________________
પ્રથમ પરિછેદ ]
શતવહન વંશ
[ ૫
સમયે પ્રાચીન ઇતિહાસકારની માન્યતા પ્રમાણે કેાઈ darker's Institute, vol. I, pp. 22 and પણ મતલબનો, કાર્યકરણનો-સંબંધ નહતો જ; પરંતુ seg.)માં કહેવાતા આધવંશી રાજાઓના ઉત્પત્તિ સ્થાન : પાછળથી જ આ બન્ને નામને અરસપરસ ભેળવી વિશે-On the home of the so-called નાખવામાં આવ્યા દેખાય છે. વિશેષમાં કે, અંગ્રેજી Andhra kings નામના લેખમાં દર્શાવાયેલ છે, ઇતિહાસકારોએ ભલે બને શબ્દોને યથાર્થ સ્વરૂપમાં જ્યારે અન્ય સ્થળે ૧૩ જણાવેલ છે કે, “ Their સમજીને જ ઉપયોગ કર્યો હશે, પરંતુ તેના વાચકેને original home was not Andhra desa. આ શબ્દના ગૂઢ રહસ્યની કે તેમાં રહેલ તારતમ્યની They did not hail from the east-in બરાબર સમજ રહી નહીં હોય એટલે એકની જગ્યાએ the version of the origin of the dyબીજો શબ્દ લખવામાં તથા વાચવામાં (ઉચાર nasty given in Kathasarit-sagar, the કરતાં) વાપર્યો ગયા હોય એમ ૫ણુ બનવાજોગ છે. founder of the dynasty is said to
અપ્રદેશ અને આંધ્રપ્રજાને કોઈ સંબંધ ન have been born at Paithan; even the હેવાનું અત્યાર સુધી તે રાજકીય દૃષ્ટિએ જ એટલે language of their inscriptions is some કે રાજ્યાધિકારનાં સૂત્ર ગ્રહણ કર્યાની અપેક્ષાએ જ kind of proto-Maharastri with no આપણે સાબિત કરી ગયા છીએ, પરંતુ મિ. રેસન affinity with the Telugu, the language : સાહેબે ઉઠાવેલ પ્રશ્નને, તે પ્રજાના ઉત્પત્તિ સ્થાન of the Andhras-તેમનું મૂળ વતને અંપ્રદેશ નહોતો તરીકનો છે. એટલે તેમનું કહેવું એમ છે કે અંધ જ. તેઓ પૂર્વમાંથી ઉતરી આવ્યા નથી. કથાસરિત દેશમાં જે પ્રજાનું સંસ્થાન હોય તેને આંધ્ર કહેવાય. સાગર નામે ગ્રંથમાં આ વંશની ઉત્પતિ વિશે જે આખ્યાઆ માન્યતા સંસ્થાનની ઉત્પત્તિસ્થાન તરીકેની ચિકા ઉતારી છે તેમાં આ વંશના સ્થાપકનો જન્મ બરાબર છે કે કેમ તે હવે તપાસીએ.
પૈઠણમાં થયેલ હોવાનું જણાવ્યું છે. ઉપરાંત તેમના અંધ્રદેશને લગતી વિશેષ હકીકત તે હવે પછી શિલાલેખોની ભાષા પણ કેટલેક દરજે મહારાષ્ટ્રીયના આવવાની છે. અત્રે માત્ર આપણું ખપજેગું જ નમુનારૂપ છે તેમજ આંધ્રપ્રજાની ભાષા ને તેલુગુ વિવેચન કરીશ. 3. સને આંધ્રપ્રજાની ઉત્પત્તિ ગણાય છે તેની સાથે કાંઈ જ સંબંધ વિનાની દેખાય તરીકે જે કે કૃષ્ણ અને ગોદાવરી નદીના મુખ છે. આટલું જણાવીને પિતાને અભિપ્રાય વ્યક્ત કરી વચ્ચેનો પ્રદેશ, અતેરીય બ્રાહ્મણ ગ્રંથના આધારે દે છે કે "These facts fully justify the અનુમાન કરીને જણાવ્યો છે પરંતુ તેમના મત સાથે conclusion that Satavahans were not અન્ય વિદ્વાનો સંમત થતા હોય એમ જણાતું નથી. Andhras=આવા પુરાવાથી સંપૂર્ણ રીતે ન્યાયપુરઃ ડો. વી. એસ. સુખથંકર નામના વિદ્વાન જણાવે સર ઠરે છે કે, શાતવાહન (નામના રાજાઓ) આંધ્ર છે કે “Their orignal home was in પ્રજામાંના નહોતા જ . આટલે લાંબે હતાશ Bellary district=તેમનું મૂળ વતન બેલારી તે લેખક મહાશયે શાતવાહન રાજાને આશ્રયીને જીલ્લામાં હતું. ” આ અભિપ્રાયને મળતે જ મત લખ્યો દેખાય છે એમ તેમના જ શબ્દોથી સ્પષ્ટ એનલીસીઝ ઑફ ધી ભાંડારકર ઇન્સ્ટીટયુટ પુ. ૧. થઈ જાય છે. એટલે દેખીતું છે કે તેમને અભિપ્રાય ૫. ૨૨ ને આગળ (Analysis of the Bhan- આંધ્રપ્રજાના વતનને અંગે જે સ્થિતિ પ્રવર્તતી હોય
(૧૨) જુઓ કે. હિ. ઈ. પૃ. ૫૯૮,
(૧૩) જ. બ. ઍ. જે. એ. સ. ૧૯૨૭, પૃ. ૪૫ અને આગળ.
(૧૪) મજકુર પુસ્તક પૃ. ૪૯.
(૧૫) સરખા પૃ.૯ થી આગળનું લખાણ અને તેની ટીકાઓ,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
