMdarapaNe jaNAya che te ati bhAvathI suMdara, maNAma-manathI je pharI pharI game che kemake suMdarapaNuM che tethI. maNAbhirAmamanathI vidhipUrvaka bahu kALa paryanta ramya lAge che te manobhirAma. tenA vaDe. bIjI vAcanAmAM prAyaHvANInA vizeSaNarUpe jovA maLe che te urAla-udAra, zabdathI ane arthacI. kalANa-kalyANa, zubhArya prAptisUcaka. siva-upadravarahita arthAt zabdArtha dUSaNarahita ghaNa-dhanya, dhanaprAptika, maMgala-anartha pratighAta sAdhI vANI vaDe, sazrIka-zobhAyukta, hicayaNamaNijja-hRdayagamanIya, sabodhA. hicayapalhAcaNijja-hadaya prahalAdanIya, hRdayagata kopa-zoka graMthInI nAzakArI. mita-parimita akSaravALI, madhukomaLa zabdavALI, gaMbhIra-mahA dhvani, grAhikA-zrotAne dUravadhArya arthane grahaNa karAvanArI. mAhiM . jemAM so aryo hoya che te. athavA arthathI ghaNAM kuLapaNAthI yukata, tAhiM - capunarakta evI, vagUnavANI vaDe. A vANI vizeSaNo IsTa Adi prAyaH kArthika che. jayavijayamaMgalasaehiM-jaya, vijaya ItyAdi maMgala abhidhAyaka so vacano vaDe. anavasva-niraMtara, abhinaMdad-abhinaMdana ApatA, rAjAnI samRddhi anaMta thAya tema kahetA. abhimuhaMtA-rAjAne abhikhavatA. jaya jaya naMdA! ahIM jaya jaya e saMbhamamAM dvivacana che. naMdati-samRddha thAya che. 'naMda' e AmaMtraNa vayana che. jagagidabhuvana samRddhikAraka. bhadra-lyANavAnuM ke kalyANakArI. zeSa vyakta che - 4 - * sUtra-32 (adhurethI) :devomAM Indra samAna, asuromAM camaravata, nAgakumAromAM dharaNavata, tArAmAM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-32 caMdravat, manuSyomAM bharatavat ghaNAM varSo, aneka zata varSo, aneka sahasa varSo, aneka lAkha varSo, anaghasamagra, haSTa-tuSTa, paramAyunuM pAlana karo. ISTajanathI saMpavRitta rahI caMpAnagarInuM tathA bIjAM ghaNAM gAma, nagara, Akara, kheDa, kaTi, maDaMba, droNamukha, pATaNa, Azrama, nigama, saMvAha, saMnivezonuM Adhipatya, pauropatya, svAmitva, bhatRtva, mahattaskatva, AjJA-aizvarya-senApatya karatA, pAlana karatA, mahatA ahita-nRtya-gIta-vAjiMtra-taMtrI-tAla-truTita-dhana mRdaMga-duMdubhi Adi vAjiMtranA zabdothI vipula bhogopabhoga bhogavatA vicaro ema kahIne jaya-jaya zabda kare che. 157 * vivecana-32 (adhurethI) : Indra jevo ItyAdi vAyanA vyakta che. vizeSa e ke - aLada - nirdoSa, samagra-samagra parivAra. hatu-atI tuSTa, paramAuM pAlacAhi-te kALanI apekSAe je utkRSTa Ayu te paramANu. gAma-janapadane AzrIne. Aka-lavaNa Adi utpatti bhUmi, nagara-jyAM kara vidhamAna nathI te. kheTa-dhULIyo prAkAra, karbaTa-kunagara, maDaMbanajIkamAM niveza na hoya te. droNamukha-jaLamArga, sthaLamArgayukta. pattana-jaLamArga ke sthaLamArgayukta, bIjA kahe che pana-ratnabhUmi. Azrama-tApasa Adi AvAsa. saMvAhaparvatanA nitaMbAdi durga sthAna. sanniveza-ghoSa vagere [paDAva]. - A badhAnuM Adhipatya - tene Azare rahela lokothI adhikapaNe tenuM avasthAyitva. pauropatya-agresarapaNuM. bhatRtva-poSakapaNuM. svAmitva-svasvAmi saMbaMdha mAtra. mahattaratva-tene Azrita jananI apekSAnI mahattamapaNuM. AjJezvara-AjJApradhAna je senApati-sainya nAyaka, teno bhAva ke karma. kAremANe-bIjA pAse karAvato. pAlemANe-svayaMja pAlana karato. mAnavRIiya Adi. ahIM mahat va vaDe eTaluM joDavuM. pravruti - AkhyAnaka pratibaddha ke ahata arthAt avyavacchinna athavA Ahata-AsphAlita. je nATya-nATaka. temAM je gIta-geya, vAdita-vAgha, tathA taMtrI-vINA, talatAla-hAtha aDAvAno rava athavA tala-hAtha, tAla-kazikA. tuDiyatti-zeSa sUrya, dhanamRdaMga-megha dhvanirmadula. paTupravAdita-dakSapuruSa vaDe AsphAlita, A badhAMno je rava-dhvani, * sUtra-32 (adhurethI) : tyArapachI te bhaMbhasAraputra kUNika rAjA hajAro nayana-mAlA vaDe jovAtojovAto, hajAro hRdayamALA vaDe abhinaMdAto-abhinaMdAto, hajAro manorathamALA vaDe sAMnidhya IcchAto-IcchAto, hajAro vacanamAlA vaDe abhistavAtoabhistavAto, kAMti-saubhAgya guNo vaDe prArthanA karAto-karAto, ghaNAM hajAro nara-nArIonI hajAro aMjali mAlAone potAnA jamaNA hAtha vaDe svIkAratosvIkArato, atyaMta komaLa vANIthI kuzaLa vArtA pUchAto, hajAro bhavanonI paMktione ullaMghato-ullaMghato caMpA nagarInI vaccovaccathI nIkaLyo. * nIkaLIne jyAM pUrNabhadra caitya hatuM tyAM Avyo. AvIne zramaNa bhagavaMta uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mahAvIranI kaMIka samIpe tIrthaMkaranA chatra Adi atizaya jue che, joIne AbhiSaya hasti ratnane ubho rAkhyo, rAkhIne AbhiSeksa hastiratnathI nIce utaryo. utarIne pAMca rAja-cihno--khaDga, chatra, mugaTa, upAnaha, cAmarane dUra karyA. pachI jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, tyAM Ave che. 154 tyArapachI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane pAMca prakAranA abhigamathI sanmukha jAya che. te A pramANe -1- sacitta dravyono tyAga, 2- asita dravyono atyAga, 3- eka zATika uttarAsaMga karaNa, 4- jotAMnI sAthe ja aMjali joDavI, 5- manathI ekatra bhAvakaraNa vaDe. zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata AdakSiNa-pradakSiNA karI, karIne vaMdana-namana kare che. vaMdana-namana karIne traNa prakAranI pathupAsanAthI pAse che. te A pramANe kAyikI, vAcikI, mAnasikI, kAyA vaDe agra hAtha-paga saMkocIne, zravaNanI IcchA karatA, namana karatA, abhimukha vinayathI aMjali joDI paryupAse che. vAcA vaDe jyAre jyAre bhagavan bolatA hatA. tyAre-bhagavan ! te emaja che, bhagavan ! te temaja che, atitha che, asaMdigdha che, Icchita che, praticchita che, Icchita-praticchita che. bhagavan ! tame kaho cho temaja te che, e rIte anukULa vacana bolato hato. mAnasika vaDe mahA saMvega janita tIvadhanuirAgarata thaI seve che. * vivecana-32 (adhurethI) : - nayanamAlA zreNimAM rahela lokonI netra paMkti vaya mAnAsadamaMdi mivijJamALe - hajAro lokonA mana vaDe samRddhine pAmIne jaya jIva-naMda ItyAdi paryAlocana vaDe abhinaMdana karAtA. kannanamALa unnatine karatA ke pAmatA. maNoharamAlA sahastehiM vicchi5mANe - "AmanA vAsamAM vasIe'' ItyAdi lokonA vikalpo vaDe vizeSathI sparza karato - X - kaMtisobhaggaguNehiMpatthijyamANe-kAMti Adi guNa ane hetuthI prArthanA karAto-bhartA ke svAmIpaNe loko vaDe abhilASa karAto. maMjumaMjuNAghoseNa paDipucchamANa-ati komaLa svara vaDe namIne svarUpAdi vRttAMta pUchAto. pAThAMtaramAM pazcivumALa pATha che arthAt apracalAyamAna, jAgRta karAto - 4 -. samajhamALa - atikramAn ullaMghana karAto. bIjI vAcanAmAM 'taMtrI-tala-tAla-truTita-gIta-vAdhanA rava-dhvani vaDe "te vyakta che. kevA prakArano rava ? - madhura. tethI ja manahara tathA jaya zabda udghoSa viSayathI maMjumaMjula ghoSa vaDe. jaya zabdano udghoSa, vizada-spaSTa jemAM che te tathA tenA vaDe. maMjumaMjunA-komaLa ghoSa-dhvani vaDe. - x - navanirivivALuragirivara ItyAdi. temAM kaMdara-parvatanI darI, vivastuharaguphA ke parvatanuM aMtara, girivara-pradhAna parvata, prAsAda-sAta mALano Adi, urdhvadhanabhavana-uMcA avirala gRha, devakula, zrRMgATaka-trika-catuSka-catvara pUrvavat. AsamapuSpajAti pradhAna vanakhaMDa, udhAna-puSpAdi yukta vRkSavALA, kAnana-nagarathI dUravartI, sabhA-AsthAyikA, prapA-jaladAnanuM sthAna, A badhAMno je pradeza-dezarUpa bhAga te. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUma-32 159 160 uvavAI upAMgasUrasaTIka anuvAda temAM pradeza-laghutara bhAga, deza-mahattara bhAga. sad * x* pratizada lAkha saMkula karato kRNika nIkaLe che. [e saMbaMdha joDavo. haNahaNatA ghoDA, gulabula karatA hAthI, ghaNaghaNa zabada karatA stho lokonA mahA kalakala va vaDe AkAzane pUratA athavA pradeza-deza bhAgone pUrita karatA. mukavara vasuH - sugaMdhI zreSTha puSponA cUrNonA baMddha - uMce gayela je vAsareNuvAsaka raja, tenA vaDe je kapila, tathA nakha - AkAzane karatA. kALo agara, kaMdaraka, turkanA dhUpathI uvekhatA jIvalokava vAsayukta karatA. bAkI pUrvavatuM. sarvatra zrubhita cakavAla-janamaMDala jemAM nirgamanamAM che te, e rIte te nIkaLe che tathA para navAnavuM ItyAdi * x * pracura jana athavA paurajana ane bAlavRddho je pramudita thaI tvarita doDatA-jaldI jatAM, temanA ati vyAkuLa je bola-zabdo ghaNAM che, te tathA evA prakAranA AkAzane kare che. dhe adhikRta vAcanAne AzrIne kahe che - adUrasAmaMta thatu anikaTa Asane, ucita dezamAM. haveI-sthira kare che. avaha-parityAga karIne. rAyakakuhanRpanA cihno. uphesa-mugaTa, vAla vIyaNiyacAmara, sayitANa davANa viusaraNayAropuSpAdi sacetana dravyanA tyAgathI. - x - vastra, AbharaNAdi acita dravyano tyAga na karIne. cakhuphAsa-bhagavad upara daiSTi paDatAM. bIjI vAyanAmAM hAvIrUpa je skaMdhapudgala saMcaya tenI je sthApanA. traNa vakhata mAthavi - dakSiNa pArvethI AraMbhIne pradakSiNA-dakSiNa pArzavartI je te AdakSiNapradakSiNA kare che. dakSiNa bAjuthI traNa vakhata bhramaNa kare che. vaMdana kare che Adi pUrvavatuM. * sUtra-33 : tyArapachI te subhadrA Adi rANIo aMtaHpuramAM aMdara nAna yAvatuM prAyazcitta karI, savaliMkArathI vibhUSita thaI, ghaNI kuvA, cilAtI, vAmaNI, vaDabhI, babarI, bakuzI, yunAnI, hRti, IsinikI, cArakiniki, vakuzikA, siMhAli, damIli, ArabI, pulaMdi, pakavaNI, bahalI, muraMDI, zabharikA, pArasI - [athati te-te dezAdinI je potapotAnI vezabhUSAthI sajijad hatI, je ciMtita ke abhilarpita bhAvane saMkti ke ceA mAtrathI samajI levAmAM vijJa hatI. pota-potAnA dezAnusAra jeNe vaAdi dhAraNa karelA evI dAsIonA samUhathI gherAyelI, varSagharankaMcukI tathA aMtaH puranA prAmANika rakSAdhikArI vaDe gherAyelI bahAra nIkaLI. tyArapachI jyAM pratyekanA cAna hatA tyAM gaI, jaIne pratyeka-pratyekanA camAbhimukha joDAyela yAnamAM besI, besIne nijaka-parivAra sAthe saMparIvarIne caMpAnagarInI vaccovaccethI nIkaLI, nIkaLIne pUrNabhadra caitye AvI, AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpe cha>> Adi tirthaMkaranA atizayane myA, joine pratyeka-pratyeke potAnA yAnane rokyA, rokIne kAnamAMthI nIce utarI, utarIne ghaNI kunza yAvatu dAsIthI parivRtta thaIne zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse AvI. AvIne bhagavaMtane pAMca prakAranA abhigamathI sanmukha gaI. te A pramANe - sacita dravyono tyAga, acitta dravyono tyAga yAvatuM mananuM ekamIbhAvakaraNa. pachI zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che. taMdana-namaskAra kare che. vAMdI-namIne ubhI rahI kozikarAjAne AgaLa karIne, potAnA parijano sahita bhagavat sanmukha vinaya pUrvaka hAtha joDIne paryApAsanA karavA lAgI. * vivecana-33 : subhadrA Adi, dhAriNI ane subhadrA e nAmAMtara saMbhave che, tethI ahIM nirdeza che, kyAMka dhAriNI Adi paNa jovA maLe che. saMta - madhye, aMtaHpuranI. bIjI vAcanAmAM badhuM sugama ja che. vizeSa e ke - dvAdumusIvathathavatamAApusamAnarva ItyAdi - X * vyAhatasubhaga te sauvastika-svastivAdaka, tevA vaivAmAna - abhimAna karelA, pUSyamAnava-mAgadha, temanA je jaya-vijaya ItyAdi seMkaDo maMgala, tenI tathA FUAthathAvara HisA - kapAka arthAtu mastakanA vALa bAMghela kalpajJa vaDe, cheka , nipaNa vaDe, AcArya-aMtaHpurocita zithI vaDe racita. zirAMsi-upacAraNI zirojabaMdhana jemAM che te. madhya dharaLa murtAi - mahatI gaMdha ghANane choDatA. - have adhikRta vAcanA - punA - kulpikA celA-geTikA athavA anAryadezotpA. vAmaNI-atyaMta TuMkA dehavALI, ThIMgaNI athavA dUstrota hRdaya-koSThavALI, vaDabhi-vaTakibhA, vaka adhokAyA. barbarI-barbara nAmaka anAryadizoug, A pramANe bIjA soLe pada jANavA. nAnAdesIhiM-vividha janapadamAM janmela, videzaparimaMDiyavidezanA parimaMDita jenA vaDe che te. vAcanAMtaramAM videzaparipiDita zabda che. temAM videzamAM paripiDita-maLelI. friftiyapasthira vithaTT * iMgita arthAta ceSTita vaDe ciMtita ane prArthita vastune jANe che. pAThAMtarathI * x * iMgita ciMtita prArthita, manogata-manamAM vartatA ane vayanAdi vaDe na kahevAyelane jANe che, svedaza nepathyavatuM gRhIta veza jenA che te. tathA ceTikA, cakavAla, varSadhara-vaddhitaka, tenA sivAyanA te kaMcukI, mahattara-aMtaHpurarakSaka, temanuM je vRda, tenA vaDe parivRta che te nijakaparivAranI sAthe saMparivRtA 3i - urvasthita ja, * sUjha-34 (Adhuru) : tyArapachI zramaNa bhagavaMta mahAvIre bhaMbhasAraputra phUNika rAjAne, subhadrA Adi rANIone, te mahAmoTI pArSadAne-RSiparSadA, munidA, yatipArSadA, devapaSadA, anekazata, aneka zatavRMda, aneka zatavRMda parivAra [upasthita hato - temAM odhabhalI, atibhalI, mahAbalI, aparimita bala-vIrya-teja-mahetAkAMtiyukata, zArada-navanita-madhura-gabhIra-rkoca-nighoMpaduMdubhivayukata uramAM vistaratI, kaMThamAM avasthita thatI, mastakamAM parivyApta thatI, suvikRta akSaro sAthe, apaSTa uccAraNa varjita, sAkSara sakriAtika, pUrNatA yukta, Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-34 161 162 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda savabhASAnugAmI, eka yojana sudhI pahoMcADanAra svaramAM, ardhamAgadhI bhASAmAM bolatA rahate dharmane kahyo. * vivecana-34 (adha) : tIre jaiphamAniyA - te mahA-atimahati, guruka madhya atigurukA. gfsariNA - jue che te RSi, te ja pasviAra te RSipariSada-atizayajJAnI sAdhune. dharma kahe che te joDavuM. muLa - maunavALA sAdhune-vAniyamana karela sAdhune. gata - cAstri prati prayatna kare che te, cAtrimAM udhata sAdhuone. kamaLA savaMtA - aneka zata pramANa chaMdo jenA che te. mAnavavaMtapariyAtA - aneka zata pramANa je vRMdo, te parivAra jano che te. kevo ? mAvata - avyavacchinnabala, saMvata - atizaya bala, mana : prazasta baLa, mauffmayAna Adi. aparimita-anaMta je bala Adi, tenA vaDe yukta je che. temAM bala-zArIrika, prANa. vIrya-jIvathI utpanna, teja-dIpti, mAhAbhyamahAnubhAvatA, kAMti-kAmyatA. sAyanavasthaUT0 zArada-zaraskAlina, je navo che, svanita-meghavanita, tenI jema madhura ane gaMbhIra tathA UMcanA nighoSavatu dubhivatuM svara jeno che te. kevA svarUpanA dharmane kahe che - surefvasthA - hRdayamAM vistRtapaNe hRdayamAM vistIrNatvathI. kaMThamAM avasthita * x - sire samAINAe - mastakamAM saMkIrNatA - x * agaslAe-suvibhakata akSaratAthI, amakhkhaNAe-totaDApaNa Adi vinA, suvyakta akSara saMnipAta-varNasaMyoga jemAM che te. puNarattAo-svara kalA vaDe pUNa, raktAgeyarANa anurakatA je che te tathA. kvacit be vizeSaNa che. chUTavizadA-atyaMta vyakta akSaravALA athavA skUTaviSayavALA-phUTa arcavALA, madhukomaLa, gaMbhIra-mahatI, grAhika-akalezathI artha bodha karanArI. sarvAkSarono saMnipAta-avatAra jemAM che te athavA sarve aDhAra saMnipAta-saMyogo jemAM che te. te sarvAkSasaMnipAtika. sarasaIe-vANI vaDe, joyaNanIhAriNa-yojanane atikAmatA svara vaDe. je mAgadha bhASA lakSaNa tenA vaDe paripUrNa ane prAkRta bhASA lakSaNa bahulA te ardhamAgadhI kahevAya che. * sUtra-34 (agharethI) : te sarve Aryo ane anAryone agyAnapaNe dharma kahe che. te ardhamAgadhI bhASA te sarve karyo ane anAryone pota-potAnI bhASAmAM pariNAmathI pariName che. tei dezanA A pramANe- loka che, aloka che, e pramANe jIva-ajIva, baMdha-mokSa, pujya-pApa, vasaMvara, vedanA-nirjarA tathA arihaMta, cakravartI, baladeva, vAsudeva (tA) naraka-nairayika, ticiyonika-tiryaMcayoninI, mAtA-pitA, RSi, devodevaloko, siddhi-siho, parinivaNi-parinivRtta [A badhAnuM astitva che] prANAtipAta, mRSAvAda, adattAdAna, maithuna parigraha che. krodha, mAna, mAyA, lobha yAvatuM mizrAdanizalya che. 16/11] * vivecana-34 (adhurethI) : bafmariyAna - Arya ke anArya dezotpaNA manuSyo. appo samAyaNa frkhef uTH - AryAdine, tatsaMbaMdhI jIvane svabhASA-potAnI bhASA saMbaMdhI pariNAma-svarUpathI pariName-varte che je prakAre dharma kahe che, tene darzAvavAne mATe kahe che, te A pramANe - loka che, ItyAdi lyANapApaka sudhI badhuM sugama che. vizeSa A - loka-paMcAstikAyamaya, alokakevaLa AkAza rU5, A baMnenuM astitva jaNAvIne zUnyavAdano nirAsa karyo che. tenA nirAsanI yukti bIjA graMthothI jANavI. e pramANe prAyaH AgaLa paNa che. 'jIvo che.' A lokAyataka matanA niSedhArye kahyuM. 'ajIvo che.' puraSaadvaitAdivAdanA niSedhArce che. 'baMdha-mokSa che.' jIvane karmano baMdha ane sarve karmono viyoga che. A baMne sAMkhyamatanA niSedhArthe che. * x * "punyapApa che." pApaja ghaTatA ane vadhatA sukhadu:kha nibaMdhana che, pucakarma nathI. punya ja vadhe ke ghaTe te sukhaduHkhano hetu che, pApa nahIM A baMne vAdano nirAsa karyo che. athavA jagat vaiviSya nibaMdhana kevaLa svabhAvavAdanA nirAsArthe che. "Azrava-saMvara che." karmabaMdhano hetu te Azrava, Azravano nirodha te saMvara. A baMne baMdha-mokSanA nikAraNatvanA pratiSedhAryuM che. athavA vIryanA prAdhAnyane jaNAvavA mATe che. "vedanA-nirjarA" che. vedanA-karmanuM anubhavavuM ke pIDA, nirjarAdezathI karmano kSaya. A bhogavyA vinA karma kSaya na pAme, te pratipAdana karavAne che. arihaMtAdi cAranI satA, temano jagamAM atizayapaNAnI zraddhA na karanArane zraddhA utpanna karAvavAnuM che. naka ane nairayikanuM astitva pratipAdana "pramANanA abhAve tenuM agrAhyatva che" e matanA niSedhAryuM che. tiryaMcAdi astitva pratipAdana to pratyakSa pramANa che. "bhrAMtithI kuvAsanAjanya A tiryaMcAdi pratibhAsa che, tenI sattA nathI" ema je mAne che, tenA matane niSedhArthe che. mAtA-pitAnI satAnuM abhidhAna - x - x - vAstavamAM mAtApitAno vyavahAra nathI, tevA matanA nirAsa mATe che, - X - X - tathA jeo mAne che ke pakSo rAgAdi yukta hovAthI atIndriyArcadaTA saMbhavatA nathI, tenA matanA nirAsa mATe RSi satA batAvI ane te nirAsa caMdranuM grahaNa Adi jJAnanA avisaMvAda darzanathI che. devAdinuM astitva abhidhAna-jeo apratyakSa hovAthI devAdi nathI, tenA matane nivAravAne mATe che. siddhi-ISapAbhArata ke niSkitArthatA. siddho eTale siddhivALA. parinivaNikarmakRta saMtApane upazAMta karI samyakapaNe rahevuM. paritivRta-parinirvANavALA tathA jeo mAne che . prANAtipAtAdi baMdha-mokSano hetu thato nathI, jIvanA abhAve baMdhamokSa thato nathI, te matanA niSedhArthe "prANAtipAta che" ItyAdi kahyuM. x-x - ahIM yAvat zabdathI rAga, dveSa, kalaha, abhyAkhyAna, paizunya, parasparivAda, aratiratI, mAyAmRSA jANavuM. temAM jhina - prema (rAga anabhivyakata che, mAyA-lobha vyakta rAga mAga che. hepa-anabhi vyasta che, krodha-mAna vyaktiAka pItimAba che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-34 163 kalaha-rATi, jhaghaDo. abhyAkhyAna-asat doSanuM AropaNa, vaizunya-pracchanna saddoSane pragaTa karavo, paraparivAda-viprakIrNa bIjAnA guNa doSane kahevA te. aratirati-ati mohanIyanA udayathI citta udveganuM phaLa, rati-viSayomAM mohanIyathI cittanI abhirati. mAyAmRSA-trIjo kaSAya ane bIjA Azravano saMyoga. AnA dvArA badhAM saMyogo jaNAvyA athavA veSAMtara ane bhASAMtara karaNathI je bIjAne chetaravA te mAyAmRSAvAda. mithyAdarzana zalyanI mAphaka vividha vyathA ApanAra che mATe zalya. * sUtra-34 (adhurethI) : prANAtipAta viramaNa, mRSAvAda viramaNa, adattAdAna viramaNa, maithuna viramaNa, parigraha viramaNa vyAvat mithyAdarzanazalya viveka che. sarve astibhAva che, tema kahevAya che, sarve nAstibhAva nathI tema kahevAya che. sucirNa karmo sucirNa phaLavALA thAya che, duzviNa karmo dudhdhiphaLavALA thAya che. jIva puNya-pApano sparza kare che - baMdha kare che, jIva utpanna thAya che. punya-pApa phaLa denAra che. - [bIjI rIte dharma kahe che A niSi pravacana satya, anuttara, kevala, saMzuddha, pratipUrNa, naiyAyika, zakartana, siddhimArga, muktimArga, nirvANamArga, niyaNimArga, vitatha-avisaMdhi, sarva duHkha pakSImArga, AmAM sthita jIvo siddha-buddha-mukta-parinivRtta ane sarve duHkhonA aMtakara thAya che. * vivecana-34 (adhurethI) : prANAtipAta viramaNa ItyAdimAM tenI vidhamAnatAnuM abhidhAna "apramAdathI sarvathA karavAnuM azakya hovAthI teno asaMbhava che, "A matanA niSedhArthe che. keTaluMka kahevuM ? zaktti e kriyAyukta bhAva te astibhAva, nAsti e vivakSAnibaMdhanabhUta bhAva nAstibhAva che. sucarita tapa vagere karmo-kriyA. sucarita-sucaritahetupaNAthI punyakarmabaMdhAdi, te ja phaLa jenuM che te arthAt zubhaphaLa. - x + X - sapha puLavAva - sArI ke naThArI kriyA vaDe jIva zubhAzubha karma bAMdhe che. tethI jIvo pacAyaMti-utpanna thAya che. "bhasmIbhUta ane zAMtanuM punaH Agamana kyAMthI ?' A nAstivayana satya nathI. pachI utpatti thatAM sapAne gALavAva - saubhAgya ke durbhAgyanA nibaMdhanapaNAthI phaLavat zubhAzubha karma che. bhagavat bIjI rIte dharma kahe che - - A-pratyakSa, maigrantha pravacana-jinazAsana, satya-jIvone hitakArI, anuttatenAthI pradhAnatara bIjuM kaMI nathI, kevala-advitIya, kevali-sarvajJabhASita, anaMtaanaMtArthaviSayatvathI, paDipuNya-agranthatvAdithI pravacanaguNathI pratipUrNa. kapa Adi vaDe zuddha suvarNavat nirdoSa guNapUrNatvathI saMzuddha. naiyAyika-pramANa abAdhita. zallakattaNa-mAyAdi zalyakartana bhAvazalya vyavasjIda, siddhimArga-niSThitArthatva upAya, muktimArga-sarva karma viyogano hetu athavA mukti-nirlobhatA mArga jene prApta che te. nijjANamagdha-anAvRtika gamanano hetu, nirvANamArga-sakala saMtApa rahitapaNAno 164 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda mArga. vitatha-sadbhUta artha, avisaMdhi-aviruddha pUrvAparaghaTTana. sarva duHkhanA kSayano mArga athavA jemAM badhAM duHkhohIna thAya che, te mArga-zuddhi. tethI ja AmAM rahela jIvo siAMti - vizeSathI siddhi gamanayogya thAya che athavA aNimAdi mahAsiddhi prApta karanAra thAya che. vu Mti - kevaLajJAna prApti vaDe. muSyaMtti - bhavopagrAhika karmAMzanA cAlyA javAthI. pattinivvAyaMti - karmakRt sakalasaMtApanA virahathI. zuM kahevA mAMge che ? te kahe che - sarve duHkhono aMta kare che. sUtra-34 (adhurethI) : ekA"i evA bhadaMta pUrva karmo bAkI rahetA koI eka devalokamAM devapaNe utpanna thAya che. tyAM mahaki yAvat mahAsaumya, dUragatika, cirasthitika [devalokamAM jAya che.] te tyAM mahaddhika vat cirasthitika deva thAya che. te hAra vaDe zobhatA vakSasthaLavALo yAvat prabhAsita karatA, kalpopaga, gatikalyANA, Agamejibhadra yAvat pratirUpa thAya che. [bhagavana] AgaLa kahe che - e pramANe... jIva cAra sthAne nairayikapaNAnuM karma bAMdhe che, karma bAMdhIne nairayikamAM utpanna thAya che. te A - mahAraMbhatA, mahApariMgrahatA. paMcendriya vadha ane mAMsAhAra vaDe. A AlAvA vaDe tiryaMcayonikamAM mAyA pUrvakanI nikRti, alikavacana, utkacanA, paMcanAthI utpanna thAya. manuSyamAM prakRtibhadratA, prakRti vinitatA, sAnukrozatA ane amAtsaryathI utpanna thAya che. devamAM sarAga saMyama, saMyamAAMyama, akAma nirjarA ane bALatapokarmathI utpanna thAya che te kahe che . - * sUtra-35 thI 39 : [35] je narakamAM jAya che, te tyAM nairayiko jevI vedanA pAme che. tiryaMcayonikamAM zArIrika-mAnasika duHkha pAme che. * [36] manuSya jIvana anitya che. vyAdhi-jarA-maraNa-vedanA pracura che. devalokamAM devaRddhi ane devasakhya pAme che. - [37] * bhagavaMte naka, tiryaMcayoni, mAnubhAva, devaloka tathA siddha, siddhAvasthA ane cha jIvanikAyane kahela che . [38] * je rIte jIva baMdhAya che, mUkAya che, ane pakileza pAme che. keTalAMka apatibaddha jIvo je rIte du:khono aMta kare che - [39] - pIDA ane AkuLatApUrNa cittavALA jIva duHkha sAgarane pAme che, je rIte vairAgya pAmela jIva kamadaLano dhvaMsa kare che. * vivecana-34 thI 39H cArvA - jemAM eka ja manuSyabhAva bAkI hoya te. koI bhadaMta-kalyANI ke bhaktA-nairganthapravacanane sevanAra, pUrvakarma zeSa bAkI rahetA koI devonA madhye maharSika- ahIM cAvat karaNathI Ama jANavuM - mahAdhutika, mahAbalI, mahAyazA, mahAnubhAga, raMgatika-acyuta sudhInA devalokagatimAM. viAvavA. cAvat zabdathI kaTaka, truTitathI staMbhita bhUjAvALA, aMgada kuMDala sRSTagaSyala karNapIThadhArI vicitra hastAbharaNavALA, divya evA saMghayaNa saMsthAna Rddhi dhuti prabhA chAyA arpI Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-34 thI 36 165 teja lezyA, daze dizAne udhotita karatA. - x - kapovaDa-devalokajanya, AgamaNibhadra-bhaviSyakALa bhAvi kalyANa, nirvANalakSaNa cAvata zabdathI prAsAdIya, darzanIya, abhirU5, pratirU5. nirgastha pravacana phaLa vaktavyatAno niAkarSa kahe che - te pravacananA phaLane kahe che. have bIjA prakAre dhamane kahe che vuM rahetuM ItyAdi vyakta ja che. * x - sugama - mAMsa, vAyA, rthavaUTyANa * ukaMcanatA mugdha vaMcana pravRttanI samIpavartI vidagdha citarakSArthe kSaNa mATe avyApAratAthI avasthAna, paMcatatA-prasAraNa... prakRtibhadrakatA-svabhAvathI ja bhadrakapaNuM, sAnukozatA-dayApaNuM. tamArU - te dharmane kahe che, A dharmakathAno nikaI che. have ukata dhamadizanAne ja savizeSa jaNAve che - pAMca gAthA vyasta che. te ukta kathananI saMgAhikA che. temAM aDDI - zarIrathI du:khI, malivirA - zokAdithI pIDita athavA dhyAnavizeSathI ArticitavALA athavA AI-pIDAthI dukhArdita citta jevuM che te. * sUtra-40 (adhuruM) rAgaNI karelA karmonA phaLa vipAka pApapUrNa hoya che, karmathI savA sahita siddho siddhAlayane pAme che. * - bhagavaMte ja dharma be bhede kahyo che, te A - agAra dharma ane aNagAra dharma. aNagara dharmamAM vize sarvataH savatmibhAvathI muMDa thaIne, gRhavAsa choDIne anagArapaNAmAM pravajita thAya che, savA prANAtipAtamRSAvAda-adattAdAna-mathuna-parigrahathI temaja rAtribhojanathI virata thAya che. he. AyuSyamAna ! A aNagAra sAmayika dharma kahyo che. A dhamanI zikSAmAM upasthita, vicaratA nigrantha ke nigranthI AjJAnA ArAdhaka thAya che. * vivecana-40 (adhuru) : bIjI vAsanAmAM gAthA kramAMtarathI jovA maLe che. parva anu mAvA nisane Adi pATha che, temAM jJAna - mahAvratarUpa ke samAdhAna mAtra. upAdhyAya - vrata, ANavata. frFITT - guNa, guNavato, niti - nirmayAdA ane maryAdA-gamya, agamyAdi vyavasthA. fruSyavasthApanahovavAra temAM pratyAkhyAna-porisi Adi, pauSadha-aSTamI Adi parvadinamAM upavasana, udhakoi - krodhodayano abhAva, forda - udaya prApta koine niphaLa karavo. tethI ja chIpI - kSapita krodha. A rIte mAnAdinA AlAvA che - x * te jANavA. have adhikRta vAyanA-ahIM mRtyulokamAM, sarvata: dravyathI ane bhAvathI. satyanA - sarva krodhAdi Atma pariNAmone AzrIne. e mUMDa thaIne anagAritA pravajita thayA. prathama 3 . A AyuSyamAna ! agAsamAIya-sAdhunI samAcArI ke siddhAMta athavA anagArasAmayika. zikSA-abhyAsa, ANAe-ADA vaDe vicaratA jJAnAdino ArAdhaka thAya che athavA jinopadezano ArAdhaka thAya che. * sUtra-40 (adhurezI) :agAra dharma bAra bhede kahyo che, te A * pAMca aNuvato. traNa guNavato, 166 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda cAra ziildta. pAMca aNuvrata A che - sthaLa prANAtipAta viramaNa, zULa mRSAvAda viramaNa, zULa adattAdAna viramaNa, svadAsa saMtoSa, IcchA parimANa. traNa guNavato - anadiMDa viramaNa, diphavata upabhoga paribhoga parimANa, cAra zittvata. - sAmAyika, dezavakAsika, pauSadhopavAsa, atithI saMyatano vibhAga apazcima mAraNAMtika saMkhanA-jUSAArAdhanA. - - he AyuSyamAna ! A agAsAmayika dharma kahyo. dharma zikSA mATe upasthita zrAvaka ke zrAvikA AjJAthI vicaratA ArAdhaka thayA che.. * vivecana-40 : apazcima - kAra amaMgalanA parihArArthapaNAthI pazcima-pazcAtakALa bhAvinI, tethI ja mAraNAMtikI-maraNarUpa aMta-avasAnamAM thanArI, saMlekhanA-kAyAne tapa vaDe kuza karavI, tenI jupaNA-sevA, ArAdhanA-jJAnAdi guNonI vizeSathI pAsanA karavI. * sUtra-41 thI 43 : [1] tyAre te mahAmoTI manuSyaparSadA, zramaNa bhagavata mahAvIra pAse dharma sAMbhaLI, samajIne sTa-tuSTa yAvatu hRdayI thaI utthAnathI uThe che, uthAnathI uThIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne keTalAMka muMDa thaIne gharathI nIkaLI zaNagArika pravajyA lIdhI. keTalAMka pAMca aNuvata, sAta zikSAvatarUpa bhAra bhede gRhIdhamI svIkAryo. bAkInA parSadA zramaNa bhagavatu mahAvIrane vaMdana-namana karIne kahe che - bhagavAna ! Ape nirgastha pravacana sArI rIte kahyuM e pramANe supAd, subhASita, suvinIta, subhAvita che. bhagavAna ! nithi pravacana anuttara che. [bhagavana ! Ape dhamane kahetA, upazamane kahyo che. upazamane kahetA vivekane kahyo che, vivekane kahetA viramaNane kahyuM che - viramaNane kahetA pApakarmana na karavAnuM kahyuM. bIjI koI zramaNa ke brAhmaNa nathI ke je AvA prakArano dharma kahI zake. AnAthI zreSTha dharmopadezanI vAta ja kyAM ? Ama kahI jyAMthI Avela te dizAmAM pAchA gayA. [4] tyArapachI bhaMbhasAputra kRNika rAja, zramaNa bhagavata mahAvIranI pAse dharma sAMbhaLI, samajI sTa-tuSTa yAvatu hRdayI thaI utthAnathI utrita thayo, ullAnathI uThIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNI re che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne Ama kahyuM- bhagavat ! Ape niWpavacana sArI rIte kahuM yAvatu AnAthI zreSTha bIjuM zuM hoI zake? ema kahIne jyAMthI Avela, te dizAmAM pAcho gayo. [43] tyArapachI te subhadrA Adi rANIe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse dharma sAMbhaLI, samajI (sTa-tuSTa yAvatu hadayI thaIne utthAnathI uThIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNa-pradakSiNA karIne, vaMdana-namana kare che, karIne Ama kahyuM - bhagavAna ! Ape nirgastha pravacana sArI rIte kahyuM sAvat Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sUtra-41 thI 43 - 167 AnAthI zreSTha bIjuM zuM hoI zake ? ema kahIne je dizAmAMthI Avela, te ja dizAmAM pAchI gaI. samosaraNa pUrNa. * vivecana-41 thI 43 : mahaphArtayA - mahAmoTI, ati moTI-X-X - zrutvA-sAMbhaLIne, nizamyaavadhArIne, thayA - kAyAnA udgha thavAthI, surakhA-sArI rIte kahela sAmAnyathI kahetA. supaUIZ - vizeSa kahevAthI - sArI rIte prajJad. khumANa - su bhASita vacana. suviNIe-suvinita ziSyomAM sArI rIte viniyojita. junAvA - tava kahevAthI, sArI rIte bhAvita. 3vasa - krodhAdino nirodha, vivekA - bAhyagranthIno tyAga, vairaHT * manathI nivRtti. dhaH - upazamAdi rU5, naOi - samartha thatA nathI. * x * x - 3ttAMttara - pradhAnatara, pAkamUra - Avela. [samavasaraNa varSanat.] muni dIparatnasAgare karela "samavasaravarNana" TIkAnuvAda pUrNa upapAta varNana - X - X - X - * sUma-44 (adhuru) : te kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA ziSya IndrabhUti aNagara, je gautama gomanA, sAta hAtha uMcA, samacaturaDha saMsthAna saMsthita, vajasSabhanArAya saMghayaNI, kasoTI upara khacita rakhAnI AbhA sahita kamaLa samAna gauravaNa hatA. teo ugra-dId-dd-mahA ane ghora tapavALA hatA, udAra, ghora, ghora guNavALA, ghora tapasvI, ghora bahAcavAsI, ukSiptazarIrI, saMkSipta-vipula tejoleyAvALA hatA. bhagavata mahAvIranI kaMIka samIpa utvAtu-adhozira thaI dhyAnarUpI koThAmAM upagata thaI saMyama ane tapathI AtmAne bhAvatA rahetA hatA. * vivecana-44 (adhuru) : satussehe - sAta hAtha uMcA, be vizeSaNa Agamasiddha che. kanagapulaganiusapahagora-kanaka arthAt suvarNanA, pulaka-lava, teno je nikA-kApamAM rekhArUpa tathA paha-paghagarbha, tenI jema gaura je che te. vRddha vyAkhyA-kanakanA, lohAdinI nahIM, je pulaka-sAra, vaNatizaya, tenAthI pradhAna je nikaSa-rekhA, tenuM je pama-bahalatva, tenI jevA je gaura tathA ugra-apradhRSya, dIpta-mbaLatA agni mArka kamavanane bALavAthI javalantu teja tapa jevuM che , tapta-tApita, te tapta tapa jenA vaDe karmo saMtApIne, te tapa vaDe potAnA AtmA paNa taporUpa saMtApita che, jethI bIjAne te aspRzyavata thAya che. mahAtava-prazasta ke brahatatapa. orAla-bhIma, kaI rIte ? ati kaSTa tapane karatA, pAse rahenAra alAsavavALAne bhayAnaka lAge che. bIjA kahe che mAna - pradhAna, ghora-nidhRNa, parISahaIndriya-kaSAya nAmaka zaguno vinAza karanAra. bIjA Atma nirapekSane ghora kahe che. ghoraNa-bIjA vaDe dunucara mULa guNAdi jemane che te. ghoratapasvI-ghaura tapa vaDe tapasvI. ghorabaMbharyavAsI-dAruNa, je alAsavavALAne duranucarapaNe che. brAhmacaryazIla. ucaDha-saMskAratyAga vaDe zarIrano tyAga karyo che te. saMkSipta-zarIramAM lIna, vipula-vistIrNa, aneka yojana pramANa kSetra Azrita vastune bALavAmAM samartha, tejolazyA-viziSTa tapojanyakti vizeSathI utpanna tejovAlA. urvajAnU-zuddha pRthvIrUpa Asanane varjine, aupagrahika niSadhAnA abhAve ukuTuka Asane rahela, uMcA jAnU jenA che te. adhoziadhomukha, urva ke tiryaMca nahIM, tevI dRSTi rAkhelA. dhyAnarUpI koThamAM rahelA, jema koThAmAM dhAnya nAMkhavAthI avipakIrNa thAya, tema te bhagavana dharmadhyAnanA koThAmAM pravezIne Indriya ane manane AzrIne saMvRtAtmA thAya che. * sUma-44 (adhurethI) : tyAre te gautamasvAmI zatazraddha, ttasaMzaya, zatakutUhala tathA utpanna zraddha, utaon saMzaya, utpanna kutUhala ane saMtazraddha, saMjAta saMzaya, aMjAd Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-44 169 130 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda kutuhala, temaja samuum zraddhA, samuva saMzaya, samuwa kutuhala thaI usthAnathI uThe che, uDIne zramaNa bhagavaMta mahAvIra pAse Ave che, AvIne bhagavaMtane traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che, karIne vaMdana-namana kare che, karIne bahu nIkaTa nahIM - bahu dUra nahIM. te rIte suzruSA karatA, namana karatA, abhimukha rahI vinayathI aMjali reDI paryausatA Ama kahyuM - * vivecana-44 (adhurethI) : nAthana * pravRtta IcchAvALA, zenI ? kahevAnAra padArthonA navaparijJAnamAM. nAtha - jene saMzaya thayo che te. saMzaya-aniddhiirata artha - X- jemake - bhagavaMta mahAvIre pahelA aMganA pahelA zrata-skaMdhanA pahelA adhyayananA, pahelA uddezAmAM jIvano upapAta kahyo te zuM AtmAne asatu ke satu pariNAmAMtara Apatti rUpa che. gata Dara - jene kautuka thayela che te. bhagavatu kevo upapAta kahe che, evA svarUpane sAMbhaLavAnI utsukatA janmI. utpanna zraddha-pahelA na utpanna thayela zraddhA jene che te. utpanna zraddha ane jAta zraddhamAM zuM bhede che ? kaMI nahIM. to teno prayoga kema karyo ? hetupaNu dekhADavAne. utpaNa zraddhApaNAthI jAta zraddha arthAt pravRtta zraddha. saMjAta zraddha Adi - 'saM' zabda prakadi vacana che, bIjA kahe che - jene pUchavAnI IcchA janmI che te jAtazraddha. kaI rIte ? jemAMthI saMzaya jamyo. saMzaya kema janmyo ? jemAMthI pUrve kutUhala-A upapAta kevA prakAre che ? evo. tyAM sudhI avagraha che. e rIte utpanna-saMjAta-samutpanna zraddhAdine IhA-pAya-dhAraNA bhedathI samajavA. A rIte upodghAtagraMthanI vyAkhyA karI. * sUga-44 (adhurethI) : bhagavanA te jIva, je asaMyata, avirata, apatita pratyAkhyAna pApakamI, sakriya, asaMvRtta, ekAMtadaMDa, ekAMta bAla, ekAMta supta che pApakarmathI lipta thAya che ? hA, lipta thAya che. bhagavAna ! te jIva, je asaMyata, avirata, Apatihata pratyAkhyAna, pApakarma, sakriya, asaMvRtta, ekAMta daMDa, ekAMta bhAla, ekAMtasupta che te mohanIya pApakarmathI lipta thAya che? hA, lipta thAya che. bhagavat ! jIva mohanIya karmane vedatA, zuM mohanIyakarma bAMdhe che ? vedanIya karma bAMdhe che ? gautama mohanIya karma bAMdhe ane vedanIyakarma paNa bAMdhe. mAtra carama mohanIya karma vedatA vedanIya karma bAMdhe paNa mohanIya karma na bAMdhe. bhagavana te jIva, je asaMyata, avirata, Apatita pratyAkhyAna, pApakamI, sakriya, asaMtRta, ekAMtadaMDa, ekAMtabAla, ekAMta supta, avasa% basa-prANa ghAtI, kALamAse karIne narakamAM utpanna thAya ? hA, thAya. bhagavana! te jIva je asaMyata, avirata, Atihad pratyAkhyAnapApakamI che, te ahIMthI marIne bhAvimAM deva thAya ? gautamAM keTalAMka deva thAya, keTalAMka deva na thAya. bhagavanuM ema kema kahyuM ke keTalAMka deva thAya ane keTalAMka deva na thAya ? gautama! je A jIvo gAma, Akara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, kabUTa, mardabha, droNamukha, pATaNa, Azrama, saMbAha, sannivezamAM kAmatRNAphuvA-brahmacaryavAsathI, akAma anAna-zata-Atama-sisa-masA-zeda-jalla-malapaMka-paritApathI thoDA ke vadhu kALa mATe AtmAne pariteza Ape che, ApIne kALamAse kALa karIne koI vyaMtara devalokamAM devapaNe utANa thAya che, tyAM temanI gati, tyAM temanI sthiti, tyAM temano upapAta kahyo che. * vivecana-4ra (cAlu) : have karmabaMdhapUrvakapaNAthI upapAtanI karmabaMdha prarUpaNA kahe che - maHthataife asaMmata-asaMyamI, avirata-tapamAM vizeSathI rata nahIM che. athavA kema asaMyata ? kAraNa ke avirata-virati hita che. na pratihita-samyakatva prAptithI dUravIkRta ni karela.] pratyAkhyAti- sarva viratinA svIkArathI pratipedhita pApakarma-jJAnAvaraNAdi jeNe che. athavA pratihA-niMdA vaDe atIta kALanA karmo ane pratyAkhyAta-nivRtti vaDe anAgatakALa bhAvI karmone. pApakarma-prANAtipAtAdi pApakriyA jeNe che. tenA niSedhathI apratihata pratyAkhyAta pApakarmI. tethI ja sakirica-kAyikI Adi kriyAyukta, asaMvata-aniruddha Indriya. ekAMta daMDa-sarvathA ja pApapravRttithI AtmAne ke bIjAne daMDe che te. ekAMtabAlasarvathA mithyAdeSTi. tethI ekAMtasukha-sarvathA mithyAtva nidrA vaDe prasuta. pApakarmajJAnAvaraNAdi azubha karma, hAI-Azravati thatu bAMdhe che. AMta-komaLa AmaMtraNa ke prati avadhAraNArthe che. aNahAI-bAMdhe che, e uttara che. - X - X - trIjA satramAM nAstha kimaLakane tai Adi kahyuM naHO-kevaLa. caramamohanIya sUmasaMparAya guNa sthAnakamAM lobha mohanIya sUkSmakiTTikArUpa vedatA vedanIyane bAMdhe che. ayogI ja vedanIyatA abaMdhaka hovAthI Ama kahyuM. pharI mohanIya na bAMdhe. kemake sUma saMparAya mohanIya-Ayu sivAyanI che je prakRtinA baMdhaka hoya. - X - X - have upapAtanuM nirUpaNa karatA kahe che - nIve ne Adi. temAM kakSar - bahulatAthI, kAlamAse kAlaMkicca-maraNAvasare marIne. go guNa pelve A sthAna-mRtyuloka rUpa sthAnathI cyavI-bhraSTa thaI, pretyajanmAMtare deva thAya. je pAkaeNi - have kayA kAraNathI ? A - pratyakSa dekhAtA jIvopaMcendriya tiryaMca manuSyarUpa, prAmAdi pUrvavatu. aAma - nirjarAdinI abhilASA vagaranA. tRNA-tRSA te kAmatRNAthI, e rIte bIjI be pada, #THbadAmIyA che ve - parasevo nIkaLe ke lAge, jala-rajamAtra, malla-kaThinarUpa, paMka-mala ja paNa parasevAthI bhIno thayela. anAnAdi vaDe je paritApa che. thoDAM ke vadhAre kALa mATe. aUUtara * ghaNAM madhye koI eka. vANamaMtara-vyaMtara, devaloka-devajana maLe. tasminuvyaMtara devalokamAM. vepA-asaMyatAdi vizeSaNavALA jIvonI, gati-gamana, hiI Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suma-42 1ra ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda avasthAna, uvavAo - devapaNe utpanna thavuM. * sUga-44 (adhurethI) : bhagavana ! te devonI keTalAM kALanI sthiti kahI che ? gautama ! daza hajAra varSanI che. bhagavAna ! zuM te devone Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya ke puruSAkAra parAkrama hoya che? hA, hoya che. bhagavAna ! zuM te devo paralokanA ArAdhaka hoya che ? nA, te artha samartha nathI. je A gAma, Akara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, kaKTa, marDaba, droNamukha, pATaNa, Azrama, saMbhAdha, saMnivezamAM manuSyo hoya che jevA ke - Du baddhaka, nIgalabaddhaka, haDibaddhaka, cAragabaddhaka, hAtha-paga-kAna-nAka-hoTha-jIbhamastaka-mukha-madhya De vaikakSa chedAyelA evA, hRdaya-nayana-dAMta ke vRSabha utpAdita karAyA hoya, gardana chedAyela hoya, taMdulalata chedAyelA hoya, TukaDA karIne mAMsa khavaDAvAtuM hoya, kuvA AdimAM laTakAvelA, vRkSe laTakAvelA, patharAdie ghaselA, dholaNa karAyelA, phADI nAMkhelA, pIlAyelA, zULa para hovAyelA, zULathI bhedelA, khAravartika, vAvartika, jananendriya kApela, dAgnimAM bALala, kAdavamAM DUbela, kAdavamAM khuMcela, valaya-vazAd-nidAna ke tophAlyathI maranArA, pati-vRkSa ke marabhUmimAM paDIne maranAra, parvata-vRkSa ke marabhUminA paDakhAthI potAne AMdolita karanArA, pANI ke agnimAM praveza karanArA, viSabhakSaNa karanArA, zarA vaDe utpATika, vaihAnasika, vRddhasmRSTika, kAMtAramRtaka, durmikSa mRtaka, asaMmpiSTa pariNAmavALa kALamANe kALa karIne koI vyaMtara devalokamAM devapaNe utpanna thAya che, tyAM temanI gati-sthiti-upapAta kahyo che. bhagavana te devanI keTalI kALa-sthiti kahI che? gautama! 12,ooo varSanI sthiti che. bhagavana! te devonI Rddhi, dhuti, yaza, bala, vIrya, parayakAra parAkrama hoya che ? hA, che. bhagavAna ! te devo paralokanA ArAdhaka hoya che ? nA, te artha samartha nathI. vivecana-44 (cAlu) : phI - parivArAdi saMpatti, gurU - dhuti, zarIra AbharaNAdi dIpti, naH - yaza, khyAti. kyAMka 'kAje vA ne phuvA' pATha paNa che. temAM utthAna-utI thavuM te. karma-ukSepaNAdi kiyA. bala-zArIrika prANa, vIrya-jIvapabhava prANa ja. puruSakArapurapAbhimAna, te ja nipAdita phaLa te parAkrama. had-temaja che. - X* akAmanirjarAthI prApta devabhavavALA vyaMtara, paraloka-janmAMtaranA nirvANasAdhana anukULanA, ArAdhakAnipAdaka thAya che ? e prazna. ne gm - nA, A artha sarpha - saMgata nathI. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - je samyagradarzanajJAnapUrvaka anuSThAnathI devo thAya che, te avazyapaNe anaMtara ke paspara tivaNane anukULa bhavAMtarane Avarje che. te sivAyanAne bhajanA teima hoya ke na hoya.] che ne tyAra sUtra vyakta che. *x - aMDubaddhaga-duka, lAkaDA ke loDhAnuM hAtha ke paganuM baMdhana vizeSa. niyalabaddhaga-nigaDa, loDhAnI paganI beDI. haDibaddhagakhoTaka, sAgabaddhaga-kedakhAnAmAM baMdha. musva-muska, gaLAnI ghaMTikA, mejha-madhya udaradeza, vaIkacchacchiga-uttarAsaMga nyAyathI. chiga-vidArela, cIrela. hiyaupADiyaga-upATita hRdayavALA, phlejAnuM mAMsa kheMcI kADhela. vasalapADiyaga-utpATita vRSaNa, aMDa kheMcI kADhela. taMDula chinnaga-cokhA pramANa khaMDa-khaMDa karela, kAgaNimaMsa khAIya-zarIranuM komaLa mAMsa ukheDIne tene ja khavaDAvavuM. ullaMbiyagadoraDu bAMdhIne khADA AdimAM utArelA. ullaMbita payiA AvA na hoya kemake te vaihAsika zabdathI kahevAnAra che. laMbiyana-vRkSanI zAkhAe bAhu bAMdhI laTakela. ghaMsiyaga-caMdananI jema patthara upara ghasela, gholiyaya-dahIMnI jema macela. - - kAliyaya-kuhADA vaDe lAkaDAnI jema phALela. bIjI pratamAM pIliyaga-caMga vaDe zeraDInI jema pIlAyela. sUlAIyaga-zULImAM parovela, sUlabhikSaNa-zULI vaDe viMdhAyela. khAravatiya-kSAra vaDe ke kSAramAM-nokSakavRkSanI bhasma AdithI nirmita mahAlAramAM phikta athavA kSApAtra karAyela-kSAra pAtramAM naMkhAyela. vajhavatiyavAdharI vaDe bAMdhI devAyela, vardhapagamAM bAMdhela. athavA vidArIne bAMdhela. sIhacchiyaya-ahIM puccha zabdathI mehana-liMga jANavuM. upacArathI tethI sIhapuccha karIne saMjAta che te siMhapucchitA, siMhane ja maithunathI nivRtta karavA ati AkarSaNa-kheMcavAthI kadAca liMga tuTe che. tema je kvacit aparAdhamAM rAjapuruSo vaDe tuTelA liMgavALA karAya che, te siMhapucchitaka kahevAya che athavA kATikAthI pUtapadezakulanA pradezamAM AvI vAdharI utArIne siMhapucchAkAra karAya che te siMhapucchitA. davagnidaDhaga-dAvAnala vaDe je dagdha che. paMkosa-kAdavamAM je avasasarvathA nimagna che. paMkekhuttama-kAdavamAM kaMIka DUbela, kevaLa tene pAra utaravAmAM azakta. valayamayaga-saMyamathI bhraMza thatA athavA bhukha Adi vaDe pIDita thaIne marela che. vasamayaga-viSaya parabatAthI pIDAIne marela, athavA viSaya parataMtratAne pAmela te vazAd, tevA thaIne je maryA hoya che. zabdAdi kta haraNAdiva4. | niyANamayaga-nidAna karIne bALatapa-AcaraNAdi yukta thaIne je marela hoya te. atosallamayaga-na uddharela bhAvazalya madhyavartI bhAlA Adi zaca vALo thaIne je mare te. garipaDiyaga-giri-parvatathI patita athavA gari-mahApASANa jenA upara paDe che. A pramANe tarupatitakA. marupaDiyaga-maru eTale nirjaLa dezamAM je patita che, te tathA, mara - nirjaLa dezano eka bhAga vizeSa atui sthaLa, temAM patita che je che. kyAMka 'bharapaDiyaga' pada che. temAM bhAra-gNa, kapAsa Adi bhArathI patita ke jenA upara bhAra paDAyela che te. gapiphabaMdolayA-giri pakSe - parvata pArzvamAM athavA chinna DhaMkagirimAM potAne aMdolaya kare che, mAravAne mATe pADe che. A rIte vRkSanA pAThyathI AMdolakAdi paNa kahevuM. sabhyovADiyaga-zatra vaDe potAne maravAne mATe vidAre che, te. vehAyasiAkAzamAM, vRkSanI zAkhAe potAne laTakAvIne je maraNa thAya che, te vaihAyasa, te Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-44 133 134 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda jemAM che te vehAnasika maraNa. giddhapiga-maraNane mATe marela manuSya, hAthI, uMTa, gadheDAdinA dehamAM praviSTa thaIne gIdhonI cAMcojI vidArita thaIne mare che te gRghapRSTaka. saMkiliSTa pariNAma-saMphilaSTa pariNAmavALA mahAArodra dhyAna vaza thaI devatvane pAmatA nathI mATe. * sUtra-44 (adhurethI) : che je A gAma, Akara nagara, nigama, rAjadhAnI, beDa, kabUTa, marDaba, droNamukha, pATaNa, Akrama, saMbhAta, saMnivezomAM manuSyo hoya che, te jemake - prakRtibhadraka, prakRtiupazAMtaka, prakRtipatanuM krodha-mAna-mAyA-lobha, mRdu mAIlasaMpanna, AlIna, vinIta, mAtA-pitAnI sevA karanArA, mAtA-pitAnA vacanone atikramaNa na karanArA, abhecchA, AbhAraMbha, azvaparigraha, alpa AraMbha vaDe, alpa samAraMbha vaDe, abha AraMbhasamAraMbha vaDe AjIvikAne karatA, ghaNAM varSo AyuSya pALe che. pALIne kALamANe kALa karIne koI eka vyaMtara devalokamAM devapaNe utpanna thAya che. tyAM ja temanI gati, temanI sthiti, temano upapata kahyo che. bhagavana! te devonI keTalA kALanI sthiti kahI che? gautama! cauda hajAra varSanI sthiti che. * vivecana-44 (cAlu) : pagaIbhadaga-svabhAvathI ja, bIjAnI anuvRtti AdithI nahIM bhadraka-paropakAra karavAnA svabhAvavALA. pagaIuvasaMta-krodhodayanA abhAvathI upazAMta. pagaItaNukohamANamAyaloha-kapAyano udaya thavAmAM pAtaLA krodhAdi bhAva. mimikvasaMpa-mRdu je mArdava-atizaya ahaMkAranA jayane je prApta che te. AlIna-garane Azare rahela. bhagaanupatApaka, sevya zikSAguNathI. tethI ja vinIta. e ja kahe che - ammApikaNa susUsagA-mAtApitAnA zuzruSaka-sevaka. tethI ja ammApichINa aNakkamaNijjavayANA-mAtApitAnA vacanane teo ullaMghatA nathI te. akheicchAmahecchArahita. apAraMparigraha-ahIM AraMbha-pRthvI Adi jIvonuM upamana, kRSi Adi rU5, parigraha-dhana-dhAnyAdino svIkAra. A ja vAta vAyAMtarathI kahe che - mana mA meina ItyAdi. ahIM AraMbha-jIvono vinAza, samAraMbha-temane ja paritApa karavo te. AraMbha samAraMbha, te A baMne jANavA. vitti-vRtti, AjIvikA, kapremANa-karatAM. * sUtra-44 (adhurethI) : te je A gAma, Akara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, kaKTa, maDaMbha, droNamukha, pATaNa, Azrama, aMbAha, saMnivezomAM je strIo hoya che te A rIte - aMtaHpuranI aMdara rahenArI, pati paradeza gayo hoya, mRtapatikA, bALavidhavA, pati dvArA parityaka, mAtRrakSitA, pitRrakSitA, bhAtRrakSitA, kulagRharakSitA, zazUra kuLa rakSitA, [saMskAranA abhAve jenA nakha, mAMsa, keza, kakSAnA vALa vadhI gayA hoya, purU-gaMdhamALAalaMkAra rahita hoya, je asnAna, joda, jala, mala, paMkathI paritApita hoya, je dUdha-dahIM-mAkhaNa-ghI-tela-goLa-namaka-madhumadha-mAMsarahita AhAra karatI hoya je alocchA, abhAraMbhI, alpa parigrahI hoya, je abha AraMbha, alpa samAraMbha, Abha AraMbhasamAraMbha vaDe AjIvikA calAvatI hoya, kAma bahAryavAsa vaDe. te pati-zA atikramatI na hoya, tevI strIo AvA svarUpanA vihArathI vicaratI ghaNAM varSo Aya bhogavI ItyAdi pUrvavata yAvatu 64,000 varSanI sthiti kahI che. * vivecana-44 (cAlu) : 2 nA rUma - have je A [Io] aMto aMteurI-aMtaHpuranI madhya rahelI. kulaghararakhiyAo - pitRgRhe rahelI. kyAMka uparanAniyAefdhafthaUNT pATha che. temAM mitro-pitA ke pati AdinA athavA temanA ja suhada, e pramANe jJAtijana-mAmA Adi svajana, nijaka-gotrIya, saMbaMdhI-diyara Adi rUpa, padaUTdavasa vRddhine pAmela viziSTa saMskAranA abhAvathI nakhAdi jenA te pAThAMtaramAM 'paDhanahakesamaMsuromAo' che. ahIM zmaNU-dADhI, muMchanA vALa. te jo ke strIone hotA nathI, to paNa koIkane thoDA-thoDA hoya che mATe tenuM grahaNa karela che. UI UTTya snAna na karavAnA kAraNe parasevA Adi vaDe paritApa jeNIne che te. temAM sveda-parasevo, jala-rajamAtra, mala-te ja kaThina thayela. paMka-parasevAthI bhIno thayela mela. vavavavAdi ItyAdi. jemAMthI kSI-dUdha Adi cAlyA gayA che te, tathA madhu Adino tyAga karela che jenA vaDe teNI, AvA prakArano AhAra jeNI vaDe karAya che te. parsana nADumasa - je maithunane AzrIne te ja patizayyA-mata sAthe zayanane ullaMghatI nathI arthAt upapatinI sAthe Azraya karatI nathI. * sU-44 (adhurethI) : te je A gAma, kara, nagara, nigama, rAjadhAnI, kheDa, karbaTa, marDaba, droNamukha, pATaNa, Azrama, aMbAha, saMnivezomAM manuSyo hoya che. te A pramANe - bIjuM jaLa [bhAta ane pANI], trIjuM jaLa, sAtamuM jaLa, agIyAramuM jaLa, gotama, govatIka, gRhIdhama dhamarAMtaka, aviruddha-viruddha-vRddha-zrAvaka vagere, te. manuSyone A nava rasavigaIno AhAra karavo kAto nathI. te A pramANe - dahIM, mAkhaNa, ghI, tela, goLa, madhu, madha, mAMsa. eka sassava vigaI sivAya bIjI koI vigaInuM sevana na kare. te manu aochA ItyAdi pUrvavatuM. madhya 84,000 varSanI sthiti kahI che.. * vivecana-44 (cAlu) : navIya * bhAta, dravyanI apekSAe daka-udaka, pANI bIjuM jenA bhojanamAM che te. rAta - odanAdi be dravyanI apekSAe bIjuM pANI jemAM che te. sattama * odanAdi cha dravyanI apekSAe sAtamuM pANI jenA bhojanamAM che te. A pramANe yunA rasama paNa jaNavuM. jo tamane bai fdhaHe ItyAdi. gautama-nAno baLada, Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-44 15 136 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda tenA vaDe gRhIta pAdapatanAdi vicitra zikSAthI janacitta Apa dAthI bhikSA mATe bhame che. noba - jene govata che, te gAya gAmathI nIkaLatA nIkaLe che, care tyAre khAya che, pIe tyAre pIe che, gAya Ave tyAre Ave che, sue tyAre suve che. kahyuM che ke- gAyanI jema ja nigama-praveza-zayanaAsana kare che, gAyanI jema khAya che ane tiryakravAsa dhAraNa kare che. gRhIdharmI-gRhastha dharma ja kalyANakArI che, ema mAnIne deva, atithine dAnAdi rU5 gRhasthadhamane anusare che. dharmaciMtaka-dharmazAstrapAThaka arthAt sabhAsada. aviraddha-vainAyika, kahyuM che - deva Adine parama bhaktithI vinaya karanAra te aviruddha, je rIte vaizyAyanasuta, A pramANe bIjA paNa jANavA. viruddha-akriyAvAdI, keTalAka AtmAne na svIkArIne bAhyAMtara viruddhatvathI. vRddha-tApasa, vRddha kALamAM ja dIkSAno svIkAra kare che mATe. AdinAthanA kALamAM utpannatvathI sarve liMga-vezavALA ke sAdhamAM AdhapaNAthI vRddha. zrAvaka-dharmazAstranA zravaNathI. brAhmaNa-vRddhazrAvaka. A badhAM jenI AdimAM che te. navanIta-mAkhaNa, sarSi-dhI, phANiya-goLa. temAM mAtra sarasavanA telano AhAra niSedha nathI. bAkInInuM varjana kare che. * sUtra-44 (adhurethI) : te je A gaMgAkUlakA vAnaprastha tApaso hoya che. te A pramANe - hotRka, podraka, koDUka, yAjJika, zraddhakI, lAlakI, haMbaua-kuMDI dhAraNa karanAra, datakalika-lojI, unmajajaka, saMmArjaka, nimajaka, saMpAlA, dakSiNamUlaka, uttaskUlaka, zaMkhadhamaka, kUlAmaka, mRga lubdhaka, hastitApasa, udaMDaka, dizApoNI, vakavAsI, aMbuvAsI, bilavAsI, jalavAsI, velavAsI, vRkSamUlika, bubhall, vAyubhakSI sevAlabhakSI, mUlAhArI, kaMdahArI, vasAhArI, mAhArI, puuiAhArI, bIjIhArI, parisaMDita kaMda-mUla-tvacA-pa-puNA-phaLAhArI, jalAbhiSeka kaThinagaAbhUta, paMcAnitapa vaDe AtApanA lenAra, aMgArAmAM pakAvela, bhADamAM bhujela, potAnA dehane aMgArAmAM pAkI hoya tevI karatA, ghaNAM varSo tApasa payaraya pALe che, pALIne kALamAse kALa karIne utkRSTathI jyotiSa devomAM devapaNe utpanna thAya che. palyopama ane lAkha varSa adhikanI sthiti hoya che. ArAdhaka thAya? nA, te artha samartha nathI. * vivecana-44 (cAlu) : ifiAvanA - gaMgAkUla AzritA, vAnapatya-vanamAM prasthAna gamana ke avasthAna te vAnaprastha, te jemAM hoya che tevI avasthA, brahmacarya-gRhastha-vAnaprastha ane gati e cAramAM trIjA Azrama vartao. hotRka-agni hogika, potRka-vAdhArI, koDUkabhUmi e sanArA, yAjJika-yajJa karanAra, saI-zrAddhika, thAlaI-bhAMDa laI karanArA, huMbau-kuMDikAdhArI zramaNa, detubaliya-kULabhojI, umaka-umavjana mAtrathI je hAya che, saMmawga-unmajjananI jema asakkaraNathI je nhAya che, nimajaka-nAnA mATe nimagna ja je kSaNavAra rahe che. saMpakhAla-mATI Adine ghasavA pUrvaka je zarIrane prakSAle che. dakSiNamUlaka-je gaMgAnA dakSiNataTe ja vase che . uttarakUlaga-uktathI viparIta, saMkhadhamaga-zaMkha vagADIne je jame che, jayAM anya koIpaNa AvatA nathI. kuladhamaga-je taTe rahIne zabda karIne khAya che. mRgalabdhaka-prasiddha che. hastitApasaje hAthIne mArIne tenA vaDe ja ghaNo kALa bhojanathI jIvana vItAve che - - urpheDaga-daMDa uMco karIne je saMcare che. dizApokSiNa-jaLa vaDe dizAne prokSIne je phaLa puSpAdi ekaThA kare che. vAkavAsi-valkalanA vovALA, celavAsIvapravAsI. pAThAMtarathI velavAsI-samudra veLAnI nIkaTa vase che. jalavAsI. je jaLamAM DUbIne ja rahe che. bAkI prasiddha che. vizeSa e ke - "jalAbhiseyakaDhiNagAyA' je nAna karyA vinA khAtA nathI, athavA snAna karIne pAMDurIbhUta gAmavALA rahe che. pAThAMtarI jalAbhiSeka kaThina gAmane prAptA je che te. imAlasoliya-aMgAra vaDe je pakAvela, kaMDusoliya-kaMdumAM pakAvela evuM, lAkha varSa adhika palyopama. * sUga-44 thI 48 : [x-adhureNI che je A gAma cAvata saMnivezomAM dIkSA laIne zramaNo thAya che. jemake - kaMdarSika, kaukutyika, maukhaski, gItaratipiya, nanizIla, teo A viArathI vicaratA ghaNAM varSo zAmaNayAyaya pALe che, pALIne, te sthAnanI AlocanA ane pratikramaNa karyA vinA kALamANe kALa karIne, utakRSTathI saudharmakAmAM kaMdarpaka devomAM devapaNe unma thAya che. tyAM ja temanI gatikSiti-upapAta hoya che. vizeSa e ke 1000 varSa adhika palyopamanI sthiti hoya che. te je A gAma yAvatu saMnivezamAM parivAjako hoya che. jemake - sAMkhya, yogI, kapila, bhAgava, hasa, paramahaMsa bahUdaka, kuTIcara, kRNa pariztAjako hoya che. temAM A ATha brAhmaNa parivrAjaka kahyA che - [] kRSNa, karaMDaka, AMbaDa, parAsara, karNa, hIpAyana, devagupta ane nArada. - - - [46] temAM nize A ATha kSatriya parivrAjakko hoya che [47] te A - zItaLI, zazidhara, nanaka, bhanaka, videha, rAjarAja, rAjArAma, bala. [48] te parivrAjako veda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda, pAMcamo ItihAsa, chaTaku-nigTa te cha ne saMgopAMga, sarahasya cAre vedanA mAska, pAga, ghara, vATaka, ghaDu aMgavida, SaSThitaMtra vizArada, saMkhyAna, zikSaIkahyuM, vyAkaraNa, chaMda, nirakata, jyotiSa zAstra tathA anya brAhmaNa zAstromAM supariniSThita hoya che. te parivArajako dAnadharma, zaucadharma, tithabhiSekane AkhyAna karatA, prajJApanA karatA, prarUpaNA karatA vicare che. temanA mate je koI azucI thAya che, te jaLa ane mATI vaDe prakSAlita karatA zuci-pavitra thAya che. e pramANe ame cokakhAcokanA AcAravALA, zuci-zuci samAcAravALA thaIne abhiSekajaLa dvArA amane Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-44 thI 48 133 138 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda potAne pavitra karI nirvine svarge jaIzuM. te parivArajakone mArge cAlatA kUvA, taLAva, nadI, vAvaDI, puSkariNI, dIdhiMkA, muMjalikA, sarovara, sAgaramAM pravezavuM kAtuM nathI. gADA yAvat aMdamAnikAmAM besIne javAnuM ka5tuM nathI. te parivrAjakone ghoDA, hAthI, uMTa, baLada, pADA, gadheDA upara besIne javuM kAtuM nathI, te parivAkone naTapekSA yAvatuM mAgaipei revAnuM kAtuM. nathI. te pauiAjakone lIlI vanaspatino sparza karavo - ghana karavuM * staMbhanalUsaNa-utpAdana karavAnuM thatuM nathI. te parivrAjakone rIkathA, bhojanakathA, dezakathA, rajakathA, cokathA rUpa anadiMDa karavo kAto nathI. te parivrAjakone lohapas, rAMgapatra, dbhapama, jasadvapatra, zIzApAtra, phUpama, suvaNapatra ke anya koI bahumUlya (patra) dhAraNa karavuM kalcatuM nathI. mAtra tuMbapAtra, kASThapatra ane mATIpatra kahyuM che. te parivrAjakone lohabaMdhana, rAMgabaMdhana, taMba baMdhana yAvatuM bahumUlya (baMdhana) dhAraNa karavuM ka5tuM nathI. te pauiAjakone vividha varALa kata vaDe dhAraNa karavA kalAtA nathI. mAtra eka dhAtukata vastra kahyo. te parivrAjakane hAra, AdhAra, ekAvali, mukatAvali, kanakAvali, ratnAvali, muravI, kaMThamuravi, prAlaMbha, misaraka, kaTisUtraka, dazamudrikAnaMtaka, kaDaka, guTid, aMga, keyura, kuMDala, mugaTa, cUDAmaNine dhAraNa karavA na kahyuM mAtra tAmapavitraka ko. parivrAjakane gaMthima, veSTima, pUrima, saMghAtima cAra prakAranI mALA ghAraNa karavI na karo, mAtra eka kaNaka lo. te parivrAjakane galu-caMdanakuMkuma vaDe zarIrane analiMpana karavuM na kahyuM. mAtra eka gaMgAnI mATI vaDe lepanA le temane mAgadha prasthaka jaLa levuM kahyuM che. te paNa vahetukta vahetu nahIM. te paNa svaccha paNa kAdavavALuM pANI nahIM, te paNa ghaNuM prasajjansApha paNa ghaNuM pasa+gaMdu nahIM te paNa gALeluM-gAvyA vinAnuM nahIM. te paNa devAyelu-datta pANI nahIM, te paNa pIvAne mATe, hAtha-paga-cara-camasa-prakSAlana ke nhAvA mATe nahIM. pauiAjakone mAgadha tola mujaba AI ATaka pramANa jaLa levuM kahyuM che, te paNa vahetuna vahetu nahIM cAvatu datta nahIM te paNa hAtha-paga-svaracamasAkSAlanane mATe pIvA ke nhAvA mATe nahIM. ne parivrAjako AvA prakAranA vihArathI vicaratA ghaNAM varSono paryAya pALIne, kALamAse kALa karIne utkRSTathI brahmaloka kalpe devapaNe upaje che. tyAM ja temanI gati-sthiti che. te sthiti daza sAgaropamanI kahI che. bAkI pUrvavatu jANavuM. * vivecana-44 thI 48 : HIT - nirgunca, sAdhu. kaMdapiya-vividha hAsyakArI, kukuIya-kutsita ceSTAdi [16/12] karanAra, je bhamara-nayana-vacana-kara-caraNa Adi vaDe bhAMDanI jema ceSTA kare che jemake . pote hase che ane bIjAne hasAve che. mohariya-mukharatA, vividha asaMbaddha pralApa. virapara gIta vaDe je rati maNakIDA, te jene priya che te athavA gItaratika loko priya jene che te. sAmaeNapariyANa-zrAmasya paryAya, sAdhutva. paridhvAyaga-temAM saMkha-sAMkhya, buddhi-ahaMkAradi kArya, grAmavAdI, prakRti ane Izvarane jagatanA kAraNarUpe svIkAranArA. nADuM - yogI, adhyAtma zAstra anuSThAyI. kavi-kapila jemano devatA che te. sAMkhya-nirIzvara, bhiucca-mRgu lokaprasiddha RSi vizeSa, temanA ziSya te bhArgava. haMsa-paramahaMsa-bahUdaka-kuDivratA, A cAre parivrAjakanA matanA ati vizeSa che. temAM 'haMsa', je parvata, kuhara, patha, Azrama, devakula, ArAmanA nivAsI bhikSArthe gAmamAM praveze che. "paramahaMsa' je nadIyulina samAgama pradezamAM vase che. gIra kaupIna ane kuzane tyAgIne prANone tyAge che. bahUdako gAmamAM eka saki ane nagaramAM pAMca rAtri prApta bhogone bhogave che. kuTIvatA-kuTIcara, teo gharamAM vartanArA, krodha-lobha-moha rahita ane ahaMkArane varjanArA hoya che. kahaparidhvAyaga-kRSNa padhriAjaka, e parivrAjaka vizeSa che, keTalAMka nArAyaNabhaktika kahe che. kaMDU Adi soLa parivrAjako lokathI jANavo. Tveda, yajurveda, sAmaveda, atharvaveda. pachI pAMcamo ItihAsa arthAt pusaNa. chaThTho nighaMTu nAme nAmakoza che. saMgovaMga-temAM ma - zikSA Adi, pAMga - aMganA vistArano prabaMdha. sarahassarahasya sahita, daMparyayakata. cAre vedonA sAratha - adhyApana dvArathI parvataka athavA smAraka, bIjA vismRta karelAne smaraNa karAvavAthI. pArasa-paryAgAmI, ghAya-dhAraNA karavAne kSama. saDaMgavI-5 aMgavid, zikSAdi vicAka. sakritaMtavisAya-kApilIyama paMDita. saMkhANa-saMkhyAna, gaNitaskaMdhamAM supariniSThita. have SaDaMgone dazavitA kahe che - zivanagrkha temAM zikSA-cAkSaranA svarUpanuM nirUpaka zAstra, kahyuM-tathAvidha samaAcAra nirAka zAma ja, te zikSAka5. vAgaraNa-zabda lakSaNa zAstra, chaMda-padhavacana lakSaNa zAstra, niruta-zabdanI niruktinuM pratipAdaka. joIsamAyaNa-jyoti zAsana ane bIjA paNa ghaNAM brAhmaNonA-veda vyAkhyAnarUpa brAhmaNa saMbaMdhI zAstra ke Agama. bIjI vAyanAmAM "parivrAjaka saMbaMdhI nayomAM" evo pATha paNa che. suparinikriyasuniNAMta paNa hoya che. ApamAna - kahetA, paNa9mANa-bodha karatAM, paamANa arthAta upapatti vaDe sthApanA karatA. cokhA cokhAyA-vimala deha nepacyavALA, nisvadha vyavahAravALA. zuM kahevA mAMge che ? zuci-zuci AcAravALA. abhiseyajalapUyapANa-abhiSekathI jaLa vaDe AtmA pavitrita karAya che te. tathA aviSeNa-vinanA abhAvathI agaDakUvo, vAvi-vApI, cAkoNa jaLAzaya vizeSa, pukhariNI-puSkariNI, kamaLathI yukta evuM vartuLa jaLAzaya. dIhiya-dIdhiMkA, sAraNI. guMjAliya-guMjAlikA atha vaka Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-44 thI 48 139 180 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda sAraNI. sarasi-moTuM sarovara. *x - x - HTS gADuM, ahIM cAvat karaNathI A pramANe jANavuM - ratha, pAna, yugya, maMli, thili, praharaNa ke zIbikA. A badhAMnI vyAkhyA pUrvavat karavI. hastikAyanI lasaNayA * saMzleSaNatA, sparza ghaTTaNayA-saMghana, zaMbhaNayA-staMbhana, urdhvIkaraNa. bhUsaNayA-hAtha vaDe panakAdinuM saMmArjana. upADaNayA-umUlana. mapAyafja ahIM cAvat zabdathI gapuka, sIsuM, karajana, jAtyarUpuM, - 4 - loha, kAMsu, hArapuTa, maNi, zaMkha, dAMta, carma, cala, zaila zabda vizeSita pAmo. anya tevA prakAranA mahaddhaNa mola. temAM mAM - loDhuM, jad-5, jAtarUpa-suvarNa, kAcapathano vikAra, veDaMtiya-rUDhithI jANavuM. vRdloha-gikuTI. kAMsyaloha-kAMsAnuM ja, hArapuTaka-muktAzukitapuTa, rItikA-pItala. temAMnA koI eka, anAthI vyatirikta ke tevA prakAranA bhojanAdi kAryakaraNa samartha. mahatu-prabhUta, dhana-dravya, mUlya-pratIta. alAbupALa-tuMbaDAnuM vAsaNa. ayabaMdhana cAvatakaraNathI trapukabaMdhanathI zailabaMdhana sudhI pAtrAnI jema jANavuM. * x * bIjI pratamAM A baMne sUtra A pramANe samagra che. mAtra dhAturAvA sivAya. ahIM yugalika vastra jANavA. hAra Adi pUrvavatuM. mAtra "dazamudrikAnaMtaka' rUDha zabdavathI, hAthanI AMgaLInI daza mudrikA jANavI. pavittaUT * aMgulIyaka. graMthima-graMthana vaDe celI mALArUpa, veSTima-mALAne vIMTIne banAvela, puSpalaMbUsaka Adi. pUmipUraNa dvArA nivRta, paraspara nALA pravezana vaDe mArAnI viziSTa canA. - x * kaNapUraNakarNapUka, puSyamaya karNa AbharaNa. mAgaghaka praka-be asatInI eka prakRti, be prakRti vaDe eka setikA. cAra setikAno eka kuDava, cAra kuDavano eka prasthaka thAya che. cAra prasthakano AtaMka, cAra ADhakano droNa thAya che. AvA prakAranA lakSaNathI lalita mAgadhapastha che. te paNa vahetA jaLamAMthI arthAt nadhAdi zrotavartI levo. timita odaka-jenI nIce kAdava na hoya che. bahaprasanna-ati svaccha. pasthita-vastra vaDe gALela. pibitto-pIvA mATe, cayamasa-thALI vizeSa ane darvikA, kaDachI. * suga-49 : te kALe, te samaye aMbaDa parivrAjakanA 30o ziSyo, grISmakALa samayamAM jyeSThAmaLa mahinAmAM gaMgA mahAnadInA ubhayakuLathI kaMpilapura nagaNI purimatAla nagare vihAra karatA nIkaLyA. tyAre te parivrAjakone te agAmika, chigliqpAta, dImiga aTavInA keTalAMka dezAMtara gayA pachI, te pUrvagRhIta udaka anukrame paribhogavatA kSINa thayuM. tyAre te paridjako kSINa udaka thatAM tRNA vaDe parAbhavita thatAM dUra dUra sudhI pANIne denArAne na jotAM, paraspara bolAve che, bolAvIne A pramANe kahyuM - he devAnupiya! nize ApaNe A agArmika cAvatu aTavInA keTalAMka dezAMtarane pAra karatA te pANI pAvata kSINa thayuM che. to he devAnapiyo' e zreyakara che, ApaNe A aiAmika yAvat aTavImAM jaLa denArAnI cotarapha mANA gaveSaNA karIe. A pramANe kahI ekabIjAnI pAse A Ano svIkAra kare che, svIkArIne te ajJAmika yAvata aTavImAM jaLa denArAnI cAre dizA-re vidizAmAM mANitagaveSaNA kare che. karIne pANIne denAra na maLatA, bIjI vakhata ekabIjAne bolAve che, bolAvIne Ama kahyuM - he devAnupiyo ! ahIM pANI ApanArA nathI, to ApaNane datta grahaNa karavuM kalpatuM nathI, adattanuM sevana kaWtuM. nathI, to ApaNe ahIM Apatti kALamAM paNa Adata na svIkArIe, adad na sevIe, jethI ApaNe tapanA lopa karanArA na thaIe. to he devAnupiyo ! ApaNe mATe zreyaskara che ke tridaMDaka, kuMDikA, kaMcanikA, karoTika, bhisikA, chAlaka, aMkuzaka, kesakiA, pavitraka, gaNemikA, chamaka, vAhana, pAdukA, dhaturakad vane ekAMtamAM saMlekhanA-jhosita karI, bhojana-pAnanA pratyAkhyAna karI pAdopagata anazana karIne kALanI apekSA na karIe. Ama karI ekabIjAne pAse A kathanano svIkAra karyo. svIkAra karIne gidaMDaka yAvata ekAMtamAM mUke che. mUkIne gaMgA mahAnadI vahe che, avagAhIne retInA saMthArAmAM saMthare che. retInA saMthArAmAM ArUDha thAya che, ArUDha thaIne pUrvAbhimukha rahI pausane besIne be hAtha joDIne cAvatu A pramANe kahyuM - arahaMta yAvat saMpAddhane namaskAra thAo. zramaNa bhagavata mahAvIra yAvat saMpattinI kAmanAvALAne namaskAra thAo. amArA dhamaciArya, dhamapadezaka saMbaDa parivrAjakane namaskAra thAo. pUrve paNa ApaNe aMkhaDa parivrAjaka pAse sthaLa prANAtipAtanA jAvajIvana mATe pratyAkhyAna karela che. mRSAvAda ane adattAdAnane navajIva mATe pratyAkhyAna karela che. jAvajIva mATe sarve maithunanA pratyAkhyAna karela che. sthULa parigrahanA jAvajIva mATe pratyAkhyAna karela che * * - - have ApaNe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse jAvAjIva mATe sarva prANAtipAtanA paccakkhANa karIe chIe. sarve krodha-mAna-mAyA-lobha-peja (rAma), hela, kalaha, abhyAkhyAna, vaizunya, paraparivAda, aratirati, mAyAmRSA, miyA-dazanazalyane na karavAnA paccakakhANa karIe chIe. navajIvane mATe sarve azana-pAna-mdima-savAdima e cAre prakAranA AhArane jAvajIvana mATe paccakkhIe chIe. je A zarITa, ITa-kAMd-piya-manojJa-maNAma-svairya-vizvAsthasaMmata-bahumataanuma-bhAMDakaraMDaka samAna che, tene zIta-uNa-kSudhA-pipAsA-vyAla-coTa-DAMsamazaga ke vAtika-pittika-saMnipAtika vividha rogAnaMkarUpa parISaha-upasagoMna arthe tema sAcavela che, tene paNa chellA zvAsocchavAse vosirAvIe chIe ema karI saMlekhanA ArAdhanA karatA, bhojana-pAnanuM pratyAkhyAna karI, pAdopagata anazana karI, kALanI apekSA na karatAM vicare che. tyAre te parivrAjako ghaNAM bhojanane anazana vaDe chede che, chedIne, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sU-49 181 182 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda Alocana-pratikramaNa karI, samAdhi pAmI, kALa mAse kALa karIne brahmaloka kalAmAM devapaNe utpanna thayA. tyAM temanI daza sAgaropamanI sthiti kahI che. teo paralokanA ArAdhaka che. bAkI badhuM pUrvavat che. * vivecana-49 : je caraka parivrAjaka brahmaloke gayA, tenA upadarzanathI adhikRta arthanA samanane mATe kahe che - kAnUnamAmi - jayeSThA ke mULa nakhanI pUnama jemAM thAya te peThA mULa mAsa arthAt jeTha mAsa. agrAmika-avidhamAna prAmAdi. chinnApAtavyavacchinna ApAta-sArtha, gokulAdino saMyoga jemAM te. tathA tenA dIhamaddhAe-dIrdha mArgamAM. sadAviMti-bolAve che, saMbhASa kare che. magaNagavesaNa - thALa - anvaya dharmathI anveSaNa ane gaveSaNa-vyatireka dharma vaDe anveSaNa e ja mArgaNA-gaveSaNA. sAiktie - bhogavavAne. kuvacita trei mAnattA evo pATha che. temAM bhaMjitaebhogavavAne, sAIjjitae-bhogavAvatA ke bhogavanAranI anumodanA karavAne. tridaMDaka-traNa daMDakono samAhAra. kuMDikA-kamaMDaluo, kAMcanikA-drAkSanI mAlikA, karoTikA-mATInuM banela bhAjana vizeSa, bhisikA, vRSikA-besavAnI paDikA, chaNAlaya-cha nAlaka vALI trikAThikA. aMkuzakA-devanI pUjAne mATe vRkSa-pallava AkarSavAne. kesarikA-pramArjanA mATeno vA khaMDa, pavitrakA-tamamaya aMgIlayaka, gaNetrikA-hAthanuM AbharaNa vizeSa. chatra ane upAnaha prasiddha che. dhAtuktA-nairika raMge raMgela vastra vizeSa. paDisaplekti-svIkAre che. saMpaliyaDanisanna-padAsane besela. prANAtipAtAdi vyAkhyA pUrvavatu. zarIra vizeSaNa vyAkhyA A pramANe che - ITa eTale vallabha, kaMta-kAMta, kAkhyatvathI. piyapriya, sadA premaviSayavathI. manojJa-suMdara, maNoma-mana vaDe myate-prApta thAya che, pharI pharI yAta karAya che te praNAma. vegana - sarve padArtho madhya atizaya priyava thakI preya athavA prakarmacI Ijya-pUjA, jenI che te prejya athavA prerya-kAlAMtare laI javAthI. thenkra-dhairya, asthiramAM paNa mUDha vaDe dhairyanA AropaNathI. vesANiya-vizvAsa, jenuM prayojana che te vaiznAsika, parazarIra ja prAyaH avizvAsa hetu thAya che. samaya-saMmata, tenA karelA kAryonA saMmatapaNAthI. bahumaya-ghaNAMnI madhye mataISTa che je te bahumata. anumata-vaiguNya darzana chatAM paNa pAchaLathI tene anumate thAya. bhaMDakaraMDaka samAna - AbharaNa, karaMDaka tuca upAdeya. tathA mA | sIya - Adi vyakata che. mAtra mA zabda niSedhAryuM che. ahIM spRzava e yathAyoga yojavuM. athavA mA e "A zarIra nahIM" ema vyAkhyA karavI. bAla-vyApada ke sarpa. roga-kALa mahA vyAdhi, AtaMka-sadhadhAtI. parISaha-kSudhA Adi bAvIza upasargo-divya Adi. phusaMtu-sparzatA. tivarlDa - e pramANe vicArIne je pALavuM te. afpa - A zarIra paNa, vosirAmi-tyAga karavo, visarjana karIne vicare che. saMlehaNA-zarIrane tapa vaDe kRza karavuM. tene ke tenA dvArA mitha - juSTa ke sevita. tathA "saMlehaNA khoSaNA jhoSita." kvacit saMlekhanA-kaSAya zarIranuM kRSi-pAtaLuM karavuM te. joSaNA-prIti ke sevA. te tathA tenA vaDe je juSTa-sevita te saMlekhanA joSaNA vaDe ghUsatA - kSINa karAyela che che te. tathA bhojana-pAnanA pratyAkhyAna karela. pAvavA - pAdapaupagata, vRkSavatu niNaMdanapaNe avasthita. kAle aNavaDaMkhamANa-maraNanI apekSA na karatA. keTalAMka ati kaTa pAmelA maraNanI apekSA rAkhe che, tenA niSedha mATe kahe che. aNasaNAyo cheThaMti-anazana vaDe parihare che. A badhAM ja ke deza viratimAM rahelA hatA chatAM parivrAjaka kiyAthI brahmaloke gayAM, ema jANavuM. anyathA A kathana niSphaLa ja thAya. dezavitiphaLa, Amane paralokanA ArAdhakapaNuM che, brahmaloka gamana te parivrAjaka kriyAnuM phaLa che, tema na kahevuM. nahIM to mithyAdaSTi kapilAdine paNa te kaheta. * sUtra-pa0 : bhagavana! ghaNAM loko ekabIjAne ema kahe che, ema bhAkhe che, ema prarUpe che ke nize baDa parivrAjaka, kaeNpilapuranagaramAM so gharomAM hAra kare che, so gharomAM vasati kare che. bhagavAna ! te kevI rIte? gautama ! je ghaNAM loko ekabIjAne ema kahe che yAvatuM ema pape che - nize aMbai parivrAjaka kapilAmAM cAvatu e gharomAM vasati kare che. A artha satya che. gautama ! huM paNa ema kahuM chuM cAvatuM paDyuM che ke niSe bhaDa pazciAjaka yAvat vasati kare che. bhagavAna ! ema kema kahyuM ke - bhaDa parivrAjaka yAva4 vasati kare che gautamaAMbaDa parivrAjakane prakRtibhadratAthI yAvat vinItapaNAthI, niraMtara cha-chanA tapokarsa vaDe, bAhune ud rAkhIne, sUyabhimukha thaI AtApanA bhUmimAM AtApanA letA zubha pariNAmathI, prazasta vizuddhayamAna vezyAthI, anyadA koI divase tenA Avaka karmonA kSayopazamathI IhApoha-mANAgaveSaNA karatA vIyalabdhi sakriya labdhi ane avadhijJAna labdhi samutpanna thaI che. tethI te aMbaDa pazciAjaka tevI vIyaladhi-vaikriyaladhi-avadhijJAnalabdhi samutpanna hovAthI lokone vismaya pamADavAnA hetuthI kaMpilapuranA so gharomAM yAvat vasati kare che. tethI he gautama ! ema kahyuM ke- bhaDa parivrAjaka kaMpalapuranagaranA so gharomAM yAvatu vase che. bhagavAna ! bhaDa briAjaka Apa dezanupiyanI pAse muDa thaIne, gharathI nIkaLI zaNagArikapaNe tajita thavA samartha che. nA, A artha saMgata nathI. gautama baDa parivrAjaka zrAvaka jIvAjIvano jJAtA yAvatu AtmAne bhAvita karatA vicare che. vizeSa e * udbhUita sphaTika, apAvRddvAra, tyakata aMtaHpura gRhaddhara pravezI apaya na hato. AMbaDa pazciAjake zULa prANAtipAta cAvata parigrahanuM jAvajIva mATe pratyAkhyAna karela che. vizeSa e ke maithunanuM paccakkhANa jAvajIvane mATe sarvathA karela che. abaDane mAgamanathI atirikta gADAnI puri pramANa jaLamAM paNa Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUga-50 183 zIghatAthI utaravAnuM kahyutuM nathI. abaDane gADI AdinI savArI kAtI nathI, ItyAdi pUrvavat kahevuM yAvatu gaMgAnI mATInA lepa sudhI badhuM kahevuM. baDa parivrAjakane AdhAkamAM, auzika, mIzAta, athavapUraka, pUtikarma, kItakRta, prAmitya, anisRSTa, abhyAhata, sthApita, racita, katArabhakta, durbhiAbhakad, prANuNaka bhakta, glAnAbhakta ke vaIlikAbhakta, bhojana-pAna kalAtA na hatAM. abhaDa parivrAjakane mUlabhojana yAvatu bIjabhojana khAvA-pIvA kalAtA na hatA. abhaDa parivrAjakane caturvidha anarthadaMDanA navajIvana mATe pratyAkhyAna hatA, te A pramANe-apadhyAnacarita pramAdAcarita, hiMcapadAna, pApa karmopadeza. tene mAgadha ardhacaDhaka jaLa levuM kAtuM hatuM. te paNa vahetu, na vahetu nahIM cAvat te paNa gALeluM-gALyA vinAnuM nahIM, te paNa sAvadha-niravadha samajIne nahIM, te paNa sajIva-jIva nahIM, te paNa dattaadatta nahIM, te paNa dAMta, hAtha, paga, ca, camasane dhovAne mATe ke pIvAne mATe paNa nAna mATe nahIM. tene mAgadha ADhaka jaLa grahaNa karavuM kaze, te paNa vahetu yAvatu datta paNa adata nahIM, te paNa nhAvA mATe, paNa hAtha-pagaaru-camasa dhovA ke pIvAne mATe nahIM aMbane nyatIrthika, tenA deva ke anyatIrthika parigRhIta caityane vaMdana-namana cAvatuM papAsavA kAtA nathI. sivAya ke ahata ane ahaMta caitya. - bhagavana ! AMbA kALamAse kALa karIne kyAM jaze ? kyAM upajaze ? gautama! te uccAvacca zIla-qta-guNa-veramaNa-pratyAkhyAna-pauSadhopavAsa vaDe AtmAne bhAvita karatA ghaNAM varSo zramaNopAsaka payaya pALe che, pALIne mAsikI saMlekhanAthI AtmAne ArAdhI, sAITha bhakatone anazanathI chedIne, AlocanA-pratikramaNa karIne samAdhi prApta thaI, kALamAse kALa karI, bahAloke devapaNe utpanna thaze. tyAM keTalAMka devonI daza sAgaropama sthiti kahI che. tyAM bhaDa devanI paNa A sthiti thaze. tyAMthI Ayu-bhava-sthiti kSaya karI pachI cyavIne jyAM jaze ? kyAM upajaze ? gautama mahAvideha vAsamAM je kuLa Aya, dIpta, vitta, vistIrNa-vipula-bhavana-zayana-Asana-cAna-vAhanavALA kuLo che, jemAM bahu dhana tyirAjajad Adi che, Ayoga-prayoga saMpayukata che, vicchardita-prayura-bhojana pAna che, ghaNAM dAsI-dAsa-gAya-bheMsa-gheTA Adi che, ghaNAM loko aparibhUta che, tevA prakAranA kuLomAM putrapaNe upajaze. tyArapachI te bALaka garbhamAM AvyA pachI mAtA-pitA dharmamAM dea pratijJAvALA thaze. te tyAM nava mAsa patipUrNa ane sADAsAta ahorax vItyA pachI sakamala hAtha-pagavALo cAvatuM zazi-saumyAkAra, kAMta, priyadani, surUpa bALakane janma Apaze. tyArapachI te bALakanA mAtA-pitA pahelA divase 184 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda sthitipatitA karaze, bIjA divase caMdra-sUryanuM darzana karAvaze, cha divase jAgAi karaze, agIyAramo divasa vItyA pachI azuci jAtakarma karaNathI nivRtta thaI, bAmo divaso saMprApta thatA, mAtApitA A AvA svarUpanuM gauNa, guNaniux nAma karaze. * * jyArathI amane A bALaka garbhamAM Avyo tyArathI ame dharmamAM pratijJAvALA thayA, tethI amArA A bALakanuM deDha pratijJadiLA thayA, tethI amArA bALakanuM DhapratijJa nAma thAo. tyAre te bALakanA mAtApitA tene "patijJa" e pramANe nAma pADaze. te DhAtijJa bALakane tenA mAtA-pitA sAtireka ATha varSano thayo jANIne zobhana tithi-raNa-nakSatra-muhamAM kalacArya pAse laI jaze. tyArapachI te kalAcArya te daDhapatijJa bALakane jemAM gaNita pradhAna che te lekhAdi zakunaruta pattanI boMtera kaLA sutra-artha-karaNathI sAdhita karAvaze, zIkhavaze. te kaLA A pramANe - lekha, gaNita, rUpa, nRtya, gIta, vAjiMtra, savaragata, karagata, samatAla, dhuta, janavAda, pAsaka, aSTApada, paurakRtya, damaNuMka aNavidhi, pAnavidhi, vastravidhi, vilepanavidhi, zayanavidhi, Aya, prahelikA mANadhikA, gAthA, gItika, zloka, hiraNyakti , suvarNayukti, gaMdhayukti, sUyukti, AbharaNavidhi, taruNIpatikarma, zrI lakSaNa, puraSa lakSaNa, aa lakSaNa, hAthIlakSaNa, baLadalakSaNa, kukuTalakSaNa, cakalakSaNa, chaba laiNa, vAstuvidya, kaMdhAvAramAna, nagaramAna, vastunivezana, bRha, pratibRha, cAra, praticAra, cakalUha, garuDabUha, zakaTabUha, yuddha, niyuddha, yuvAtiyuddha, muSTiyuddha, bAhayuddha, utAyukta, puzastra, sarvAha, dhanurveda, hiraNayapAka, suvarNapAka, vRdkheDa, sutApeDa, nAlikAkheDa, pagacheda, kaTacheda, sajIva, nita, zakunaud A boMtekaLA sadhAvI-zIkhavI mAtApitAne soMpyo. tyArapachI te daDhapratijJanA mAtA-pitAe te kalAcAryane vipula AzanapAna-manasvAdima vaDe, vagaMdhamALA-ahaMkAra vaDe sakAya, sanmAnyA. satakAra ane sanmAna karIne vipula jIvitAI pIrtidAna Ape che. ApIne vidAya karyo. - tyArapachI te daDhapratijJa bALaka boMtera kalA paMDita thayo, tenA nava suptAMga jAgRta thaI gayA. aDhAra dezI bhASAno vizArada thayo. gItaratI, gaMdharva-nRtya kuzaLa, AyodhI, hastIcodhI, rathayodhI, bAhuyodhI, bAhupamada, vikAucArI, sAhasika ane bhogane mATe paryApta samartha thayo. tyAre hrapatijJa dArUne mAtApitAe botera kalApaMDita yAvatuM bhogasamartha jaNIne vipula bhoga, pAna-bhoga, layanabhoga, vastrAbhoga, zayanabhoga, kAmabhogo vaDe nimaMtrita karaze. tyAre te DhAtijJa bALaka, vipula apybhoga cAvatu zayanabhogamAM Asakata, anurakta, vRddha, yupanna thaze nahI. jema koI utpala, paw, kusuma, nalina, subhaga, sugaMdha, puMDarIka, mahApuMDarIka, zata, sahasatra, lakSatra [kamalo kAdavamAM janme che, pANImAM vRddhi pAme che, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-50 185 paNa paMkarajamAM ke jalarajamAM upalipta thatAM nathI. e pramANe pratijJa bALaka kAmamAM janmyo, bhogamAM vRddhi pAmyo paNa kAmaraja ke bhogarajamAM lIpta thaze nahIM, mitra-jJAti-nijaka-svajana-saMbaMdhi-parijanamAM lipta thaze nahIM. te tathArUpa sthaviro pAse kevala bodhi pAmaze, kevalabodhi pAmIne, gharathI nIkaLI aNagArika pravrajyA leze. te isimita cAvat gupta brahmacArI aNagAra thaze. te bhagavaMtane AvA vihArathI vicaratA anaMta, anuttara, nirvyAghAta, nirAvaraNa, kRtna, paripUrNa kevaLa vara jJAnadarzana samutpanna thaze. tyAre te dRDha pratijJa kevalI ghaNAM varSo kevalipAyine pALaze. kevalipayayine pALIne, mAsikI saMlekhanAthI AtmAne ArAdhIne, sAITha bhaktone anazana vaDe chedIne, je hetuthI nagnabhAva ane muMDabhAvane karela, anAna-atavana-kezalocahAcarya vAsa-achAMka-anopAhanaka-bhUmizayyA-phalakazayA-kASTha zayyA-paragRha praveza prApta ke aprApta AhAramAM-bIjA dvArA hIlanA, priMsanA, niMdaNA, gahaNA, tAlanA, tarjanA, paribhavanA, pratyakSanA uccAvacca, grAmarkaTaka, bAvIza parISaha upasargone sahana kare che, te arthane ArAdhIne chellA zvAsocchvAro siddha thaze, buddha thaze, mukta thaze, parinivRtta thaze, sarva duHkhono aMta karaze. * vivecana-50 : vadhunoLa Adi vyakta che. vizeSa A - prakRtibhadratA ahIM yAvat karaNathI "prakRti upazAMtatA, prakRti tanu krodha-mAna-mAyA lobha, mRdu mArdavasaMpannatA, AlInatA, bhadratA' levuM. anikSiptena-avizrAMtathI, pagijhiya-pragRhya. pariNAma-jIvapariNati, adhya vasAna-manovizeSa, lesA-tejolezyAdi, tadAvaraNijja-vIryAntara, vaikriyalabdhi prApti nimitta avadhijJAnAvaraNa. IhA-zuM te Ama haze ke tema, evI sadaryAlocanAbhimukha matinI ceSTA. vyUha-A Ama ja che, evo nizcaya, mArgaNAanvaya dharma Alocana - 4 - 4 - prAyaH sthANudhAM ja ghaTe che. gaveSaNA-vyatireka dharma Alocana jemake - sthANu ja che, A ziraHkaMcanAdi prAyaH puruSa dharma nathI. vIriyaladdhie - vIryalabdhi vaDe, veulviyalIe-vaikriya labdhi vaDe. ohiNANaladdhi-avadhijJAnalabdhi samutpanna-vIryalabdhi Adi traNa utpanna thayA. - x - 4 - 4 - sthAnAMgAdi pustakamAM 'amma4' ema darzAvela che. 'yinIvAnIva' ahIM yAvat zabdathI Ama jANavuM - punya, pApane upalabdha. Azrava-saMva-nirjarA-kriyAadhikaraNa-baMdha-mokSa tatvamAM kuzaLa. ahIM Azrava - prANAtipAtAdi, saMvata - prANAtipAtaviramaNAdi, nirbA - karmanuM dezathI kSapaNa, viA - kAyikI Adi, adhirA - khaDgAdi nirvartana saMyojanAdi. baMdhamokSa - karma viSayamAM. AnA vaDe jJAnasaMpannatA kahI. aokhkhu - avidhamAnasAhAcya kutIrthikathI preti thaI samyakatva avicalana prati bIjAnI sahAyanI apekSA karatA nathI. tethI ja kahe che devAsuranAga suvaLakhavA ItyAdi. temAM - sevA - vaimAniko, asuranALa - asurakumAra, nAgakumAra - 186 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda bhavanapati vizeSa. suvaNa-jyotiSka, kyAMka 'garuDa' e pATha nathI. tethI suvarNIsuvarNakumAra-bhavanapati vizeSa. yakSa-rAkSasa-kinna-kiMpuruSa e vyaMtaranA bheda che. garuDa-garuDa cihnavALA suvarNakumAra, gaMdharva ane mahoraga, vyaMtaro che. A nirNanya pravacanamAM nisyaMkiya-saMdeha rahita, nilDaMkhiya-bIjA darzananA pakSapAtathI mukta. niiigiccha-phaLa prati zaMkArahita. laddhaa-artha zravaNathI labdhArtha. gahiya-avadhAraNathI gRhitArtha. pughdhiya-saMzaya thatAM pRSTArya. ahiMgaya-adhigata artha ke abhigata arthavALA, arthanA avabodhathI. viNicchiyaphre-aidaMparyAyanAupalaMbhathI vinizcitArtha. tethI ja ai - asthio, miMna - tenI madhye rahela dhAtu vizeSa, asthimijjAthI premAnurAga-sarvajJanA pravacana prItilakSaNathI kuMkuMbhAdi rAga vaDe raMgAyela mAphaka rakta, kayA ullekhathI Ama kahe che - prathamAmo ItyAdi, - - vama - A, Auso-AyuSyamAn, putrAdine AmaMtraNa, kyAMka 'phaLo niiSe' pATha che. zeSaM - dhana, dhAnya, putra, kalatra, mitra, rAjya, kuvacanAdi. usiyaphalihA unnata sphaTika cita jevuM che te. maunIndra pravacanathI pAmela paripuSTa manavALA. A vRddha vyAkhyA che. bIjA kahe che - ti - argalAnA sthAnathI upanIya-urvIkRta, tIrthI nahIM. kabATanA pAchaLanA bhAgathI dUra karAyela - evo artha che. athavA utkRta-apagata, paridha-argalA jenA gRhadvAre te ucchita paridha ke utkRtaparidha arthAt audArya atizayathI atizaya dAna-dAyitvathI bhikSupravezane mATe jenA gRhadvAra khullA rahe che te. A badhuM aMbaDane saMbhavatu nathI. kemake svayaM ja te bhikSuka che. tethI ja pustakamAM likhita-Usiyaliha ityAdi traNa vizeSaNa kahetA nathI. aprAvRtta dvAra - bAraNA Adi vaDe baMdhana karAyela gRhadvAra. saddarzananA lAbhathI koI pAkhaMDIthI DaratA nathI. zobhana mArganA pagrihathI ughADA zire rahe che ema vRddha vyAkhyA che. koI kahe che - bhikSuka pravezArthe audAryathI gRhadvAra baMdha karyA nathI. A baDane ghaTatuM nathI. vitta lokone prItikara hovAthI aMtaHpura ke gRhanA dvAramAM jeno praveza che te. arthAt ati dhArmikapaNAthI je sarvatra AzaMkA rahita che te. bIjA kahe che - trivattaitti - aMtaHpura gRhadvArathI aprItikara thatAM nathI, apadvAra praveza rahita arthAt ziSTajanano praveza jene che, te. A vizeSaNa IrSyAlatA rahitAne pratipAdana kare che, A paNa aMbaDane ghaTatuM nathI. kemake [tene] aMtaHpurano ja abhAva che. kyAMka A pATha A pramANe dekhAya che viyatta - prItikAriNI ja, gRha ke aMtaHpuramAM pravezavAno AcAra che jeno te tathA tyajela che gRhamAM ke aMtaHpuramAM akasmAta praveza. - ghamadruma AThama, caudaza, amAsa, pUrNimAmAM. ahIM uddiSTa-amAsa. pratipUrNa pauSadhanuM anupAlana karatA arthAt AhAra pauSadha Adi bhedathI cAre prakArano pauSadha karatA. zramaNa nirpranthane prAsuka, eSaNIya azana-pAnakhAdima-svAdima vaDe tathA vastra-pAtra-kaMbala-pAdapIMchana vaDe. ahIM paDiggaha eTale pAtra, pAyapucchaNa-pAdaprokSaNa, joharaNa. osa - eka dravyane AzrIne, meca - dravya samudAyarUpa athavA auSadha Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-5o 183 triphaLAdi, bhaiSaja-pathya. prAtihAki pIThaphalaka zayyA saMsthAka vaDe pratilAbhita karatA. pratihAra-pAchuM ApavAnA hetuthI lIdhela. tenA vaDe pITha-Asana, phalaka-avakhaMbhanArthe kASTha vizeSa. zamyA-vasati ke zayana, jyAM prasArita paga vaDe suvAya che. saMskAraka-laghutara zayana. nAtha TUAtheHT = ItyAdi. temAM zIlavata-aNuvrata, guNa-guNavata, viramaNa-rAgAdi viti prakAre, pratyAkhyAna-namaskAra sahitAdi, pauSadhopavAsa-aSTamI Adi parva dinomAM upavasana-AhAra tyAga. cayA parigRhIta tapokama vaDe AtmAne bhAvita karatA. no #avasIyaUNIT0 ItyAdi. akSazrota pramANa-gADAnA paiDAnI nAbhirUpa chidra pramANa mAga. sasarAha-akasmAta, jaladIthI. AdhAmika ItyAdi vyakta che. mAtra vra - rayita, te auzikano bheda che, jemake lADavAnA cUNadine pharI lADu rUpe kare athavA bhAta-dahIM Adi, je karaMbakAdipaNe viracita, te cita kahevAya. kAMtArabhakta-araNya, temAM bhikSukonA nivahArthe je saMskArAya che te. dumikSabhakta-dubhikSamAM je bhikSakane mATe saMskArAya che. A badhAM ozikAdinA bhedo che. varlDalikA bhakta-durdina mATenuM bhojana. glAnabhakta-bimArane Arogya mATe je apAya che. prApUrNakabhakata - koI paNa kyAMya jAya tyAre saMskArIne apAya che athavA ahIM Avela sAdhu Adine je apAya che te. mUlabhoyaNa-mULa AdinuM bhojana. ahIM cAvat karaNathI traNa pada jaNAya che. - MyA - kaMda eTale suraNakaMdAdi, noyaT - phala eTale Ama Adi. viyA - harita eTale madhura DraNa kaTaka bhAMDAdi. vIvaMyA - bIjo eTale zAli, tila Adi. bhokatuM-bhojana karavAnuM ke pAtuM - pIvAnuM, AdhAkamadi bhojana, pAna na kahyuM. apadhyAnena-Ad AdithI Acarita, Asevita je apadhyAnanuM je Asevana te anarthadaMDa che. pamAdAyarica-pramAda vaDe - ghI, goLa Adi dravyonA sthaganAdi karaNamAM ALasa lakSaNathI Acarita te anarthadaMDa athavA pramAda vaDe Acarita che pramAdAcarita. hiMsaNayANa-hiMsa arthAt khagAdinuM pradAna-niprayojana ja bIjAne arpaNa te hiMsapradAna. pApakarmopadeza-paryojana vinA kRSi Adino upadeza. "sAvadha" karIne - je A jaLanuM parimANa karaNa, te jaLane sAvadha karIne. sAvadha kaI rIte ? jIvAaSkAyikavALuM karIne athavA kaI rIte gALIne grahaNa kare che te kahe che - sAvadha karIne. te kaI rIte kare ? jIva vALuM karIne. ahIM pANInA porA che tema karIne. anyamUcika - arahaMta saMghanI apekSAthI, anya zAkyAdi. vaidya - arihaMta caitya arthAta jinapratimA. nannattharatidi - A apavAda kahyo. ahIM na * pratiSedha mATe che, ahaMta, ahaMta caitya sivAya. te jo padhriAjaka veSadhAraka hoya, anyatIthiMkanA devatAnA vaMdanAdino niSedha kahetA arvatanI paNa vaMdanAdino niSedha na thAya te jaNAvavA ahIM nagnastha mUkela che. kuvanna - utkRSTa, anukUSTa vaDe. 188 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda AyukSaya-AyukarmanA dalika nirjaravANI. bhavakSaya-devabhava baMdhana rUpa karmagati AdinI nirjarAThI, sthiti kSaya-Ayukarma tathA te sivAyanI sthitino kSaya thavAthI. anaMtara carya caIta-devabhava saMbaMdhI zarIra tyajIne athavA cyavana karIne. a-paripUrNa, diva-dItavAna, vita-vyAkhyAta zeSapaNe kRNikanA vartanavatu jANavA. tevA prakAranA kuLomAM - ahIM keTalAMka kuLomAM e pramANe zeSa jANavuM. puNattA - puruSapaNe. pRthvIyaffta - utpanna thaze. sthitipatita kuLa kramathI Avela putra janmocita anuSThAna vizeSa. caMda-sUrya darzanikA nAme puga jamotsava vizeSa. jAgariya-rAtri jAgarikA, putra janmotsava vizeSa. nivRta-atikAMta thatA. asuI-azuciyukta, jAtakarma-prasava vyApAranuM je karaNa-vidhAna che. temAM bArasame divase athavA bAra divasono samAhAra te dvAdazAha, te divasa jenA vaDe pUrNa thAya che, te dvAdazAha divasa. temAM mAtA-pitAe A kahyuM - UvA pUrva - AvA rUpe-svabhAva jeno che, anyathA rUpe nathI, tevuM tarUpa gauNazuM kahe che ? guNa niSpanna, gauNa zabda apadhAna arthamAM paNa varte che, tethI ahIM kahyuM guNaniSpanna. nAmadheja-prazasta nAma ja. A sthAne bIjI pratamAM "pAMca dhaNI vaDe parigRhIta" ItyAdi pATha dekhAya che, te pUrvavat vyAkhyAyita karavo. -x - eka hAthathI bIjA hAthamAM saMhUiyamANalaI javAto. eka khoLAmAMthI bIjA khoLAmAM ati usaMgathI bIjA usaMgamAM jatAM, usaMga sparzamukhane anubhavato. upanarcamAna - nartana karato. upagIyamAna - tathAvidha bAlocita gIta vizeSathI gavAto ke gavaDAvAto. upalAvyamAna - kIDAdi lAlanapAlana karato. upagrahayamAna-AliMgAto, apamAsyamAna - trAsa hita karAto. * x * ukaMThanA atirekathI nirdaya AliMgana vaDe na pIDAto, samIhita pUraNa karavAthI prayAsana karAto. parivaMdhamAna - stavanA karAto, paricuMmmAna - cuMbana karAto, paraphyumANa-dhumADA to - x - nivRta ke tivyaghiAta je girikaMdarA temAM rahela. have adhikRtu vAcanA - kaMIka adhika ATha varSa gayelA che jene jakhyAne che. tene arthathI-vyAkhyAnathI, karaNathI-prayogathI. sehAveha-sadhAve che, niSpAdana kare che. sikhAveha-zikSA Ape che - abhyAsa karAve che. vijJaya pariNayamed - kavayit temAM vijJa ja vijJaka, te A pariNata maga-buddhi Adi pariNAmavALo ja vijJaka pariNata mAtra. ahIM mAtrA zabda buddhayAdi pariNAmanA abhinavatvane jaNAvavA mATe che. navaMga - be zrotra, be netra, be ghANa, eka jIbha, eka vacA, eka mana. A nave sutelanI jema sapta-bALapaNAthI avyakta cetanAvALA, pratibodhita - cauvanathI vyakta cetanA yukta karAyela che jenA te. vyavahArabhASyamAM - zromAdi nava kahyuM che. hAjohI-aa vaDe yuddha karanAra. e rIte rathayodhI ane bAhuyodhI. bAhu vaDe pramardana karanAra te bAhapramardI. viyAlacArI-sAhasikapaNAthI vikAle paNa - trimAM paNa care che che. tethI ja sAhasika, sAtvika. atre nor * sArya bhogAnubhava samartha. - fiffsa - na saMgasaMbaMdha karaze. no fiffsa * na rAga-prema, bhoga Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-50 189 190 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda saMbaMdha hetu karaze, aprApya bhogonI AkAMkSA karaze nahIM. nALupapa - te atyaMta temAM ekAgra manavALA thaze nahIM. je naIITH - atha zabdArthamAM athazabda-vAkya upakSepArle che. nAma zabda saMbhAvanA mATe che. 3uta thA, utpala, utpalAdi padono arthabheda, varNa Adi vaDe lokathI jANavuM. vizeSa A - puMDarIka - zveta pA, paMka-kAdava, te ja raja, padma svarUpa uparaMjanathI, RNa avayava rUpacthI ke reNu-rajatulyavathI. kAmareja - kAma-zada ane rU5, te ja raja. bhogaraja - bhoga-gaMdha, rasa ane sparza, te rUpa ja. mitra-suhRda, jJAti-sajAtIya, nijaka-bhAI, putrAdi, svajana-mAmA Adi, saMbaMdhI-zvazurAdi, pajinadAsa Adi. kevalaM bohiM bajhihiI - vizuddha samyagdarzana anubhavaze. arthAt te pAmaze. anaMta - anaMtArthaviSayatvathI, jhanuttara - sarvottamavathI. nivyaghiAta - kaTa, kayAdi vaDe patitatavaNI. nirAvaraNa-kSAyikavaNI. kRzna-sarva arcanA grAhakavathI, pratipUrNa - sarva aMza samanvita. kevalavaranANadaMsaNa - sahAya rahita, tethI ja zreSTha jJAna ane darzana. temAM jJAna-vizeSa avabodharUpa che, darzana-sAmAnya avabodharUpa che. hIlaNA-janma, karma, marma udghana. niMdaNA-manathI kutsanA, khrisaNA - loka samakSa kutsA. gaheNAsamakSa ja kutsA karavI. tarjanA-mastakamAM aMguli Adi phoraNathI. * x * tADanA-thauDa Adi mAravA, pabhivA-paribhAva karavo. pravyathanA * bhaya utpAdanA vaDe, uccAvaya-utkRSTa, nikRSTa. gAmakaMTaya * Indriya samUhane pratikULa. sijhihii - siddha thaze, kRtakRtya thaze. bujhihiI-bodha pAmaze, kevaLajJAna vaDe sarva arthone jANe. muccihiI - sarva kamazothI mukta thaze. parinivvAhiI . parinirvANa pAmaze, karmakRta saMtApa bhAvathI zIta thaze. tethI zuM kahe che ? sarve du:khono aMta karaze. * sUtra-pa1 - je A pramANe gAma, ankara yAvata saMivezomAM svajita thaI zramaNa thAya che. te A - AcAryapatyanIka, upAdhyAyapatyanIka, kulapatyanIka, gaNapatyanIka, AcArya-upAdhyAyano apayazakAraka, avarNakAraka, akitikAraka, ghaNI ja asaddabhAvanA ubhAvanAthI, mithyAtvAbhiniveza thakI potAne, bIjAne ane tadubhayane yujhAhita karatA, tyAdita rad viyarIne ghaNAM varSo zAmaNA pracayi pALe che. pALIne te sthAnanI AlocanA-pratikramaNa karyA vinA kALamAse kALa karIne utkRSTathI lAMtaka kakSAmAM kilbiSika devamAM, kilbiSika devapaNe utpanna thAya che. tyAM ja tenI gati che, 13-sAgaropamanI sthiti che. teo anArAdhaka hoya che. bAkI pUrvavata te je A paryAptA saMjJA paMcendriyatiryaMcayoniko hoya che. te A - jalacara, khecara, sthalacara. temAM keTalAMka zubha pariNAmathI, prazasta adhyavasAnathI, vizuddha thatI teyALI, tadAvaraNIya karmonA kSayopazamaeNI, IhA-poha-mAui gaveSA karatA saMjJIpaNAthI pUrvavata bhavonI smRti utpanna thAya che. tyArapachI te samukta jAtismaraNathI svayaM ja pAMca aNuvatone svIkAre che, svIkArIne ghaNAM zIla-prata-guNa-veramaNa-pratyAkhyAna-pauSadhopavAsathI AtmAne bhAvita karatAM, ghaNAM varSonuM Ayu pALe che, pALIne bhakta pratyAkhyAna kare che. ghaNAM bhojanane anAna vaDe chede che, chedIne AlocanA-pratikramaNa karIne, samAdhi pAmI, kALamANe kALa karI utkRSTathI sahamrAra kalAmAM devapaNe upapata pAme che. tyAM temanI gati, 18nsAgaropamanI sthiti, paralokanA ArAdhaka thAya che. te je A gAma, Akara yAvatu saMnivezamAM AjIviko che, jevA ke - dvigRhamaMtarika, magRhamaMtarika, saptagRhamaMtarika, utpala beTika, gRha sAmudAnika, vidhatAMtarika, urika jamaNa. te AvA svarUpanA vihArI vicaratA ghaNAM varSono payayi pALe che, pALIne kALamANe kALa karIne utkRSTathI acuta ko devapaNe utpam thAya che. tyAM ja temanI gati, rara-sAgaropama sthiti, anArAdhaka thAya che. - X - te je A gAma, Akara yAvatu saMivezamAM pataMjita zramaNa hoya che. jemake - AtmotkarSaka, parArivArdika, bhUtikarmika, vAraMvAra kautuka kAraka, teo AvA prakAranA vihArathI vicaratA ghaNAM varSono zrAmasya payaya pALIne te sthAnanI AlocanA, pratikramaNa na karIne kALamAse kALa karIne utkRSTathI azruta kalAmAM Abhiyogika devamAM devapaNe upapAta pAme che. tyAM temanI gati che, bAvIza sAgaropamanI sthiti che, paralokanA anArAka che. bAkI pUrvavatuM. te je A gAma, Akara yAvatu saMnivezamAM nikuvo hoya che jevA ke - mahurata, jIvapadezika, aMtatika, sAmudika, saikriya, airAzika, addhika. A sAta pravacana nikuvo kevaLa caya, liMga grAmasyA, mizrAdesTi, ghaNI asatu ubhAvanAthI, mithyAtvAbhinivezathI potAne, bIjAne ane tadubhayane sugrahita karatA, vyutpAdita karatAM vicarIne ghaNAM varSo grAmaraya paryAya pALe che. pALIne kALamANe kALa karIne utkRSTathI uparI raiveyakamAM devapaNe upapAta thAya che. tyAM temanI gati, ekajhIza sAgaropama sthiti che, paralokanA ArAdhaka thAya che, bAkI pUrvavatu. te je A gAma, Akara, cAvatuM sannivezamAM manuSyo thAya che, jevA ke - athAbhI, aparigrahI, dhArmika, dhamanuiga, dharmiSTha, dhamAiyI, dhamapaloDI, paraMjana, rAmasamudAcAra, maLI AjIvikA karanArA, suzIla, suvatI, supatyAnaMda hoya che teo sAdhu pAse eka-jAvajIva mATe prANAtipAtathI prativirata, ekasyathiI apativirata e rIte yAvata parigrahathI, ekacca krodha, mAna, mAyA, lobha, prema, kalaha, abhyAkhyAna, vaizunya, paraMparitAda, aratirati, mAyAmRSAvAda, mithyA darzanazalyathI navajIva mATe prativirata ane ekathiI apativirata ethiI rAvajIva mATe AraMbha-samAraMbhathI prativirata ane ekaracathiI. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-51 191 12 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda apativirata, ekathI karaNa-kArAdNathI rAvajIva mATe prativirata ane ekaspathiI Apativirata, essathiI jAvAjIva mATe pAna-cAvana thakI prativirata ane ekacyathiI pAcana-pacAvanathI apativirata... (-tazA-) ekathiI kuNa-pizNa-tana-tADana-vadha-baMdha-pariphalezathI navajIvane mATe prativirata ane ekacathiI apativirata che. ekarIi nAna, madana, vaka, vilepana, zabda, sparza, sa, rUpa, gaMdha, mALA, alaMkArathI navajIvALuM prativirad, kAcathI Apativirata hoya. je AvA ane AvA prakAranA sAvadhayoga yukata kamAvALA, bIjAnA prANone paritAya karanArA thAya che, tenAthI cAvatuM ekacyathI apativirata che. evA zrAvako hoya che, jIvAjIvanA jJAtA, upalabdha punya-pApa, AadsaMvara-nirjarA-kriyA-adhikaraNa-baMdha-mokSa kuzala, sahAyanA anicchaka, deva-asuranAga-caNA-rAkSasa-kiMna+kiMdharama-garaDa-gaMdharva-mahomAdi devagaNa vaDe nirthIi pravacanathI anatikamaNIya, nirgastha pravacanamAM niHzaMkita, niSkAMkSita, nirvicitsika, labdhArtha, gRhItArtha, pRcchitAtha, abhigatAtha, vinizcitAtha, asthi-miMja-prema-anurAgarakta hoya che. te AyuSyamAna ! nigrantha pravacana ja atharUpa che, A paramArtha che, bAkI badhuM anarthaka che. ucchita phaTika, pAvRtta dvAravALA, cakRtAMtapura paragRhadvAra praveza, caudaza-AThama-amAsa-pUname patipUrNa pauSadhane samyapha pAlana karatA, zramaNa nirgasthane pAsuka eSaNIya. mAna-pAnakhAdima-vAdima vaDe, vasa-paga-kaMbala-pAdapoMchanaka vaDe, auSadha-bheSaja vaDe, prAtihAsika pITha-phaka-zasya-saMthaka vaDe pratilAbhita karatA vicare che, vicarIne bhojananA pratyAkhyAna kare che, teo ghaNAM bhojanane narAna vaDe chede che, chedIne AlocanA-pratikramaNa karI, samAdhi pAmIne, kALamAse kALa karIne, utkRSTathI acuta kalAmAM devapaNe upayata pAme che. tyAM temanI gati, bAvIza sAgaropamanI sthiti, ArAdhaka thAya, bAkI pUrvavatuM te je A gAma, ankara yAvatu saMnivezamAM manuSyo hoya che, te A - anAraMbha, aparigraha, dhArmika yAvatu AjIvikA karanAra, suzIla, suvata, supatyAnaMda, te sAdhuo sarvathA prANAtipAta prativirata yAvatu savathA parigrahathI prativirad, savathA krodha-mAna-mAyA-blobha cAvata mithyAdanizalyathI prativirata, sarvathA AraMbha-nsamAraMbhathI prativirad, savA karA-kArAvaNathI prativirad, savayA pacana-pacAvanathI prativirata, sarvathA kuraiza-piTTaNa-tana-tADana-vadha-baMdhaparikalezathI prativirata, sarvathA nAna-mana-varNaka-vilepana-zabda-pa-rasa-rUpagaMt-mALA-ahaMkArathI prativirata, je AvA ane AvA prakAranA sAvadha yogathI sukata, parapANa paritApanAra kamano aMta karanAra tathA tenAthI jAvajIvane mATe prativirata hoya che. te je koI aNagAra hoya che te Iyasimita, bhASAsamita cAvatu A niltha pravacanane AgaLa karIne vicAre che. te bhagavaMtone A vihArathI vicaratA keTalAMkane anaMta yAvata kevalavara jJAnadarzana utpanna thAya che, teo ghaNAM varSo kevali payaya pALe che, pALIne bhakta pratyAkhyAna kare che, ghaNAM bhojanane anazana vaDe chede che, chedIne je hetune mATe nagnabhAva dhAraNa karela che, yAvat aMta kare che. je keTalAMkane kevaLa vara jJAnadarzana utpanna thatA nathI teo ghaNAM varSo chA payaya pALe che, maLIne AbAdhA utpanna thatA ke na thatAM bhakatapatyAkhyAna kare che. ghaNAM bhojanane nizAna vaDe chedIne je prayojana mATe naganabhAva dhAraNa karela che yAvata ane ArAdhI chellA zvAsocchavAse anaMta, anuttara, nivyaghiAta, nirAvaraNa, rana, patipUrNa, kevaLavarAdi zanine prApta kare che, tyArapachI siddha thAya che yAvatu sarve duHkhono aMta kare che. keTalAMka vaLI eka bhava karanArA, pUvakarma avazeSa rahetA kALamANe kALa karIne utkRSTa savathisiddha mahAvimAnamAM devapaNe upapAta pAme che. tyAM temanI gati che, gIza sAgaropamanI sthiti hoya che. teo ArAdhaka hoya che. bAkI badhuM pUrvavat. je A gAma, Akara yAvatu saMnivezamAM manuSyo hoya che, te A - sarvakAma virata, sarvaroga virata, sarva saMgathI atIta, sarva nehane ullaMghI gayela, krodhI, nikobI, sIsakolI, e pramANe mAna-mAyA-lobha kSINa karelA anukrame ATha karma prakRtiono kSaya karIne upara lokANe pratiSThita thAya che. * vivecana-pa1 : avasAna parAkramakRta sarvadigAmI athavA prakhyAti, te yaza, tenA pratiSedhathI ayaza. avaDNakArazya-avajJA, anAdara ke avarNa, varNanuM na karavuM. akirtikAraka - dAnakRta ekadikagAminI ke prasiddhi, kIrti-tenA niSedhathI akIrti. asadbhAva-avidhamAna arthanI udbhAvanA-upekSaNa. micchaiAbhinivesa-vastuviparyAsa athavA mithyAdarzana nAmaka karmanI sApekSatAthI abhiniveza-citta avaTaMbha. vagrAhemANa-ku-grahamAM joDatA. pRpAomANa-asatu bhAvobhAvanAmAM samartha karatA. caNAloIya apaDikAMta - guranI samIpe AlocanA na karela, tethI doSathI anivRd. AvAne viziSTa zrAmasyajanya devatva ane pratyunIkatA jaja kibiSikatva maLe che. teo caMDAlaprAyaH deva thAya. saMjJIpUrvajAImaraNa-saMjJI thaIne pUrvabhavanuM smaraNa. AjIvika-gozAlaka matAnuvartI. dughAMtarica-eka gharamAM bhikSA laIne abhigraha vizeSathI be ghara oLaMgIne pharI bhikSAne grahaNa kare che. paNa niraMtara ke ekAMtara gharamAMthI bhikSA na le. be ghanA aMtarathI bhikSAgrahaNa jemane che te dvigRhAMtarika jANavA. e rIte traNa gRhamaMtarika ane sAta gRhAMtarika jANavA. upalabeMTiya-niyama vizeSathI grahaNa karela zaikSaG vaDe jemAM che te utpalavaMtikA. gRhasamudAna-pratigRhe Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-51 193 bhikSA jemAM grahaNapaNe hoya che te. vijyaMtariya-vijaLI thatAM aMtamAM jemane bhikSA grahaNa che te. vijaLI thAya tyAre bhikSA na le. ukriyAsamaNa-moTa mATInA bhAjana vizeSa, temAM pravezI je tapa kare che te uSTrikA zramaNa, A padane AzrIne vyAkhyA karI che. jemAM AtmokarSa che, te AtmokarSikA. paparivAIya-mbIjAnI niMdA jemAM che che. bhUtikarma * varitonA upadravanI rakSArthe bhUtidAna jemAM che te. punApunaH kautukasaubhAgyAdi nimitta bIjAne nApanAdi tenA katAM, te kautukakAraka. abhiyogaAdeza karmamAM niyata te Abhiyogika. AmanuM devatva cAsTiAgI Abhiyogikava ane AtmokarSathI che. bahurata-ghaNAM siddhAMtomAM rata-Asakta, ghaNAM ja siddhAMta vaDe kArya niust thAya che, eka samayathI nahIM, e pramANe bolavAsa. tevA jamAlinA matane anusaranArA te. - - - jIvapradeza - jIva ane pradeza eka ja che jemanA mate te, eka pradezathI jUna jIva na thAya, je eka pradezathI pUrNa thaIne jIva thAya che, te eka ja pradeza jIva thAya che, e pramANe bolanAra tiSyaguptAcArya matAvisaMvAdI. avyakta - A sarva jagat sAdhu Adi viSayamAM A zramaNa che ke deva che ? ItyAdi vivita pratibhAsanA udayanA abhAvathI te avyakta vastu che tevA matavALA. ASADhAcAryanA ziyonA matane anusaranArAo. - x - sAmucchedika-nArakAdibhAvono pratikSaNa samuccheda-kSayane kahenAra. azcamitranA matane anusaranArA. dokiriya-zIta vedanA ane uSNavedanAdi svarUpa eka samaye jIvo anubhave che, evuM bolanArA che, gaMgA AryamatAnuvartI. terAsiya-traNa rAzi jIva-jIva-nojIva rUpa che tema kahenAra te aizika-rohaguptamatAnusArI. baddhikaabaddha satkarma kaMcuka pArzathI pRSTa mAtrane jIvane anusare che evuM kahenArA, goThAmAhilanA matanA anusaranArA. - X - X - pravacana nihava-jinAgamano apalApa kare che, anyathA tenA ekadezano svIkAra kare che te. mithyAdaSTi-viparIta bodhavALA caya-bhikSATana Adi kriyA vaDe liMgavezathI, joharaNAdithI sAdhutUlya. dhArmika-dharma-zruta cAritrarUpathI je vicAre che te. AvuM kaI rIte te kahe che - dhamagi -mRtarUpa dharmane anusare che te. te kaI rIte ? dharmiSTha-dhRtarUpa dharma ja ISTavalabha, pUjita che jemAM te. athavA dharmane veTa athavA dharma jemAM che te dharmiNa. te ja bIjA karatA atizayavaMta hoya che. tethI ja dhammaphakhAI-vamana karanAra, bhavyone pratipAdana karanAra te athavA dharmathI jenI khyAti-prasiddhi che te. dhammapaloI-dharmane upAdeyapaNe jue che ke pAkhaMDIonI gaveSaNA kare che te dharmapralokI. dharma gaveSaNA pachI dhammAlajaNa-dharmamAM prakRTa rAga kare che - AsakatA rahe che te. tethI dharmasamudAyAra-dharmarUpa cAritrAtmaka sadAcAra ke sapramoda jemAM che te. tethI ja dhameNa roDa viniM komANacAstri avirodhI gharmathI ja ke zrutaavirodhathI 16/13 194 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda vRtti-jIvikA karanArA-karIne vicaranArA. - - - suvaya-zobhanacita vRttivALA. supaDiyAsaMdA-cittano AhAda jemAM che supratyAnaMda, sAdhupu-viSaya bhUtomAM athavA 'sAhahiM'no uttara vAkaya sAthe saMbaMdha joDe che. - x - ekacca prANAtipAtathI - ekathI paNa sarvathI nahIM. ahIM pAThAMtaramAM gAthA pATha che. temAM eka ja ekakika che. *x-x* micchAdaMsaNasalAo - mithyAdarzanatarjanya cAnyatIciMkane vaMdanAdi kriyA, tenA bhAvathI virata, paNa rAjAdi abhiyoga hoya to avirata rahe. jaurfpaTTaT0 ItyAdi. temAM kuna-khadirAdi mAphaka cheda vizeSa karavo te. piTTaNa-vastrAdi mAphaka mudgarAdi vaDe pITavA, tarjana-bIjAne - "he jAlima tuM jANe che" evA vAkyathI tarjanA kare. tADanA-cappaDa Adi vaDe mAravA athavA tAlana-gRhadvArAdine tALA vaDe baMdha karavA. vadha-mAraNa, baMgha-doraDAdi vaDe bAMdhavA, pariphleza-bAdhA utpanna karavI. sAvajogovahiya-sAvadhayoga auSadhikA-mAyA prayojana, kaSAya pratyayI. athavA upakaraNa prayojata je che te. kammata-vyApAra aMzo. bIjI vAcanAmAM "sAvajjA alohiyAkarmAta" pATha che. ahIM abodhikA-avidhamAnabodhikA. A pramANe sAmAnyathI kahela manuSyonA vizeSa nirdezanArthe kahe che, ItyAdi. - 4 - mAthA - rogAdi bAdhAmAM, ekacya-asAdhAraNa guNavathI advitIya manujabhava bhAvinI. athavA aryA-jemAM eka zarIra bAkI che te. punaH zabda pUrvokta arthanI apekSAe uttara vAkyarthanA vizeSa dhotanArthe che. bIjA kahe che - - kevaLajJAnabhAjana vaDe, jayaMtAra * bhakatAra, anuSThAna vizeSA sevanAra ke bhavathI rakSaNa ApanAra, - X - X - saqkAmavirata-sarve kAmathI, samasta zabdAdi viSayathI virata-nivRta ke tenAthI virata-utsukatAthI rahita je che te. kemake savarAmaviraca-sarvarAgathI, samasta viSayAbhimukhya hetabhata Atma pariNAma vizeSathI virata-nivRta je che te. savvasaMgAtItabadhAM ja saMga-mAtApitAdi saMbaMdhathI atIta-apakAMta che. kemake savasiSeha airSatamAtA Adi saMbaMdha hetu atikAMta-tyAga karanAra che. akkoha-krodhanA vikalIkaraNathI, nikkoha-udayanA abhAvathI, A ja kaI rIte? te kahe che - kSINakrodha-kSINakodha mohanIya. athavA A kAryaka zabdo che. - sUma-para thI pa4 - [para bhagavana! bhAvitAtmA aNagara kevalIyamukSAtathI samavahata thaIne kevalakatha lokane sparzI rahe che? hA, rahe che. bhagavatu ! teo zuM kevalakatha lokamAM te nirjarA pudgalathI sparze ? hA, sparze. bhagavan! chAstha manuNa te nirjarA pudagalanI kaMIka varSathI vaNa, gaMdhathI gaMdha, rasathI sa, sparzathI sparzI jANe-jue? gautama ! A artha saMgata nathI. bhagavAna ! ema kema kahyuM ke chAstha manuSya te nirjarA yugalone kaMIpaNa vaNathI varNa yAvatuM na jANe-na jue ? gautama ! A bhUdvIpa dvIpa sarve Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-para thI pa4 15 196 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda dvIpasamudromAM savathI aMdarano, badhAMthI nAno, telanA pUDalAnA AkAre saMsthita evo vRd, ratha cakravAla saMsthAna saMsthita evo vRtta, puSkaNikA saMsthAne saMsthita evo vrata, patipUrNa caMdra saMsthAne saMsthita evo vrata, eka lAkha yojana laMbAI-vikabhathI, 3,16,rara3 yojana, traNa koza, 28 dhana, 1all gulathI. kaMIka vizeSa parikSepathI kahelo che. koI mahartika, mahAdhutika, mahAbalI, mahAyazasvI, mahAsaukhya, mahAnubhAva deva, vilepana sahita gaMdhanA dAbaDAne laIne tene vikhere, vikherIne yAvata Ama karI kevalakalpa jaMbUdvIpane traNa capaTI vagADavA jeTalA samayamAM ekavIza vakhata bhramaNa karIne jaldI pAcho Ave. to he gautamI te kevalakalpa jaMbUdvIpa dvIpamAM te ghANa yugalane sparze ? hA, zuM ? gautama ! cha%Astha manuSya te ghANa yugalone kaMIka varSathI varNa yAvat jANe jue? bhagavad ! te artha saMgata nathI. he gautama ! te kAraNathI kahyuM ke chaThAstha manuSya ne nirjarA yugalane vaNathI varNa yAvat kaMI paNa na jANe - na juo. te yugalo ATalA sUkSama kahyA che. he AyuSyamAna zramaNo ! te yugalo samagra lokano sparza karIne sthita rahe che. bhagavan! kevalI kayA kAraNe samughAta kare che ? kevalI zA mATe samughAta karIne jAya che ? gautama! kevalIne cAra kamazio kSINa thayA hotA nathI. te A - vedanIya, Ayu, nAma, gotra. temAM sauthI vadhu vedanIya karma hoya che. sauthI thoDAM Ayukarma hoya che. bAMdhana ane sthiti vaDe viSamane sama kare che. baMdhana ane sthitithI visamane sama karavAne mATe kevaLI samavahata thAya che. e rIte vize kevalI samudghatine kare che. bhagavad ! badhAM ja kevalI, samudyAta kare che ? nA, artha saMgata nathI. [53] samuddAta karyA vinA ja anaMta kevalI, jina jarAmaraNathI vipamukta thaI uttama siddhi gatine pAmyA che. [54] bhagavana ! AvAjIkaraNa keTalA samayanuM kahela che ? gautama ! asaMkhyAtasamayika aMtamuhUrta kahela che. bhagavAna ! kevalI muddaghAta keTalA samayanA kahela che. gautama! ATha samayanuM kahe che. te A pramANe - pahelA samaye daMDa kare che, bIja samaye kapATa kare che, trIja samaye mathana kare che, cothA samaye lokane pure che, pAMcamAM samaye lokanuM pratisaMharaNa kare che, chake samaye maMthananuM pratisaMharaNa kare che. sAtame samaye kapATane pratisaMhare che, AThame samaya daMDane patisaMhare che. paDisaMharaNa karIne pachI zarIrastha thAya. bhagavat che tevA samuddaghAtamAM jatAM zuM manoyogane joDe che ? vacanayogane mDe che ?, kAyayogane joDe che ? gautama! manoyogane joDatA nathI, vacanayogane joDatA nathI, paNa kAyayogane joDe che. kAyayogane joDatAM zuM audAzmi zarIra kAyayogane joDe che audArika mizra zarIra kAyayogane joDe che ? saikriyazarIrakAma yogane joDe che ? vaikriksa mizra zarIra kAyayogane joDe che ? ke kAmaNazarIra kAyayogane joDe che? gautama ! audAkizarIra kAyayogane joDe che, audAzmi mizra zarIrakAma yogane joDe che, vaikiya zarIraphAya yogane joDatA nathI, aikriyamizra zarIrakAya yogane joDatA nathI, AhAphazarIra kAyayogane joDatA nathI, AhArakamizazarIra kAyayogane joDatA nathI, kAmaNazarIra kAma yogane paNa joDe che, bIjA-chaThThA ane sattamAM samayamAM audArika-mizrazarIra kAyayogane joDe che, bIjA-cothA-pAMcamAmAM kAmaNazarIra kAyayogane joDe che. bhagavAna ! te tevA samughAtagata siddha-buddha-mukata-parinivR-sarva duHkhonA aMtakara thAya ? A artha saMgata nathI. te tyAMthI pratinivRtta thaI, * x * pachI ahIM pAchA Ave che. AvIne pachI manoyogane vacanayogane, kAyayogane paNa joDe che. manoyogamAM joDAyela zuM satyamanoyogane joDe che ke mRSAmanoyogane, satyAmRSA-manoyogane ke asatyAmRSA manoyogane joDe che ? gautama ! satyamano yogane joDe che, mRSA manoyogane joDatA nathI. satyAmRSA manoyogane joDatA nathI. atyAmRSA manoyogane paNa zake che. vacanayogane joDatAM zuM satyavacana yogane joDe che ke yAvatu asatyAmRSA vacanayogane joDe che ? gautama ! satyavacana ane asatyAmRSA vacana yogane joDe che paNa mRSAvacanayogane ane satyAmRSA vacanayogane joDatA nathI. kAyayogane joDatAM Ave che, ubhe che, bese che, suve che, ullaMghe che, praddhe che, topaNa-avakSepaNa-tiryakropaNa kare che. prAtihAsika pITha-phalaka-zadhyA-saMstAraka pAchA Ape che. vivecana - A pramANe upapAta kahyo. have anaMtarokta siddha upApAta saMbaMdhathI tenA kAraNabhUta samudadhAtAdi kahe che - temAM kevali samadaghAtathI, kapAyAdi samaghAtathI nahIM, samavahata-vikSiAta pradeza. kevalakalA-saMpUrNa. athavA kevala-saMpUrNa, kalA-svakArya karavAmAM samartha vaturUpa. te nirjara pradhAna pudgala, jIva vaDe akamatApAdita karyapadeza. te nirjarA pudgala vaDe sRSTa-vyApta... chA-niratizayajJAnayukta * x * chAstha paNa viziSTAvadhi jJAnayukta nirjarA pudgalone jANe che. vaNeNaM vaNa-vaNapaNe arthAt yAyAbhya. varNa-kALAvANadine vizeSathI jANe che, sAmAnyathI jue che. A artha saMgata nathI. karma pulonA sAtizaya jJAnagakhyatvathI, kahyuM. savaciMtaka, sarvekSalaka, vRta, modaqtu vRd, ghanavRtta paNa hoya, tenA vyavacchedathI prataravRtatA jaNAvavA kahe che - telanA phUDalA AkAre rahela. * * * cavAla-maMDala, maMDalava dharmayogathI rathacavAla. padAbIjakoza * * * * * * * tihiM acchazanivAehiM - traNa capaTI vagADatAM ja, tisatakhato-ekavIza vakhata. havva-zIgha, ghANapoggala-gaMdhapudgala * x * x * esuhumANa-ATalA sUkSma. arthAt te eTalA sUkSma hoya che ke je chAstha vaNadi vaDe jANatA nathI. samaNAusso * he zramaNa ! he AyuSyamAn ! athavA zramaNa evA A AyuSyamAt, te AmaMtraNa Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutra-pa2 thI 54 193 198 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda che. atisUmavathI baMdha pudgalone jANatA nathI, A pramANe nirjarApudgalo paNa TAMta-upanaya che. bhagavad kevalI zA mATe samavahata thAya che - Ama pradezone dizAmAM prakSepe che. A ja vAta sukhe samajavA bIjA vAkyathI kahe che ? kevalI samuThThAtamAM zA mATe jAya che ? apalikakhINa-sthitinA akSayathI. kyAMka aveditA, anijiNa pado paNa che. temAM kavitA - teno rasa na anubhavavAthI, manana - tenA pradezo jIvapradezathI kharI paDyA nathI mATe. kevali je samuThThAta kare che, badhAM nahIM. keTalAMka samudhdhAta na karavA chatAM karmonuM samapaNuM pAme che - baMdhaU - pradezabaMdha ane anubhAga baMdhane AzrIne. kiruM . sthitibaMdha vizeSane AzrIne. baMdha ane sthitinI visamatAne samA karavA samuThThAta kare che. A pramANe akSara ghaTanA che - nize baMdha Adi vaDe viSamane sama karavAne mATe kevalI samuThThAta kare che. AvarjIkaraNa-udiraNA AvalikAmAM karma prakSepa vyApAra 5. te kevali samuddhAta svIkArela pahelA ja kare che. pahelA samaye daMDa-potAnA deha viThaMbha urva-adha baMne bAju lAMbA lokAMtagAmI jIvapradeza samUhane daMDasthAnIya kevalI jJAnanA AbhogathI kare che. bIjA samaye te ja daMDa pUrva-pazcima be dizAmAM prasArIne paDakhAMnA lokAMtagAmI kapATa jevA kare che. - trIjA samaye te ja kapATa dakSiNa-uttara be dizAmAM prasArIne mathana sardeza lokAMta sudhI kare che. cothA samaye lokanikuTa vaDe mananA aMtarone pUre che. tenAthI sarvaloka pUrita thAya che. pAMcamAM samaye manthAntarapUkavathI je lokapUraka pradezo che, te lokazabdathI kahevAya che. tethI mantAMtarAla pUraka pradezone saMharI mathistha thAya che, madhyAkAra vyavasthApita pradezone saMharIne kapATastha thAya che, tema jANavuM. (e pramANe chaThThA samaye karyA pachI) sAtamA samaye kapATAkAra dhAraka pradezone saMkaraNathI daMDastha thayA che. AThamAM samaye daMDane saMharI zarIrastha thAya. ahIM zabdavRttithI kALabhede che. - x * paNa arthavRttithI nathI. kemake baMne kriyA aSTamasamaye thanArarUpe kahevAI che. manoyoga ke vacanayogane joDatAM nathI, kemake tenA prayojanano abhAva che. kAyayoga vicAraNAmAM sAta prakAre kAyayoga che. temAM dArika zarIra kAyayogavyApAra, te vAcA Adine paNa hoya che, tethI kAyA zabdathI vizeSitapaNe kAyayoga kahyuM, te aneka bhede nahIM paNa audAki zarIrathI vizeSita karela che. temAM udAsa zeSa pugala apekSAe sthala pudgala vaDe nivRtta te dArika * x - te zarIrano kAyayoga, te dArika zarIra kAyayoga audArika mizraka nAme je zarIra, teno je kAyayoga te je rIte che te audArika mizrazarIra kAyayoga. te kArmaNa, audAki baMne yugapatuM vyApArarUpa dArika zarIrInA utpattikALe athavA kevalI samuddhAtamAM che. dArika, vaikriya ke audArika, AhArakanA yugapatuM vyApAra rUpa, dArikazarIrIne vaikriyakaraNa ane AhArakakAle hoya che. vaikriyazarIkAya yoga pUrvavatmAtra vikiyA jenuM prayojana che te vaikiya sUkSmatara viziSTa kAryakaraNakSama pudgalanivRtta. A vaikriyalabdhivALA bAdasvAyukAyika paMcendriya tiryaMca manuSyone ane deva-nArakone hoya che. "vaikriyamizra zarIra kAyayoga" te vaikriya ane mizrano je kAmaNAdi sAthe te vaikriyamizra, te zarIrano kAyayoga che. te vaikriya ane kArpaNano yugapatuM vyApArarUpa che, te deva-nArakane utpatti kALe cAvatuM vaikriya aparipUrNatA sudhI che. vaikiya labdhimAna tiryaca-manuSyone vihita vaikriya zarIranA bhAgathI dArika grahaNa sudhI hoya. AhAkazarIra kAyayoga pUrvavat che. temAM AhAka-viziSTatara pudgalathI nipajJa, A cauda pUrvadhane utpanna viziSTa prayojanathI karAyela AhAraka zarIra thAya che. "AhArakamizrazarIra kAyayoga" AhAka ane mizra. je audArika sAthe te AhAkanuM mizra, te zarIra, A AhArakadArikanA yugapatuM vyApArarUpa che. te kRtaAhArakanA tyAgathI audArikane grahaNa karatAM thAya che. kAmaNazarIra kAyayoga pUrvavatuM. A apAMtarAlamAM gayela ke kevali samuddhAtamAM thAya che. pahelA-AThamA samayano A abhiprAya che - jIvapradezonA daMDapaNe prakSepa ane saMhAramAM, pahelA ane AThamAM samayano dArikakAya vyApArAdimAM audArikA kAyayoga ja che. bIjA, chaThThA ane sAtamAM samayamAM pradezonA prakSepa-saMhAramAM dArika, tenAthI bahAra kAmaNamAM vIryaparispaMdathI dArika kArpaNamizra che. bIjA-cothApAMcamAmAM bahAra audArikathI kAmaNakA vyApAranI asahAyathI kAmaNa yoga ja che, kemake tenI mAtra ceSTA che, ahIM ja ke maMcanakaraNamAM kapATa nyAyathI dArikane vyApAra saMbhave che, to paNa ahIM A vacanathI A yaNa kathaMcitu nathI ema maMtavya che. - satya manoyogane joDe che, asatyAmRSA manoyogane paNa joDe che. mana:paryAyajJAnI vaDe ke anuttara devo vaDe manathI pUchAyela manathI ja thAya, teno uttara paNa e rIte ja apAya che. satya vacanayoga te jIvAdi padArthone prarUpatA thAya ane asatyAmRSA vacanayoga, AmaMtraNAdimAM hoya. samudghAtathI nivartIne aMtarmuhUrta vaDe yoganirodha kare che. * sUtra-pa5 : bhagavAna ! te tevA sayogI siddha thAya cAvatu aMta kare ? e artha saMgata nathI. te pUrve payata paMcendriya saMjJInA jaghanya manoyoganA nIcalA stare asaMkhyAtaguNa parihIna pahelA manoyoganuM suMdhana kare che. tyArapachI paryApta beindriyanA jaghanyayoganA nAme asaMkhyAtagaNa parihIna bIja vacanayoganuM raMghana kare che. tyArapachI ayati sUkSma panaNa jIvanA jaghanyayoganI nIce asaMkhyAtaguNa parihIna gIja kAya yoganuM raMdhana kare che. te A upAyathI pahelAM manayogane raMdhe che, mano yogane raMdhIne vacanayogane saMdhe che, vacanayogane raMdhIne kAyayogane raMdhe che ane kAyayogane TUMdhIne yoga nirodha kare che. yoganirodhane karIne ayogavane prApta kare che. ayogava pAmIne ISatuM. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-papa 19 200 ujavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda skRSTa pAMca hastAkSara uccAraNa kALamAM asaMkhyAta samayika aMtamahartika zailezIne svIkAre che. tethIkALamAM pUvaracita guNa zreNi rUpamAM rahela karmone asaMkhyAta guNazreNIomAM anaMta kamIzo rUpe kSINa karato vedanIya, Ayu, nAma, gomano ekasAthe kSaya kare che. A cAra karmone ekasAthe khapAvIne dArika-taijasakAmaNa zarIrano sarvathA tyAga kare che, e rIte tyAga karIne Rju zreNi patipaNa thaI aspRzyamAna gati dvArA eka samayamAM uMce avigraha gatithI jaI sAkAropayogathI siddha thAya. tyAM siddha thAya che, sAdi anaMta, azarIrI, jIvadAna, dazanAnopayukata, niSThitA, nizcala, nIraja, nirmaLa, nitimira, vizuddha, zAzvata anAmata kALa rahe che. bhagavAna ! ema kema kahyuM - te tyAM siddha thaI, sAdi anaMtakALa cAvatuM rahe che ? gautamAM jema koI bIja anithI bhaLIne pharI kuro utpanna thatuM nathI. tema siddhonuM kamabIja baLI gayA pachI pharI janma-utpatti thatI nathI. tethI he gautama! ema kahyuM ke te tyAM siddha thaI sAdi anaMtakALa rahe che. bhagavana siddha thatAM jIvo kayA saMghayaNe siddha thAya ? gautama ! vajAbhanArAya saMghayaNe siddha thAya che. * - bhagavAna ! siddha thatAM jIvo kayA saMsthAne siddha thAya che? cha mAMnA koIpaNa saMsthAne siddha thAya. bhagavana ! siddha thanAra jIva kaI UMcAIthI siddha thAya ? gautama / jaghanya sAta hAtha, ukRSTa-500 dhanuSa. bhagavana siddha thanAra jIva keTalA Ayue siddha thAya ? gautama! jaghanyathI sAtireka ATha vaSayui, utkRSTathI pUvakoDI Ayu. bhagavAna ! A ratanapabhA pRtInI nIce siddho vase che ? A AsiMgata nathI. e pramANe cAvata dhasaptamI kahevuM. bhagavat / saumakAnI nIce siddho vase che ? A AsiMgata nathI. A pramANe IzAnanI, sanakumAranI yAvatu ayyatanI, jhaveyakanI, anuttaravimAnanI badhAMnI pRcchA karavI. bhagavAna ! iSatu prAgabhArA pRnInI nIce siddho vase che ? e arthasiMgata nathI. bhagavan! to siddho kyAM vase che ? gautama ! ranapabhA pRdInA bahurAma maNIya bhUmibhAgathI upara caMdra, sUrya, graha, namra, tArAnA bhavanothI ghaNAM seMkaDo yojana ghaNAM hajAro yojana, ghaNAM lAkho yojana, ghaNAM karoDo yojana, ghaNAM kroDAkoDa yojana uktara-uMce uMce gayA bAda saudharma, IzAna, sanatakumAra, mAhendra, brahmaloka, lAMka, mahAzuka, sahasara, Anata, prANata, AraNa, ayuta pachI 318 saiveyaka vimAnavAsI vyatikAMta thayA pachI vijaya-vaijayaMjayaMtaaparAjita-nmaviisiddha mahAvimAnanA sauthI uparanA zikharanA agra bhAgathI upara bhAra yojananA aMtare "IlatuM pAbhArA" nAmanI pRnI kahelI che. A pRthvI 45-lAkha yojana lAMbI-pahoLI che ane 1,42,30,ra49 yojanathI kaMIka vizeSa paridhi che. A iSatuM prAgabhArA pRthvInA bahu madhyadeza bhAgamAM ATha yojana kSetramAM. aATha yojana bAhalyathI che. tyArapachI jADAImAM kramazaH thoDI thoDI ghaTatA jatAM sauthI aMtima kinAre mAkhInI pAMkhathI pAtaLI che. te aMtima cheDAnI jADAI aMgulanA saMkhyAmAM bhAga tulya che. fSatuM pAgamANa pRedInA bAra nAmo kahyA che. te A pramANe * Ipad, Iva prAgabhArA, tana, tanutana siddhi, siddhAlaya, mukti, mukatAlaya, lokANa, lokAgrastupikA, lokANa pratibodhanI, sarvANa bhUtajIvayatva sukhAvahA. upa prAgabhArA pRedI zeta, zaMkhadla jeo vimala, saulliya puu, kamaLanAla, jalakaNa, tuSAra, gokSIra, hAra jevA vayukta che. ulaTA chamanA AkAre sthita, sarva ajuna suvarNamayI, svaccha, zlaSNa, laSTa, vRSTa, pRSTa, nIraja, nImaLa, niSAMka, nirkaDachAyA, samarIcikA, sukhabhA, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. fpatuM prAgabhArA pRdItalathI eka yojana upara lokAMta che, te yojananA uparanA gAunA chaThThA bhAgamAM siddha bhagavaMto sAdi anaMta sthitithI, aneka janma-jarA-maraNa-coni-veda-saMsAranA bhISaNa bhAva-punarbhava-garbhavAsamAM vasavArUpa prapaMcane ullaMghane zAzvata anAgata kALa sudhI susthira rahe che. * vivecana-pa5 : che je puSyAned Adi. te kevalI, yoganirodhAvasthAnI pUrve ja saMjJImanolabdhivaMta, paMcendriyanA svarUpanuM vizeSaNa, tethI saMjJI paMcendriya ja thAya che, mana:payati vaDe pati. te sivAyanAne manolabdhi hovA chatAM manano abhAva ja che, tethI piipta ema kahyuM. te madhyamAdi manoyoga paNa hoya, tethI kahe che - jaghanya manoyogavALA ' nIce je manoyoga che. athad jaghanya manoyoga samAna je nathI te. manoyoga-manodravyano vyApAra. jaghanyamanoyoga adhobhAga vartivane dazavivA kahe che - asaMkhyAta guNa parIhina je che te, tathA te jaghanya manoyoganA asaMkhyAta bhAgamANa manoyogane niruddha che te kramathI A mAtrA vaDe samaye samaye tene niraMghatA sarva manoyogane nirdhe che. kevI rIte? anuttara, aciMtya akaraNavIryathI. A ja kahe che - pahelA - zeSa vayanAdi yoganI apekSAe, AdithI manoyogane niraMghe che. kahyuM che ke - paryAptamAna saMjJI sudhI jaghanyayogI manodravyovALA thAya che ane jeTalo teno vyApAra, tenAthI asaMkhya guNa vihina samaye samaye tene niraMdhe che. asaMkhya samayathI manano sarva nirodha thAya che. dUsvAkSaro maLe pAMca samayathI kahevAya che, zailezIkaraNane pAmelA mAtra teTalo kALa ja rahe che. A pramANe bIjA paNa be sUtra jANavA. ayogatAne pAme che. kaI rIte ? ISatu pRSTa hrasva je pAMca akSaro, tenuM je uccAraNa, teno je kALa che, A uccAraNa dhIme Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUjha-papa 201 ke jadI nahIM paNa madhyama ja levuM. zaileza-mera, tenI sthiratA, sAmyAdi avasthA zailezI athavA zIleza-sarva saMvara rUpa cAri, tenI A avasthA yoganirodharUpa, tene svIkAre che. pUrva-zailezI avasthA pUrve racita guNazreNi-kSapaNa upakama vizeSarUpe. guNazreNi-sAmAnyathI kama ghaNAM ala-ala-asAtama, e rIte nirjaravAne mATe sthAya che. pariNAma vizeSathI temAM te pramANe ja racita kAlAMtara vedha alA-bahu-bahatara-batama, e pramANe zIghatara kSapaNane mATe ce che, tene guNazreNI kahe che. karma-vedanIyAdi bhavopagrAhI karma. te zailezI kALamAM khapAve che. A ja vizeSathI kahe che - asaMkhyAta guNazreNi vaDe zailezI avasthAmAM asaMkhyAta samayatvathI guNazreNi paNa asaMkhyAta samayA che tethI tenA pratisamaya bheda kalAnAthI asaMkhyAtI guNa zreNio thAya che. tethI asaMkhyAta guNazreNi vaDe kahela che. mauta - anaMta pudgala rUpAvathI anaMtA te maMsa - bhavopagAhI karma bhedone jIvata - nirjarA karato, sAtA Adi vedanIya, manuSyAya, manuSyagavAdi nAma, uccagoma A cAra kamIzonI mulAkRtine yugapata ja khapAve che. tethI kahe che - pUrva karmonI asaMkhyAtaguNa zreNi vaDe viracita karmone samaye samaye zailezIkALathI karmone khapAve che. badhAMne khapAvatA kaMIka uparanA samayamAM ane kaMIka carama zailezImAM nirlepa thAya che. manuSya gati-jAti-basa-bAdaraparyApta, saubhAgya Adeya, koI vedanIya, narAyu ucca gotra, yazaHnAma, jinanAma, manuSyAnupUrvI chellA samaye saMbhave che bAkInA karmo jina pAsethI hiyarama samaye niSThAne pAme che. savabhi-azeSa vizeSa-vividha, prakarSathI tyAga. zuM kahevA mAMge che ? sarvathA karmonuM parizATana, deza tyAgathI nahIM -x - vizeSathI tyAgIne kAju-avaka zreNiAkAza pradeza paMkti, te RjuzreNine Azrita "akusamANagaI" - siddhi aMtarAla pradeza gati jenI che te aspRzada gati. - x * temAM eka ja samaya ISTa che. je AyuSyAdi karmano kSaya samaya che. te ja nirvANa samaya che. kemake aMtarAlamAM samaya aMtaranA abhAvathI aMtarAlapadezonA saMsparzathI che, A artha sUkSma che, kevaligamya bhAvathI che. eka samayathI kaI rIte ? te kahe che - avigraha gatithI. kemake vakragatimAM ja samayanuM aMtara lAge che. sAkAropayukta-jJAna upayogavAnuM. sidhyatikRtakRtyatAne pAme che - 4 - je A gAma, Akara yAvatuM sannivezamAM manuSyo hoya che - sarvakAma virata cAvatu ATha karmapravRttione khapAvIne upara lokANe pratiSThAna thAya che tyAM kevA thAya che ? te kahe che - te, pUrvopaddiSTa vizeSaNavALA manuSyo, tatra-lokANe niSkitAtha thAya che. AnA dvArA je keTalAMka mAne che - gAdi vAsanA mukta, citta nirAmaya che, sadA aniyata dezamAM rahenAra, tene siddha kahevAya che, je bIjA mAne che - guNasavI, anaMtara jJAnathI nivRtta, -x- mukto sarvatra rahe che, Adi matano nirAsa karyo che je kahevAya che - sasarItAmAM paNa siddhava pratipAdanane mATe kahe che ke 202 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda aNimAdi aSTavidha aizvaryane pAmela, paramadustarane tarIne nivRttAtmA harSa pAme che. A matane dUra karavA kahyuM. mA - avidhamAna pAMca prakAranA zarIro. bIvana - yoga nirodha kALe chidro pUsvAgI mibhAga nyUna avagAhanA thatA jIvaghana. jJAna sAkAra, darzana-anAkAra, te baMnenA kramathI upayukta je te. nihitAryA - samApta samasta prayojana. nireyaNanizcala. nIrasa-MdhyamAna kamarahita athavA nirgata utsukatAvALA, nirmala-pUrvabaddhakamI vinimukta ke dravyamala varjita, vitimira-ajJAna rahita, viyuddha-karma vizuddhanA prakarSane pAmelA, zAzvatI-siddhatvanA avinAzI avinazvarI. anAgata-bhaviSyakAlamAM rahe che, namuutta - karmakRta prasUti ke utpatti che. janmagrahaNathI pariNAmAMtara rUpathI tenI utpatti thAya che, te kahe che - pratikSaNa utpAda-vyaya-dhrauvyayuktatvathI saMbhAva. jaghanyathI - sAta hAtha uccattamAM mahAvIrUtu siddha thAya che. utkRSTathI pano dhanuSya kaSabhasvAmIvatu. A baMne tIrthakaranI apekSAe kahela che. tethI be hAtha pramANa kumapuitra ke sAtireka pano dhanu pramANa marudevIne apavAda gaNavA. sAtika ATha varSa Ayune AzrIne kahyA. te ATha varSe dIkSA levAthI thAya che. varSamAM kevaLajJAna pAmIne siddha thAya che. utkRSTathI pUrvakoTi yuvALA manuSya siddha thAya, pachI nahIM. jo ke lokAgra siddhonuM sthAna kahevAyela che, to paNa mugdha vinayanA kathita vividha lokANanA nirAsa karavA tirupati lokAgra svarUpa vizeSane jaNAvavA mATe praznottara sUtra kahe che - je A ranaprabhAno adhobhAga, te ja lokANa, temAM siddho vase che, e prazna. teno uttara che . A artha samartha nathI. ema badhe jANavuM. e diM dhADuM baMnne ! ahIM sa - to, kSatti - kayA dezamAM 13 A dezIbhASA che, vAsaNa - bahu samapaNAthI je ramaNIya che te. mavAdI - aMtaracI. ISa - abha, ratnaprabhAdi pRthvInI jema mahAnuM nahIM. prAgabhAra-jenuM mahatapaNuM che te ISat prAgabhArA. athavA ISat - a5, pRthvInA aMtaranI apekSAe. loyagapaDibujhaNA- lokANe ke lokAjhane pAme che. | madhyapaITTkhUthanIvAsudIva - ahIM prANa-beIndriyAdi, bhUta-vanaspati, jIvapaMcendriyo, sava-pRthvI Adi. A pRthvI AdipaNe tyAM utpannane te sukhAvaha che, kemake zItAdi du:kha hetuno tyAM abhAva che. zreya - zveta, te ja vizeSaNothI kahe che, temAM - Adarzatala-darpaNatala, kyAMka zaMkhatala evo paNa pATha che. Adarzatala samAna vimalA. soliya-puNa vizeSa che. arjunasuvarNa - zveta suvarNamayI accha-AkAza sphaTikavatuM. saha-zlaSNa paramANu skaMdha nipajJa zlaSNa taMtu nipajJa vastravatuM. laha-masRNa, ghaMTita vastra samAna. paTTa - vRSTa pASaNapratimAnI mAphaka. maphai-mRda, sukumArazAna pratimAnI jema zodhita ke pramArjInikAvatuM. tethI ja nIraya-jo rahita, nirmaLa-kaThinamaLarahita. niujka-ArvamaLarahita. athavA akalaMka, nikaMTaka chAyA - nisavaraNa zobhA jevI che te. athavA alaMka zobhAyukta. samarIcikA- kiraNayukta. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-papa 203 204 uvavAI upAMgasUra-saTIka anuvAda tethI ja supabha - sArI rIte prakathiI zobhe che te. prAsAdIya - manano pramoda e prayojana jenuM che ke, darzanIya - cakSuvyapArane hitakArI. tene jotA cakSu thAkatA nathI, te. abhirU5 - abhimatarUpa jenuM che te arthAtu kamanIya, pratirUpa, noyaT * yojana, ahIM utsadhAMgulacI yojanA samajavo. tenA je kozano chaThTho bhAga, 333 pUNAMka ane 1/3 bhAga pramANathI che. aneka janma-jarA-maraNa pradhAna yonimAM vedanA jemAM che, te saMsAranA kalaMkalIbhAva - asamaMjasavathI je punarbhavapunaH punaH utpAda, garbha Azraya nivAsa, teno je vistAra, tene oLaMgI gayelanitIrNa. pAThAMtarathI aneka jama-jarA-maraNa pradhAna je yonIo jemAM che, te tathA tevo je A saMsAra, temAM punaH punaH utpattithI garbhavAsa vasatIne ulaMghela. * sUtra-56 thI : [56] siddha kyAM patita che? siddho kyAM pratiSThita che? ahIM zarIrano tyAga karIne kyAM jaIne siddha thAya che ? [5] siddho alokamAM pratihata thAya che, lokANe pratiSThita thAya che, ahIM zarIra choDIne, tyAM jaIne siddha thAya che. [58] je saMsthAna A bhave che, tene chellA samaye tyajIne pradezAna saMsthAna thaIne tyAM rahe che. [59] chellA bhavamAM dIdhuM ke huM je saMsthAna hoya che, tethI traNa bhAga hIna siddhanI avagAhanA kahelI che. [60] 333 dhanuSa tathA 1/3 dhanuNa siddhonI utkRSTa avagAhanA hoya che, tema sarvajJae kahela che. dilI siddhonI madhyama vagAhanA cAra hAtha ane V1 bhAga nyuna eka hAtha hoya che, tema sarvajJoe nirUpita karela che. [6] siddhonI jadhanya avagAhanA eka hAtha ane ATha aMgula hoya che, e pramANe siddhoe bhaNela che. 6isiddho aMtima bhavanI avagAhanAthI trIjo bhAga nyUna avagAhanA yukta hoya che. jarA-maraNathI mukta thayelano AkAra-saMsthAna anitthaO - koI laukika AkArane maLatuM nathI. [64] jyAM eka siddha che, tyAM bhavakSayathI vimukata anaMta siddho che, je paraspara avagADha che, te badhAM lokAMte saMsparza karIne che. dipo siddho sarva AtmapadezathI anaMta siddhone saMpUNarUpe saMsparza karela che, tenAthI asaMkhyAtaguNa siddha evA che, je deza ane pradezothI ekabIjAmAM vagADha che. 6i6) siddho, azarIrI-jIvana-darzana ane jJAnopayukta che. e rIte sAkAra ane anAkara cetanAe siddhonuM lakSaNa che. [6] teo kevaLa jJAnopayogathI badhAM padArthonA guNo ane paryAyione gaNe che, anaMta kevaladarzanathI sarvataH sarva bhAvo jue che. [68] siddhone je avyAbAdha, zAzvata sukha prApta che, te manuSyone ke sarve devatAone paNa prApta thatuM nathI. 69] devonuM je sukha traNe kALanuM che, tenA samUhane anaMta guNa karAya to paNa te mokSa sukhanI samAna thaI zakatuM nathI. [] eka siddhanA sukhone sarvakALathI guNita karavAthI je sukharAzi niSpanna thAya che, tene je anaMta vargathI vibhAjita karavAmAM Ave, to je sukharAzi bhAgaphaLanA svarUpamAM prApta thAya, te paNa eTalI adhika hoya che ke saMpUrNa AkAzamAM samAviSTa thaI zakatI nathI. [1] jema koI hejI puraNa nagaranA anekavidha guNone jANato paNa vanamAM tenI upamAnA abhAve te guNone vaNavI na zake. [] tema siddhonuM sukha anupama che, tenI koI upamA nathI. to paNa vizeSarUpe tene upamA dvArA samajAvAya che, te sAMbhaLo. [] jema koI puruSa sarvakAmaguNita bhojana karI, bhukha-tarasathI mukata thaIne aparimita vRtine anubhave che, tema - [4] sarvakAlatRpta - anupama zAMtiyukata siddha zAzvata tathA AvyAbAdha parama sukhamAM nimagna rahe che. [5] teo siddha che, buddha che, pAgata che, parapAta che, kamakavacathI utsukata che, ajara-amara ane asaMga che. [6] siddha badhAM duHkhothI nittIrNa che, janma-jarA-maraNa baMdhanathI vimukata che, avyAbAdha-zAzvata sukhone anubhavatA rahe che. [9] atulya sukha sAgaramAM lIna, avyAbAdha-anupama mukatAvasthA prApta, siddho sarva anAmatakALamAM sadA sukha prApta rahe che.. * vivecana-56 thI 77 - eka sAthe have praznottara dvArathI siddhonI ja vaktavyatA kahe che - afAdi be zloka che, pratita - prakhalita, siddha-mukta. pratiSThita-vyavasthita. boMdi zarIra - 4 - aloke-alokAkAzamAM * x * lokANa-paMcAritakAya rU5 lokanA mastake, pratiSThidapunaH AgatirUpe rahela. Iha-manuSya kSetramAM, ba-lokANe, sinthAti - tiSThitArtha thaze. | ne saMDA gAthA - pradezadhana eTale bIjA bhAge polANane pUraNa karavAthI. tahiM-siddhiotramAM, tasma-siddhanI. - - sau vA TTI - dIrdha-5oo dhanuSa, hrasva-be hAtha pramANa. vA zabdathI madhyama. tad: te saMsthAnathI nibhAgahIna traNa bhAgathI zuSipUraNathI siddhonI avagAhanA. je avasthAmAM avagAhe che te avagAsnA. bhaNitA-jina vaDe ukta. have avagAhanAne je utkRSTAdi bhedathI kahe che. utkRSTa-500 dhanuSamAna, madhyama-cAra dhanuSAdi athavA sAta hAtha Adi, jaghanya-sAta hAtha athavA be hAtha Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 98 205 206 uvavAI upAMgara-saTIka anuvAda pramANa. -x- zaMkA-nAbhi kulakara-55-dhanuSa hatA, tenI patnI marudevI, te pramANamAM ja hoya, kemake "uccanaM kulakara samAna" e vacanathI. tethI tenI avagAhanA utkRSTathI adhikatara thAya che. to sUtra pramANe virodha kema na Ave ? bhale uccatva kulakaratulya tenI strInuM paNa kahyuM che, to paNa prAyikavathI, strIo purapathI thoDI ochI uMcI hoya che. tethI 500 dhanuSa-saMbhave che. athavA vRddha kALe saMkocathI 500 dhanuSa thayA hoya athavA beThela avasthAmAM te siddha thayA che, mATe virodha na mAnavo. athavA bAhaca apekSAe A utkRSTa avagAhanA kahI hoya, athavA Ane Azcarya jANavuM. pUrve sAta hAtha uMcAIvALAnI jaghanyathI siddhi kahI, to pachI eka hAtha ane ATha aMgula pramANane kaI rIte siddhi thAya ? to kahe che ke - sAta hAtha uMcAImAM siddhi kahI te tIrthakara apekSA che, te sivAya be hAtha pramANa kumaputrAdi siddha thayA, tethI tene jaghanya jANavA. bIjA kahe che - sAta hAtha pramANanA saMvartita aMgopAMga vALAnI siddhi te jaghanyAvagAhanA che. T40 gAthA - nijaeNltha * x * x * koI laukika prakAre na rahela. zuM te dezabhedathI sthita che ke sarvathI, tenI AzaMkA nivAravA kahe che - je dezamAM eka siddha-nivRta, te dezamAM anaMtA kaI rIte ? bhavAyathI mukata. AnA dvArA svecchAthI bhavAvataraNa sAmarthyavALAnA matanA vicchedakaryuM che. anyonya samavagADha, tathAvidha aciMtya pariNAmavathI dhamastikAyAdiva4. sRSTAmbadhAM lokAMte lagna hoya che. kemake alokathI pratikhalitavaNI che. husarU - gAthA AtmasaMbaMdhI sarva pradezothI anaMtA siddho lokAMtane sparze che. niyamo - niyamathI siddha, te paNa asaMkhyAta guNA che. kaI rIte spaSTa ? sarvapadezathI. kaI rIte ? sarvAtmapradezathI anaMto spaSTa che, eka siddhanI avagAhanAmAM anaMto siddho avagADhapaNe hoya che. eka-eka deze anaMtA, e rIte eka-eka pradezathI paNa anaMtA. ahIM deza-dvayAdi pradeza samudAya, pradeza-nirvibhAga aMza. siddhanA asaMkhya dezapadeza rUpa - 4 - have siddhone lakSaNathI kahe che. amarIyA gAyA utArtha che. vaDanA sa ya nA jJAna-darzananA sarva viSayatA upadarzana karatA kahe che - vana gAhA. kevaLajJAnopayukta hovAthI aMtaHkaraNa upayukta nahIM. bhAvathI, teno abhAva che. sarvabhAvaguNabhAvAna - samasta vastuguNa paryAya. temAM juna - sahavartI, paryAya - kramavartI. pati - sarvathA kevalardaSTi vaDe anaMta - anaMtakevaladarzana vaDe. anaMtatvathI siddhonA anaMta viSayavathI darzana-kevala rdaSTi vaDe anaMtA kahA. ahIM AdimAM jJAnagrahaNa vaDe prathamaSaNe tenuM upayogasthapaNuM siddha che, te jaNAvavAnuM che. he siddhonA nirupama sukhapaNAne darzAvavA mATe kahe che - "ya asthi" gAthA. temAM aMAbAha-vividha AbAdhAnA abhAvane prApta. - - e kaI rIte ? ne vALa Adi anutara suradevonuM je mikAlikasukha, tene sarvakALa * atItAdi traNe kALathI piDita-guNavAthI sarvoddhApiDita. tenAthI anaMtaguNa. A pramANe kadAca asadbhAva kalAnAthI eka-eka AkAza pradezamAM tene sthApavAmAM Ave to sakala lokAlokAkAza anaMta pradeza pUraNathI anaMta thAya che. to paNa te mukti sukha samAna na thAya. kemake siddhonuM sukha anaMtAnaMtapaNe che. devamukha kaI rIte ? anaMta evA vargavagoMcI. vargane varga vaDe varNita karavAthI. jemake - be. benA vargano varga eTale 2 x 2 = 4 no varga 16 thAya tema. cUrNikAra kahe che - aMta varga-vargavaDe-khaMDane khaMDa vaDe khaMDita karavAthI siddhanuM sukha je Ave, te paNa manuSyAdinA sukhanI samAna na hoya [arthAt vadhu hoya.] siddhanA utkarSa bIjA bhaMga vaDe kahe che. siddha-mukta saMbaMdhI sukha, sukhanI je sazi-samUha, sukhasaMghAta. sarvoddhApiDita - sarva kALa samaya guNita je thAya, AnA vaDe AnI kalAnA mAmatA kahe che. te anaMta varmabhakta - anaMta vargathI apavagita karatA, savakAzamAM - lokAlokarUpamAM samAI zakatuM nathI. * * * * * * * * * savakAza pradeza rAzithI bhUyAMsa - ghaNo vadhAre thAya che. - x * x* vRddhokta adhikRta gAthA vivaraNano bhAvArtha - je A sukhabhedo che te siddhasukha paryAyapaNe vyAdiSTa che. tenI apekSAe tenA kramathI utkRSyamAna - anaMta sthAna vartitva upacArathI - te zazine asadbhAva sthApanAthI sahasa samayarAzi, te so. sahasane so vaDe guNatAM lAkha thAya. guNana - sarva samaya saMbaMdhI sukha payayonA mIlanArthe che. anaMta rAzi mAno ke daza che. teno varga te so. tene apavarNita karatA lAkha thAya. ItyAdi kalpanAthI * * * * * samIbhUtapaNuM dekhAyuM. temAM anaMtarAzi vaDe guNita karatAM anaMtavargathI anaMtAnaMtaka rUpathI atI mahAsvarUpathI pavatita karatAM kaMIka bAkI rahe che. te rAzi ghaNI moTI hoya che. tenA karatAM paNa siddhasukha sazi moTI che. * * * * * bIjA vaLI A gAthAnI vyAkhyA A pramANe kare che - siddha sukha-paryAya sazi * AkAzapadezAgraNI guNita AkAzapadezAgra pramANa. te pariNAmavathI siddhasukha paryAyo che. savaddhiApiDita - sarva samaya saMbaMdhI saMkalita thaIne, arthAt anaMta vaDe anaMtazaH varga-vargamala vaDe bhakta-apavartita, atyaMta laghukutu. * X - X * te ati laghu hovA chatAM savakAzamAM samAtI nathI. have siddhasukhanI anupamatAne daSTAMtathI kahe che. gAI gAthA. pUvadhi vyakata che, na ghag - arayathI Avelo araNyavAsI pleccha nagaranA guNone kahevAne samartha nathI. kemake nagaranA guNonI upamA ApI zakAya tevI upamAno araNyamAM abhAve che. tenI kathA kaMIka AvI che - [saMkSipta kathAsAra- koIka pleccha mahArazya vasato hato, koI vakhate koI rAjA duSTa azvane kAraNe araNyamAM pravezyo. plecche te rAjAne joyo, rAjAno yathocita satkAra karyo. pachI tenA dezamAM pahoMcADyo. rAjAe tene potAno upakArI samajIne tenA rAjamAM viziSTa bhogAdi vaDe AgatA-svAgatA karI, Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-56 thI 77 prAsAda-bagIcA-vilAsInI sAthe bhoga sukha Adi aneka vastuthI tene upakRt karyo. pachI varSARtu AvatA te mleccha pAcho araNyamAM gayo. araNyavAsIoe tene nagara kevuM hatuM ? te pUchyuM te mleccha nagaranA sukhane jANato hato, to paNa te varNavI zakyo nahIM. kemake araNyamAM tevI koI upamA na hatI ke, tenA dvArA mleccha pote anubhavelA sukhane varNavI zake. dRSTAMtano upanaya karatA kahe che ke - siddhone anupama sukha varte che, paraMtu upamAnA abhAve te varNavI zakAtuM nathI. - x + X + 'na' gAhA - temAM sarvakAma guNita - saMjAta samasta kamanIya guNa. bAkI vyakta che. A rasanendriyane AzrIne ISTaviSayathI prApta aukya nivRttithI sukhapradarzana sarvaIndriya viSayomAM Ama ja jANavuM. anyathA bAdhAMtara saMbhavathI sukhArthano abhAva jANavo. 203 'va' gAyA - zAzvatabhAvathI sarvakALa tRpta, atula nirvANane siddho pAme che. ahIM zAzvata-sarvakALa bhAvi, avyAbAdha-vyAbAdhA varjita sukha prApta-sukhI thaIne rahe che. ahIM duHkhano abhAva mAtra ja muktisukha che, te matano nirAsa karI vAstavya sukha pratipAdanArthe 'sukhI' zabda prayoga che. tethI kahe che azeSa doSanA kSayathI zAzvata-avyAbAdha sukhane prApta hovAthI sukhI thaIne rahe che. - have vastutaH siddha paryAya zabdanA pratipAdanArthe kahe che - siddha - temanA kRtakRtyatvathI kahyA. buddha-kevaLajJAnathI vizvane bodha karavAthI. pAraMgata-bhavasamudranA pAragamanathI. paraMparagata-punyabIja samyakatva jJAna cAstri krama prApti upAya yuktatvathI paraMparA vaDe gayela te paraMparagata kahevAya che. sarvakarmarahitapaNAthI unmukta karma kavacavALA. vayanA abhAve 'prajJA' AyuSyanA abhAve amara. sakala klezanA abhAve a. nicchiLa gAthA, vyaktArtha che. muni dIparatnasAgare karela aupapAtika sUtrano TIkAsahita anuvAda pUrNa bhAga-16-mApta 208 uvavAI upAMgasUtra-saTIka anuvAda Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 15 - 16 | 17 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga 3 ane 4 sthAnAMga 5 thI 7 samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA 14 upAsakadazA, aMtakRtadazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbUdvIpa prajJapti 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 | dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvArA kalpa (bArasA) sUtra | 42. 29 30 ] 41.