________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તે જુઓ. કવિતા નાટક જ એમનું સર્વસ્વ છે. આપણી પાસે મહાન કવિઓ છે અને પ્રખર પંડિત છે, સમર્થ નાટયકાર છે અને વિદ્વાન વ્યાકરણાચાર્યો છે, પણ વૈજ્ઞાનિક વિચારક ક્યાં છે? કંઈ પણ વિચારને ક૯૫નાના મોમાં પુરી ફુલાવીએ નહિ સુધી આપણને આનંદ નથી થતું. ક૫નાએ સમાજને બહેકાવે છે, વિચારશીલતાને નાથી સમાજને મત્ત બનાવે છે. વાસ્તવિકતાને ભુલાવવાનું કામ આ કવિએ કરે છે. ભિન્નમાલને હવે જરૂર છે ફકત વાસ્તવિકતાની નક્કર પાયા ઉપર ઊભા રહી ભવિષ્યની ઈમારત ચણનાર માનની. જેમની પાસે વિચાર છે, પણ તર્ક પણ છે. કલ્પના જરૂર છે, પણ જે તરંગમાં પરિણમી નથી તેવા માણસોની જરૂર છે. ગઈ કાલે રાજસભામાં કઈ ધર્મોપદેશકે કહ્યું કે સૂર્ય એક નહિ, પણ બે છે, ચંદ્ર એક નહિ પણ બે છે. આપણામાંના બધાએ એ માની લીધું. કેઈએ આ વિદ્વાન ઉપર વિચાર કરવાનું યોગ્ય માન્યું કે સ્વયં અવલોકન કરવાનું જરૂરી ગયું ? આવી વાનિક દષ્ટિ છે આપણામાં ? આપણામાંના કેટલાયે વિવિધ પ્રહની ભ્રમણકક્ષા ઉપર વિચાર કર્યો છે ? ગ્રહનું સૂર્યથી નજીકનું ભ્રમણબિન્દુ કે સૌથી ઘરનું ભ્રમણબિન્દુ ગોધવા કેટલા પ્રયત્ન કર્યા છે વૈજ્ઞાનિક આવિષ્કાર માટે સાધને બનાવવાં અને એને ઉપર કરે એ વિશે કેટલાએ વિચાર્યું છે ? બીજગણિતમાં બે અજ્ઞાત સંખ્યાની એક પદાવલીથી કિંમત શોધવાના ફટકની રીત જે આર્યભટ્ટ બનાવી હતી તેના ઉપર આપણામાંથી કેટલા સંશોધન કરી શકે એમ છે?
બંધુઓ ! જાગે ભવિષ્યની પેઢી આપણી આવી વાત ઉપર હસશે. મારા વર્ષોના અવેલેકન બાદ કહું છું કે સૂર્યચંદ્ર એક છે, દિવસ સવારથી શરૂ થાય છે અને સાંજે પૂરો થાય છે. મારા મતે તે આ એટલી પ્રાથમિક બાબત છે કે એને ખંડમાં સમય અને શક્તિ શા માટે વેડફવાં? એ સમય અને શકિત ઉપગ સુર્યપ્રડણ કે ચંદ્રગ્રહણની પ્રક્રિયા સમજવા ન વાપરીએ ? પૃથ્વીની ગતિ કે ચંદ્રની ગતિ માપવા જરૂરી ઉપકરણને શોધવામાં ઉગ ન કરીએ ? આવતી પેઢી ચંદ્ર ઉપર ઊતરે એવું કરવા આપણે વિચાર્યું' છે ?
“બધું તે બધું, મને એ સમળતું નથી કે વિજ્ઞાન કરતાં પણ અગત્યની છેવૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિ, એવું પ્રખર વૈજ્ઞાનિક અને ગણિતજ્ઞ આર્ય ભટ્ટના ધ્યાનમાં પણ કેમ નહિ આવ્યું છે ? કદાચ એઓ પણ પેલા કવિતાપ્રેમી સમાજના દબાણ નીચે દબાઈ ગયા હશે?
“જે હોય તે, આવતા સમય માટે આપણે જો મજબૂત પેઢી ઊભી કરવી હશે તે વિચારોની કરતા જોઈશે, સ્વતંત્ર મનને વાસ્તવિકતાનાં દિશા આપવી જોઈશે અને જે આમ નહિ થાય તે.?
“આપણે વિદેશી તાકાતથી હીણ પડીશું. એમનાં વિચારો અને સંસ્કૃતિ આપણને નવાં લાગશે. આપણે એ અપનાવવા લલચાઈશું. સ્વતંત્રતા અને પિતા પણું ગુમાવીને પણ પછી આપણે વિનિપાત કયાં જઈને અટકશે? રાજકીય અને આર્થિક પરતંત્રતા આપણા સમાજને વર્ષો નહિ, પણ સદીઓ સુધી ઘેરી વળશે, આર્યાવર્ત ને ફરી ઉભો થતાં કદાચ કા લાગશે, પણ એ બાદ પણ શું? વેચારિક સંકલનને નામે આપણે જે કાંઈ વરતુઓ અપનાવીશું તેમાંની બધી તે હાલની કક્ષાએ ઘણું નિમ્ન છે. કદાચ એને જ આપણે આપણે વારસ કહેવો પડશે, આજની મૌલિકતા પાષામાં પુરાઈ– ને ચૂપ થઈ જશે.”
જયારે પહેલું પાન વાચવાનું રાજકુંવરીએ પૂરું કર્યું ત્યારે એ લગભગ અવાક થઈ ગઈ હતી. મહાન છે આ બ્રહ્મગુપ્ત. એના વિચારોના જબરજસ્ત ધમાં તણાઈ જવાય એવું છે. એની પાસે યુગદર્શક વિચાર છે. આ વૈજ્ઞાનિક પિતાને ત્યાં હેપને એને ગર્વ થયા. બ્રહ્મગુપ્ત આવે તે પહેલાં જેટલી ચોરીછૂપીથી એ પ્રવેશી હતી તેટલી જ હળવાશથી એ બહાર નો કળી ગઈ. પથિક
૧૯૮ડિસે
For Private and Personal Use Only
