________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાલિત્તાણું ગામ એ પવિત્તય નામેણ, નાગજજુણ કવિ ઈમર્સ તિર્થીમ્સ પુરજથી સિરિસરજયતલહદિયાઈ નાગજજીણણ નિમ્મવિય. સુરીશું નેમેણે સિરિપાલિત્તયપુરં તઈયા."
શ્રીપાલિતાગે નગરે ગરીયસ્તરંગલીલાદલિતાકતા પણ, તડાગાભાગઃ લયહેતુચ્ચકાર મંત્રી લલિતભિધાનમ”
આમ પાલિતાણા વિવિધ નામે ઓળખાતું હતું, પરંતુ વ્યવહારમાં તે એ પાલિતાણા જ રહ્યું કહેવાનું જણાય છે. વિ. સં. ૧ર૮૬ માં વરધવલના ભત્રી વસ્તુ પો શત્રુંજયની યાત્રા કરી હેવાના ઉલ્લેખે છે. આ સમયે વસ્તુપાલે પાલિતાણામાં પોતાની પત્ની લલિતાદેવીના ભાગથી અતિમહેર “લલિતા સરોવર” કરાવ્યું હતું તેમજ વિરધવલ રાજા તથી “અર્થપાલિતક” (અંકેવાળિયા) શામ લવ જયતીથને અપાવ્યું હતું.
“અપાલિતક ગ્રામમિત પૂજાતે કૃતી,
શ્રીવરધવલક્ષમાપા દાપયામાસ શાસને 9 વિ. સં. ૬૩૦ શીલાદિત્ય રાજાના સમયને તામ્રપત્રવાળે એક લેખ થયો છે કે જેમાં પાલિતાણાના રોજ વરાહદાસે દ્વારકાના રાજાને હરાવ્યાનો ઉલ્લેખ છે.
આ લેખ પરથી પણ એમ સાબિત થાય છે કે વિ. સં. ૬૩૦ માં પાલિતાણાનું અસ્તિત્વ હતું; એ રાજ્ય અન્ય રાજ્યને હરાવી શકે તેટલું સમર્થ થઈ ચૂક્યું હતું. શ્રી રત્નમણિરાવ ભીમરાવ જેટ કહે છે કે જૂનાગઢના રાજયસિહે સેકજજી ગોહિલને કરીમાં રાખી સાવર સહિત ૧૧ ગામ આપ્યાં; સેજકજીએ પિતાની પુત્રી વાલમકુંવરને રા'ના પુત્ર માંડલિક સાથે પરણાવી; સેજકજીએ સાવર પાસે સેજકપુર વસાવ્યું; સેજકજીને રાણજી સારંગજી અને શાહજી નામે ત્રણ પુત્રો હતા; હવે આ લોને જુનાગઢના રા' તરફથી વધારે ગામે પણ મળ્યાં હતાં; સેજકજીની જાગીરને મોટા ભાગ મેટા પુત્ર રાણને મળે; રાણજી ભાવનગર રાજયને મૂળ પુરુષ થયે; બીજા પુત્ર સારંગજીને લાઠીનું રાજ્ય મળ્યું; કવિ કલાપી આ સારંગજીના વ શતા હતા; ત્રીજા પુત્ર શાહજીને પાલિતાણું મળ્યું.
પાલિતાણા વિશે છેલે આધારભૂત કિલ્લેખ દીવાન રણછોડજીએ પિતાના ફારસીગ્રંથ “તવારીખે સેરઠમાં કરે છે, જેનું તવારીખે-સેરઠ વ હાલાર' નામે શ્રી શંભુપ્રસાદ હરસાદ દેસાઈએ ભાષાંતર રેલું છે, રણછોડજી દીવાન વિ. સં. ૧૮૯૭ના મહા વદિ છે ને રોજ કૈલાસવાસી થયા એ મુજબ એ સમયની પાલિતાણાની રાજકીય સ્થિતિ એઓ આ પ્રમાણે નોંધે છે:
પાલિતાણા ભાવગનરના ભાયાતને વારસામાં મળેલું છે, તેને કિટલે શત્રુંજય પર્વતની તળેટીમાં છે. ભાંગેલા તૂટેલા આ કિલ્લાને વિ. સં. ૧૭૮૧ માં સમાવવામાં આવ્યો છે. અહીં દૂરદૂરથી સંઘે યાત્રાર્થે આવે છે.
“આ રાજપની પૂર્વ તરફ સમુદ્ર, પશ્ચિમે અમરેલી પરગણું. ઉત્તરે ઝાલાવાડ, શ્રી ભીમનાથભાવનગરબંદર અને ઘોઘા છે, દક્ષિણ બાબરિયાવાડ, ને પરગણું અને મુઝફરાબાદ છે. આ રાજયની પેદાશ આઠ લાખ રૂપિયા છે.” •
સામાન્ય માન્યતા એવી છે કે “સિદ્ધહેમ'ના કર્તા હેમચંદ્રાચાર્યનું અવસાન પાટણમાં થયું હશે, પરત પ્રો. પિટર્સને નેપ્યું છે કે હેમચંદ્ર અનશન કરી શકું જપ પર અવસાન પામ્યા આ હકીકતને આ જ શબ્દમાં પંડિત હીરાલાલે તથા પાલીતાણાના જનધર્મ વિદ્યાપ્રસારક વર્ગ તરફથી પ્રકાશિત થયેલ પથિક-પસવાં-પૂર્તિ ડિસેમ્બર ૧૯૯૧
For Private and Personal Use Only
