Book Title: Pravachansara Piyush Part 2
Author(s): Kundkundacharya, Amrutchandracharya, Himmatlal Jethalal Shah
Publisher: Grand Rapid America Mumukshu Mandal America
View full book text
________________
છે એવું આપણને લાગે પરંતુ આચાર્યદેવ તેમાં બીજું : એક જુદી રીતે રજૂઆત કરવા માગે છે. તે ઘણું કહેવા માગે છે.
': વિરક્તતાને મનના નિરોધ સાથેનો સંબંધ દર્શાવે અજ્ઞાનીએ સંસારના સુખ દુઃખ ઘણા : અનુભવ્યા છે. તે ભૂતકાળના ભોગવેલા ભોગને : અજ્ઞાનીને વિશ્વના સમસ્ત પદાર્થોમાં યાદ કરે છે અને ભવિષ્યમાં ફરી એવું ને એવું : અધ્યવસાન વર્તે છે. તેથી તેની હિતબુદ્ધિભોગવવા મળે એવી ભાવના કરતો રહે છે. આ ; ભોગવટાના ભાવનું ફલક આખું વિશ્વ છે. અજ્ઞાની રીતે ભોગવેલા ભોગને ફરી ફરીને યાદ કરતો રહે : જીવે સંસારમાં અનાદિકાળથી પરિભ્રમણ કરતાં આ છે. તેને તેની મીઠાશ વર્તે છે. એ મધલાળ છૂટવી : અનેક પદાર્થોને અનેકવાર ભોગવ્યા છે અને આકરી છે. તેથી અહીં સ્પષ્ટિકરણ કરે છે. એકવાર ” ભોગવતા ઈન્દ્રિય સુખનો અનુભવ પણ કર્યો છે. શુદ્ધાત્માનો આશ્રય લેનાર ફરી પાછો સંસારમાં જઈ . શકતો નથી. ઈન્દ્રિય સુખ પણ રહે અને વધારામાં :
જ્ઞાનીએ પોતાના આત્માને સમસ્ત પરદ્રવ્યોથી અતીન્દ્રિય આનંદ પણ મરજી પડે ત્યારે ભોગવીએ . જુદો તારવીને તેનો અનુભવ કર્યો છે. ત્યાર પહેલા એવી સુવિધા નથી. ઈન્દ્રિય સુખને કાયમ માટે :
છે : તેણે વાસ્તવિકતાને કસોટીએ ચડાવીને એ નિર્ણય તિલાજંલી આપનારને જ અતીન્દ્રિય આનંદનો : દેઢ કયો છે કે પરદ્રવ્યો સદાય ભિન્ન જ છે. પરદ્રવ્ય અનુભવ થાય છે. મુક્તિના માર્ગમાં પ્રથમ પગ
* કયારેય ભોગવાતા જ નથી. તેથી તેને અનાદિકાળથી મૂકનારને ફરી સંસારમાં આવવાનો માર્ગ સદંતર - જ
: પોતે જે કાંઈ કર્યું છે. તેની સો ટકા નિરર્થકતા તેને બંધ થઈ જાય છે. તેથી જે મોક્ષના માર્ગે આવવા : મા
: ભાસી છે. જ્યાંથી સુખ કાળાંતરે પણ પ્રાપ્ત થવાનું માગે તેણે સંસાર પ્રત્યે અત્યંત વિરક્તતાની તૈયારી નથી તેનું લક્ષ શા માટે કરે? આ રીતે જ્યારે તેને રાખવી જ પડે. આ એક જવાબદારી ભર્યો નિર્ણય : વાસ્તવિકતાનું ભાન થાય છે ત્યારે તે વિશ્વના સમસ્ત છે. પછી પાછળથી પસ્તાવાનો સમય ન આવે માટે : અન્ય પદાથા
. . અન્ય પદાર્થોથી ઉપયોગને ખસેડી લે છે. તેની આ ગાથામાં એ વાત સ્પષ્ટપણે સમજાવવામાં આવે : તુચ્છતા-નિરર્થકતા અને નિર્ભેળ આકુળતા અને
: દુઃખના જ કારણો છે એવું જાણીને તેનું દુર્લક્ષ કરે આ ગાથામાં સર્વ પ્રથમ મોહના નાશની વાત :
છે. કરી છે. ત્યારબાદ રાગ-દ્વેષનો અભાવ અર્થાત્ : આ રીતે જ્ઞાન અને શ્રદ્ધાની અપેક્ષાએ વિશ્વના વિષયો પ્રત્યે વિરક્તતા. આગળ જતાં મનનો નિરોધ : અન્ય સમસ્ત પરદ્રવ્યો ઉપર એક પડદો પડી ગયો. અને સ્વભાવમાં સમસ્થિતપણું લીધું છે. તેને ધ્યાન એ બધું અંધકારમય થઈ ગયું. બધો વિસ્તાર એકી કહ્યું છે. સમ્યગ્દષ્ટિ માટે વિષયની વિરક્તાની : સાથે બંધ થઈ ગયો. વિષયોમાં અનાદિકાળથી મુખ્યતા અહીં દર્શાવવા માગે છે. રાગ દ્વેષનું મૂળ : આસકિત હતી. હવે તેનાથી વિરકત થવાની વાત મિથ્યાત્વ છે માટે મોહનો નાશ થતાં વિરક્તતા : છે માટે આકરી છે. પરંતુ નિર્ણય તો પાકો કરે જ સહજપણે આવે છે. તેમ હોવા છતાં તે અનંત : છે. અહીં અનેક દૃષ્ટાંતો વિચારી શકાય. કોઈ સગાપુરુષાર્થ માગી લે છે. વળી વિરક્તતા એ ક્રમે થતાં : સ્નેહની દુકાનેથી માલ ખરીદ કરતા હોઈએ. પછી પરિણામો છે. તે સાધક દશાનો કાળ છે. આ રીતે કે કોઈના કહેવાથી અથવા પોતાની મેળે ખ્યાલ આવે સમ્યગ્દર્શન અને ક્ષીણમોહ ગુણ સ્થાન વચ્ચેનો : કે ત્યાં તો બીજા કરતાં વધુ પૈસા દેવા પડે છે. ત્યારથી તફાવત આપણે ખ્યાલમાં લઈ શકીએ છીએ. અહીં : જ ત્યાંથી માલ ન લેવાનું નક્કી થઈ જાય. પછી ૨૪૬
શેયતત્ત્વ – પ્રજ્ઞાપના
