________________
આત્મબળ વૃદ્ધિ પામે છે તેમ ચિત્તની દશા શાંત-શીતળ રહે છે.
જેમ રક્ષિત સ્થાનમાં બેઠેલી વ્યક્તિ પોતાના મકાનની કાચની બારીમાંથી જુએ છે કે બહાર અનરાધાર વરસાદ પડે છે છતાં તેને ભીંજાવાનો ભય નથી. કે બહાર આકાશ ચોખ્યું હોય તો તેને કંઈ તેની ખુશી નથી, તેમ જે અંતરંગમાં શાંત છે, જેનું ચિત્ત સ્વસ્થ અને શીતળ છે, તેને બહાર જે કંઈ બને છે તે જગતસ્થિતિના નિયમે બને છે તેમાં તેને અનુકૂળતા કે પ્રતિકૂળતા સર્વ સમાન છે.
જો ચિત્ત સ્વસ્થ નથી. જીવન ભયોથી ભર્યું છે તો રાજ્ય ઋદ્ધિ હો, મહાસૈન્ય હો તોપણ તેને ચારે બાજુ ભય છે. જો અન્યની રાજસંપત્તિ ઝૂંટવીને મેળવી છે તો ચિત્તમાં શીતળતા મળવાની નથી. જો પુણ્યથી મળે છે અને સંતોષ છે તો તેને કંઈ ભય નથી.
સંસારથી વિમુખ થઈને સાધના કરનાર જો પરથી અપેક્ષામાં મૂંઝાય છે, તો સાધના થવા છતાં ચિત્તને શાંતિ નથી. તેથી સાધના વૃથા નીવડે છે. સાધનાનાં સાધનસ્વભાવાલંબી છે તેની સાધના સાર્થક છે.
શારીરિક બળ ધરાવતો માણસ કોઈને ગુલાંટ ખવરાવી દે પણ જો શરીરમાં પીડા થાય તો મૂંઝાઈ જાય. એ બળ બાહ્ય દેખાવજનિત છે. અંતરંગ નબળું હશે તો તે બળ વૃથા છે.
બુદ્ધિ વડે માણસ ગમે તેટલો કુશળ મનાય, મોટો પદવીધારી હોય તો પણ જો ચિત્ત અશાંત છે તો તે બુદ્ધિ પણ વૃથા છે.
એક ખેડૂતના ખેતરમાં મોસમી પાક ઘણા જથ્થામાં ઊગ્યો હતો. ખેડૂતના ખેતર પાસેથી એક સંન્યાસી નીકળ્યા. તેમણે કહ્યું કે તારા ખેતરમાં પાક ઘણો ઊગ્યો છે.
ખેડૂત કહે હા, પણ હજી ઘર ભેગો થયો નથી. કોણ જાણે કાલે શું થાય?
થોડા દિવસ પછી પાક લણાઈ ગયો. વળી પેલા સંન્યાસી ત્યાંથી નીકળ્યા. કેમ ભાઈ, હવે તો ખુશી ને? અરે, સંન્યાસી તમે શું સમજો !
હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં ૧૧૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
