Subodh Sanskrit Mandirant Praveshika Part 01

Author(s): Ramkrishna Gopal Bhandarkar
Publisher: Divya Darshan Trust

Page 232

૧. નમ:,
૬. વિભક્તિના નિયમો
સ્વસ્તિ, સ્વાત્તા ના યોગમાં ચતુર્થી આવે.
દા.ત. મહાવીરાય નમ: । નનાય સ્વસ્તિ ।
૨. વિના ના યોગમાં દ્વિતીયા, તૃતિયા અને પાંચમી આવે. દા.ત. રામ – રામેળ – રામાત્ વિના ।
-
૩. તે ના યોગમાં દ્વિતીયા અને પાંચમી આવે.
દા.ત. રામ - રામાન્ ઋતે ।
૪. વ ના યોગમાં કર્મને ચતુર્થી લાગે.
દા.ત. નૃપ: બ્રાહ્મળાય ધનં યતિ ।
૫. ધૃ ધારણ કરવું, દેવાદાર થવું, જે લેણદાર હોય તેનું નામ ચતુર્થાંમાં આવે. દા.ત. રામ: હવે શતંનિ ાનું ધારયતિ ।
૬. ક્રોધ, દ્રોહ કે ઈર્ષા, અદેખાઈ કરવી હોય તો તેના ક્રિયાપદ સાથે કર્મને ચતુર્થી
લાગે.
દા.ત. રામ: વિદુરાય પ્થતિ । ૭. સ્મૃના યોગમાં ચતુર્થી લાગે.
દા.ત. મત્ત: ફૈશ્વરાય સ્મૃતિ
૮. પ્રતિ + વ ના કર્મને દ્વિતીયા લાગે તથા બદલામાં જે લેવાનું હોય તે પંચમીમાં આવે.
દા.ત. તેનેભ્યઃ પ્રતિયતિ માસાન્ ।
૯. ધ્ નો કર્મ દ્વિતીયા, ચતુર્થી અને ષષ્ઠીમાં આવે છે.
દા.ત. આચાર્ય: શિષ્યમ્ - શિષ્યાય - શિષ્યસ્ય જ્યાં થયતિ ।
૧૦. ખોડ-ખાંપણ બતાવવાના અંગને તૃતીયા લાગે. દા.ત. નેત્રેળ જા: I
૧૧. રુણ્ અને એવા અર્થના બીજા ક્રિયાપદો સાથે, ખુશ થનારનું નામ ચતુર્થીમાં આવે. દા.ત. મોજો વાળવાય રોવતે ।
૧૨. જેનાથી ભય હોય તેને પંચમી લાગે.
દા.ત. વ્યાઘ્રાત્ મયમ્।
૧૩. જેના પ્રતિ સ્નેહ હોય તેને સપ્તમી લાગે. દા.ત. પુત્રો બનજે નિતિ
. સુબોધ સંસ્કૃતમાર્ગોપદેશિકા ૨૧૯
હું નિયમાવલિ )