Sarasvat Vyakaranam

Author(s): Vasudev Sharma
Publisher: Pandurang Javaji

Page 260

२५२
सारस्वतव्याकरणम् ।
[ वृत्ति: ३
सारणम् । इज्यते अनेनेति यज्ञः । याच्यते सा याच्ञा । यती प्रयत्ने । यत्यते तत् यतनं यत्नः ॥ १४१६ छः श्रे १७ ॥ छकारस्य शकारादेशो भवति नप्रत्यये परे भावादौ । शकारादेशः संप्रसारणबाधार्थः । विच्छि गतौ । विच्छयते इति विश्वः । प्रच्छि ज्ञीप्सायाम् । पृच्छयतेऽसौ प्रश्नः । रक्ष्यतेऽसौ रक्षणः । सुप्यते इति खमः ॥ १४१७ उपसर्गकर्माधारेषु दाधोः किः १८ ॥ उपसर्गे कर्मण्युपपदे आधारे च दाधोः किः प्रत्ययो भवति ॥ अन्तर्धीयते इति अन्तर्धिः । आधिः । आदिः । विधिः । आधीयते तत् आधानं आधिः । आदीयते तत् आदानं आदिः । आतोऽनपि (सू०८०९) इत्याकारलोपः । विधीयते तत् विधानं विधिः । संघीयते तत् संधानं संधिः । उदकं धीयतेऽस्मिन्निति उदधिः ॥ ९४९८ उदकस्य १९ ॥ उदकशब्दस्य उदादेशो भवति अधिकरणे । पयोधिः । अम्भो 1 निधीयते यत्र स अम्भोनिधिः ॥ १४१९ भावे युद्ध २० ॥ धातोर्भावे युट् प्रत्ययो भवति ॥ युवोरनाकौ ( सू०९१) ज्ञायते तत् ज्ञानम् । क्रियते तत् करणम् । दीव्यते तत् देवनम् । दीयते तत् दानम् । भूष अलंकारे । भूप्यते तत् भूषणम् । ह्रियते तत् हरणम् । हूयते सत् हवनम् । उद्यते तत् वहनम् । भाष व्यक्तायां वाचि । भाष्यते तद्भाषणम् । दूष वैचित्ये । दूष्यते तत् दूषणम् । गीयते तत् गानम् । पीयते तत् पानम् । मीयते तत् मानम् ॥ १४२० उद: स्थास्तम्भोः सलोपश्च २१ ॥ उदुपसर्गात्परयोः स्थास्तम्भयोः सकारस्य लोपो भवति ॥ उत्थीयते तत् उत्थानम् । स्तम्भ रोधने । उत्तम्भ्यते तत् उत्तम्भनम् || १४२१ साधनाधारयोर्युट् २२ ॥ साधने आधारे चार्थे युट् प्रत्ययो भवति ॥ पच्यते अनेनेति पचनः अग्निः । पच्यतेऽस्यां स्थाल्यां सा पचनी स्थाली ।। १४२२ ईषदु: सुषु