Sanskrit English Dictionary Part 02

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 11

खलिः
638
खाद्य
खलिः ,-ली/.Sediment of oil or oil-cake; स्थाल्या वैदूर्यमच्या पचति तिलखलीमिन्धनैश्चन्दनाद्यैः Bh. 2. 100.
खलिशः, खल्लिशः,-लेशः,-लेशयः N. of a fish.
खलु ind. A particle implying:-(a) 1 Certainly, surely, verily, indeed; मार्ग पदानि खलु ते विषमीभवन्ति 5.4.153 अनुत्सेकः खलु विक्रमालङ्कारः V.1; न खल्वनिर्जित्य रघु कृती भवान् R.3.51. (D) Now, now then, now further 3 Rv. 10.4.14.-2 Entreaty, conciliation (pray');न खलु न खलु बाणः सन्निपात्योयमस्मिन् 5.1.103 न खलु न खलु मुग्धे साहस कार्यमेतत् Nag.3. -3 Inquiry; न खलु तामभिक्रुद्धो गुरुः v.3.(=किं अभिऋद्धो गुरुः); न खलु विदितास्ते तत्र निवसन्तश्चाणक्यहतकेन Mu.2; न खलूग्ररुषा पिनाकिना गमितः साऽपि सुहृद्तां गतिम् Ku. 4.21. - Prohibition (with gerunds); निर्धारितेऽथ लेखेन खलूक्त्वा खलु वाचिकम् Si.2.70. - Reason (for); न विदीर्य कठिनाः खलु स्त्रियः Ku.4.5. (G. M. cites this as an illustration of विषाद or dejection); विधिना जन एष वश्चितस्त्वदधीनं खलु देहिनां सुखम् 4.10. -6 खलु is sometimes used as an expletive. -7 Sometimes only to add grace to the sentence (वाक्यालपकार); Bri. Up. 1.3.6.
खलुज् m. Darkness.
खलूरिका (-रकम्) A place for military exercise, a parlour, a reception hall, a drawing room round a house; Mana. XXXIV. 434-39.
खलेकपोतन्यायः The maxin of the pigeons flocking together on the open ground to pick up grains of corn, simultaneously ; अर्थेन प्रधानोपकारेण खलेकपोतवत् युगपत् संनिपतन्त्यमानि | SB. on MS. 11.1.16.
खल्या [खलानां समूहः यत् ] A multitude of threshing floors.
UF: 1 A stone or vessel for grinding drugs, a mill. -2 A pit. -3 Leather. -4 The Chataka bird. - A leather water-bag. -8A canal, trench. -ल्ली Shooting pain in the extrernities; Charaka 6. 26.
खल्लिका A frying-pan. खल्लि (ल्ली)ट a. Bald-headed.
खल्वः Beans (Mar. वाल); खल्वाश्च खलकुलाश्च Bri. Up. 6. 3. 13.
खल्वाट a. Bald, bald-headed; खल्वाटो दिवसेश्वरस्य किरणैः संतापितो मस्तके Bh. 2.90%3 Vikr. 18.99; Ks.61.53.
खव् 9 P. 1 To cause prosperity, produce wealth. -2 To purify.
खशः (pl.) A mountainous country in the north of India and its inhabitants; Ms. 10.44; (also written खस).
खशीरः (pl.) N. of a country and its people. खष् 1 P. (खषति) To injure, hurt, kill.
9: 1 Anger. -2 Violence, cruelty.
खसः 1 Itch, soab. -2 N. of a mountainous country to the North of India ; see खश.
खसतिल: Poppy. खसमः, खसर्पणः N. of a Buddha.
aefer: m., f. 1 An expression of reproach (at the end of a compound); वैयाकरणखसूचिः 'a bad grammarian', 'one who has forgotten it'.
खस्खसः, खाखसः Poppy. -Comp. -रसः opium. खाजिकः Fried grain.
खाद (त्) ind. The sound made in clearing the throat; खाकृ to clear the throat (Mar. खाकरणे).
खाटः, -टा, -टिका, -टी f. A bier, a bed-stead on which dead bodies are carried to the cemetery.
खाटिः [खट् वा इन् ] 1 A bier. -2 A scar.-3 Caprice, whim.
CIGT a. Relating to a rhinoceros. खाण्डम् The state of having tractures or gaps.
खाडव: Sugar-candy; तथा रागः खाडवः सुरा इति SB. on MS. 10. 4.58.
खाण्डवः Sugar-candy. -वम् N. of a forest in Kuruksetra, sacred to Indra, and burnt by Agni with the assistance of Arjunu and Krisna; यत्सन्निधावहमु खाण्डवमप्रयेऽदाम् Bhāg. 1. 15.8. -Comp. -प्रस्थ: N. of a town. -राग: a kind of sweetmeat; भक्ष्यखाण्डवरागाणां क्रियतां भुज्यतां तथा Mb. 14.89.41.
खाण्डविकः, खाण्डिकः [खाण्डव-ठन् , खण्ड-ठम् ] A confectioner.
खात, खात्र See under खन्.
खाद 1P. (खादति, खादित)1 To eat, devour, feed; to prey upon, bite: प्राकूपादयोः पतति खादति पृष्टमासम् H.1.78 खादन्मांस न दुष्यति Ms.5.32,533; Bk. 6.6%
39.78, 14.87, 1013; 15.35. -2 To hurt,
खाद a. Eating, devouring. -द: 1 Eating, chewing. -2 Food; यत् पुरा परिवेषात् खादमाहरन्ति Av. 9.6. 12.
खादक (-दिका /.)[खाद्-ण्वुल्] Eating, consuming. -: 1 A debtor. -2 An eater, consumer; Ms. 5. 51.
खादतमोदता [खादत मोदध्वमिति सततं यत्राभिधीयते] Eating and being glad; cf. "Eat, drink and be merry"; BO खादतवमता, खादताचमता; ct. P. II. 1.72.
खादनः [खाद्-करणे-ल्युट् ] A tooth. -नम् 1 Eating, chewing. -2 Food; अश्वानां खादने नाहमर्थी नान्येन केनचित् Ram. 2.50. 45.
खादुक.(-की/.) Mischievous, injurious, malicious. खाद्य a. Eatable. -द्यम् Food, victuals.