________________
पाहिले, ती लाजेने चूर होवून अधोवदन स्थितीत विचारमग्न झाली होती. तिची ती विषण्णता भगवंताला पहावेना, ते म्हणाले......
'देवी या विश्वात कोणत्याही पदार्थाची कमतरता नाही. पण त्यासाठी पूर्वजन्मीचे पुण्य पदरी असावं लागतं. ते नसेल तर कोणी कितीही देऊ केलं तरी ते लाभत नाही. आता हेच पहा....
ह्या सुवर्णमोहरांच्या थैलीला ठोकरून जाण्याचं ह्या भटजीला काय कारण होतं? पण लाभयोग नसल्यानं त्याला ह्याच क्षणी डोळे मिटून चालण्याचा विकल्प आला, त्यानं तो लगेच अंमलातही आणला. पुढे जावून मात्र डोळे उघडले, याला दुसरं काय कारण असू शकतं?
लक्ष्मीदेवी विचारात पडल्या, जीवसृष्टीत जे काही हानिलाभ घडतात ते सर्व त्या जीवाच्या पूर्वसंचिताच फलस्वरूपच असतात. तेथे कोणाचाही हस्तक्षेप चालत नाही. हा निसर्ग नियम अनादिकाळापासून अबाधित आहे व तो अनंत काळापर्यंत तसाच राहणार आहे. हे तिला मान्य करावे लागले, सर्व विकल्प दूर झाले.
तन-मनांची शुभ प्रवृत्ती पुण्य जोडते व अशुभ प्रवृत्ती पाप पदरी बांधते. पुण्यप्रवृती ही मुक्तीसाठी दूरान्वयाने उपकारक ठरते जरी मुक्तीसाठी अंततोगत्वा अडसररूप असली तरी. शुध्दोपयोग दुरापास्त असला तरी शुभोपयोग सहज साध्य आहे ते पुण्योपार्जनाचे साधन आहे.
१०. परमसुख
एकदा राजगृही नगरीचा अधिराजा श्रेणिक दरबारात बसला होता. सर्व सामंत दरबारात हजर होते व गप्पा रंगात आल्या असतांना एक मांस खाण्यास चटावलेले व असंयमी सामंत म्हणाले, 'आजकाल मांस बरेच स्वस्त झाले आहे. '
हे वचन अभयकुमारने ऐकले, व त्याने अशा महान हिंसावादी, जणू कांही सृष्टीतले पशु-पक्षी आपल्यासाठीच निर्माण झाले आहेत. त्यांची निष्ठुरपणाने कत्तल करण्यास कोण रोखू शकते. आपल्या खाण्यापिण्यावर व स्वैर आचरणाचा कायपरिणाम होऊ शकतो याचा विचारही नसलेल्या, अविवेकी सामन्तास धडा शिकविण्याचा निश्चय केला.
सायंकाळी सभा संपली आणि राजा आपल्या अन्तःपुरात गेला. आणि अभयकुमार या सर्व सामंतांच्या घरी गेला तेव्हा प्रत्येकाने त्यांच्या येण्याचे कारण विचारले, अभयकुमार म्हणाला, 'अचानक श्रेणिक राजानां महारोग झाल्याचे वैद्यराजांनी सांगितले व उपाय म्हणून जर कोण्या कोमल मनुष्याच्या हृदयातील थोडे-थोडे मांस मिळाले तर हा रोग बरा होईल, तेव्हा तुम्ही सर्व राजाचे प्रिय आणि जीवाला जीव देणारे निष्ठावंत आहात, म्हणून मी तुमच्याकडे हे मांस मागण्यासाठी आलो आहे.
तेव्हा प्रत्येक सामंताने विचार केला 'मेल्याशिवाय काळजातील मास देणे कसे शक्य आहे?' ते अभयकुमारास म्हणाले, 'आमच्याबद्दल श्रेणिक राजांना काहीही न बोलण्यासाठी हे पैसे घ्या आणि आम्हाला या प्रसंगातून वाचवा.'
दुस-या दिवशी दरबार भरला, सर्व सामंत चोरासारखे येऊन आसनस्थ झाले. राजास त्यांच्या प्रकृतीबद्दल विचारपूस करू लागले. राजाने आश्चर्याने अभयकुमारकडे पाहिले. अभयकुमारने सामंतांकडून गोळा झालेली अमाप संपत्ती राजासमोर ओतली व म्हणाला, 'महाराज ! काल
