Book Title: Yogvarttikam
Author(s): Vigyanbhikshu, Ramkrushna Shastri, Keshav Shastri
Publisher: Vigyanbhikshu Ramkrushna Shastri Keshav Shastri
View full book text ________________
२६६
योगवार्तिकम् । स्यापेक्षणात उदयपदं तथा च वृषदंशविपाकारम्भः स्वव्यञ्जकेनैवाभिव्यक्तो वर्तमानावस्थो भवति न तु पर्वदेहत्यागमात्रेण झटित्येवेति नियमो ऽतः स यदि जातिशतादिव्यवधानेन व्यजकं प्राप्य उदियात् तदा द्रागित्येव शीघ्र पूर्वप्राप्तवृषदंशविपाकेन जनितान् संस्कारान् गृहीत्वैव व्यक्तो भ. वति व्यवहितानामपि वासनानां सदृशकर्मव्यात्वादित्यत अानन्तर्यमेवार्थाद्ववतीत्यर्थः । सादृश्यं चात्रैकजातीयफलकत्वम् । अभिव्यञ्जकमित्यस्य च विवरणं निमित्तीभूतमिति प्रकृतेरेवोपादानत्वादिति भावः । आनन्तयं तत्कारणं च व्याख्याय तत्र प्रमाणं पृच्छति । कुत इति । कुतः प्रमाणादित्यर्थः । सूत्रावयवेनोत्तरमाह। स्मृतिसंस्कारयोरिति । ननु मनु. ष्यजन्मन्येवाव्यवहिते वृषदंशवासनास्तु तत्राह । यथानुभवा इति । नन्वेवं सति मनुष्यवासनयैव वृषदंशविपाको भवत्वव्यवहितत्वादिति तत्राह । ते चेति । ते च संस्काराः काशयानुरूपा एवापेक्षिता इत्यर्थः । नन्वेवमपि मनुष्यसंस्कारादेव वृषदंशविपाकनिर्वाहिका स्मृतिरस्तु तथापि कर्माशयानुरूपस्मृतिहेतुत्वेन कर्मानुरूपोपपत्तिरिति तत्राह । यथेति । एकरूपत्वं प्रसाध्य सूत्रतात्पयोर्थ व्याचष्टे । इति जातीति । ननु सजातीयवासनैव चेद्विपाकनिर्वाहिका तीकविपाककालएव स्मृत्युत्पादेन पूर्वसंस्कारनाशात कथं पुनस्तज्जातीयं विपाकान्तरमित्याशयेनोक्तं,स्मृतेश्च पुनः संस्कारा ति। परमार्थतस्तु स्मृतेर्न संस्कारनाशकत्वम् इपि पूर्वोक्तं स्मर्त्तव्यं, स्मृतिसंस्का. राः स्मृतिहेतुसंस्काराः कर्माशयत्तिलाभात् कर्मशियोद्बोधादिति । नन्वेवं सकलजन्मार्थमेव वासनास्वीकारे ऽनवस्थाप्रसङ्ग इत्याशङ्कामपाकरोति ।
नासामनादित्वं चाशिषा नित्यत्वात् ॥ १० ॥
व्याचष्टे । तासामिति । नित्यत्वात्पतिजन्मनियतत्वादित्यर्थः । अनादित्वं च प्रवाहरूपेण बोध्यम् । यद्यप्याशी नत्यतया तहेतुवासनाया एवानादित्वं सिद्धति न तु भोगहेतुवासनानां तथापि तत्रानवस्थायाः प्रामाणिकत्वेनादोषत्वे तदृष्टान्तेनान्यासामप्यनादित्वमनुमेयमित्याशयः । नन्वन्याष्णयदियमाशीश्चित्तस्य स्वाभाविक्येव भवतु तत्राह । येय.
For Personal & Private Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
Loading... Page Navigation 1 ... 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330