________________ કલ્યાણ : મે 1963 : 185 બરોળમાં નાશ થાય છે. એટલે કે બિન ઉપયોગી સાચવવું (5) જુદા જુદા રસ તૈયાર કરવા (6) શરીઅશુદ્ધિથી હાજરી શરીરની રક્ષા કરે છે ઉપરાંત રને ઉપયોગી પદાર્થો પુરા પાડવા (7) નિરુપયોગી વેત કણો ઉત્પન્ન કરે છે. જે વેત કણે શરીરની પદાર્થોને મળ-મૂત્ર અને પરસેવા દ્વારા બહાર કાઢવા. સર્વોત્તમ સાચવણી કરે છે. ઝેરી અસર નાબુદ કરે કલેજું એ શરીરમાં રહેલી રસાયનશાળા છે. છે. સડો અને જંતુની ઉત્પત્તિ થવા દેતા નથી. પિત્ત પાંચ પ્રકારે શરીરમાં રહે છે. બાળ એ લોહીને ભંડાર છે. તેને કૌલુ પણ (1) પાચક પિત્ત : હે જરીમાં ખાધ અને કહેવામાં આવે છે. રક્તવાહિની નસોનું મૂળ બરોળ પેય પદાર્થોનું પાચનકર્તા અને ચોખ્ય ચુસવાનું છે. પિત્ત અને રક્તનું મૂળ કલેજુ છે. કામ કરે છે. નવીદિ શિરારું છાનવ તિરું (2) બ્રાજક પિત્તઃ ચામડીની કાંતિ ઉપજા (શારંગધર ) વનાર લેપ, તેલ, મસળવાથી પચાવાનું કામ કરે છે. શરીરના લોહીના કિટમાંથી ઉત્પન્ન થઈ જમણી (3) રંજક પિત્ત : યકૃતમાં રહી રસમાંથી બાજુ રહેલ યકૃતના સ્થાને તિલ નામે એક સ્થાન લોહિ ઉત્પન્ન કરી લેહીને રંગે છે. છે તેને કલમ કહેવાય છે, જે જળવાહિ નસોનું (4) આલેચક પિત્ત : આંખમાં રહી મૂળ છે ને તૃષા પ્યાસ લગાડે છે. તેનું આચ્છાદન દષ્ટિ સમપે છે. રૂપ રંગનાં દર્શન કરાવે છે. ઇચછા પૂરી કરે. તૃષા ભાંગે છે. (5) સાધક પિત્ત H હૃદયમાં મેધા અને मेधावी निपुण मतिर्विगर्यवक्ता પ્રજ્ઞાનરૂપી બુદ્ધિ ઉત્પન્ન કરે છે. તૈનવી સમિતિપુર્નિવારવી દાડમની પફવ કળીસમ ઉજવળ, સુંદર, સ્વચ્છ મજબુત દાંતની બત્રીશી, સુડોળ નાશીકા, ચમકતી सुप्तःसनकनकपलाशकणिरायन् આંખે, અષ્ટમીના ચંદ્ર સમાન શોભતું તેજસ્વી સંજય દુતાપવિદ્યુતુરાન, લલાટ, આવા સુંદર સુશોભિત મુખારવિંદમાંથી नभयात्प्रणमेदनतेपवमृदुः છુટતી ગંધાતી બદબો, યા ઉચ્છવાસ દ્વારા બહાર નિકળતો દુધમય અંગાર વાયુ દુષિત વાયુ જે પ્રવૃત્તિનાના ભયંકર રેગોત્પાદક છે. આનું મૂળ યકૃતની અશभवतीहसदाऽव्यथितास्थगतिः ક્તિમાં સમાએલું છે. પાચનતંત્રમાં પ્રસરેલો સડો છે. સમવેલિંપિત્તશતિ (નાડી જ્ઞાન). થકૃતની લોહી ઉત્પન્ન કરવાની તાકાત શિથિલ બનવાથી લોહીની તાકાત તુટે છે અને પિત્તરસની જે મનુષ્ય પવિત્ર, ચતુર બુદ્ધિમાન, હિમતથી ઉષ્ણતા કમતી થાય છે. પિત્તરસમાં રહેલા સડાને બોલનાર, તેજસ્વી પરાક્રમી, સુવર્ણ પલાસ, કર્ણિ અટકાવવાની શક્તિ ઓછી થવાથી પાચનતંત્રમાં કારવૃક્ષ, અનિ, વિધુતા, તારાનું પતન શાસન ભેગા થતા વિજાતીય દ્રવ્યો, કેફી પદાર્થોમાં રહેલા કરનાર, શરણે આવેલાનું રક્ષણું કરનાર, અને જેની ઝેરી તો. અને આહારથી ઉત્પન્ન થતી અશુગતિ અવ્યથિત હોય આ લક્ષણે પિત્ત પ્રકૃતિના છે. દ્ધિઓ વ્યાપકપણે ફેલાતી જાય છે. લોહિની અને કલેજાનું મુખ્ય કામ પિત્ત ઉત્પન્ન કરવાનું પિત્તની આંતરિક શક્તિ ઓછી મળવાથી અપાન અને લોહિને શુદ્ધ બનાવવાનું છે. પિત્તનું મુખ્ય વાયુનું જોર વધે છે. ઉર્ધ્વગતિને દુષિત વાયુ કાર્ય (1) શરીરની ગરમી પ્રમાણસર સાચવવી (ગેસ) દુર્ગધ રૂપે મુખમાંથી બહાર નીકળે છે અને (2) પાચન કાર્યને ભરપૂર મદદ કરવી (3) રક્તની શરીરના દરેક કિંમતી અવયને પારાવાર પરેશાની ઉત્પત્તિ અને વૃદ્ધિ કરવી (4) શરીર સ્વાશ્ય પહોંચાડે છે.
