________________
ર૦૧
vvvvvv
નય-નિક્ષેપ
પ્રશ્ન ૧૭૭-સપ્તભંગી કેને કહે છે?
ઉત્તર–તે સાત ભંગ આ પ્રમાણે છે : (૧) સ્વાદુનાસ્તિ (૩) સ્વાદઅસ્તિ નાસ્તિ (૪) સ્વાદ અવકતવ્ય (૫) સ્વાદ અસ્તિ અવકતવ્ય (૬) સ્યાદ્ નાસ્તિ અવકતવ્ય અને (૭) સ્યાદ્ અસ્તિ નાસ્તિ અવક્તવ્ય.
પ્રશ્ન ૧૭૮-સ્યાદ્ અતિ (પ્રથમ ભંગ) નું તાત્પર્ય
ઉત્તર-કથંચિત્ છે કેઈપણ વસ્તુ પોતાના દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ વિદ્યમાન છે. આ ‘સ્યાદ્ર અસ્તિ” નામને પ્રથમ ભંગ છે. જેમ કે જીવ દ્રવ્ય પોતાના ગુણ અને પર્યાની અપેક્ષાએ વિદ્યમાન છે. તેવી રીતે સવ દ્રવ્યોમાં પિત–પિતાનાં ધર્મોની અપેક્ષાથી સર્વ કહેવું તે પ્રથમ ભંગનું તાત્પર્ય છે.
પ્રશ્ન ૧૭૮-સ્યાદ્ નાસ્તિ કોને કહે છે?
ઉત્તર-કથંચિત નથી.” પર-દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપેક્ષાએ વસ્તુ નથી. તે રીતે નિષેધ બતાવનાર ભંગ તે ‘સ્યાદ્ નાસ્તિ” નામને બીજો ભંગ છે. જેમ જીવ દ્રવ્યમાં અન્ય દ્રવ્યોનાં ધર્મ નથી. તેથી જીવ તે ધર્માસ્તિકાયાદિ દ્રવ્યના દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવની અપક્ષાએ નથી. તે બીજો ભંગ છે.
પ્રશ્ન ૧૮૦-સ્યાદ્ અસ્તિ-નાસ્તિ કેને કહે છે ? ઉત્તર-કથંચિત્ છે અને નથી.” એક જ સમયમાં એક
-
