Pathik 1989 Vol 29 Ank 03

Author(s): K K Shastri and Other
Publisher: Mansingji Barad Smarak Trust

Page 3

જસદણના કાઠી રાજવંશની વંશાવળી : તુલનાત્મક નોંધ
-- છે. બિપિનચંદ્ર ર ત્રિવેદી,
હમણાં પથિકના ઓગસટ-૮૦ ના અંકમાં પુસ્તકપ્રાપ્તિની વિગત વાંચી, શ્રી હસમુખભાઈ વ્યાસે લખેલી ‘જસદણ -એક પરિચય પુસ્તિકા મગાવી એના છે. જસદણના રાજવીઓનું તથા એમના કુટુંબીઓનું જે વશવૃક્ષ આપ્યું તેમાંથી જરૂરી ભાગ આ નોંધ માટે અહીં લીધે છે એ પ્રમાણે આ ધારો :
(૧) જસદણ - એક પરિચય, લે, હસમુખભાઈ વ્યાસ, પ્ર આ. ૧૯૮૯ઃ (૧) વાજસુર ખાચર (ઈ.સ ૧૬૬૫, જસદણના સંસ્થાપક) (૨) ચેલા ખાચર, (૩) એ, (૪) વાજસૂર, (૫) ચેલા ખાચર (ઈ.સ. ૧૮૧૦), (૬) આલા ખાચર-૧૯૦૪ સુધી, (૭) ઓઢા ખાચર-અવસાન ૧૯૧૪. (૮) વાજસુર–અવસાન ૧૯૯, (૯) આલા ખાચર, (૧૦) શિવરાજકુમાર-જન્મ ૧૯૩૦, (૧૧) સત્યજિતકુમાર,
આમ છતાં આ જ પુસ્તિકામાં પૃ. ૭ પર લખ્યું છે કે “વિકા ખાચરે સર્વ પ્રથમ રદ ગામ બન્યું અને ત્યાર પછી લગભગ ઈ.સ. ૧૬૬૫ માં જસા ખુમાણ પાસેથી જસદણ જીતી લીધું ત્યારથી અર્થાત ઇ સ. ૧૬પ થી હાલમાં જસદણ લાખાણી શાખાના ખાચરમાં રહ્યું...” આને અર્થ એ છે કે ૧૬૬૫ માં વાજસૂર ખાચર નહિ, પરંતુ વિકા ખાચરે જસદણના કાઠી સ સ્થાનને પાયો નાખ્યો. શ્રી વ્યાસે આ પુસ્તિકામાં વિશાળ વશવૃક્ષ આપ્યું છે, પરંતુ એની પ્રાપ્તિને મૂળ સ્ત્રોત આપ્યું હોત તે આ દીક રહેત; જો કે આ વંશવૃક્ષનાં નામ વર્તમાન પેઢીને સમાવિષ્ટ કરી લે છે એ જમા પાસું છે.
(૨) ગુજરાત રાજસ્થાન ગ્રંથ(૧૮૮૪)માં જસદણના રાજયકર્તાઓનું પેઢીનામું આ રીતે આપ્યું છે (1) વીકે, (૨) માણસિ, (૩) ચેલે ખાચર પહેલે, (૪) ઓટ, (૫) વાજસુર (ઈ.સ. ૧૮૧૦ સુધી), (૬) ચેલે, (૭) આલે. આ ગ્રંથ ઈ.સ. ૧૮૮૪ માં પ્રકાશિત થશે હવેથી એમાં એ વર્ષ પછીનાં નામ નથી, પરંતુ આ ગ્રંથમાં પણ લાખા ખાચરના પૌત્ર વીકા ખાચરને જ જસદણ રાજ્યના સંસ્થાપક ગણાવાયા છે. વિકા ખાચરનું મૃત્યુ ૧૬૮૫ માં થયું. મોટા કુંવર વાલે બાળપણમાં મરણ પામ્યો હતો તેથી બીજે કુંવર માણસ ગાદીએ બેઠો. ખુમાણ કાઠીઓ સાથે લડાઈમાં એનું મૃત્યુ થયું ત્યારે અપુત્ર હેવાથી એના ઓરમાનભાઈ ચેલા ખાચર (પહેલા) ગાદીએ આવ્યા ત્યાર પછી એમને પુત્ર અને પૌત્ર ગાદીએ આવ્યા
એટલે વંશાવળીના આધારસ્રોતના પ્રારંભનાં બે નામ. ચોત ન. ૨ ના નામ સાથે મળતાં નથી.
(૩) સૌરાષ્ટ્રનો ઈતિહાસ (શભુપ્રસાદ દેસાઈ ) માં પણ ઈસ ૧૬૬૫ માં વીઝા ખાચરે જસદણ જીત્યું એ ઉલ્લેખ (પૃ. ૫૭૩ પ૨) કરેલ છે.
(૪) ગુજરાતના ઈતિહાસને લગતી વંશાવળીમાં – (લાખા ખાચર ચોટીલાની ગાદીના સ્થાપક, ત્યારબાદ અનુક્રમે વાલેરા-માણસિયા-વીકા ખાચર બાદ):
[અનુસંધાન અંદરના મુખy૩ ઉપર ચાલુ)