________________
૨૯૪ : મનન અને ચિંતન :
વિષયાસકિત ડાય ત્યાં સુધી આત્માનંદ પ્રાપ્ત થતા નથી. મન સંયમ સાધવા માટે, જેને અપરાધી શત્રુ લેખતા હૈ। અને જેવુ અનિષ્ટ કરવા ધારતા હૈ। તેની અકપટ ભાવથી સેવા કરા, જેથી તેનું હિત થાય તેવું આચરણ રાખે. હૃદયમાં શત્રુતા હશે ત્યાં સુધી મન સ્થિર થઈ શકશે નહી એ તે અદરમાં પરૂ ભરેલા ઘા રહેવા દઇ ઉપર મલમપટ્ટી ચેાડવા સમાન થશે.
– ગૃહસ્થાશ્રમની યાગ્યતા –
સસારમાં ખામેચિયાની માછલી પેઠે કદાચ રહેવુ પડે તે રહેા. માછલી કાદવમાં રહે છે પણ તેને શરીરે કાદવ લાગતા નથી તેમ તમને પણ સ ંસારમાં રહેવા છતાં સંસારની મલિનતા
લાગશે નહીં.
મારૂતા કાંઇ નથી મારા તા માત્ર પરમાત્મા જ છે, એવી ભાવના રાખી સસારમાં રહેવાનું થાય તા રહે તે તમને તે દુષિત નહીં કરે પણ દુધ અને પાણી ભેગાં કરીયે તે તે મળી જશે તેને કદી છુટાં નહીં પડાય. દુધનું દહી બનાવી તેને લેવી ઘી બનાવીયે અને તે ઘીને પાણીમાં નાંખીયે તે તે ઉપર જ તર્યા કરશે. સંસાર પાણી જેવા છે અને મન દુધ જેવું છે. પ્રથમ સાધન કરી મનને ઘી જેવુ' બનાવી પછી સંસારમાં રહી એટલે તમને સંસારથી કાંઈ નુકશાન નહિ' થાય.
માનવ જીવનમાં સ્વાદ અને કામ એ એ જીતવાં મહુ કઠણુ છે. આત્મસંયમ આવે તે જ અને ઇન્દ્રિયે વશ થઇ શકે છે.
કળીયુગમાં ભગવાનનું નામ એ જ ભવરાગની મહાઔષધિ છે.
વૈભવ પ્રાપ્તિ
મનુષ્યેાના માટા ભાગનું જીવન ઘણું સંકુચિત અને હલકું હાવાનું કારણ જ એ છે કે તેમણે આખી જીંદગી કેવળ ધન કમાવામાં જ ગાળી હાય છે પાછલા જીવનના અને સંગ્રહેલા ધનના હજી પણુ જો તેએ ઉઠી બુદ્ધિપૂર્વક
સદુપયોગ કરવા માંડે તે હજી પણ તે પેાતાની બાકીની જીંદગી સુખમય અને સુંદર મનાવી શકે તેમ છે.
જે મનુષ્યે આખી જીંદગી માત્ર ધન જ કમાવામાં અને સાચવવામાં ગાળી હોય છે અને જે બહુ તા માત્ર મરતી વખતે જ દાન પુણ્ય વાસ્તે નાણાં કાઢે છે તે મનુષ્યની જીંદગી ઉત્તમ નહીં પણ કનિષ્ક જ કહેવાય.
મારાં ફાટી ગયેલાં જુના નકામા વજ્ર હું કૈઈને આપી દઉં તેમાં કાંઈજ મહત્ત્વ નથી પરંતુ નવાં મજબુત વસ્ત્ર કાઈ ઠંડીથી ધ્રુજતા એ વસ્ત્રની સાથે જે હુ તેમાં મારે પ્રેમ આપું ગરીબને આપી શકું તેમાંજ પરોપકાર છે નવા તે તેને પણ બેઘડી બક્ષીસ મળે છે અને મને
પણ બમણી આશીષ મળે છે.
મનુષ્યે ભેગા કરેલાં ધનના સદુપયેગ કરવાના સારામાં સારે સમય અને મા એ જ છે કે તેણે જીવે ત્યાં સુધી દિન પ્રતિદિન પેાતે જ પરોપકાર પાછળ તેના સદુપયોગ કરવો. આ પ્રમાણે કરવાથી જ તેનુ પેાતાનું જીવન વધારે ઉન્નત અને વિકાસવાળું થશે. એક સમય એવા આવશે કે જ્યારે પાતાની પાછળ પુષ્કળ ધન મુકી જવું એ તેની એક પ્રકારની અપકીતિ લેખાશે. તાપય એ જ કે પર પકારના કામ પેાતાની ભવિષ્યની પ્રજાને અથવા ટ્રસ્ટીએને સોંપી જવા કરતાં જીવતાં જીવ ત અને પડેજ તેના અને તેટલા વધારે સદુપયેાગ કરવા જોઇએ. એકાગ્રતા
એકાગ્રતાના અનેક ઉપાય છે. તે બધા ઉપાય પણ તત્કાળ પુરતાજ કામ આપનારા છે. એટલે કે જેટલા વખત તે ઉપાયનું અવલંબન લેવામાં આવે તેટલેજ વખત મન થોડું ઘણું સ્થિર અને છે. મનના સંકલ્પ વિકલ્પ સર્વાંગે નષ્ટ ન થાય ત્યાં સુધી ચિત્તની યથા એકાગ્રતા સાધ્ય થતી નથી.
ભગવાન છે એ સત્ય સદા સર્વાંદા સ્મરણમાં રહેવુ જોઈએ. સ્મરણુ–મનન અને નિદિધ્યાસન એ બધા એકાગ્રતાના સર્વોત્તમ ઉપાય છે.
