________________
પ્રકૃતિનું અટ્ટહાસ્ય સ્વરૂપનુખતા અને સ્વરૂપદર્શનના
અમોઘ ઉપાયો શ્રી વસંતલાલ કાંતિલાલ ઈશ્વરલાલ-મુંબઈ
કર્મની પરતત્રતામાં જકડાયેલો આત્મા કેટ-કેટલે પરવશ છે, ને તેણે સ્વતંત્રતા પ્રગટાવવા-પિતાની ખુમારી ટકાવી રાખવા કઇ રીતે પુરૂષાર્થ આચરો તે મધુર તથા અલંકારયુક્ત ભાષામાં તેજસ્વી શૈલીયે સુપ્રસિધ્ધ
લેખક શ્રી વસંતલાલભાઈ અહિ આપણને સમજાવે છે લેખ મનનીય તેમજ ચિંતન યોગ્ય છે.
કાળ પુરૂષ એક ઈશારે કરે છે અને કર્મનું ભારે આત્મા જ છે. એક અખૂટ અને અતૂટ ગણિત તેની પ્રસંગ રચના કર્યું જાય છે. મહા- સંબંધ મારા આત્માનો મારા કાળનું ખપ્પર એક હલચલ કરે છે અને પત્ની પણ કહે છે કે, “જીવ ક્યારે ય તેનું જીવન છેડી પત્ની ન રહેતાં રાખની ઢીંગલી બની જાય છે. જડ પરમાણુમાં રૂપાંતર પામતે નથી.' મારું પુત્ર પુત્ર ન રહેતાં હાડકાનું માળખું બની જાય અસ્તિત્વ કેવી ભવ્ય વસ્તુ છે ! જેને નરક દુઃખો છે. માતા માતા નથી રહેતી પણ ભૂતકાળની તેડી શકતા નથી. વહાલસોયી યાદ બની જાય છે. સમાજ સમાજ આત્માનો સંબંધ રચવા કુટુંબ, સમાજ અને નહિ રહેતા વિરોધીઓના પિકાર બની જાય છે, દુનિયાના સંબંધે ગૌણ કરવા પડશે. દુનિયાદારીની અને બેંકની ચેકબુક ઇન્કમટેક્ષના ચોપડા નીચે દટાઈ હોંશીયારી છોડી દુનિયાના પ્રપંચોને નિરૂપાધિક જાય છે. કાળપુરુષ અને તેની આંગળીએ ફરતો દશામાં દાટવા પડશે. જ્ઞાનસારમાં તો સતત પ્રગતિકામિક અણુ બને ભેદી કાવત્રુ રચી સંસારની શીલ આત્મા આગળ વધતે ક્ષાયોપથમિક અને હોળી સળગતી રાખે છે. તેઓ બન્ને મળીને બાહ્ય ગુણને પણ છોડે છે તેમ લખ્યું છે. “પર” આપણું કુટુંબ રચે છે, સમાજ રચે છે, રાષ્ટ્ર વસ્તુની સાથે પર' તરીકેને વ્યવહાર કરવો પડશે. અને વિશ્વના સ્થૂલ સ બંધ રચે છે. આત્મા છેલ્લે ચોથા શુકલધ્યાનમાં તે સ્થૂલ અને સૂક્ષ્મ પરથી કમસત્તા ખસી ધર્મ મહાસત્તાનું જ્યારે કાયિક વાચિક અને માનસિક યોગ છોડવાનું પણ આ પણ થાય છે, ત્યારે બાહ્ય સૃષ્ટિ અલોપ થઈ કહે છે. દાનાંતરાય દુગને ક્ષય થતાં દાન એ જાય છે. આ વિશ્વનું પરમ સત્ય એ છે કે પરભાવના ત્યાગરૂપનું છે. અને લાભાંતરાય કમને આપણું સ્વત્વને શોધી અને પરસોને હઠાવીએ. ઉદય થતાં લાભ તે સ્વરૂપલાભને છે; રહે છે માત્ર
ચેતન અને ચેતનાને સંબંધ જ આ વિશ્વ- નિષ્કલંક, નિરૂપમ, નિર્ભેળ આત્મા, એકાંત અને કાવ્યનો મધ્યવતી વિચાર છે. અન્ય સંબંધે મૌનની મહાતપશ્ચર્યાથી પ્રજવલિત અને પરિશુદ્ધ ખટપટ છે. ભ્રમ છે. ખોટનો ધંધે છે. મારા સર્વ અને આનંદના અખંડ પિંડરૂપ. આ નિજત્વ સંવેદને, સમગ્ર ઉમીતંત્રને ખરેખર અધિકારી મળતાં વિશ્વ સંબંધો સાર્થક બને છે. હાથીના
દુઃખોને વિષે ઉગ રહિત, સુખોને વિષે સ્પૃહા ને સંકોચી લે છે, તેની પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિત-સ્થિર રહિત તથા રાગ, ભય અને ક્રોધ રહિત થયેલાં થયેલી છે. મુનિ સ્થિતપ્રજ્ઞ કહેવાય છે. જે સર્વત્ર મમત્વ આ રીતે શાન્ત દાન્ત અને આત્મરામપણે રહિત છે અને તે તે શુભાશુભ પામીને હર્ષ-શેક રહેલ ભેગી ધ્યાનને અધિકારી છે. સિદ્ધને જે ધારણ કરતા નથી, તેની પ્રજ્ઞા પ્રતિષ્ઠિત છે. સ્વભાવ, તે જ સાધકની ગ્યતા છે. કાચબા જેમ પોતાના અંગાને સર્વ બાજુથી
सुभ भवतु सर्वेषाम् ।। સાચી લે છે. તેમ ઈન્દ્રિયોના વિષયોને ઈન્દ્રિ
