________________
મે ૨૦૧૬
પ્રબુદ્ધ જીવન
૨૩.
જ. : પોતાની બડાઈ હાંકવી, પૂજ્ય પુરુષોના પણ દોષ જ. : ચિંતા. બાકીના ત્રણ સંસારના સ્વરૂપના સૂચક છે, જોવાની ટેવ, વેર લાંબા સમય સુધી ચાલુ રાખવું-એ ચિંતા દુ:ખસૂચક છે. તીવ્રકષાયી વ્યક્તિના લક્ષણ છે.
(૩) વાચના, પૃચ્છના, મંગલાચરણ, અનુપ્રેક્ષા. (૪) એવંભૂત નયનું સ્વરૂપ સમજાવો.
જ. : મંગલાચરણ. બાકીના ત્રણ સ્વાધ્યાયના પ્રકાર છે. જ. : શબ્દથી સૂચિત ક્રિયા કે ગુણ તે તે વસ્તુમાં પ્રકટ હોય મંગલાચરણ સ્વાધ્યાયરૂપ નથી. ત્યારે જ તે તે નામથી તે વસ્તુનો ઉલ્લેખ થવો જોઇએ- (૪) આળસ, ક્રોધ, વૈર, દુષ્ટતા. એવો આશય એવંભૂત નયમાં હોય છે.
જ. : આળસ કૃષ્ણલેશ્યાનાં લક્ષણોમાં આવતું નથી. બાકીના (૫) કાયોત્સર્ગની સમજૂતી આપો.
ત્રણ કૃષ્ણલેશ્યાના લક્ષણ છે. જ. : નિયત કરેલ સમયમર્યાદા સુધી સ્થિર, મોન અને (૫) અંગવિચ્છેદ, અતિભારારોપણ, જૂઠ, બંધન. ધ્યાનમાં રહીને કાયા પ્રત્યેનો મોહભાવ તજી દેવો એ જ. : જૂઠ પહેલાં વ્રતનો વિષય નથી. બાકીનાં ત્રણ પ્રથમ કાયોત્સર્ગ છે.
વ્રતના અતિચારરૂપ છે. (૬) ગુપ્તિ એટલે શું?
(૬) સંયમ, તપ, અહિંસા, અનેકાંત. જ. : વિવિધ પ્રકારની ક્રિયાઓમાં પ્રવર્તી રહેલ મન-વાણી
જ. : અનેકાંત વૈચારિક છે. બાકીના ત્રણ આચારગત છે. કાયાને સાવધાનપણે પાછા વાળી લેવા એ ગુપ્તિ છે. અંતર્મુખ (૭) કંટાળો, ભૂખ, લોભ, ઠંડી. રહેવું.
જ. : લોભ શારીરિક કષ્ટ નથી, બાકીના ત્રણ શારીરિક છે. (૭) ધ્યાનની વ્યાખ્યા શું છે?
(૮) નગર, તાળું, દ્વાર, સાંકળ. જ. : ચિત્ત એક જ વિષયના અવલંબને ચિંતન કરતું રહે તે જ. : નગરની ઉપમામાં તાળું આવતું નથી. ધ્યાનની અવસ્થા છે. નિદ્રા, આસન અને આહાર-એ ત્રણે (૯) મનુષ્યત્વ, પુરુષાર્થ, પ્રેરણા, શ્રવણ. પર કાબૂ મેળવી ધ્યાન કરી શકાય.
જ. : ચાર દુર્લભ અંગોમાં પ્રેરણા નથી. (૮) નિક્ષેપ સમિતિ એટલે શું?
(૧૦) જ્ઞાન, ધ્યાન, તપ, ગોચરી. જ. : વસ્ત્ર-પાત્ર આદિ વસ્તુને લેતી કે મૂકતી વખતે પ્રથમ જ. : ઈન્દ્રિયોના નિગ્રહના સાધનોમાં ગોચરી ગણેલ નથી. દષ્ટિથી પડિલેહણ-નિરીક્ષણ કરવું, જીવજંતુ-રજ વગેરે હોય પ્રશ્ન ૫ : નીચે આપેલ ઉપમાઓ કોને અપાઈ છે તેના માત્ર નામ તો જયણાથી દૂર કરવા, પછી વસ્તુ મૂકવી તે આદાન- લખો. નિક્ષેપ સમિતિ છે.
૧. કેળનું ઝાડઃ ઈન્દ્રિયોના વિષયો (૯) પરમાણુની વ્યાખ્યા આપો.
૨. અળસિયું: આસક્ત માનવી જ. : જેને આદિ-અંત-મધ્ય નથી, જેના ભાગ થઈ શકતા ૩. રંગીન પત્થર: વેશધારી સાધુ નથી, જે ઈન્દ્રિયાતીત છે એવા અવિભાજ્ય દ્રવ્યને શ્રી ૪. લોઢાની સોનાની સાંકળ: શુભ અશુભ કર્મ. જિનેશ્વરે પરમાણુ કહ્યો છે.
૫. પાણીમાં મીઠું : ધ્યાનમાં લીન ચિત્ત. (૧૦) મન:પર્યવ જ્ઞાન કોને કહે છે?
૬. પગમાં લાગેલો કાંટો: અંતરમાં રહેલા દોષો જ. : મનુષ્યક્ષેત્રમાં રહેલા જીવોના ચિંતિત, અર્ધ ચિંતિત ૭. દહીં અને ગોળ : મિશ્ર ગુણસ્થાનક કે અચિંતિત અનેક પ્રકારના વિચારોને જે જ્ઞાન દ્વારા જાણી ૮. કાચબો: સંવર કરનાર પુરુષ શકાય છે તે જ્ઞાન મન:પર્યવ જ્ઞાન છે.
૯. પદ્મરાગરત્નની કાંતિઃ દેહમાં રહેલો જીવ પ્રશ્ન ૪ : નીચે આપેલ શબ્દજૂથોમાં એક શબ્દ જૂથ બહારનો છે. ૧૦. કડવી દવાઃ ગુરુકુલવાસનું સેવન
કયો શબ્દ જૂથ બહારનો છે તે જણાવો. કારણ બતાવો. ૧૧. દોરો પરોવેલી સોય: જ્ઞાનયુક્ત આત્મા. (ગુણ ૧૦)
૧૨. નિધાન: જ્ઞાન (૧) સમતા, માધ્યસ્થ, શુદ્ધોપયોગ, આનંદ.
૧૩. માતા: જયણા. સમિતિ-ગુપ્તિ (અષ્ટ પ્રવચનમાતા) જ. : આનંદ. બાકીના ત્રણ સ્વભાવવાચક છે, આનંદ ૧૪. ખુજલી: કામભોગ રાગવાચક છે.
૧૫. ભમરો: નિર્લોભી સાધુ (૨) જન્મ, મરણ, જરા, ચિંતા.
૧૬. કમળનું પાંદડું : વિષયમાં અલિપ્ત મનુષ્ય (સમ્યગુદર્શન)
