________________
૨૧૦
જૈનયુગ
પિષ ૧૯૮૩ શ્રી શત્રુંજય પ્રશ્ન.
શત્રુંજય તીર્થ આસપાસ ઘીચ ઝાડી હતી; લુંટારૂઓ આટલું પ્રસ્તાવમાં કહી હવે આપણી સમસ્ત અને ચાર જાતિની બૂમ બહુ રહેતી તેથી તેની સમાજને શ્રી શત્રુંજય મહાતીર્થનો વિકટ પ્રશ્ન ચર્ચાએ. સામે બંદોબસ્ત હથિયાર વગેરેને રાખવામાં આવતા, તેના સંબંધીની હકીકત બહુ બહાર પડી છે અને અને તેને માટે મોટો ખર્ચ કરવો પડતે. ચર્ચાઈ ચૂકી છે, છતાં આ પ્રદેશમાં તેના સંબંધી સને ૧૬૫૧ માં આ ત્રાસ અને ખર્ચને દૂર હજુ ઘણું અજ્ઞાન છે તેથી તે પ્રશ્ન મારે વિશેષ કરવા ગારીઆધરના ગોહેલ રજપૂતને આ તીર્થને ચર્ચ યોગ્ય છે એમ મને જાણ થતાં અત્રે ટુંકમાં ચોકી પહેરો કરવા યાત્રાળની સહીસલામતી માટે કેટલીક વિગતોનું નિવેદન કરું છું. તે મહાતીર્થનું તેમની જામીનગીરી લઈ જન આગેવાનોએ એક માહાભ્ય શ્રી ધનેશ્વર સૂરિએ અતિશય પિતાના કરાર કર્યો અને આ રોપા બદલ અમુક બદલે શત્રુંજય માહાત્મ્યમાં ગાયું છે. તે જે નગર પાસે છે આપવાનું કબુલ થયું. તે રજપુતે પાલીતાણામાં તે પાલીતાણાની સાથે પાદલિપ્ત–પાલિત્તસૂરિનું નામ આવ્યા. ૧૮૦૭ માં કાઠિયાવાડના રાજા સાથે સરજોડાયેલું ગણાય છે. તે તીર્થની યાત્રા અતિહાસિક કાર સેટલમેંટ કર્યું. કાળમાં થયેલા શ્રી વિક્રમાદિત્ય રાજાએ શ્રીમદ્ સને ૧૮૨૦ માં રખોપા વાસ્તેને બદલે આરસિદ્ધસેન દિવાકર નામના મહાસમર્થ આચાર્ય સાથે બેને ગીર સેપે જે આરઓએ પછીથી જનતાને જ કરી; સં. ૪૭૭ માં મલવાદીએ બૌધ્ધને શિલા- કનડવા માંડયું. જન આગેવાનોએ અરજી કરી સરદિત્ય રાજાની સભામાં વાદમાં હરાવી તે તીર્થને કાર પાસે પાલિતાણા પરગણું અને શત્રુંજય પર્વત ઉધાર કર્યો. સં. ૮૫૦ લગભગ બપ્પભટ્ટ સૂરિએ પાછો પિતાને સેપવાની માગણી કરી. સરકારે માલેઅને બારમા સકામાં શ્રી હેમાચાર્યના ઉપદેશથી કુમા- કીની વાત અલગ રાખી આરબેની કનડગત દૂર કરી રપાળ રાજાએ ઉધ્ધાર કર્યો. ત્યાર પછી તાજા અને જો એ ઉધડ રકમ ૪૫૦૦ રૂ. ની રખોપા બદલ સાચા ઇતિહાસની ગણનાયોગ્ય બાહડ મંત્રીનો સં.
આપવાનું ઠરાવ્યું. તે ૧૮૫૮ સુધી સરખે સરખું ૧૨૧૩ ને, એસવાલ સમરાશાને સં. ૧૩૭૧ ને,
ચાલ્યું. પછી વધારવાની તજવીજ સ્ટેટ તરફથી થઈ. અને કર્મશાને સં. ૧૫૮૭ ને એમ ત્રણ ઉધાર
૧૮૫૯ માં એન્ડર્સનને રકમ વધારી ૭૫૦૦ રૂ. કરથયા. તે પર અનેક શ્રીમંતોએ મંદિર અને પ્રતિ
વાનો રીપોર્ટ. ૧૮૬૨ માં નવા મંદિર માટે જમીનની માઓ પ્રતિષ્ઠિત કરી તે તીર્થને દેવાલયોનું શહેર અને જગતનું અદ્વિતીય સ્થાન” કરી મૂક્યું.
કિંમત દરબારે માંગી આખર તે માંગણી છેડી દીધી. સોળમા સૈકામાં પ્રધાનપણે શ્રી હીરવિજય સરિએ ૧૮૬૩ માં આરબને પર્વતપર રાખવા સામે વાંધો. અને પછી તેવામાં જિનચંદ્ર સૂરિએ અકબર બાદ
કીટીંજનો લાંબો રીપોર્ટ. રૂ. ૧૦૦૦૦ ઠરાવ્યા પણ શાહનાં ફરમાને મેળવી તે તીર્થને શ્વેતામ્બર જોને તેમાં બધા કરને સમાવેશ કર્યો. આરોગ્ય રક્ષણાદિ લ માલેકીનું કર્યું અને કરથી તદ્દન મુક્ત કર્યું. કરી વિશેષમાં લઈ શકાય નહિ. નંખાય તો સરકારની ત્યાર પછી અનેક ફરમાન મોગલ બાદશાહ, સૂબાઓ
સંમતિથી, છતાં કનડગત ચાલુ રહી. તરફથી નીકળી પૂર્વ ફરમાનેને સંમતિ મળી ગઈ ૧૮૭૪ માં નવાં મંદિરે ગઢમાં કરવા માટે તેમાંનું એક અમદાવાદના નગરશેઠ શાંતિદાસને કરી પણ દરબારની રજા જોઇએ એ વાત રજુ થઈ. તે આપવામાં આવ્યું હતું. આ વખતે પાલીતાણાના વ
વખતે પાલીતાણાના વર્ષમાં કેન્ડી સાહેબ (પછી મુંબઈ હાઈકોર્ટના જજ)નો હાલના ઠાકોર સાહેબના પૂર્વજોને કંઈ પણ અખ- રીપોર્ટ બહાર પડ્યો કે (૧) ગઢમાં માત્ર પોલીસ ત્યારે તે ગામ પર હતો નહિ. રેલવે, આગબોટનાં પૂરત દરબારને કાબુ રહે. તેમાં નવાં મંદિર માટે સાધને ન હતાં. સંઘે નીકળતા તે પાદવિહાર કરી કંઈ પણ દરબાર લઈ ન શકે, (૨) ગઢ કે ગઢની નદી દરિયાને હેડી-વહાણથી ઉતરી સાથે રખેવાળા બહારના ભાગને શ્રાવકના સિદ્ધાંતથી વિરૂદ્ધ દરબાર -પહેરેગીરે વગેરે રાખી યાત્રા કરવામાં આવતી. વાપરી ન શકે. (૩) જે મંદિરો તે વખત સુધી ગઢ
