________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પૂર્વ તરફ છે. કિલ્લાની ચારે બાજુ ખાઈમાં પાણી ભરવામાં આવતું. કિલામાથી છુપાઈને ભાગી જવા માટે નાઠાબારી તેમજ એક બેવડું પણ હતું.
જૂનાગઢ જિલ્લામાં જ પોરબંદરને કિલે પણ પ્રસિદ્ધ છે. કિલાના પાંગ કરવામાં હતા છાયા દરવાજો, બેબીર દરવાજે, વીરડી દરવાજે, બંદર દરવાજો અને અશાન-ખડકી. કિટલાની. દીવાલ એટલી વિશાળ અને પહેળી હતી કે નગરજે જન્માષ્ટમી જેવા તહેવારના દિવસોમાં ત્યાં ફરવા નીકળતા. અને નગર-દક્ષિણ કરતાં. કિલા ની બહાર ખાઈમાં પાણી ભરવામાં આવતું. કિલામાં ઘણું સારા કાઠા હતા એના ઉપર તપ અને બંદુકધારી ચોકીઓ હતી. એમાં જંજાળ અને કદીલિયે છેઠા સૌથી મોટા કોઠા તા.૧૧
માંગરોળમાં ઈ. સ. ૧૯૫માં એક કિલ્લે બનાવવામાં આવેલે. બીજે જ વર્ષે કટવાલ મલેક મૂસાએ કિલામાં ગાદી દરવાજે નાકે લેખંડનાં કમાડ મુકાવ્યાં હતાં.૧૨
સૌરાષ્ટ્રમાં દીવમાં પણ એક મોટા કિલે છે. પુરાણ અનુસાર જાલંધરને પરાજિત કરવા માટે ભગયાન વિષ્ણુએ આ જગ્યાએ જ જાલંધરનું રૂપ ધારણ કરી વંદાનું સતીત નષ્ટ કર્યું હતું અને વૃંદાએ વિષ્ણુને શાપ આપે હતો. '૩ પૌરાણિક મહત્વ ધરાવતા આ શહેરમાં ગુજરાતના સુલતાન મહંમદ બેગડાના નૌકાસેનાપતિ મલેક અયાઝે એક કિલ્લો બંધાવ્યો હતો. દીવ એક દ્વીપ છે તેથી અહીં પાણીની નીચેના ખડકો ઉપર કોઠા ઊભા કરીને કડા તથા કિલ્લાની દીવાલ વચ્ચે લોખંડની સાંકળે બાંધીને કિલો બનાવવામાં આવ્યું હતું તેથી એને “સાંકળ કેટ' નામ આપવામાં આવ્યું હતું. પછીથી સેળમી સદીમાં ચુગીઝ ગવાર 7--દ-મુકાએ અહી કિલ્લે બંધાવા હતા અને એના
એક કાનું નામ “સાન ડિયાગો' રાખવામાં આવ્યું હતું. ગુજરાતના સુલતાન બહાદુર બીજે આ કિશાની ઈર્ષ્યા કરતો અને આ કિલ્લા ઉપર પે ચુગીઝો એ રાબેલી ત: તે એ દીર ત્યારે એનું ખૂન કરવામાં આવ્યું હતું. અહીંથી જ પેચું ગીઝો એ જ નાની તે પિતાના દેશ પરત લઈ જઈને સેન્ટ જુલિયનના કિટલે માં રાખી હતી અને એનું નામ “દીલી લેપ' રાખ્યું હતું.
ઈ. સ. ૧૭૨ માં જૂનાગઢના નાયબ જિદાર માસુમ બાને રાજકોટના રાજા મહેરામણ જે મારી નાખીને રાજકટ છત લીધું. અહીં એ એક કિલે પણ બંધ હતાં અને એનું નામ માસુમાબાદ પાડયું હતું, પરંતુ ઈ.સ. ૧૭૩૨ માં મહેરામણજના પ રમવા એ માસુમખાનને મારીને રાજકેટ જીતી લીધું. આમ રાજદેટનો કિલ્લો જુને છે.૧૫
જાડેજા રાજપૂતાનું પ્રસિદ્ધ રાજ્ય જામનગરમાં હતું તે ફારની આસપાસ પશ એ રાજ્યના દીવાન મેરામણ ખવાસે ઈ.સ. ૧૭૮૮ માં કિટલે બંધાવ્યા હતા. ત્યાર પછી ઈ. સ. ૧૮૩૯-૪૫ ના સમયગાળા દરમ્યાન દુકાળપીડિત લોકોને સહાય કરવા લાટે રાહ નકાઈ- એક લાખ રૂપિયાના ખર્ચે લાખેટા અને કઠાનું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું તો મારી માં પાણીથી ભરેલા તળાવની યુ છે, જ્યાં લગભગ એક હજાર સૈનિકો દુમનના લકરેને મુકાબલો કરી શકે. વધારે કાઠી તળાવના કિનારે બાંધવામાં આવ્યો હતો. જુના સ્થાપત્યને એ એક અદ્ભુત નમૂને છે. અગર રાજ્યના બાલંભા ગામમાં પણ “તારીખે સેરઠ' અનુસાર કચ્છના જાડેજા રાજવી રાવ દેળાએ ઈ.સ. ૧૭૬૪ માં કિલે બંધાવ્યો હતો. પછી ૭૦ વર્ષ પછી જામનગરના દીવાન મે મેણુ ખવાસે કરછના રાવને હરાવીને આ કિટલે મેળવી લીધે હતો અને એનું વિસ્તરશ પણ કર્યું હતું. આ સંમ પાસે આવેલા જોડિયાના બંદર શહેરમાં પણ નિરીક્ષણ-કઠાએ વાળ કિલ્લે છે, મેરાણ ખવીસ અને સુંદરજી ખત્રીએ સુંદર બનાવવા પ્રયત્ન કર્યા હતા.
૧૯૮૯ડિસે.
પથિક
For Private and Personal Use Only
