Kalyan 1947 Ank 03

Author(s): Somchand D Shah
Publisher: Kalyan Prakashan Mandir

Page 5

આત્મધર્મના પ્રચારકની મનોદશા.
: ૩૯ : પૂર્વક કાનજીસ્વામીને પોતાનો સહકાર આપી રહ્યા ધમાલનાં હદ ઉપરાંત ભાટગાણ આમાં પ્રગટ થયા છે, તે દિગંબર પૈસાદાર સર હુકમીચંદ અને દિગ. કરે છે. તેનાં લખાણો પરથી કાનજીસ્વામીની મલીન અર પંડિત રાજેન્દ્રકુમાર શાસ્ત્રી જેવા એમ માની મનોદશાને પરિચય તટસ્થ વિચારકને અવશ્ય થઈ રહ્યા છે કે, કાનજીસ્વામીના નામે, જે અમારા સંપ્ર- શકે તેમ છે. દાયને પ્રચાર ગુજરાત-કાઠીયાવાડમાં થઈ જતો હોય આના ઉદાહરણમાં જેમકે, “આત્મધર્મના ચૈત્ર અને સો-બસે મૂર્ખાઓ આ બહાને દિગંબર માન્ય- માસના ચાલુ અંકમાં તેઓ લખે છે કે, જેટલી વ્રત તાના પૂજારી બનતા હોય તો “ ગાળથી બીજે ગળ- વગેરેની લાગણી ઉઠે છે, તે રાગ છે. ધર્મ નથી' પણું શું ?'
(વર્ષ ૪ શું : અંક ૬ ૨ પાનું ૧૦૩ ફકરા ને. ૭) આવા પ્રકારની મનોદશા ધરાવનારા તકસાધુ કાનજીસ્વામીનું આ વિધાન કેટલું મિક્યા - વર્ગના ટેકાથી કાનજીસ્વામીને વસ્તાર વધુ વધવા તેમજ અવિરતિધર્મનું પોષક છે. વ્રત, તપ આદિ . માંડે છે. સોનગઢમાં નવાં મકાનો, સભામંડપે જે અધર્મ છે, તેના કરનારા અધર્મ આચરી રહ્યા અને ધામધુમ આ કારણે હાલ તેજીના વાતાવર- છે તે ધર્મ એ શું ચીજ–વસ્તુ છે? આમ કહીને ણમાં છે. પણ આ બધા આડંબર ક્ષણજીવી છે. કેવળ નિશ્ચયનયાભાસના દુરાગ્રહની આંધીમાં ભાનજેના પાયામાં નકર સિદ્ધાંન્ત, સાચો સ્વાર્થ ત્યાગ ભૂલી દશા પામેલા કાનજીસ્વામી પોતાના અનુયાયીઅને નિર્મળ સંયમધર્મ નથી, ત્યાં જેટલા મંડાણ એને સાચા સંયમ માર્ગથી ખસેડી દે છે. કોઈપણ થાય છે તે લગભગ થોડા કાલ માટે જ છે. તે સાચો માર્ગથ ધર્માત્મા કે મહાપુરૂષ ધર્મોપદેશક દિવસે આ બધે આડંબર, માટીના ચણતરથી ઉભી આવું માથ–પગ વિનાનું, અપેક્ષાશન્ય પ્રતિપાદન થયેલી ઈમારતની જેમ, કકડભૂસ થઈને એક સામટો કરે જ બેસી જવાનો એ ચોક્કસ છે.
જે. વ્રત, આદિ રાગ છે, અધર્મ છે તે કાનજી. કારણે સ્પષ્ટ છે; મુખ્ય હકીકત એ છે કે, સ્વામીને આપણે પૂછી શકીયે કે, “વિતને ઉપદેશ કાનજીસ્વામીનો પિતાનો આચાર-વિચારનો સમગ્ર તમો આપે ખરા કે? કોઈને વ્રતો ઉશ્ચરાવો કે વ્યવહાર કેવળ પરસ્પર વિસંવાદી, પોકળ અને હાથીના નહિ ? તમારા આશ્રમમાં “બ્રહ્મચર્યવ્રત' અત્યાર દાંતની જેમ માયાવી છે, આ વિધાન અનેક નક્કર સુધી તમે અનેકાને ઉ૩ચરાવ્યું છે. અને તે પણ મોટી સાબીતીઓથી પૂરવાર કરી શકાય તેમ છે. કાનજી- ધામધુમપૂર્વક તેમજ “ આત્મધર્મ' માસિકમાં રવામી પોતે બોલે છે શું ? લખે છે શું ? અને સોન- આડંબર શિલીયે તેની જાહેરાતો કરી-કરાવીને તેનું ગઢના આલીશાન બંગલાઓમાં બેસી, ભક્ત સ્ત્રી-પુરૂ- કેમ? જો આ બધી હકીક્ત સાચી છે તે શા માટે
ના આહાર-પાણીને દરરોજ દિવસમાં ત્રણેય કાનજીસ્વામીને આવું દંભ પૂર્ણ પ્રતિપાદન કરવું વખત આરોગનારા તેઓ કરે છે શું ?'—આ બધી પડે છે. વારૂ?. બાબતે જ શ્રી કાનજીસ્વામીના, જીવન-કવનની, બેલ- ખરી વાત એ છે કે, પોતાના વાણી કૌશલ્યથી ચાલની દાંભિક રીતરસમોનો સાચો જવાબ આપી ભોળા છોને ભ્રમણામાં મૂંઝવી નાંખવાની ધીખતે શકે તેમ છે,
વ્યવસાય કાનજીસ્વામીએ શરૂ કર્યો છે, આથી આવી ૬ આત્મધર્મ' માસિક કે જેના સંચાલનનો બધી આડી-અવળી નિશ્ચયનયાભાસની વાયડી વાતથી સીધે દોર કાનજીસ્વામી પોતે પોતાના હાથમાં રાખે આશ્રમમાં આવનારા ભલ–ભલાને વાકછલકારા છેછે, તેના ચાલુ અકેમાં કાનજીસ્વામીના જૈનદર્શનની રવાને માટે તેઓ આમ લખી–બોલી રહ્યા છે. સ્યાદવાદ શૈલીથી વિપરીત અને પરસ્પર વિસંવાદી બાકી, જૈનશાસનના સમ્યજ્ઞાતા, બહુશ્રત કે પ્રવચનોનો સાર પ્રસિદ્ધ થાય છે. તદુપરાંત, કાનજી- ગીતાર્થ આત્માના ઉપદેશમાં આ પ્રકારની મિથ્યાસ્વામીના માન–પૂજા માડંબર અને ધામ-ધૂમની વને પોષનારી શામનિરપેક્ષ સ્વછંદી શૈલીની વાણી