Premgeeta Anuwad

Author(s): Buddhisagar
Publisher: Buddhisagarsuri Jain Gyanmandir

Page 9

પ્રેમગીતા
વિવેચનદરેક ગ્રંથકાર ગ્રંથની શરૂઆત કરતાં મંગળ અભિધેય પ્રયોજન અને સંબંધરૂપ ચાર વસ્તુઓ કહે છે.
મંગળ શાસ્ત્રની આદિમાં જણાવવાનાં ચાર કારણો છે ૧ આસ્તિક્તા ૨ નિર્વિન સમાપ્તિ ૩ શિષ્ટાચાર અને ૪ આચારની પરંપરા. મંગળ તે જ ગ્રંથકાર કરે છે કે જેને કઈને કઈ ઈષ્ટદેવ હોય છે. આ ઈષ્ટદેવને કરાતા મંગળથી ગ્રંથકાર આસ્તિક છે તે સહેજે સમજાય છે તેમજ મંગળ કરવાનું બીજુ કારણ ગ્રંથની નિવિંદન સમાપ્તિ થાય તે છે અને તે નિર્વિન સમાપ્તિ હંમેશાં શુભાનુબન્ધથી બને છે. આ ભાનુબન્ધ ઈષ્ટદેવના સ્મરણ પુજનમાં હોય છે આથી પણ ગ્રંથકાર ગ્રંથની આદિમાં મંગળ કરે છે. મંગળ કરવાના ત્રીજા કારણમાં શિષ્ટાચાર છે. સજજન પુરૂષે હરહંમેશાં કઈ પણ પ્રવૃત્તિમાં ઈષ્ટદેવને સંભારે છે આ ગ્રંથકાર પણ શિષ્ટ હેવાથી ઈષ્ટદેવના સ્મરણરૂપ મંગળ કરે છે તેમજ ચોથા કારણમાં શિખ્યાદિકમાં આચારની અખંડિતતા જળવાઈ રહે તે છે. આ ગ્રંથમાં ગ્રંથકારે “પ્રણમ્ય શ્રી મહાવીર” એ પદથી મંગળ કયું
ગ્રંથમાં શું કહેવાનું છે તે જણાવવું તે અભિધેય છે “શુદ્ધ પ્રેમસ્વરૂપ' એ શબ્દથી પ્રેમગીતારૂપ અભિધેય જણાવ્યું. અભિધેય જાણ્યા વિના વાંચક ગ્રંથમાં પ્રવૃત્તિ કરતા નથી. તેની સહેજે જિજ્ઞાસા રહે છે, કે આ ગ્રંથ શું કહેવા માગે છે. ગ્રંથનું કહેવાનું જાણ્યા પછી વાંચકની જિજ્ઞાસા હોય તો ગ્રંથમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે અગર અટકે છે.
અભિધેય ભલે જણાવ્યું પણ તે અભિધેય જણાવવા પાછળ ગ્રંથકારનું શું પ્રયોજન છે. તે પણ વાંચક જાણવા ઈતેજાર હોય છે. વાંચક જેને અર્થી હોય તેને અનુરૂપ પ્રયોજન હોય તો તે તે પ્રવૃત્તિ કરે છે પણ તેની પાછળનું પ્રયોજન તે ન હોય તે અટકે છે. અગર વાંચક તેમાંથી પિતાને ઉપયોગી પ્રયોજન ન મેળવી શકે તે તે ગ્રંથમાં પ્રવૃત્તિ કરતા નથી, આ ગ્રંથ રચવાની પાછળ ગ્રંથકારનું પ્રજા એ છે કે “પ્રેમ” “મ” શબ્દથી માત્ર ભડકવાનું નથી પણ પ્રેમને સાચો મર્મ અને રહસ્ય શું છે તે સમજવાની આવ
શ્યકતા છે. શુદ્ધ પ્રેમનું સ્વરૂપ જીવને ખ્યાલમાં આવે તો તે પુદગલાનંદમાં કદાપિ રાચતે નથી. પણ તે આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં રાચે છે અને તેથી પરંપરાએ મુકિતને વરે છે. ગ્રંથકારનું પ્રયોજન આ ગ્રંથની પાછળ પ્રેમનું શુદ્ધ સ્વરૂપ શ્રોતાને સમજાવી તેને હિત મા દેરી મુક્તિ તરફ લઈ જવાનું છે તે વાત લોકાનાં હિતકામ્યયા શબ્દથી જણાવી.
સબંધ તે વાચ્ય વાચક પ્રગટ જ છે. શબ્દથી અર્થને બોધ તે વચ્ચે વાચક છે ગ્રંથમાં જણાવેલ શબ્દ ગ્રંથકારના હૃદયમાં રહેલ બેધના વાચક છે અને તે વાચક શબ્દ શ્રોતાના હૃદયમાં પરિણમતાં ગ્રંથકારના વાચ્ચને પરિણમન કરનારા બનશે.
આ ચાર અનુબંધ આદિ ગાથામાં જણાવેલ હોવાથી આ ગ્રંથ વાંચકને નિ:શંક આદરણીય થશે.