________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીર મુત્સદ્દી લક્ષ્મીદાસ કામદાર
છે. જિદ્ર એન. અંતાણી “અમારા રાજને અન્યાયથી તમે કેદ કર્યા છે. એમને છોડી દે અથવા ત્રણ વર્ષના કુંવર દેસલજીને રાજગાદી સે, નહિ તે યુદ્ધ માટે તૈયાર રહે.” આ શબ્દો કચ્છના પ્રખર મુત્સદ્દી શ્રી લક્ષ્મીદાસ કામદારે અંગ્રેજ સત્તા સામે ઉચ્ચાર્યા હતા અને એ પણ ત્યારે કે જ્યારે અંગ્રેજ સત્તાને સૂર્ય ભારતવર્ષમાં તપવા લાગ્યો હતે.
લક્ષ્મીદાસ કામદાર કચ્છને એક વીર મુત્સદ્દી નર હતા, સં. ૧૮૩૬ ના કારતક વદ ૧૩ને મંગળવારે એમને જન્મ મોસાળમાં લખપત ગામે થયો હતોએમના પિતાશ્રીનું નામ હતું વલભજી રાજારામ વૌષ્ણવ (માંગરોળ-સેરઠના ભક્તરાજ પર્વત મહેતા-નરસિંહ મહેતાના કાકાના એક વંશજ).
એના મામાનું નામ હરજીવન હતુ. લખપતમાં એ ધ્રુવની કામગીરી કરતા. એ વખતે લખપત બંદર સારી સ્થિતિમાં હતું. એ સિંધની સરહદ પર હેવાથી વેપાર-રોજગાર સારો ચાલત. એની આજુબાજુનાં ગામમાં નાગરો ધ્રુવ આદિને અધિકાર પર હતા. એ વખતે લખપતમાં અને તાલુકામાં નાગરની વસ્તી વધારે હતી. પૈસે ટકે સુખી પણ હતા.
લીમીદાસ કામદારના પિતા જમાદાર ફતેમામદના લશ્કરમાં એક મુત્સદ્દી સૈનિક તરીકે કામ કરતા હતા. લક્ષ્મીદાસે પણ સાધારણ અક્ષરજ્ઞાન મેળવી લીધું અને પિતાની સાથે જમાદાર ફતેમામદના લશ્કરમાં જોડાઈ ગયા.
રાવથી ભારમલજીના વખતમાં અંગ્રેજોને પગપેસારે વધવા લાગ્યા હતા. કર્નલ ઈસ્ટ ૪૦૦૦ની ફેજથી કછ પર ચડી આવ્યો. ઈ.સ. ૧૮૧૬–૧૭ માં જળમાર્ગે થઈ અંગ્રેજી લશ્કર સાથે કેપ્ટન મેંકમડે કચ્છની ભૂમિ પર ઊતર્યો. પહેલે જ સપાટે એણે અંજાર પરગણું ખાલસા કર્યું અને લશ્કરી ખર્ચની એસી લાખ કરી ચૂકવી આપવા રાવ ભારમલને કહેણ મોકલાવ્યું.
હવે આ ૮૦ લાખ કોરી એકત્રિત કરવાની રાવશ્રીને ચિંતા થવા લાગી. એમણે વિચાર્યું કે એક સબળ દીવાનની નિમણૂક થાય જે આ રકમ એકઠી થઈ શકે. એ અરસામાં ભૂજમાં કુશળચંદ મહેતાની એક કાર્ય કુશળ અને કુનેહબાજ કારભારી તરીકે છાપ પડતી હતી. રાજદરબારમાં પણ એમનું માન હતું. ભારમલજીએ કુશળચંદ મહેતાને દીવાનપદ આપવાને પિતાને વિચાર જણ. કુશળચંદે મહારાવના નિમંત્રણ સ્વીકાર કર્યો. બીજે જ દિવસે એમને દીવાનની પાઘડી બાંધવાને નિર્ણય કરવામાં આવ્યો. કુશળચંદને જ્યોતિષમાં બહુ શ્રદ્ધા એમના જ્યોતિષીએ એમને કહ્યું કે “આવતી જલે યમલ. અને વ્યતિપાતને દિવસ છે, પરંતુ પરમ દિવસનું પ્રથમ ચોઘડિયું દીવાનની પાઘડી બાંધવા માટે ઉત્તમ સમય છે.”
વાવ કઈ રીતે રાહ જોવા તૈયાર ન હતા. એમણે બીજે જ દિવસે સં. ૧૮૭૧ ના જેઠ સુદ 9 ના દિવસે લક્ષ્મીદાસ કામદારને પિતાને દીવાન બનાવ્યા.
દીવાનની સત્તા મળતાં જ કામદારે કુનેહથી કામ લેવા માંડયું. એ વખતના તમામ શ્રીમંત માણસોને એમણે પિતાને ઘેર બેલાવ્યા અને કચ્છ દેશને અંગ્રેજી સત્તા તળે સઘને માટે જતા બચાવવા વિનંતી કરી. પોતે બે લાખની રકમ ભરી, અન્ય પાસેથી સમજાવટ તથા સામ-દામ-ભેદથી કોરી પચાસ લાખ એકઠી કરી રાવ પાસે ગયા અને કહ્યું : “લે, આ રેકડી કરી પચાસ લાખ આપું છું અને જમાદાર ફતમાં મદે જામનગરથી સવારી કરીને વીસ લાખ કરી દંડ નાખે છે એને દસ્તાવેજ પથિક
૧૯૮ડિસે.
For Private and Personal Use Only
