Book Title: Navgranthi
Author(s): Yashodevsuri
Publisher: Yashobharti Jain Prakashan Samiti
View full book text
________________ न्यायसिद्धान्तमञ्जरीशब्दखण्डटीका न च निगर्वोक्तमपि युक्तं व्यक्त्यंशबोधे दृष्टचरशक्याश्रयत्वस्य प्रयोजकत्वकल्पनातो जात्यंशबोधे प्रयोजकत्वेन क्लुप्तस्य शक्तिज्ञानस्यैव व्यक्तिविषयकत्वस्वीकारौचित्यादन्यथा शक्त्याश्रयतयाकाशस्यापि शाब्दप्रसंगात् इत्यस्वरसादाह मूलम्-यद्वा जातिशक्तिरेव व्यक्ति बोधयति / न चान्य(शब्द)शक्त्याऽन्यबोधनेऽतिप्रसङ्गः गोत्व शक्तं हि पदं गोत्वविशिष्टं बोधयतीत्यनति प्रसङ्गात् / अन्यथाऽनुपपरया तथैव कल्पनादिति / तदपरे न क्षमन्ते / तथा सति गोत्वमस्तोत्यतोऽपि गोत्वविशिष्टप्रत्ययापत्तेः / तस्माद्गोत्वविशिष्ट एव शक्तिः। नचोक्तदोषः गोत्वसामान्यलक्षणया सकलस्य गोरुस्थितौ सर्वत्र व गवि शक्तिग्रहसम्भवात् / अस्तु वा एकत्रैव गवि शक्तिग्रहः / नचान्यगोवोधा नापत्तिः अन्यशक्तिबहादन्यव्यक्तिबोधनेऽति प्रसङ्ग इति वाच्यम् / गोत्वविशिष्टशक्तिग्रहो गोत्वविशिष्टप्रत्यायक इत्येवमनतिप्रसङ्गादिति सम्प्रदायविदः / टीका-यद्वेति-जातिशक्तिरेवेति-तथा च सैव सदैव तेनैव ज्ञाता वाऽज्ञाता च प्रयोजिका ज्ञाता जात्यंशेऽज्ञाता व्यक्त्यंशे इति प्राचां प्रभाकराणां कुब्जशक्तिस्वीकारप्रयासो निरस्त इति भावः / __न चान्यशक्त्येति-व्यक्तेरशक्यत्वे जातिशक्त्यैव व्यक्तिज्ञानात्तद्भानेऽशक्यत्वाविशेषाद्गारिव पटादेरपि भानं स्यादित्येतन्न वाच्यमित्यर्थः / कुत इत्यत आह-गोत्वशक्तिमिति-गोत्वविषयकगोपदशक्तिज्ञानत्वेन गोत्वप्रकारकगोविशेष्यकशाब्दत्वावच्छिन्ने हेतुत्वकल्पनादित्यर्थः / .. नैयायिकमतमुपदर्शयितुं जात्युपस्थापकपदं व्यक्तिशाब्देहेतुरित्येतन्मतं नियूढं मत्त्वा दूषयति-तदिति-तत्प्रागुक्तमेव मतम् / अपरे नैयायिका न क्षमन्ते-तथा सतीतियथाश्रुते तन्मते नैष दोषः संभवति गोत्वविषयकगोपदशक्तिज्ञानत्वेनैव कारणताया उक्तत्वात, गोत्वोपस्थापकपदस्य त्वेकस्याभावाद्नात्वोपस्थापकपदज्ञानत्वेन हेतुताया वक्तुमशक्यत्वादिति ध्येयम् / ____ वस्तुतो गोत्वविषयकपदशक्तिज्ञानत्वेनैव हेतुत्वमिति पक्षेऽयं दोषः तद्गापदस्य विशेष्यं विना विशेषण इव गोत्वपदस्य विशेषणं विना विशेष्य एव शक्तिसंभवात् / एतेन गोपदस्य गोत्वे निरवच्छिन्ना शक्तिः निर्धर्मिकतावच्छेदककशक्तिग्रहस्य शाब्दबोधानङ्गत्वे गोत्वत्वेनोपलक्षिते वा सा गृह्यते / गोत्वपदस्य तु गोत्वविशिष्टे / अस्तु वा गोपदं शुद्धगोत्ववदित्याकार एव शक्तिग्रह इत्यपास्तम् ; विनिगमकाभावेन गोत्वपदेऽपि तादृशशक्तिसंभवात् / गोत्वत्वेनोपलक्षिते * एतचिह्नमध्यवर्तिपाठोऽसंलग्नो भाति /
Page Navigation
1 ... 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320