________________
પ્રશ્ન - ૩ પહેલા, ચોથા, છઠ્ઠી, દશમા તથા બીજા ગણના વિશેષ લક્ષણ (વિકરણ .
પ્રત્યય) કયા છે? પ્રશ્ન - ૪ વર્તમાનકાળ પરસૈપદના પુરુષબોધક પ્રત્યય આપો. પ્રશ્ન -૫ પહેલા પુરુષના ર્ અને થી શરૂ થતા પ્રત્યયની પહેલાં પૂર્વના મમાં શો
ફેરફાર થાય છે? પ્રશ્ન - ૬ ૫, , મો, ગ પછી સ્વર આવે તો, એઓને ઠેકાણે અનુક્રમે કયા રૂપ
મૂકવામાં આવે છે? ઉદાહરણ આપો. પ્રશ્ન - ૭ અનુનાસિક સિવાયના કોઈ પણ સ્પર્શ વ્યંજન પછી અઘોષ વ્યંજન આવે
તો પૂર્વના વ્યંજનમાં જે ફેરફાર થાય છે તે ઉદાહરણ સાથે સમજાવો. પ્રશ્ન - ૮ પદાંતે સ્ અને નું થાય છે? એ ફેરફાર ના સંબંધમાં ક્યારે થાય છે? પ્રશ્ન - ૯ નીચેના ધાતુઓના વર્તમાનકાળના રૂપ આપો:
(વિદ્યાર્થીના મનમાં પાકા ઠસી જાય એટલા માટે ભણાવનારની નજરમાં જેટલા ધાતુ આપવાની જરૂર જણાય તેટલા અહીં આપવા)
ઉપસર્ગ
નિયમો ૧. પદાંતે સ્ + સ્પર્શ વ્યંજન આવે તો મૂનો પૂર્વના અક્ષર ઉપર અનુસ્વાર થાય
અથવા વિકલ્પ પાછળના વ્યંજનનો અનુનાસિક થાય છે. જો પદાંતે ૬+ ઉષ્માક્ષર, અંતઃસ્થ કે મહાપ્રાણ આવે તો જૂનો પૂર્વના અક્ષર ઉપર અનુસ્વાર થાય છે. દા.ત. અહમ્ + સદે = ઝ સદે ૩રમ્ + વવામિ = મર્દ વામ.
ભૂમિકા ઉપસર્ગ ધાતુની પૂર્વે આવી, ઘણું કરીને ધાતુના અસલ અર્થમાં વધારો ઘટાડો કરી, વિશેષ અર્થ ઉપજાવે છે. આમાં કેટલાક ઉપસર્ગો પછી ધાતુના પદ બદલાય છે. તો ક્યાંક અર્થ બદલાતાં ધાતુ અકર્મકનો સકર્મક અને તેથી ઊલટું પણ બને
છે.) મુખ્ય ઉપસર્ગ નીચે આપ્યા છે : ૧. મતિ - હદ બહાર, તિતિ - તે હદ બહાર પગલું ભરે છે, તે ઉલ્લંઘન
કરે છે. (ગ.૪ અને ૧ પરસ્પે. જવું) ૨. મધ - ઉપર, કચ્છતિ - તે ઉપર જાય છે, એટલે તે મેળવે છે, જાણે છે. હ૮ સુબોધ સંસ્કૃતમાર્ગોપદેશિકા દર ૧૬ પાઠ - ૪ )
૨.
