________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શુદ્ધ સમાધિ પ્રાપ્ત થશે અને પછી તેમાં કેલું મનરૂપી પક્ષી અરતિ કે રતિને ઉત્પન્ન કરે તેવા પ્રસંગે પ્રાપ્ત થતાં પણ ઉડશે નહીં–ઉડી શકશે નહીં. સુખમાં આનંદ કે દુઃખમાં શેક ન માનતા–તેમાં લીન થયા શિવાય સમભાવમાં વર્તશે કે જેથી અશુભ કર્મબંધ અ૫ થશે અને શુભ વિશેષ થશે.
મનરૂપી પારો અરતિ ને રતિરૂપી અગ્નિના સોગને પામીને જે ઉડે નહીં તે કલ્યાણની સિદ્ધિ થાય અને ભાવઠ ભાગી જાય. આ ગાથામાં દષ્ટાંત દાર્જીત બંને બતાવેલા છે. તે આવી રીતે–અગ્નિનો સંગ થયા છતાં અમુક યુક્તિ અને ઓષધિઓનો પ્રયોગ કરવાથી પારે જ્યારે ન ઉડે ત્યારે તે પારે સિદ્ધ થયે ગણાય અને તેનાથી સુવર્ણસિદ્ધિ થાય. આ વદિક તેમજ ધાતુર્વેદિક પ્રયોગ છે. એવી રીતે ઘણુ મનુષ્ય નિરગી થવા માટે તેમજ દ્રય મેળવવા માટે તેની સાધના કરે છે. શાસ્ત્રકાર તે એ પ્રાપ્તિને કાંઈ લેખામાંજ ગણતા નથી. તેથી તે કહે છે કે-જે મનરૂપી પારે અરતિ ને રતિરૂપ અગ્નિના સંયોગથી એટલે સુખ દુઃખના અનેક કાર પ્રાપ્ત થયા છતાં ઉડે નહીં અર્થાત્ આહક દેહદૃ ન કરે– સમભાવમાં વર્તે તે કલ્યાણની અર્થાત્ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરવા રૂપ કાર્યની સિદ્ધિ થાય એટલે સંસારની ભાવડ માત્ર ભાંગી જાય-સંસારમાં પરિભ્રમણ કરવું મટી જાય. અહીં કલ્યાણ શબ્દમાં લૈષ છે. કલ્યાણ શબ્દ સુવર્ણની સિદ્ધિ થવાથી જેમ સાંસારિક ભાવડ–દરિદ્રતા નાશ પામે તેમ કલ્યાણ શબ્દ મસની સિદ્ધિ થવાથી સંસારનું પરિભ્રમણ નાશ પામે એટલે દ્રવ્ય ને ભાવ બંને પ્રકારની ભાવઠ નાશ પામે એમ સમજવું.
અરતિના કાર ઉત્પન્ન થયે અરતિ કરે તે તે ઠીક પણ પતિના કારણે પ્રાપ્ત થયે છતે પણ “તે નાશ ન પામી જાય એવા ભયથી-ચિંતાથી નિરંતર અરતિ કર્યા કરે સુખને પણ અનુભવ ન કરે એવા પ્રાણીને તે કર્તા કહે છે કે-વિવેકજ આવે નહીં અને તેના દુઃખને છેડે પણ આવે નહીં. કારણકે “દુઃખમાં તેને વિનાશ કેમ થાય તે ચિંતા અને સુખમાં તે નાશ પામી જવાની ચિંતા ત્યારે સુખ કઈ વખતે મળે ને દુઃખને ક્યારે છેડે આવે ? ન જ આવે. માટે સુજ્ઞ પ્રાણીઓએ એવી અરતિ કરવી યુક્ત નથી.
રતિ ને અરતિ વસ્તુ વસ્તુ પર પૃથક્ પૃથક ઉત્પન્ન થાય છે. તેનું ઉત્પત્તિ સ્થાન મન છે. જુઓ પિતાના અંગથી એટલે વીર્યથી ઉત્પન્ન થયેલે પત્ર વહાલે લાગે છે અને પિતાના પ્રકાદિકથી ઉત્પન્ન થયેલ જુ વિગેરે વહાલા લાગતા નથી. જે શરીરથી ઉત્પન્ન થયેલ સૈ વહાલા લાગતા હોય તે એમ બને જ નહી પરંતુ પ્રિીતિ કે અપ્રીતિ ગાય છે તે વસ્તુ વસ્તુ પર થાય છે. પાંચ પુત્રો
For Private And Personal Use Only
