________________
૧૮૬ : યકૃત અને પીત્તની ઉપયોગીતા
- તમાકુનું વ્યસન પ્રજામાં અનેક ઘણું વધી આહાર-વિહાર, અયોગ્ય આચાર-વિચાર, અધિક રહ્યું છે, કોઈ ચાવે છે, કઈ ઘસે છે, કોઈ સુંઘે છે, પરિશ્રમ, ચિંતાયુક્ત મન, ક્ષીણુતા, બહુ મધપાન, કોઈ પીવે છે; તમાકુમાં રહેલું માદક ઝેર થુંક વિષમ જવર, રક્તાશયના રેગ-ઉપદંશ વગેરે કારઉત્પન્ન કરનારી મુખમાં રહેલી, પાચન કરનારી થી લીવર યકતમાં લોહિને જમાવ, પાક, સોજો, લાળ ગ્રંથીઓને નિબળ બનાવે છે અને લાળ વિસ્તાર અને સંકોચ, કમળે અને પાંડુ, ઉદરની શુંક જેવા અમીરસને નિર્બળ પાતળા, ઝેરમિશ્રિત નસોમાં અવરોધ થતાં જલ સંય યાને જદર બનાવે છે. હોજરીમાં જતાં ખોરાકને શુદ્ધ ઘટ થુંક પણ ઉત્પન્ન થાય છે. અપચ, ચિડિયાપણું, જીણું નહિ મળવાથી પાચનક્રિયા શિથિલ બને છે. તમાકુ જવર, પેટનું ફૂલવું, ભુખરા કે ઘેરા ઝાડા, મેં દાન ચાવતા અને ઘસતાં થુંક પાતળું થવાથી લાળ કબથતિ, લોહિની તંગી, ફીકાસ, આ બધી ફરિવધારે ઝરે છે અને તેથી શું કી નાંખવું પડે છે યાદો યકૃતની બિમારી સુચક છે. પરિણામે અમૃત જેવા અમીમય શું કરી શરીરને
ઉપચાર ખોટ પડે છે. તમાકુની ધુણીમાંથી પ્રસરતું ઝેર ધુમાડી દાંત, પેઢા, નાક, આંખ, કાન, ગળું,
(૧) પિત્તના પ્રકોપમાં શરીર ગરમ દેખાય છે, સ્વરન ડી અને જ્ઞાન તંતુની શક્તિ સંહરે છે.
આંખો બળે છે મગજમાં ઉષ્ણતા આવે છે, અંધાપ, હેરાપણું, સ્વાદ તથા વાસ પારખવાની
આની શાંતિ માટે હરડેને અવલેહ સવાર-સાંજ શક્તિ ક્ષીણ કરે છે. નિરોગી, મજબુત યકૃત તમાકુના
તેલો તેલ લેવો, ઝેરથી ભેગી થએલી અશુદ્ધિને કાઢી નાંખવાનું
(૨) આરોગ્ય વર્ધિની રસ નિદિન ચડતી બાળી નાંખવાનું પિત્ત (અવિન) દ્વારા સશક્તિથી *
માત્રામાં લેવી અને ફક્ત દૂધ ઉપર રહેવાથી યકૃત
અને બરોળના નાના મોટા સર્વ રોગે ઉપસમે છે, મહાન કાર્ય કરે છે. પરિણામે યકૃતની ઘણી શક્તિ તમાકુના ઝેરના નાશમાં રેકાવાથી પિત્ત પુરતા
(૩) રગતરોહિડાની છાલ, જવખાર, કરિયાતું. પ્રમાણમાં ગ્રહણીમાં ઠલવાતું નથી, પૂરતા પ્રમાણમાં કડુ, મેથા નવસારે, અતિવિખની કળી, સૂઠ સમ ભાગે શુદ્ધ લેહિ હ્રદયને મલતું નથી. પરિણામ એ આવીને લઈ ચુર્ણ કરી સવાર સાંજ લેવું, ઉભું રહ્યું છે કે, શરીરની અમુલ્ય અતિ કિંમતી,
(૪) પુનર્નવાનું મૂળ તેલ એક, પાણીમાં અતિ રક્ષણકારી સાતે ધાતુઓ પુરતા પ્રમાણમાં
વાટી પીવાથી યકૃતને સોજો મટે છે. ઉત્પન્ન થતી નથી. જેના લીધે નિરેગિતા જે દેહનો
(૫) ખેરની છોલ, ત્રીફળા, લીંબડાની છાલ, ધમ છે તે આજે આશ્ચર્ય બની ગયું છે. ભૂત- કડુ, જેઠીમધ, નસેતર, પરવળ, મસુર સરખે ભાગે કાળમાં વિજ્ઞાન જ્યારે આટલું આગળ આવ્યું ન લઈ ફવાથ કરી પીવાથી સારો ફાયદો થાય છે. હતું ત્યારે રોગનું પ્રમાણ થોડું હતું. જ્યારે આજે (૬) પુનર્નવા, હરડે, લીબડાની છાલ, હળદર, લીવર (યકૃત)ના દરદોને માટે વૈજ્ઞાનિક રીતે હિંસક દારૂ હળદર, કડુ, પટોળ, ગળો અને સુંઠને ફવાથ ઔષધ તૈયાર થવા લાગ્યા. જેમાં મુખ્યત્વે તંદુરસ્ત, ગૌમૂત્ર મેળવી બત્રીસ દિવસ પીવાથી કલેજના તથા તાજા, કુમળા ઘેટાના લીવરમાંથી જ દવાઓ તૈયાર બળના સર્વ વ્યાધિઓ મટી પાચનતંત્ર સુધરે છે. થવા માંડી. આ ઘેર હિંસાનું ફળ કમ સત્તાઓ (૭) ત્રીફળા, ગળા, કડુ, લીંબડે, કરિયાતુ અને
હાથ પગ દોરડી અને પટ ગાગરડી” જેવા અરસાન કુવાથ ગોળ સાથે પીવાથી કમળો લીવરના ભયંકર દરદોથી રેગીષ્ટ બાળકો આંખ અવશ્ય મટે છે. સામે દેખાડી હિંસાનું ભયંકર પ્રત્યક્ષ ફળ બતાવ્યું છે. (૮) યકૃત પ્લાહે દરારી લેહ, લેહાસ,
ઉપરાંત સ્વછંદી આહાર-વિહાર, ઘણું ખાવું, કુમારી આસવ, હિતકારિષ્ટ અંકુરવટક, કોઇ ઉતાવળથી ખાવું, આરોગ્ય, અભક્ષ્ય, અપેય, ઔષધ છે.
