Pathik 1991 Vol 31 Ank 01 02

Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 8

સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયની ચિત્રકળામાં “માણકી' નામની કાઠિયાવાડી ઓલાદનું વધારે આલેખન કરવામાં આવ્યું છે. એમાં “શાલિહેદીનાં પૂરાં બાપ નથી, છતાં પણ અશ્વનું આલેખન ધારધાર, ગરમ રંગોવાળું અને કાવ્યાત્મક છે.
અંગ્રેજ સમયને અશ્વનાં છાયાચિત્રોમાં કાઠિયાવાડી અશ્વનાં બાર (ચિહ્નો)માંથી મોટા ભાગને બાબ જોવા મળે છે અને એ સંપૂર્ણ રીતે શાલિહેત્રને મળતા આવે છે.
સૌરાષ્ટ્રમાં ઠેર ઠેર જોવા મળતા પાળિયા અને ભરત-ગૂંથણના ચાકળા-ચંદરવામાં કંડારેલો અષ વધારે કાવ્યાત્મક અને સરળ છે. એમાંના ઘાટા રંગે, રેખાની તાલબદ્ધતા અને રંગનું સંયોજન અભુત અને આકર્ષક લાગે છે.
સૌરાષ્ટ્રનાં જૂનાં રજવાડાંઓની રાજધાનીઓ તથા મુંબઈમાં જોવા મળતાં અષનાં બાવલાએ અઢારમી અને ઓગણીસમી શતાબ્દીમાં બન્યાં છે, પરંતુ એમાં જામનગરના લાબેટા તળાવમાં આવેલું બાબ ધરાવતા કાઠિયાવાડી અશ્વનું બાવલું છે. “શાલિહેત્રમાં વર્ણવેશ અશ્વનાં શ્રેષ્ઠ માપ એમાં કાળજીપૂર્વક કંડારેલાં છે. (૪) આરબ અશ્વને કે ઈતિહાસ: પ્રાગૈતિહાસિક કાલના એકવસ” પછી આવેલ “ટાર્ડેન" લાદને અધ દક્ષિણ એશિયાના આરબ સિંધી પંજાબી અને કાઠિયાવાડી અશ્વોને પૂર્વ જ છે.
મહેમદ પૈગંબર સાહેબે સ્થાપેલા ઇસ્લામ ધર્મના પ્રસાર-પ્રસાર અને મુસ્લિમ સામ્રાજયની સ્થાપનામાં આરબ અને અ૮૫નીય ફાળે છે. ઇસ્લામમાં આ અશ્વત “ગાઝી જર્દ' કહ્યો છે. આરબ અશ્વ વિશે અનેક કથાઓ અને મરશિયા પ્રચલિત છે.
આરબોએ આ અને પિતાની જ જરૂરિયાત માટે અરબસ્તાનમાં સહેલાઈથી મળતાં ઊંટનું દૂધ, સૂકું માંસ તથા મુંડલા-મેઢે તડ ખવડાવીને ઉછેર્યો છે. અરબસ્તાનના પહાડી પ્રદેશ તથા સમશીતાણ રણની સૂકી આબોહવાએ એને ખૂબ જ શક્તિશાળી અને મજબુત બનાવ્યું છે. આ અય આરબ સંસ્કૃતિ અને જીનમાં વણાઈ ગયે છે તથા આરઓને હૃદયંગમ મિત્ર બની ગયું છે.
પ્રથમ વિશ્વયુદ્ધ પછી અંગ્રેજ લશ્કરમાંના વેલા ઘોડાઓને પરત લઈ જવાને બદલે અરબસ્તાનના રણમાં છૂટા મૂકી દીધા હતા. આરબ ઘેડાંઓ સાથેના એમના સચારથી આરબ ઘોડાની ઓલાદમાં ઘણી સંકરતા દાખલ થઈ છે. આરબ અધનાં સંરક્ષણ અને સંવર્ધન માટે આજથી સે વસ પહેલાં લડી વટવીને આરમ અધોના એક ધણુ-ટ્રસ્ટની સ્થાપના કરી છે. આરબ અશ્વનાં સંરક્ષણ અને સંવર્ધન માટે એણે જઇબર કામ કર્યું છે. છેલ્લાં ચાળીસ વર્ષોથી શાહ હુસેન ઑફ જેને પણ ધિપાત્ર કામ કર્યું છે. શ્રી રઝનાલ્ડ થીમનું માનવું છે કે આરબ અધ ભારતની વિકસિત સભ્યતામાંથી આવ્યો છે.
સૌરાષ્ટ્રના જાણીતા અશ્વવિદ અને અંગ્રેજી અરબી તથા ભારતીય સભ્યતા અને અશ્વમહિના મર્મર વળી ખૂબ જ સારા સવાર પંડિત નરેદ્રાવકાશ પડવાનાં આરબ અશ્વ વિશેના તારણો નીચે પ્રમાણે છે:
1. મહાભારતના યુદ્ધ પછી અશ્વત્થામાને બાલિક દેશમાં દેશનિકાલ કરવામાં આવ્યું હતું. સેમેટિક સભ્યતાને એ અંતભાગ હોવાનું અનુમાન છે.
૨. ભારદ્વાજ ગોત્રના આ બ્રાહ્મણને આરબ સમાજમાં બની સફાલી અથવા હસીની બ્રહ્મ કહે છે. એમના કબીલાઓએ દમફકને છતી, ઈમામ હુસેનનું માથું લાવી, કરગલામાં રહેલ શબ સાથે જેડી આખરી રશમ કરી હતી. પથિક-દીપોત્સવ-પતિ ડિસેમ્બર ૧૯૯૧