Udbodhan

Author(s): Pravin H Vaidya
Publisher: Kavitasagar Prakashan

Page 6

१. श्रद्धा
चातुर्मास सुरू झाला की घराघरातून मंदिरा मंदिरातून धार्मिक प्रवृत्तीची माणसे व्रतवैकल्ये, शास्त्रपुराण यात मग्न होतात. कांही ठिकाणी सप्ताह साजरे केले जातात. त्यासाठी बाहेर गावचा एखादा नावाजलेला कीर्तनकार बोलावण्यात येतो. यावर्षी देखील श्रीरामपूरचे प्रसिद्ध कीर्तनकार राघवेंद्र बुवांना पाचारण करण्यात आले. त्यांचा व्यासंग दांडगा, आवाज जेवढा मधुर तेवढाच भरदार, साथीला त्यांचीच माणसे, त्यामुळे कीर्तनात खूपच रंग भरे. रात्री आठला सुरु झालेले कीर्तन बाराला संपे.
त्यांच्या कीर्तनात जी गाणी म्हटली जात त्यांच्या चाली म्हणजे शास्त्रीय गायनाची मेजवानीच. कीर्तनातील एखाद्या गंभीर प्रसंगाने लोकांच्या मनावर कमालीचा ताण येतो आहे असे दिसताच एखादा हास्यप्रधान चुटका अशा काही शैलीने व आविर्भावाने ते वर्णन करीत की श्रोत्यांची हसता हसता पुरेवाट होई.
कथानके प्रत्येक दिवशी निराळी असत. कधी रामकथा तर कधी कृष्णकथा, कधी छ. शिवाजींचा अफझलखान वध, कथा पौराणिक असो, ऐतिहासिक असो की नेताजी सुभाषचंद्र सारख्या राष्ट्रपुरुषाची असो, श्रोते तल्लीन होत व चार तास तरी खिळून बसत.
असा हा सप्ताह आनंदात पार पडला, बुवा उद्या प्रस्थान करणार होते, ब-याच श्रोत्यांनी बोवांसाठी भेटवस्तू दिल्या. कपडे, भांडी, पैसे दिले, बुवानीही कृतज्ञतापूर्वक सर्वांचे आभार मानले आणि शेवटच्या कथेला सुरुवात केली.
आजचा विषय होता 'परमेश्वरावर अपार श्रद्धा' ती ज्यांच्याजवळ होती त्यांचे साक्षात परमेश्वराने अनेक संकटातून कसे संरक्षण केले हे त्यांनी भक्त प्रल्हाद, सावित्री, ध्रुव, द्रौपदी, राजा हरीश्चंद्र वगैरेंच्या उदाहरणावरून समजावून दिले. श्रोते तृप्त झाले, सर्वांनी परमेश्वर भक्ती
आणि श्रद्धा प्रगाढ करण्याचा निश्चय केला व कृतार्थतेने आपापल्या घरी परतले. बुवांच्या ज्ञानाची, श्रद्धेची वर्णने यांची आपआपसात चर्चा होऊ लागली.
बुवा उद्या प्रस्थान करणार हे माहित होताच शेजारच्या एका लहानशा गावची मंडळी त्यांना भेटायला आली. त्यांचे मागणे एवढेच की 'येथून जवळच आमचे गाव आहे भोवताली बरीच खेडी आहेत, एक कीर्तन तेथे होऊ द्या. भरपूर मानधन मिळेल. ही आलेली संधी साधून चार पैसे पदरी बांधावे म्हणून बुवांनी होकार दिला.
त्या गावात प्रवेश करण्यापूर्वी एक ओढा ओलांडावा लागे. त्या गावचे लोक निमंत्रण देऊन रात्रीच आपल्या गावी परतले. व दुस-या दिवशी बुवांची वाट पाहू लागले.
चातुर्मास म्हणजे पावसाळाच. पाऊस केंव्हा किती पडेल नेम नाही. बुवा आपल्या साथीदारांसह ओढ्याकाठी आले. पेटी, तबला आणि वादक पैलतीरावर सुरक्षित पोहोचल्याचे पाहिले. ओढयाचे पाणी चढतच होते.
आता अलिकडच्या तीरावर फक्त बुवाच राहिले. त्यांनी ओढ्यात पाय टाकला पाणी गुडघ्यापर्यंत चढले होते. त्यांनी चटकन माघार घेतली. कांही क्षणात पुन्हा पाणी वाढले ते कमरेपर्यंत. बुवांनी माघार घेतली हेच बरे झाले म्हणून स्वतःला आपल्या शहाणपणाबद्दल शाबासकी दिली व तीरावरच बसले. किंचित पातळी कमी झालेली दिसली की ते पुन्हा पाण्यात पाय ठेवत व भीतीने माघार घेत.
असा प्रकार चालू असतानाच तेथे एक खेडूत येऊन पोहोचला, त्याने आधल्या रात्री बुवांचे कीर्तन ऐकले होते. पण तेच बुवा. हे तो ओळखू शकला नव्हता. तो खेडूत त्या बुवाला साधा माणूस समजला व म्हणाला,
'अरे दुर्दैवी माणसा, तू जर बुवांचं कालचं कीर्तन ऐकलं असतस तर अशी जीवाची घालमेल करीत बसला नसतास', 'हे पहा भित्र्या माणसा, अरे परमेश्वराचे नामस्मरण करीत कसल्याही डोहात बुडी मारली तरी 'तो'