________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સૌરાષ્ટ્રને ઇતિહાસ અને વિદેશી લેખકે
શ્રી શંભુપ્રસાદ હ. દેસાઈ આપણા વિદ્વાનોમાં એક એવી માન્યતા દત થઈ ગઈ છે કે પ્રત્યેક સંશોધક લેખક : વકતાએ ઈતિહાસના વિષય પર લખવા કે બેસવાનું હોય ત્યારે એમના વિધાનના સમર્થનમાં અનેક પ્રમાણે આપે પણ જ્યાં સુધી કોઈ અંગ્રેજ સાહેબ લેકના નામનો ઉલ્લેખ કરી એના પુસ્તક આધાર ન આપે ત્યાં સુધી બધું નિરર્થક છે.
પીએચ. ડી. માટે મહાનબંધ લખતાં એક ભાઈએ મને કહ્યું કે અમારા ગાઈડ કહે છે કે અંગ્રેજ લેખને આધાર આપે. ગેઝેટિયરમાં ઈતિહાસનાં પ્રકરણ લખતી વખતે મને પણ આ પ્રમાણે કહેવામાં આવેલું. .
પરમાત્માની કૃપાથી અને પૂ. ગાંધીજી જેવાના તપથી, અનેક શહિદને સ્વાર્પણથી આપણે સ્વતંત્ર થયા, અંગ્રેજો અહી થી સદાને માટે ગયા, એમ છતાં એનું આપણા ઉપર વર્ચસ હતું એના એ છાયા નીચે હજ આપણે જીવી રહ્યા છીએ. અંગ્રેજી ભાષા, પાશ્ચાત્ય પદ્ધતિ આદિ ઘણું અવશ્ય
અનુકરણ કરવા ચોગ્ય છે, પણ અંગ્રેજ વિદ્વાને જે લખે કે જે કહે તે અંતિમ અને અફર એમ * માની લેવું વધારે પડતું છે.
એ વસ્તુ નિર્વિવાદ અને નિઃશંક છે કે આ અંગ્રેજ હોખકે એ આપણા ઈતિહાસનું ખેડાણ ન કર્યું હોત, એમણે જતાં જૂનાં પુસ્તકની હસ્તપ્રત પ્રાપ્ત કરી એનાં અનુવાદ સંપાદન મુદ્રણ ન કરાવ્યા હોત તો આજે આપણે જે ઈતિહાસ વાંચીએ છીએ તે વાંચતા ન હેત. એમણે ગાઢ અને અંધારા વનમાં કડી પાડી આપણને ચીધી, આપણે એના ઉપર ચાલ્યા, તે તે સ્થળે મોટા ભાગ બનાવ્યા, સાકે બનાવી એટલે ખરેખર એ ધન્યવાદના અધિકારી છે અને આપણે એમના આભારી છીએ, પરંતુ આપણે એ ન ભૂલવું જોઈએ કે આ અંગ્રેજ વિદ્વાનોએ જે લખ્યું તેના પછી કેટલુંક સંશોધન થયું છે, કેટલીક ગુપ્ત અને અજ્ઞાત હતી તેવી માહિતી આ પણ હાથમાં આવી છે અને એઓએ જે લખ્યું તેમાં કેટલે બધે સુધારો કરવાનું આવશ્યક બન્યું છે, ઉમેરો કરવાનું જરૂરી બન્યું છે.
વિશેષમાં આ અંગ્રેજ લેખકોએ આપણે ઈતિહાસના જે પુસ્તક લખ્યાં તે લેખકનું ઇતિહાસના વિષયનું કેટલું જ્ઞાન હતું, એમની રીક્ષણિક યોગ્યતા શી હતી, અમાણે જે માહિતી મેળવી એનું સંકલન કર્યું તે માહિતી તેમજ પૂરી પાડનારાઓનાં જ્ઞાન અને વિદ્વત્તાનું શું પ્રમાણ હતું, એ જે
જે માહિતી પૂરી પાડે છે તે ક્યાંથી મેળવી, એનાં સાધન શાં હતાં, એ પણ આ અંગ્રેજોના વિધાનો ' જ અંતિમ પ્રમાણે સ્વીકારતાં પહેલાં વિચારવું જોઈએ.
જ્યારે ઇંગ્લેન્ડ ભારતવર્ષને માત્ર સેનાનું એક ઈ મકતી મુવી માનતું હતું અને અહીંની લક્ષી લૂંટાય તેટલી સૂટી જવા માટે પ્રયત્નશીલ હતું ત્યારે ત્યાંના અંગ્રેજ અધ્યાપક વિદ્વાનો લેખકે વગેરેને ભારતવર્ષના ઈતિહાસ સંરકૃતિ કે સભ્યતા ને કાંઈ ખ્યાલ ન હતું. ત્યાંની યુનિવર્સિટીએમાં ભારતીય ભાષા ને ઈતિહાસ શીખવાતાં નહિ. ત્યારે ઇંગ્લેન્ડમાં જે ન ચાહથી તેવા જુવાને મુલ્કી કે લશ્કરી સેવામાં ભારતવર્ષમાં આવ્યાં. એમાં શિક્ષણનું પ્રમાણ એમને સંશોધકે કે લેખકે થવામાં સહાયભૂત થાય તેટલું ન હતું. બહુધા એમ જણાય છે કે બેડના હુકમથી કે કોઈની પ્રેરણાથી
૧૯૮ડિસે.
પથિ
For Private and Personal Use Only
