________________
નેન અને પ્રતિયો:-નિયો:)
ભૂમિકા ૧. સંસ્કૃતમાં મુખ્ય સર્વનામ આ છે:- સર્વ-સર્વ, સઘળું, ત-તે, એ, પતિ-આ,
એ, ય-જે, શિ- કોણ અથવા શું, સમૂહું અથવા અમે, યુધ્ધતું અથવા તમે, રૂમ આ, ગર્- આ કે પેલું.
નિયમો ૧. આ કારાંત સ્ત્રીલિંગ સર્વનામના ષ. બ.વ. સામ્ પ્રત્યય સિવાય બાકીના ચાર
પ્રત્યય લાગતાં આ હસ્વ થાય છે. ૨. સ:, ઉષ: + મ સિવાય કોઈપણ વર્ણ = વિસર્ગ લોપાય. દા.ત. સઃ, ઉષ: + માચ્છતિ = સ, ષ માચ્છતા
સ:, gષ: + કચ્છતિ = સ, Iછતા ૩. વ્યંજનથી શરૂ થતા પ્રત્યય આવે ત્યારે તેમજ પ્ર. એ.વ.માં વિશ શબ્દના શુ નો
વ, થાય છે. અઘોષ વ્યંજન પહેલાં અને ઘોષ પહેલાં થાય છે. પાઠ ૮,
નિયમ-૯ જુઓ. ૪. વ અને સ્ કે હું જેને છેડે આવે છે તેવા નામની માફક મહત્ શબ્દનો
ઉપાજ્ય મ પુલિંગના પ્રથમ પાંચ રૂપોમાં અને નપું. ના પ્ર.દ્ધિ. અને સં. ના બ.વ.માં દીર્ઘ થાય છે અને અન્યત્ ની પહેલાં નમૂકવામાં આવે છે. સમાસમાં
પૂર્વ ભાગમાં મત શબ્દ વાપરતાં એનો મહીં થઈ જાય છે. ૫. મ્િ સર્વનામના રૂપોને ચિત્ અથવા ગપિ (અને રન) પ્રત્યય લગાડવાથી
પ્રશ્નાર્થ જતો રહીને અનિશ્ચયાર્થ થાય છે. દા.ત. ચિત્ - ન. કોઈ, વત્ પું. કોઈ (આમ વિમ્ ના ત્રણે જાતિના રૂપને રિત-પિ-વન લાગે છે.)
ધાતુઓ પહેલો ગણ
દશમો ગણ - ૫. ગાવું
પ્ર + અર્થ - આ. માંગવું, પ્રાર્થના કરવી ના- ઉ. નાટક કરવું, ભજવવું
(સુબોધ સંસ્કૃતમાર્ગોપદેશિકા ૧૩૬ 2003 પાઠ - ૨૯ છે
