________________
શાસન, ચાતુરી, સજનતા ઉદારતા, સદાચાર અને વ્રતનિષ્ઠા વગેરેને પ્રોત્સાહિત કરવા તથા તેમના ચારિત્ર્યમાં આ સંસ્કારોને રોપવા આ જન કથા-સાહિત્યનું મુખ્ય પ્રવેજન છે.
આગમ સાહિત્ય પછી જે કથા-સાહિત્ય રચાયું, તેની ધારામાં એક નવું પરિવર્તન આવ્યું. આગમ કથાઓ, ચરિત્રો અને મહાપુરૂષોના નાના–મેટા જીવન પ્રસંગને લઈને મૂળ કથાવસ્તુમાં આડકથાઓને ગૂંથી લઈને તથા મૂળ ચરિત્રને પૂર્વજન્મના પ્રસંગોથી સમૃદ્ધ કરવી, કથાવસ્તુને વિકાસ અને વિસ્તાર કરે પછીથી રચાયેલા સાહિત્યની એક શૈલી બની ગઈ. આ કથાશૈલી પર રામાયણ, મહાભારત તથા જાતક શૈલીને પ્રભાવ જોવા મળે છે. તેને જે આપણે પૌરાણિક કથાશેલી કહીએ તો તેને સૌથી પ્રાચીન કથાગ્રંથ વસુદેવહિંડી છે, (પ્રાકૃત-ગબહુલ) જે સૌથી વધુ પ્રાચીન આકર ગ્રંથ છે, તે પછી વાલ્મીકિ રામાયણની શૈલી પર વિમલસૂરિએ “પઉમ-ચરિય” અને વ્યાસના મહાભારતની શૈલી પર “હરિવંસ-ચરિય” જેવા બે વિશાળ કથાગ્રંથનું સર્જન કર્યું.
તે પછી તે પૌરાણિક શૈલી એટલી બધી લોકપ્રિય બની કે, મહાપુરુષોના, “ત્રિષષ્ટિશલાકા પુરૂષચરિત્ર, આદિનાથચરિત્ર.” “શાંતિનાથચરિત્ર, “મલ્લિનાથચરિત્ર, નેમિનાથચરિત્ર, મહાવીરચરિત્ર વગેરે અનેક તીર્થકરો, ચક્રવતી વાસુદેવ, બલદેવ વગેરેના સ્વતંત્ર ચરિત્ર ગ્રંથની રચના થઈ અને એ ચરિત્ર ગ્રંથમાં સેંકડો આડકથાઓ ગૂંથી લઈને તેને રોચક ને વિસ્તૃત કરવામાં આવી.
