________________
જેન યુગ
તા. ૧૫-૨-૧૯૩૬
શ્રી જૈન એજ્યુકેશન બોર્ડનો અભ્યાસક્રમ.
કેટલુંક માર્ગ સૂચન
લેખક:–શ્રી. મનસુખલાલ હિરાલાલ લાલન. આપણી શ્રી જન વેતાંબર કોન્ફરન્સ હસ્તક ચાલતી પ્રથમ તે ધરણાની જે બેડવણી કરવામાં આવી છે, ધાર્મિક કેળવણીનો પ્રચાર કરતી અને એ વિયોમાં નિયમિત તેમાં ઉપરના રણમાં કંઇક ગુંચવાડા ઉભા થાય છે. ધોરણ દર વર્ષે હિંદુસ્તાનના જુદા જુદા ગામમાં ધરણવાર પરીક્ષાઓ ૫ માંના પુરુષ વિભાગમાં અને સ્ત્રી વિભાગમાં બનેમાં જ્યાં લઈ સારાં સારાં રોકડ ઈનામ વહેંચતી જૈન એજ્યુકેશન વિભ ગ ૧-૨-૩ ખંડ + ણ આદિ મુક્યાં છે, તેમાં સામાન્ય
ડથી ભાગ્યેજ કોઈ અજાણ હશે. આ બેની જયારથી રીતે સરળતાથી સમજી શકવું મુશ્કેલ પડે છે, આ માટે કાં સ્થાપના થઈ છે ત્યારથી ઉત્તરોત્તર તે પ્રગતિ કરતી રહી છે, તે એકાદ ધરણું વધારે બનાવાય એટલે કે ૫ ને બદલે ૬ અને ઉદાર દિલના શ્રીમતે પિતાનાં નામ તે સંસ્થા સાથે ધારણ બનાવાય અથવા તે ને તેમ કરતાં અનુકૂળતા ન જોડી જ્ઞાનદાન આપવા માટે સારી જેવી રકમે અનામત મૂકી જળવાતી હોય તે ધરણું ૪થાને મ અને ધણુ પમાને છે, અને વધારે ખુશ થવા જેવું તે એ છે કે આજે લગભગ મ ર એવી રીતે બબે વિભાગમાં વહેચી નાખવા, અને રછ વા થયાં એકધારી તેની પરિક્ષા વિષયક પ્રવૃત્તિ જરા તેમાં જેમ મેરીકામાં અમુક ક૨વાત અને અમુક એટલે કે પણ અટકયા વગર ચાલી રહી છે, અને એ વર્ષોને ગાળા સંસ્કૃત પશયન આદિ મરજીયાત વિષય રાખવામાં આવે છે, દરમ્યાન દ્વારા પ્રી પુર અને બાળક ભાળિકાઓએ આ એ ધરણે બે વિભાગમાંજ ઉપરના ધેરાને વેંચી નાખી સંસ્થાદ્વારા મળતાં ઉત્તેજનથી જ્ઞાન પ્રાપ્તિ કરી છે. આજે તમામ અભ્યાસક્રમને એમાંજ વહેંચી નાંખી કેટલાક વિષય પણ જોઈ શકાય છે કે એ સંસ્થામાં બાળક બાળિકા સ્ત્રી કરયાત રાખી એકાદ બે વિષય વિદ્યાથી અથવા વિદ્યાર્થિનીના પ૩૫ આદિ મળીને દર વર્ષે સરાસરી ૧૦૦૦ થી ૧૧૦૦ શાખ ઉપર રાખી દેવાં, અને એ અભ્યાસક્રમ પણું એટલે વિઘાથીઓ લાભ લે છે. આ રીતે આ સંસ્થાની ઈમારતને સુગમ શૈવ કે જેથી તે કંટાળા ૩૫ થઈ પડે નહિ. મજબૂત બનાવી કાકરસે પિતાના ઈતિહાસમાં નોંધવા લાયક છેરના વિષયમાં આ ઉપરાંત ખાસ કરવા જેવું લાગતું નથી. કાર્ય કરી બતાવ્યું છે.
હવે અભ્યાસક્રમના બેજા સંબંધી વિચાર કરીએ. અત્યારે આ સંસ્થાની ઉત્પત્તિ હાલની પરિસ્થિતિ સંબંછેઅભ્યાસક્રમ જે રીતે ગોઠવાય છે, તે બહુજ બજાવાળે આટલું જણાવ્યા પછી આ સંસ્થાના અભ્યાસક્રમ અને કંટાળા ભરે અને મેળે થઈ પડે છે. બેડની કમિટિએ પદ્ધતિ સંબંધી વિચાર કરવાની આવશ્યકતા ઉપસ્થિત થાય આ બીના ખાસ લક્ષમાં રાખવાની જરૂર છે કે આ અભ્યાસ છે. અત્યારે આ સંસ્થાના જે ધારણા છે, તેમાં પુરુષ વિભા. નાની વયના બાળક માટે તે ઠીક પરંતુ મેરી મેટી ઉમ્મરના ગમાં બાધારણ ૨ અને પુરૂષ ધારણ ૫ મળી કુલ ૭ ધોરણ સ્ત્રી પુરુષ કે જેઓને પુરસદના વખતે કરવાનું હોવાથી, છે, એવી જ રીતે સ્ત્રીઓના રણમાં પણ કન્યા ધોરણ ૨ તેમને માટે વધારે ૫ને અને દુર્ગખ્ય એટલે કે મુરલીથી અને રમી ધોરણ ૫ મળી કુલ ધેર છે અને તે બનેના પાસ થઈ શકાય તેવે છે, દાખલા તરીકે સ્વી ધારણુ ત્રીજામાં ૨૭ પેટા-વિભાગે રખાએલા છે. આમાં ઉપરના ધોરણો જુદા ‘નવત’ ‘ભા’પત્ર’ ‘ઋવિદ્યા અને ગૃહેશ્વવસ્થા’ એ ઉપરાંત જુદા વિષયે પરત્વે જુદા જુદા વિભાગોમાં વહેંચી નાંખવામાં કેટલાક સ્તવને રાખવામાં આવ્યાં છે, જેમાં ભાષત્ર એવી આવ્યા છે. આ રીતે એકંદર લગભગ સાતથી આઠ વર્ષને શૈલીથી લખાયું છે કે જે સામાન્ય બુદ્ધિથી તુરત સમજી અભ્યાસક્રમ ગોઠવાયેલ છે, અને તે દરેક ધોરણમાં જુદાં
શકાય તેમ નથી, તેમજ “વિદ્યા અને ઘર વ્યવસ્થા’ જે જુદાં પુસ્તકે ટેટ બુકેર તરીકે બોર્ડે મંજુર કર્યા છે.
વડોદરાથી પ્રસિદ્ધ થયું છે તે પુસ્તક છે કે ઉત્તમ છે, પરંતુ
તે એટલું બધું મોટું છે કે આખાને અભ્યાસ એક વરસમાં હાલમાં ઉક્ત બે તરફથી નીમાયેલી બોર્ડની પેટા
થો મુશ્કેલ પડે. તદુપરાંત સ્તવન માટે જુદી જુદી પડીઓ કમીટી અભ્યાસક્રમમાં ફેરફાર કરવા માટે વિચાર કરી રહી લેવી પડે તેમ છે. આવી જ રીતે પુરૂષ ધોરણ ત્રીજામાં પણ છે, એ સમયે તે કમીટીને કેટલું ક માર્ગ સુચન કરીએ તે તે પરમાત્મ-તિ-પંચવિંશતિ, જ્ઞાનસાર, જૈન દર્શન અને અસ્થાને નહિ ગણાય. આ વિષયમાં મારે બહુ ઉો અભ્યાસ આગમસાધારજ એટલે કદિન છે કે સમજપૂર્વક તેને નથી તેમજ તેમાં રસ લેતાં કંઈ બહુ ઘણા વર્ષો થયાં નથી, ભણવા માટે તે એકલા પુસ્તક માટે વધુ એક મુશ્કેલીઓ પુરૂ જેથી કદાચ સમજ દેપ થવા સંભવે છે, પરંતુ છેલ્લા ચાર
પડે, જયારે પરમાત્મતિ તદ્દન સંસ્કૃતમાં છે, તેના અર્થ વર્ષથી ભિન્ન ભિન્ન ધેરણની પરીક્ષાઓ લેવાનું મારાથી બને
સંસ્કૃતનો કંકા પણ ન જાણનારને સમજપૂર્વક બેસે તેવાં નથી છે, અને તેને અંગે જે જે અભ્યાસક્રમ જેવો પડે છે, અને
એટલે પછી મૂળ અને અર્થ ગેખવા માત્રથી જ વિદ્યાર્થી
પાસ થાય છે, જે તેના હાથમાં કાયમને માટે રહેતું નથી. કેટલેક સ્થળે અભ્યાસ કર પણ પડે છે તે જોતાં તેમાં આ ઉપરાંત પણ અભ્યાસક્રમમાં એવા અનેક પુસ્તકા આખાને કેટલાક ફેરફાર કરવા જરૂરી મને જણાય છે.
આખાં કરવાનાં રહે છે કે પુરસદે અભ્યાસ કરનાર મહા
