________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
"
વ
૬. ઉપકા પાચ અંગો અને કહ્યું સફેદ અ તથા જાંબૂડિગવાન-વાળે, છ ત વાળા
યમંગલ ૬. ઉર્યક્ત છ કત અંગો સાથે સંત દેસવાળી તથા પૂછડું' એમ આ વેત અગેવાળો અષ્ટમંગત ૭. ચેરસ વિકસિત છે:તીવાળો રામપ શ.
૮. માદાના જેવી છાતવાળો સુરજપાશા ઉપર્યુક્ત ;લાદને કારણે બ્લરેન અહેમકા નિખાલસ દુલહુલ ગાઝી ઓલામુરાદ વગેરે નામથી સંબંધે છે આરબ અને કાઠી બંને અવોને પૂર્વ જ ટાપે છે અને બંનેની સગેત્રીયતાને લીધે જ એમનામાં સંકરતા નથી આવી.
બને અશ્વોનાં માપ ૧૬-પ-૧૬ અને ઊંચાઈ પદછે. બંને અશ્વોની મોકલી તેમ ફોરણા, આંખ, Jવા, પીઠ, પાછલા પગના મુરા, જાંઘ, પૂછડું, વિભાજન, ડાબલા અને એના ખૂણા, મે દ્વાન વક જલું, વાંઠો ડોક, અસ્થિપિંજર સમાન છે, તફાવત માત્ર કાનને છે. આરબના કાન મેટા અને કાઠિયાવાડી અશ્વના કાન નાના છે. વળી લાઈ, સેમીટરની દોડ, પાલે અને શિકારમાં બંનેની ઉગિતા બેનમૂન અને સમાન છે, બંને અધ વાલી ઘોડા' તરીકે એક છે, છતાં પણ કાઠિયાવાડી અશ્વ રૂપ રંગ બુદ્ધિ અને તાકાત | આરબ અ% કરતાં શ્રેષ્ઠ છે.
આ બંને અશ્વોનાં માપ પુરાતન કાલથી અઢારમી સદી સુધી જળવાઇ રહ્યા, પરંતુ લડાઈમાં અશ્વોનું સ્થાન યાત્રિક વાહનેએ લીધું ત્યારથી આ બંને અશ્વોના “વાલી ઘડ” તરીકે ઉપયોગ કરી કરે એડનું નિર્માણ કર્યું અને આ માનવજાત માટે અનેક યુદ્ધમાં વિજય અપાવનાર બાઝી મને મને રજનન સ ધન બનાવી દીધા તથા વેલર અશ્વને માલ અને તે ખેંચવા માટે બનાવે. થરોડ અને એલર અને વાલી .ડા” તરીકે નબળા છે. એના “વાલી હૈડાં' તરીકે ઉપયોગ કરી આરબ અને કાઠિયાવાડી ધેડાઓનાં પરંપરાગત મા૫ ભૂસીને એમાં સંકરતા લાવી દીધી.
સને ૧૮૮૧ માં લખાયેલ “કાઠિયાવાડ' સર્વસંગ્રહ’ના પાશ્ચાત્યતાપ્રિય અને અ ગ્રેજ લેખકે એ કમેના ઈતિહાસમાં કાઠી અશ્વની બાબતમાં રૂઢિચુસ્ત-હેવાથી એમને જિદ્દી અને મિરવાભિમાની કડી અવગણ છે અને કાઠિયાવાડી ઘડાને સૌરાષ્ટ્રને કિનારે આરબ અશ્વો લઈ જતું વહાણ તૂટી પડતા રહી ગયેલા આરબ અશ્વોથી નિર્માણ થયેલી વણસંકર અર્વાચીન ઓલાદ કહી છે. આ બંને મંતવ્ય પાશ્રયતાની તરફદારી અને રાજકીય પૂર્વગ્રહથી ભર્યા છે. આજે પણ સૌરાષ્ટ્રમાં ૧૦થી ૧૧ માપવાળાં છેડા મળે છે અને આજે પણ જનાં માપ સચવાઈ રહેલાં મળે છે એ ઠાડીઓના ઘેડની બાબતમાં રભિમાની૫ણાને આભારી છે. તેમ ન હોત તે “શાલિહોત્રથી આજ સુધીને કાડીએના અશ્વસનને ઇતિહાસ તેમ ભારતીય ચિત્રકળા શ૯૫ અને ચાકળા-ચંદરવાના ભરતગુંથણમાં કાઠી જ રહ્યો ન હતો.
આ મહાન અશ્વના નિર્માણમાં કહીએ કર્યું છે તેટલું જ બીજા અશ્વ ઉછેરનાર અને સાગર તરીકે ચારણોએ કર્યું છે. આ અશ્વોના ગુણેની અને અન્યને દાનમાં આપવાની ઘણી બધી વાતે લેકસાહિત્યમાં ઉપલબ્ધ છે. અશ્વનાં રૂપ રંગ શૌર્યને બિરદાવતાં ગીત છંદ દુહા છપય અને કુંડળિયા લખ્યાં છે તથા એનાં શુભ લક્ષણે અને માપનાં સબળ કા આજે પણ ગુંજે છે. ચારણોએ આ અશ્વની કીતિને સોમનાથથી ઉત્તર પ્રદેશ સુ વિસ્તારી છે.
. (૧) મા મહાન અશ્વના ઉછેર માટે સૌરાષ્ટ્રનાં જૂનાં રજવાડ’ એમાં અશ્વશાળાઓ હતી તથા એમાં જુનાગઢ રાજય પાસે સારા કાઠિયાવાડી અને આરબ અશ્વો હતા, આવા અશ્વોને આરાએ ધાણી ઘેડ તરી ખરીલ્લાના દાખલાઓ છે. આ અશ્વ ઉછેર કેન્દ્રો આજે પણ કાર્યરત છે.
(૨) જામનગર રાજય પાસે પણ અશ્વિનીકુમાર અને આસામુરાદ અ હતા તથા રજાએ પિતાના રાજકવિ શ્રી નારણુદાનજી બાલિયા પાસે “અશ્વ-પરીક્ષણ" ગ્રંથ તૈયાર કરા હતા. પયિક-ઉત્સવ -પૂતિ ડિસેમ્બર ૧૯૯૧
For Private and Personal Use Only
