________________
७. अचूक उपाय
'सगळं अंग भाजलं तिचं, त्यामुळे रोज जखमा धुवायच्या व मलमपट्टी व्हायची.'
'अरे पण म्हातारी भाजायला कुठं कुंभाराकडं गेली होती की काय?'
'छः छः घरालाच आग लागल्यावर कुठं जायला कशाला पाहिजे?'
'कुणाच्या घराला लागली आग?'
एक अत्यंत श्रीमंत घरात एक दुर्दैवी घटना घडली म्हणजे असे की शेठजी हृदयक्रिया बंद पडून स्वर्गवासी झाले. शेठाणीजी अगदी तारूण्यात देखील सदासर्वदा आजारीच असत. नाव लक्ष्मीबाई, तशा सुशिक्षित आणि समजदार पण अनेक प्रकारचे आजार संगनमताने त्यांचा पाठलाग करीत असत. त्यांच्यासाठी शेठजींनी ब-यापैकी संपत्ती मागे ठेवली होती, सर्व चिकित्सक व चिकित्सासाधनाची चोख व्यवस्था करूनच शेठजी स्वर्गवासी झाले होते. साधारणतः दिवसातून चारपाच स्पेशालिस्ट एकानंतर एक येत, बाईंना तपासत, प्रिस्क्रिप्शन लिहून देत आणि निघून जात. दिवाणजी हजार-पाचशेची औषधे आणीत असे. औषधांचे डोस, गोळ्या घशाखाली उतरत. एवढे करूनही 'आज मला बरे वाटते' असे शब्द बाईंच्या तोंडून कोणी ऐकले नव्हते.
'दुसऱ्या कुणाच्या, आपल्याच की!'
'असं होय, मग सगळं काही कुशल आहे म्हणालास ते?'
'हो, म्हणजे मी नाही का कुशल? आपण सुखी तर सारे जग सुखी, ह्या तत्वानं बोललो मी! शिवाय यात्रेहून आल्याबरोबर आनंदात विघ्न नको. म्हणून प्रथम सर्व काही कुशल आहे हे सांगणच औचित्याला धरून नाही का? आपणच तर आम्हांला सांगून ठेवलं की औचित्यगुण नसेल तर सर्वच गुणांची माती होते.'
गावचे डॉक्टर-वैद्य संपले, गुण येईना भारतातल्या सर्व प्रसिध्द शहरातले डॉक्टर-वैद्य संपले गुण येईना काय करावे? कुठे जावे समजेना, आजार व तक्रारी जशाच्या तशाच.
'शाब्बास! औचित्य हा गुण खरा पण त्याचा असा अतिरेक जीव घेणाराच ठरायचा!'
मूलबाळ नसल्याने लक्ष्मीबाई एकट्याच होत्या. संपत्ती - अलंकार, सोने नाणे मिळून कोटीच्या घरात संपत्ती होती. त्यांच्या संपत्तीचा त्यांना जसा विनियोग मार्ग होता तसा नातेवाईक-आस्थेवाईकांची स्वार्थलोलूप दृष्टीने गोड बोलून चौकशी करणे स्वाभाविकच होते.
'माझ्या मते जीव वाचवणारा. पण हे काय? मालक तम्ही बोलत का नाही? गेले वाटतं मालक!'
दैवगतीपुढे कोणाचे काही चालत नाही. तरी बरं, मी अगदी क्रमाक्रमानं पुढे गेलो, अगदी सावकाश एक एक पाऊल चाचपडत, सांभाळत.
लक्ष्मीबाईंच्या आजाराने अधिकच उचल खाल्ली नातेवाईक आस्थेने विचारपूस करू लागले, सहानुभूती दर्शवू लागले, नाही तरी दुसरे काय करीत असतात म्हणा, वेदना काही कुणाच्या कोणी विभागून घेऊच शकत नाही.
अखेर जे व्हायचं ते झालंच.
लक्ष्मीबाईंच्या सहनशीलतेची मर्यादा संपली. बाई खडबडून जाग्या झाल्या, त्यांनी मनाशी निर्धार केला की आपल्या जीवाला सुख नाही तर
- पूर्वप्रसिद्धी मासिक सन्मति २००३
