Sanskrit English Dictionary Part 02

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 10

खरोष्टी
-रुः 1 A horse. -2 A tooth. -3 Pride. -4 Cupid, the god of love. -5 Siva. -6 Likeness for prohibited things. -7''The white colour. -रुः f. A girl who chooses her own husband ( खरुः पतिवरा कन्या Sk. ).
खरोष्टी A kind of alphabet; Lv. 10.29.
खर्ज 1P. [सर्जति वर्जित ] 1 To pain maloo uneasy. -2 To creak. -3 To cleanse. -4 To worship, honour.
खर्जनम् Scratching.
खर्जिका 1 A venereal disease. -2 A relish.
खर्जुः f. 1 Scratching. -2 The date-tree. -8 The Dhattüra plant. 4 A worm, a kind of insect. खर्जुरम् Silver. )
खर्जूः f. 1 Itching, itch, scab. -2 A kind of insect ;
L.D. B.
खर्जूरः [ Up. 4.00] 1 Dutertree 2 A scorpion -रम् 1 Silver वियं सुधांशोरपि चूर्णपूर्ण जानामि खरमयं करण्डम् Rām. Ch. 6. 60. -2 Yellow orpiment. -8 The fruit of the date-tree. -री The date-tree; R. 4.57. -Comp. -रस: the juice of the wild date (Mar. ताडी ); also खर्जूरीरसः जः kind of sugar.
खर्जूरकः A scorpion
खर्जूरिका a kind of sweetmeat.
खर्द 1 P. [ खर्दति ] To bite, sting.
1 A thief. - A rogue, chest. -3 A beggar's bowl. -4 The skull. -3 A piece of a broken jar, potsherd. −5 An umbrella. रम् = खर्परी 9. v. खरीका, खर्परी A kinil of collyrium.
खर्जूरम् Coconut kernel खरं मरिये पूर्ण देवदान
नागरम् Siva. B. 30.16.
खर्मम् 1 Silk. -2 Valour. -3 Harshness.
(सर्वति खर्वित) 1 To go, move, go towards. -2 To be proud.
खर्व ( - ) a. [अ] 1 Mutilated, crippled, imperfect; Yv. Ts. 2. 5. 1. 7. -2 Dwarfish, low, short in stature. -र्वः, -र्वम् A large number ( 10,000,000,000). -3 N. of one of the treasures of Kubera. -Comp. - इतर a. not small, great; प्रमुदितहृदः सर्वे खर्वेतर स्मयसंगताः Siva. B. 22. 71. -शाख a dwarfish, small, short.
खर्चित (anything) That has become dwarfish ; निशुम्भभरनम्रो वखिर्विताः पर्वता अपि Ks. 51.1.
a.
सर्वट, डम् [ खर्व अटन्] 1 A market-town. -2 A village at the foot of a mountain; this word generally occurs joined with खेट; Bhāg. 1.6.11; 4.18. 31; 7.2.14; धनुःशलं परीणाहो ग्रामे क्षेत्रान्तरं भवेत् । द्वे शते खर्वटस्य स्यान्नगरस्य
637
खलतिकः
चतुःशतम् ॥ Y. 2. 167. Mitaksara says खर्वटस्य प्रचुरकण्टकसन्तानस्य ग्रामस्य वर्यदानि कुनगराणि (प्रखव्याकरणसूत्रायाने ). -3 A mixed locality on the bank of a river, partly a village and partly a town (according to the text of Bhrigu, quoted in Shridharasvamin's commentary on the Bhāg.); cf. Rajadharmakaustubha, G.O.S.72, p. 103. -4 A principal village among two hundred ones (Dānasāgara, Bibliotheca Indica 274, Fasc. I, p. 145 ); cf. also दण्डविवेक, G. O. S. 52, p. 277.
खर्बु (र्बु) जम् The water-melon.
खल 1 P. ( खलति, खलित ) 1 To move, shake. -2 To gather, collect.
खलासम् [[अच्] 1 A threshing floor खले न पर्या प्रति हन्मि भूरि Rv. 10. 48.7; Ms. 11. 17, 115; Y. 2. 282. -2 Earth, soil. -3 Place, site; Bhāg. 5.26.14. -4 A heap of dust. —5 Sediment, dregs, deposit of oil &o; दत्ते खले नु निखिलं खलु येन दुग्धम् Pt. 2 53. -6A mill. -7 A contest, battle. -लः 1 A wicked or mischievous person, a villain; (also a.) low, mischievous, base, villainous, inferior, mean; सर्पः क्रूरः खलः क्रूरः सर्पात् क्रूरतरः खलः । मन्त्रौषधिवश: सर्पः खलः केन निवार्यते ॥ Chān. 26; विषधरतोऽप्यतिविषमः खल इति न मृषा वदन्ति विद्वांसः । यदयं नकुलद्वेषी सकुलद्वेषी पुनः पिशुनः ॥ Vas.; cf. Bv. 1. 76, 78, 91, 98; पीडनं बहुधान्यस्य ...... करोति यः । खलानां तु वरं ग्रामाद्वहिरेव निवेशनम् || Subhas. Mark the pun on the words खल and बहुधान्यस्य. -2 The sun. −3 The thorn-apple. [ खलीकृ means (1) 'to crush'; (2) ‘to hurt or injure' ; ( 3 ) ' to ill-treat, scorn '; परोक्षे खतोऽयं द्यूतकार: Mk. 2] -Comp. -उक्ति: / abuse, wicked language. कुल: a vetch, glycine tomentosa (Mar. कुळीथ, हुलगे ); दश ग्राम्याणि धान्यानि भवन्ति व्रीहियवास्तिलभाषा अणुप्रियङ्गवो गोधूमाश्च मसूराश्च खल्वाश्च खलकुलाश्च ... Bri. Up. 6. 3. 13. -धान्यम् a threshing-floor. -पू: m. f. a sweeper, clanner. -मूर्ति quiele-silver. संसर्गः keeping company with a wicked man.
खलिन् a. Having sediment. m. N. of Siva.
खलि (खी) नः नम् The bit of a bridles विप्यद्भिरन्योभ्यमुखाखाखतीनं हरिः Sl. 800.
खलिनी A multitude of threshing floors. P. IV. 2. 51.
खलीकारा, कृतिः / 1 Harting injuring Ill-treatings Santi. 1. 25. – 3 Evil, mischief; इति ते च खलीकृतम् Ks.13.157.
a.
खलीकृत Treated like a bad man, insulted; एष पुनमातुः प्रियवयस्को खलीकृत Nag.. खलेधानी वाली The post of a threshing floor. खलकः A pitcher.
खलति 4. Bald-headed, bald मुलतः खलतिका Amountain.