________________
તત્ત્વ પુછા
ww
પ્રશ્ન રર-ત્રણ પ્રકારનાં આંગુલ કયા કયા છે?
ઉત્તર-(૧) આત્માગુલ (૨) ઉત્સાંગુલ (૩) પ્રમાણુગુલ.
પ્રશ્ન ૨૩–ત્રણેય આંગુલમાં પરસ્પર વિભિન્નતા શું છે? તેને વ્યવહાર ક્યા માપથી થાય છે?
ઉત્તરભરત આદિ ક્ષેત્રના પ્રમાણે પેત મનુષ્યના ગુલને “આત્મ–આંગુલ' કહે છે. તે આંગુલ સદાકાળ સરખું હોતું નથી. તે આત્માંગુલથી તે કાલના મનુષ્ય દ્વારા કૂવા, તળાવ, વન, પ્રાસાદ, રથ, પાત્ર વગેરેનું માપ કરવામાં આવે છે.
ચકવતના કાકણ રત્નની એક એક કર જેટલી પહેલી હોય છે તેટલા માપને “ઉસેધ–આંગુલ કહે છે. તે ઉસેધાંગુલ ભગવાન મહાવીરના આંગુલથી અધું હેય છે. તેનાથી ચારે ગતિના જીવોની અવગાહના માપવામાં આવે છે.
ઉભેંઘાંગુલને હજાર ગુણ કરવાથી પ્રમાણ આંગુલ” થાય છે, તેનાથી રત્નપ્રભાદિ પૃથ્વીકાંડ, પાતાળ કળશ, ભવન, નારકાવાસ, દેવક, વિમાન, વિજય, ભરતાદિ દ્વીપસમુદ્રાદિની લંબાઈ, પહોળાઈ આદિનું માપ કરવામાં આવે છે. જે વસ્તુ પ્રમાણ–આંગુલથી ૧ જનની છે, તે વસ્તુ ઉસેધ–આંગુલથી હજાર જનની હોય છે. અર્થાત્ પ્રમાgશુંલના ચાર ગાઉનો એજન થાય છે. તે જ ઉધાંગુલી ચાર હજાર ગાઉને જન થાય છે. પરંતુ તે ૪ હજાર
