Jain Dharm Prakash 1913 Pustak 029 Ank 10

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

જ્ઞાનસાર અર વીવમ. કે બીજાને હલકા પાડવા માટે અથવા એવાજ કોઈ હેતુ વિશેષથી સ્વામશ્લાઘા કરવા પ્રવર્તે છે. તેમાંનું કશું કાર્ય સાધવાની પૂર્ણ ગુણીને કંઈ જરૂર રહેતી નથી. અર્થાત્ સ્વપ્રશંસા કરવાનું પ્રયોજનજ જ્યાં વિદ્યમાન ન હોય ત્યાં નિઃપ્ર
જન પ્રશંસામાં પ્રવૃત્તિ પણ કેમ થાય? કોણ કરે? શા માટે કરે? આથી પણ સિદ્ધ થયું કે આત્મશ્લાઘા કયાંય પણ ફલવતી જણાતી નથી. આપણું ગુણવાળાને તેથી ફાયદાને બદલે ગેરફાયદો થાય છે. અને સંપૂર્ણ ગુણવાળાને હવે તેની કશી દરકાર રહેતી નથી. કેમકે પિતે કૃતકૃત્યજ થઈ ચુકેલા છે. તેમ છતાં જે કંઈ અધૂરા લાકે આત્મપ્રશંસા કરવા કરાવવા માગે છે તેમને શાસ્ત્રકાર શિક્ષા આપે છે. ૧
श्रेयोद्मस्य मूलानि, स्वोत्कभिःप्रवाहतः ।।
पुण्यानि प्रकटीकुर्वन् , फलं किं समवाप्स्यसि ।। २ ।। ભાવાર્થ-જેમ જળના પ્રબળ પ્રવાહવડે વૃક્ષનાં મૂલાડીયાં ઉઘાડાં પડી જવાથી પછી તેને ફળ બેસતાં નથી, તેમ આત્મ-ઉત્કર્ષથી, કરેલા સુકૃતોને સ્વમુખે પ્રકટ કરી વખાણવાથી વિશિષ્ટ આતમ-લાભ સંપાદન થઈ શકતું નથી. ૨
વિવેચન—તમે જે કંઈ સુકૃત્ય કર્યા છે કે કરે છે તે જે તમે કેવળ આત્માથીપણેજ કરે, લેકદેખાવે કરવા વાહવાહ કહેવડાવવાની ખાતર ન કરે તે તેમાંથી પરિણામે અતિ અદ્દભૂત લાભ બેશક મેળવી શકે, પરંતુ મુગ્ધ મૃગલા જેવા અજ્ઞાન છે તેમ નહિ કરતાં ખોટી આશા-તૃષ્ણામાં તણાયા જ જાય છે. તેનું પરિણામ એ આવે છે કે, આપ બડાઈ હાંકતાં મિથ્યાભિમાનને મહાપ્રવાહુ તેમના ઉપર ફરી વળે છે તેથી શ્રેયાના સુકીરૂપ મુળાડીયાં ખુલાં ઉઘાડાં થઈ જાય છે. અરે ! પિતેજ પિતાની મેળે પિતાની મૂર્ખાઈથી અભિમાનના ભાર આવેશમાં આવી પ્રથમ વાવેલાં સુકૃત વૃક્ષનાં પુચ-પવિત્ર–મજબૂત મૂળાડીયાં ઉઘાડાં કરી નાંખે છે. પછી એ સુકૃત વૃક્ષથી થવાનાં–મેળવવાનાં ઉત્તમ ફળ સ્વર્ગ મોક્ષાદિત શી રીતે મળી શકે વારૂ !! ફલિતાર્થ એ છે કે સુજ્ઞજનોએ કૃત્યની પણ શ્લાઘા સ્વમુખે કરવી નહિ તેમજ કરાવવી નહિ, તેમ છતાં અન્યને સ્વતઃ ( તથા પ્રકારની આપણી ઈચ્છા કે પ્રેરણા વગરજ ) આપણ સુકૃત્યોથી પ્રસન્ન થઈ આપણું ગુણથી પ્રમુદિત થઈને પ્રશંસા કરે તે તેથી આપણને કશી હાનિ પહોંચતી નથી એમ શાસ્ત્રકાર બતાવે છે.
આવિ છે , વ વાળા || કહી દવ પટ્ટા પાયા રે !