________________
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર-આત્મકથા
૬૭
જેમ ઉદાસીનતા વર્તે છે, તેમ સ્વપણે ગણાતા સ્ત્રીઆદિ પદાર્થો જગતના પદાથ પ્રત્યે વર્તે છે
પ્રત્યે ઉદાસીનતા
પ્રારબ્ધપ્રબંધે સ્ત્રીઆદિ પ્રત્યે જે કઈ ઉદય હાય તેથી વિશેષ વર્તના ઘણુ કરીને આત્માથી થતી નથી કદાપિ કરુણાથી કઈ તેવો વિશેષ વર્તના થતી હોય તો તેવી તે જ ક્ષણે તેવા ઉદયપ્રતિબદ્ધ આત્માઓ પ્રત્યે વર્તે છે, અથવા સર્વ જગત પ્રત્યે વર્તે છે. કોઈ પ્રત્યે કઈ વિશેષ કરવું નહીં, કે ન્યૂન કરવું નહીં, અને કરવુ તે તેવુ એકધારાનું વર્તન સર્વ જગત પ્રત્યે કરવુ એવું જ્ઞાન આત્માને ઘણા કાળ થયા દૃઢ છે, નિશ્ચયસ્વરૂપ છે કોઈ સ્થળે ન્યૂનપણુ, વિશેષપણુ, કે કઈ તેવી સમવિષમ ચેષ્ટાએ વર્તવુ દેખાતું હોય તો જરૂર તે આત્મસ્થિતિએ, આત્મબુદ્ધિએ થતુ નથી, એમ લાગે છે પૂર્વપ્રબંધી પ્રારબ્ધના યોગે કઈ તેવુ ઉદયભાવપણે થતુ હોય તો તેને વિષે પણ સમતા છે કોઈ પ્રત્યે છાપણુ, અધિકપણું કઈ પણ આત્માને રુચતુ નથી, ત્યાં પછી બીજી અવસ્થાના વિકલ્પ હાવા યોગ્ય નથી. સૌથી અભિન્નભાવના છે, જેટલી યોગ્યતા જેની વર્તે છે, તે પ્રત્યે તેટલી અભિન્નભાવની સ્ફુર્તિ થાય છે, કવચિત્ કરુણાબુદ્ધિથી વિશેષ સ્ફુર્તિ થાય છે, પણ વિષમપણાથી કે વિષય, પરિગ્રહાદિ કારણપ્રત્યયથી તે પ્રત્યે વર્તવાન કઈ આત્મામા સ‚ જણાતો નથી અવિકલ્પરૂપ સ્થિતિ છે વિશેષ શુ કહીએ ? અમારે કઈ અમારુ નથી, કે બીજાનુ નથી, કે બીજી નથી, જેમ છે તેમ છે જેમ સ્થિતિ આત્માની છે, તેવી સ્થિતિ છે સર્વ પ્રકારની વર્તના નિષ્કપટપણાથી ઉદયની છે, સમવિષમતા નથી. સહજાનદ સ્થિતિ છે જયા તેમ અન્ય પટ્ટામા હોય ત્યા અન્ય પદાર્થમા આસક્તબુદ્ધિ ઘટે નહીં, હાય નહીં અનાસક્તિ [ ૪૧૪] [મુખઈ, આસે, ૧૯૪૮ ] જે કઈ ઉપાધિ કરાય છે, તે કઈ ‘સ્વપણાને’ કારણે કરવામા આવતી નથી, તેમ કરાતી નથી જે કારણે કરાય છે, તે કારણ
સપ્રત્યે સમપરિણામી વતન
