________________
‘તમે” ને ગૌણ બનાવીને ‘આપણે’ ને પ્રાધાન્ય આપ્યા વિના હૃદયને ઉદાત્ત બનાવી શકાય એવી કોઈ જ શક્યતા નથી.
શું કહું તને? ભર્યા ભર્યા ઘરવાળો હજી કદાચ દુર્ગતિમાં ગયો છે પણ ભર્યા ભર્યા મનવાળો તો એક પણ આત્મા દુર્ગતિમાં ગયો નથી. હું ઇચ્છું છું, તારો નંબર ‘ભર્યા ભર્યા મનવાળા'માં લાગી જાય.
૨૪૨
દર્શન,
એક અતિ મહત્ત્વની વાસ્તવિકતા તારા ધ્યાન પર આ પત્રમાં હું લાવવા માગું છું. જે માણસ જીવતા જ ‘સર્વસ્થ’ બને છે એ માણસને મર્યા પછી ‘સ્વર્ગસ્થ’ બનતા અટકાવવાની તાકાત આ જગતના કોઈ જ પરિબળમાં નથી.
અલબત્ત, વ્યવહાર તો અત્યારે આ જગતમાં એવો ચાલે છે કે જે પણ માણસ આજે મરે છે, આવતી કાલના પેપરમાં આવતી શ્રદ્ધાંજલિમાં એના નામ આગળ ‘સ્વર્ગસ્થ લખાઈ જ જાય છે. પછી ભલે એ માણસે જીવનકાળ દરમ્યાન પોતાના બાપ પાસેથી પણ ઘરે જમાડવા બદલ પસા માગ્યા હોય કે બિલકુલ ખોટા જ રસ્તે કરોડો રૂપિયા ભેગા કર્યા હોય ! ભલે એ માણસે જીવનભર જુગારની ક્લબો ચલાવી હોય કે દારૂના પીઠાંઓ ખોલ્યા હોય ! ભલે એ માણસ પોતાની યુવાનીના કાળમાં વ્યભિચારમાં જ ગળાડૂબ રહ્યો હોય કે અન્ય કમજોર જીવોને દબાવતો જ રહ્યો હોય ! માત્ર એનું મોત થઈ જાય એટલે તુર્ત જ એને ‘સ્વર્ગસ્થ'નું વિશેષણ મળી જાય. હું અહીંયાં એવા માણસની વાત તને નથી કરતો.
હું તો તને એવા માણસની વાત કરું છું કે જેણે પોતાની જીવનયાત્રાની શરૂઆત ભલે ‘હું' થી કરી છે પણ આજે જેની જીવનયાત્રા વિસ્તરતા વિસ્તરતા ‘તમે'ની સીમા ઓળંગીને છેક ‘આપણે’ના લક્ષ્યસ્થાને પહોંચવા સતત આગળ ધપી રહી છે. જેમ સમુદ્ર નાની-મોટી, છીછરી-ગંભીર, સ્વચ્છ-ગંદી, પ્રખ્યાત-અપ્રખ્યાત તમામ પ્રકારની નદીઓને સ્વીકારી જ લેતો હોય છે તેમ આવો માણસ કમજોર-બહાદુર, સજ્જન-દુર્જન, પાપી-પુણ્યવાન, સંત-શેતાન તમામ પ્રકારના જીવોને પોતાના અંતઃકરણમાં સમાવી જ ચૂક્યો હોય છે. અને એ હિસાબે તો એ ‘સર્વસ્થ' બની ગયો હોય છે. આવો ‘સર્વસ્થ” બની ચૂકેલો આત્મા એના જીવનની સમાપ્તિ બાદ ‘સ્વર્ગસ્થ'ન બને તો જ આશ્ચર્ય !
તું તારા જીવનને સમ્યફ વળાંક આપવા માગે છે ને ? તો લક્ષ્યસ્થાન આ નક્કી કરી દે, ‘સર્વસ્થ’ બનવાના જ પ્રયત્નો, અને એ બનતા રોકે એવાં તમામ પરિબળો સાથે જબરદસ્ત સંઘર્ષ, યાદ રાખજે, પૈસાએ આ જગતમાં ધનવાન તો ઘણાંયને બનાવ્યા છે પણ શ્રીમંત બનવા માટે તો હૃદયને જ ઉદાત્ત અને ઉમદા બનાવવું પડે છે. અને ‘હું
મહારાજ સાહેબ,
આપના ગત પત્રે મને રીતસરનો ખળભળાવી મૂક્યો છે. સાચા અર્થમાં ‘સ્વર્ગસ્થ' બનવા માટે ‘સર્વસ્થ’ બન્યા વિના ચાલે તેમ નથી અને ‘સર્વસ્થ’ બનવા માટે ‘સ્વ'ને જ કેન્દ્રમાં રાખીને જીવન જીવી શકાય તેમ નથી. કારણ કે ‘સ્વ'ને કેન્દ્રમાં ત્યારે જ રાખી શકાય છે કે જ્યારે ‘સર્વ'નું પ્રાધાન્ય મનમાંથી હટી ગયું હોય છે. અને ‘સર્વ'ને જો કેન્દ્રમાં રાખ્યા છે તો ‘સ્વ'ને એક ખૂણામાં હડસેલી દેવાની હિંમત દાખવવી જ પડે છે.
મને એમ લાગે છે કે ઘરમાં પંદર મહેમાનને રાખવા હજી કદાચ સહેલા છે પણ હૃદયમાં સર્વજીવોને રાખવા એ તો ભારે મુશ્કેલ કાર્ય છે. અને છતાં એ અભિગમને આત્મસાત કર્યા વિના જો ‘સ્વર્ગસ્થ' બની શકાય તેમ નથી જ તો પછી મારે આપની પાસેથી એ અંગેનું માર્ગદર્શન મેળવીને જ રહેવું છે.
દર્શન, ‘સ્વર્ગસ્થ' બનવા માટે ‘સર્વસ્થ’ બન્યા વિના ચાલે તેમ જ નથી અને ‘સર્વસ્થ” બનવા માટે ‘સ્વ'ને ગૌણ કરી દીધા વિના ચાલે તેમ જ નથી આ વાત તારા મગજમાં જ્યારે જડબેસલાક ગોઠવાઈ જ ગઈ છે ત્યારે એ દિશામાં પ્રયાણ કરવાનું તારા માટે ખૂબ સરળ બન્યું રહેશે એમ મને લાગે છે. એક હકીકત તું સદાય નજર સામે રાખજે કે જેમ દૂધમાં પડતી સાકર ખલાસ નથી થઈ જતી પણ વ્યાપક બની જાય છે તેમ ‘સર્વ'માં સ્વ”નું વિસર્જન કરનારો ખલાસ નથી થઈ જતો પણ વ્યાપક બની જાય છે.
આપણા મનમાં ઘર કરી ગયેલ ઢગલાબંધ ભ્રમણાઓમાંની એક ભ્રમણા આ પણ
