________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાપથાનક પદરમુ ( રાત-અરાત )
હ૦૫
તેવું વિઘકારી કારણ મળતાંજ તિ-અપ્રીતિ ઉપજે છે. તેમાં લાગી રહેલી પ્રીતિ કેમ તૂટે નહિ તેની ચિંતા પેદા થાય છે, અને દેગે જે તે વસ્તુને વિયોગ થાય, અથવા તેમાં લાગી રહેલી પ્રતિમાં ભંગાણું પડે એવા સંગે ૬ પસ્થિત થાય તે તત્કાળ અતિ પ્રીતિ–દ-અણગમ ઉત્પન્ન થાય છે. આવી રીતે વારંવાર રતિ-અતિમાં આવી પડનારા પામર પ્રાણીઓને સ્વાભાવિક સુખને સંગ ક્યાંથી હોય ? તેમના દુઃખને અંત અવિવેકપણાથી આવી શકતે નથી જ. ૪
રતિ કે અરતિ-સુખ કે દુઃખ કઈ જડ વસ્તુથી જ સંપજે છે એમ માનવું વાસ્તવિક સાચું નથી. પોતપોતાના મનની કલપના મુજબ જીવ કેઈપણ વસ્તુમાં રતિ કે અરતિ માની લે છે. જો એમ ન હોય તે પિતાના અંગના વીયથી ઉત્પન્ન થયેલો પુત્ર જેમ હાલે લાગે છે તેમ પિતાનાજ અંગના પી. નાથી ઉત્પન્ન થયેલી જૂઓ કેમ હાલી લાગતી નથી? મનથી ઉત્પન્ન થયેલી એ બ્રમણા તજી દેવી ગ્ય છે. કેમકે એ રતિ અને અરતિ કેવળ મન કપિતજ છે. વસ્તુને વાસ્તવિક પર્યાય નથી. જો એમ ન હોય તો અમુક વસ્તુમાં પ્રથમ ઉત્પન્ન થતી રતિ અને અરતિ તે વસ્તુને વેચી દીધા પછી કેમ મટી જાય છે? માટે મને માની લીધેલ મમતા જૂદીજ છે. પ–દ.
જે જ્ઞાની પુરૂ રતિ અરતિ તજીને સુખ દુઃખને સમાન લેખી સમભાવ રાખે છે તેઓ અજ્ઞાન–પામર પ્રાણીઓની ઉપર સહેજે તરી આવે છે. એટલે તેમને જગમાં યશવાદ ગવાય છે અને બીજી આભા જોને પણ છાંતરૂપ થાય છે. મતલબ કે સમભાવમાંજ સાચું સ્વાભાવિક સુખ રહેલું હોવાથી જે મહાશ, હર્ષ શેક તજી દરેક પ્રાપ્ત સંયોગમાં સુખ દુખ નહિ લેખત સમચિત્ત રહે છે તેમને જ પરમાર્થથી સાચું સુખ અનુભવતા દેખી સાચા-સ્વાભાવિક સુખના અથ અન્ય જનો પણ તેમનું અનુકરણ કરી આ દુનીયાના દુઃખદાયી ઠંદ્રથી નિરાળા રહેતાં શિખે છે, અને પરિણામે તે ભાગ્યવંત જેને તેવાજ સાચા-સ્વાભાવિકનિરૂપાધિક સુખને સાક્ષાત્ અનુભવ કરી શકે છે. એવું નિદ્રઢ-નિરૂપ ધિક સુખ પ્રાપ્ત કરવાની સ૬ ઈચ્છા સહુ કોઈને પ્રગટો ! ઉત્તમ પ્રકારના મંત્રી, મુદિતા, કરૂ અને મધ્ય ભાવનાના સમયથી આમાનું સહજ સ્વાભાવિક સુખ અવશ્ય પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. તથાતુ ! ૭.
સુ. ક. વિ. વિવેચન–આ સઝાયની પ્રથમ ગાથામાં કત્તાએ, સુખમાં આનંદ માન વારૂપ રતિ અને દુઃખમાં શેક કરવારૂપ અરતિ એ બે પથિાનકોને જુદાં કેમ ન કહ્યા? ભેળાં શા માટે રાખ્યા ? તેને ખુલાસે અનુભવથી લક્ષમાં આવે એ રીતે કર્યો છે. કર્તા કહે છે કે આ દુનીઆ માં પ્રાણીને રતિ ને અરતિ જે
For Private And Personal Use Only
