________________
BERBHBH
FERRRRRRRRRRRRRRRRRRR
ઓમ્ અને અર્હ વિષે વિચારણા
વૈધરાજ શ્રી માહેશ્વર નદલાલ આયુવેદાચાય : વીરમગામ. એ કાર અને ‘અહ’ વિષે કેટલીક ઉપયોગી તાત્વિક વિચારણા વૈદ્યરાજ અત્રે રજ કરે છે. ‘કલ્યાણુ’ માટે ખાસ તૈયાર કરેલ આ ટુકા પણ મહત્વના લેખમાં લેખકશ્રી એકાર તથા અહીં” વિષે જે કાંઇ જણાવે છે. તે સર્વ કોઈને મનન કરવાને આતે અગે ઉપયેગી વિચારણા રજૂ કરવા અમારે। વિનમ્ર આગ્રહ છે,
RRRRRRRRRRRR O FRRRRRRRR
'ओमकारं बिंदुसंयुक्तं नित्यं ध्यायन्ति योगिनः । ગામનું મોક્ષવું ચૈવ, મોમાય નમે નમ ||
પ્રણવરૂપી ‘આમ્કાર' ભારતવની સંસ્કૃતિમાં સમાન્ય પરમાત્મવાચક એકાક્ષરી મત્ર છે. જૈન સાહિત્યમાં પણ તેનુ સ્થાન વિશિષ્ટ છે, તે ખાખત આ લેખ વાંચવાથી સ્પષ્ટ થશે.
બર્ફે મિત્યક્ષર શ્રદ્ઘ 1, એમિત્યક્ષદંત્રા I'
સિદ્ધચક્ર પૂજન ઇત્યાદિ પ્રયોગ-વિધાનમાં ('માઁ' ‘મર્દ ) Uત્યાદિ મન્ત્રા- મૂકવામાં આવે છે, તેનુ કારણ શું? તે ખાસ જોવુ જોઇએ.
૧. પ્રણવરૂપી અક્ષર ‘એમ' તે બ્રહ્મ (પરમાત્મા) વાચક છે, અને અહું' શબ્દ પણ બ્રહ્મ [પરમાત્મા] વાચક છે; એટલે તે બન્ને શબ્દો બ્રહ્મસ્વરૂપ પરમાત્માને જણાવે છે. માટે ‘આકાર' એ ‘અહુ” રૂપે છે અને અડુ એ‘આમકાર' રૂપે છે. અર્થાત્ ‘એમ્’કારના વર્ણનથી ‘અર્હંકારનું જ વન થાય છે અને અહંકારના વર્ણનથી આમકારતું વન થાય છે. આનુ નામ સંસ્કૃત સાહિત્ય મુજબ સામાનાધિન્ય' કહેવાય છે. અર્થાત્ ભિન્ન ભિન્ન શબ્દોની એક જ અથને વિષે પ્રવૃતિ કે સંકલના. આથી સાબીત થયું કે ‘ઓમકાર’ અને ‘અહંકાર’ એક જ ધ્યેયને
પ્રતિપાદન કરે છે.
ઉપરોક્ત શ્લાકમાં ‘એમ્કાર' નાં એ વિશેષણા છે. ‘હ્રામર’ અને ‘મોક્ષનું' એટલે કામનાઓને આપનાર તેમજ મેાક્ષને આપનાર, ત્યાં નીચે મુજબ આશય સમજવેા,
શાસ્ત્રકારા ચોગિનઃ' પદ મૂકે છે. ચેાગારૂઢ ‘એમ્હાર’નું ચિંતવન કરે, તેને કામનાએની ઈચ્છા હાય નહી છતાં આરૂરૂક્ષુ ચેગીને સંસારના અનાદિ પ્રવાહના કારણે લૌકિક પદાર્થોં ઉપર કારણવશાત્ ઇચ્છા જાય તો તે પણ પૂરી કરે છે અને અવશ્ય મેક્ષ સુખ આપે છે.
‘એમકાર’ તેમજ ‘અહુ કાર'નું સામંજ સ્ય, આકારમાં ત્રણ પાદુ છે. –૪-મ્ અહંકારમાં પણ ત્રણ પાદ છે. અ--ર્ પાદ નામ છે માત્રાનું. ત્રણ પાદથી ખેાધન નીચે મુજબ છે.
દૃ
૨. ક્ષ કાર-કાઇપણ વ્ય જન ખાલીએ તે ાય છે. જો તેમાં સ્વર અકાર મળે ત જ પૂર્ણ ઉચ્ચાર થાય છે. ત્યારે અકાર કાઇ પણ્ વના અવલંબન સિવાય સ`પૂર્ણ રીતે ખેલાય છે એટલે પૂર્ણ રૂપે છે. ભગવદ્ગીતામાં પણ કહ્યુ છે કે અક્ષરાળામારોઽમ ! અક્ષરમાં
અકાર પરમાત્મવાચક છે,
