________________
આત્મત્વ પ્રાપ્ત કરી શકતો નથી. ચારે બાજુ ભયોથી ઘેરાયેલો આત્મસાધના કરી શકતો નથી.
યોગમાર્ગીનું મન કેવું હોય ? માન-અપમાન, મીઠાશ કે કડવાશ જેમાં સ્પર્શી ન શકે તેવું સાહસિક અને સ્વસ્થ મન જોઈએ. બૌદ્ધિક ક્ષેત્રે જાણકારીનો વિસ્તાર તો ઘણો થયો, પણ અનુભવનો સ્પર્શ જ ન થયો.
આજના યુવાને – જીવે – છેક સિકંદરથી પહેલાનું ઘણું જાણ્યું હશે. છેલ્લી સિનેમાની હકીકતો જાણતો હશે. કયા માર્કેટમાં કઈ નવીન વસ્તુઓ આવી તે જાણતો હશે. અદ્યતન સાધનો વિશે જાણતો હશે પણ ભગવાન વિશે, ધર્મ વિશે મહાપુરુષોની કથા વિશે સાવ અંધકાર ! કશું જાણતો નથી. અને સ્વાત્મા વિશે ઘોર અંધારું ? પછી સ્વસ્થતા ક્યાંથી મળે ?
યોગી સદા શાંત સ્વસ્થ કેમ છે ? જ્ઞાનસારના શમાષ્ટકમાં પ્રકાશ્યું છે કે “સમતામૃતના સાગરમાં યોગી પુરુષો સ્નાન કરતા હોય છે. તેથી તેમના ચિત્ત શાંત હોય છે. તે યોગી પુરુષો આત્મજ્ઞાનમાં તન્મય બને છે.” ત્યારે બહારના કોલાહલો તેમના ચિત્તપ્રદેશ સુધી પહોંચતા નથી. ચિત્ત સ્વયં શાંતિના સામ્રાજ્યમાં લય પામ્યું છે. ત્યાં માન શું, અપમાન શું?’
વર્તમાન પરિસ્થિતિમાં ચારે બાજુથી માનવ અશાંતિની ભીંસમાં જીવે છે. પરંતુ ઇન્દ્રિયોના વિષયોના વિસ્તારથી એવો અંજાઈ ગયો છે કે તેમાં અશાંતિ છતાં શાંતિ માની બેઠો છે.
આ અપમાન અને બહુમાન શું છે ? માનવને પોતાની આકાંક્ષા પ્રમાણે અન્ય તરફથી ચાહના, કે વાહવાહ મળે તે માને છે કે આ બહુમાન એ શાંતિનું કારણ છે, અને જ્યારે તેનાથી વિરુદ્ધ સંયોગો મળે છે ત્યારે માને છે, આ અશાંતિ છે.
શાંતિ અને અશાંતિનું કારણ બહાર છે જ નહિ. જે ખૂણો
હૃદયપ્રદીપનાં અજ્વાળાં * ૧૧૯
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
