________________
મે ૨૦૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
- ૧૩
કમલચંદજી સોમાણીએ સંપાદિત કરેલ સમગસુતં વયનિકા'નું પ્રકાશન ગોપાણી દ્વારા અનુદિત સમણસુતમાંથી માત્ર ગુજરાતી અનુવાદ પ્રાકૃત ભારતી અકાદમી-જયપુર દ્વારા ઈ. સ. ૧૯૮૫માં કરવામાં અલગથી પ્રકાશિત કરાવેલ. શ્રી જ્યોતિબેન અને નવીનભાઈ શાહે આવ્યું. જેની પાંચ આવૃત્તિઓ થઈ. મૂળ “સમણસુત'માં ૭૫૬ સૂત્રો- શ્રુતરત્નાકર પ્રકાશન દ્વારા પ્રાકૃત, ગુજરાતી અને અંગ્રેજી અનુવાદ ગાથાઓ સમાવવામાં આવેલ છે. પ્રસ્તુત ચયનિકામાં એમાંથી ચૂંટેલી તેમજ રોમન લિયંતર સાથે વર્ષ ૨૦૦૮માં “સમસુત'નું પ્રકાશન ૧૭૦ ગાથાઓનો હિન્દી-અંગ્રેજી અનુવાદ કરવામાં આવ્યો છે. કરાવેલ છે. આ સિવાય પણ અન્યત્રથી પ્રકાશન થયેલ હોવાનો સંભવ કેટલીક રત્નકણિકાઓનું ચયન કરી તેનો પણ અનુવાદ આ પુસ્તકમાં છે. સમાવિષ્ટ છે. આ ૧૭૦ ચૂંટેલી ગાથાઓ અનુવાદ સહિત ડો. વળી, “સમણભૂત'નો પંજાબી ભાષામાં પણ અનુવાદ થયેલ છે. નેમિચંદજી જૈન દ્વારા સંપાદિત સામયિક ‘તીર્થંકર’માં સપ્ટેમ્બર આ અનુવાદ પંજાબના નામાંકિત સહલેખકો શ્રી રવીન્દ્ર જૈન તથા ૧૯૮૧થી ડિસેમ્બર ૧૯૮૨ સુધી ક્રમશ: છપાયેલી. ચૂંટેલી શ્રી પુરુષોત્તમ જેને કરેલ છે. તઉપરાંત તેનો ઉડિયા ભાષામાં રત્નકણિકાઓ માર્ચ ૧૯૮૩ના તીર્થંકર'ના અંકમાં છપાયેલી. સમગ્ર પણ અનુવાદ થયેલો છે. આ બંને અનુવાદો પુસ્તકાકારે પ્રાપ્ય નથી. સમસુત’ ના અગ્રેજી અનુવાદ પણ ડા. કમલચંદ સામાએિ કયા પરંતુ www.jainworld.comની વેબસાઈટ પરE-Book ના રૂપમાં જે પ્રાકૃત ભારતી અકાદમી જયપુર દ્વારા ઈ. સ. ૧૯૯૩માં પ્રકાશિત PDF ફોરમેટમાં ઉપલબ્ધ છે. ડૉ. અનુપમ જેશ “સમણસુત'નો કરવામાં આવ્યો.
બંગાળી અનુવાદ કરી રહ્યા છે. જે આપણને પુસ્તકરૂપે વહેલાસર આ કાર્યની સમાંતરે જ પંડિત દલસુખ માલવણિયાના સૂચનથી પ્રાપ્ત થશે. ડૉ. કે. કે. દિક્ષિતે પણ ‘સમણસુત'નો અંગ્રેજી અનુવાદ કર્યો, તો વિશ્વ સમસ્તમાં ફેલાયેલા જૈન ધર્મના મદદરૂપ ગ્રંથનો વિદેશી વળી, ભારતના તત્કાલીન ઉપરાષ્ટ્રપતિ શ્રી બી. ડી. જટ્ટીના સૂચનથી ભાષાઓમાં પણ અનુવાદ પ્રાપ્ત થાય છે. તેમાં ઈટાલીના લેખિકા શ્રી ટી. કે. તકલે પણ અંગ્રેજી અનુવાદ કર્યો. આ બંને અનુવાદ ક્લાઉડિયા પેસ્ટોરીનો દ્વારા ઈટાલીયન ભાષામાં અનુદિત સમસુતે પાર્શ્વનાથ શોધપીઠ વારાણસીના નિયામક ડો. સાગરમલ જૈનને 'Saman Suttam iu canone deL jianismo La Plu Antica સુપ્રત કરાયા, ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહે તેની ભલાણ કરેલી. બંને Dettrina DeLua Nanviolanza' નામે Mondadori Edition' લેખકોના અનુવાદોને ભેગા કરી, સુધારીને અંતિમ લખાણ તૈયાર જેવી પ્રતિષ્ઠિત પ્રકાશન સંસ્થા દ્વારા વર્ષ ૨૦૦૧માં પ્રકાશિત થયેલ કરાયું. ડૉ. હરિહર સીંઘ (લેક્ટર, બનારસ હિન્દુ યુનિવર્સિટી છે. તો વળી, Le Saman Suttam' નામે તેનો ફ્રેંચ ભાષામાં પણ ઈતિહાસ વિભાગ) તથા ડૉ. આર. કે. સીંધે સમસુતની ગાથાઓનું અનુવાદ થયેલો છે. ચાઈનીઝ તેમ જ હોંગકોંગ, મકાઉ તથા રોમન લિપિમાં લિવ્યંતર કર્યું. ઇ. સ. ૧૯૯૩માં સર્વ સેવા સંઘ ચાઈનાના કેટલાક વિસ્તારોમાં બોલાતી કેન્ટનીઝ ભાષામાં પણ પ્રકાશન-રાજઘાટ દ્વારા તેનું પ્રકાશન થયું. બીજી આવૃત્તિ ભગવાન તેનો અનુવાદ થયેલ છે. ચાઈનીઝ તેમજ કેન્ટનીઝ ભાષાના મહાવીર મેમોરિયલ સમિતિએ ઈ. સ. ૧૯૯૯માં બહાર પાડેલી. અનુવાદો અંગ્રેજી લિવ્યંતરો સાથે મૂકવામાં આવ્યા છે. તો ફ્રેંચમાં
આગળ નોંધ્યું તેમ સમણસુતનો પ્રથમ ગુજરાતી અનુવાદ શ્રી માત્ર સીધો અનુવાદ મુકાયો છે. સ્પેનીશ ભાષામાં અનુવાદ થયેલ અમૃતલાલ સવચંદ ગોપાણીએ કરેલો. આ અનુવાદ હિન્દી-સંસ્કૃત હોવાની નોંધ મળે છે, પરંતુ પુસ્તક પ્રાપ્ત થઈ શક્યું નથી. ઈટાલીયન શબ્દોના પ્રાચર્યના કારણે વિદ્ધભોગ્ય જ બની રહ્યો હતો. યજ્ઞ ભાષાના અનુવાદને બાદ કરતાં અન્ય વિદેશી ભાષામાં થયેલ પ્રકાશન વડોદરાના સંવાહકો તેમને સરળ છતાં અર્થસભર ગુજરાતી અનુવાદો સંભવતઃ E-book રૂપમાં જ પ્રાપ્ત થાય છે. તેથી તેના અનુવાદ કરાવવા મથી રહ્યા હતા. તેમણે કેટલાંક વિદ્વાનોને આ અનુવાદક કે પ્રકાશક વિશે માહિતી પ્રાપ્ત થઈ શકી નથી. આ સઘળા કાર્ય માટે વિનંતી કરેલી. કચ્છ-ગાંધીધામના જાણીતા લેખક, ચિંતક, અનુદિત પુસ્તકો www.jainworld.org તથા jainelibrary.org અનુવાદક શ્રી માવજીભાઈ સાવલાને પણ અનુવાદ કરવા માટે પર સહજ સુલભ છે. ઈન્ટરનેટ પર આ વેબસાઈટ પર જઈ અનુરોધ કરાયેલો. તેમણે આ કાર્ય માટે પાર્જચંદ્રગચ્છીય મુનિ શ્રી સમણસુતની શોધ કરતાં આ અનુવાદો જોઈ શકાશે. સમગ્ર અનુદિત ભુવનચંદ્રજીનું નામ સૂચવ્યું. મુનિ ભુવનચંદ્રજીએ ભારે ખંતપૂર્વક પુસ્તક વાંચવા માટે સામાન્ય વ્યક્તિગત વિગતો ભરી પોતાનું આ કાર્ય પાર પાડ્યું. ઈ. સ. ૧૯૯૫માં જૈન સાહિત્ય અકાદમી- રજિસ્ટ્રેશન કરાવી સમસુત PDF ફોરમેટમાં ડાઉનલોડ કરી વાંચી ગાંધીધામ કચ્છ દ્વારા મુનિ ભુવનચંદ્રજી દ્વારા ગુજરાતીમાં અનુદિત શકાય છે. સમણસુત' પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું. જેમાં ત્રણ પુનઃમુદ્રણો આ વિદ્યાકાર્ય જેમના કારણે સંપન્ન થઈ શક્યું છે એવા સમયાંતરે યજ્ઞ પ્રકાશન વડોદરા દ્વારા કરવામાં આવ્યા. તઉપરાંત સમણસુતના સંપાદક તેમ જ વિભિન્ન ભાષાઓમાં અનુવાદ કરનારા પ્રાધ્યાપક શ્રી કુમુદચંદ્ર ગોકળદાસ શાહે પણ અમૃતલાલ સવચંદ અનુવાદકોનો સંક્ષિપ્ત પરિચય કરાવવાનો અહીં ઉપક્રમ છે. અહીં
