________________
બધો ક્ષુદ્ર છું. પ્રશ્ન તો મનમાં એ થાય છે કે આવું કેમ બનતું હશે ? આસમાનમાં ઊડવાની વાત કરનારો ધરતી પર સ્વસ્થતાથી ચાલી કેમ નહીં શકતો હોય ? કરોડના દાનનાં સ્વપ્ન સેવનારો પાંચ રૂપિયા ય પ્રસન્નતાથી છોડી કેમ નહીં શકતો હોય ? અનંત સાથે જોડાઈ જવા તૈયાર થઈ જનારો આજુબાજુવાળા પાંચ-પંદર સાથે થે જોડાઈ કેમ નહીં શકતો હોય?
દર્શન, એક જ કારણ છે. દૂરવાળા સાથે માત્ર માનસિક સંબંધ જ હોય છે જયારે નજીકવાળા સાથે માનસિક સંબંધ ઉપરાંત કાયિક સંપર્ક પણ હોય છે. દૂરવાળા દૂર જ હોવાના કારણે એમની પાસે કોઈ અપેક્ષા હોતી નથી જ્યારે નજીકવાળા નજીક જ હોવાના કારણે એમની પાસે ભરપૂર અપેક્ષાઓ હોય છે. અને સૌથી મોટી મુશ્કેલી એ છે કે પુણ્ય પોતાનું નબળું હોવાના કારણે અને પાત્રતા સામા જીવની વિષમ હોવાના કારણે અપેક્ષાઓ પૂરી થતી નથી, ઇચ્છાઓ સંતોષાતી નથી.
બસ, આ જ કારણસર નજીકવાળાના હર્ષ અને દુ:ખને પોતાના બનાવવામાં ખૂબ મુશ્કેલી પડે છે. અને તોય એમાં સફળ બન્યા વિના અનંત સાથે સંબંધ બાંધવામાં સફળતા મળે એવી કોઈ જ શક્યતા નથી.
| દર્શન, શું કહું તને? જમીનવાળા પર જે રહેમ નથી કરતો એને આસમાનવાળાની મહેર નથી મળતી એ સત્ય સતત નજર સામે રાખજે. તું લાગણીશીલ બન્યા વિના રહી નહીં શકે. ઉદાર બન્યા વિના તને ચેન નહીં પડે. હૈયાને કરુણાથી પરિપ્લાવિત બનાવ્યા વિના તું પ્રસન્ન રહી નહીં શકે.
બાકી, વાંચી છે કો'ક શાયરની આ પંક્તિ? કાળમાં તને આવડો શો વિશ્વાસ ? આપણી પાસે સિલ્લક કેટલો શ્વાસ?'
જિંદગી સતત ટૂંકી થઈ રહી છે, મોત પ્રત્યેક પળે નજીક આવી રહ્યું છે, શરીર સતત ક્ષીણ થઈ રહ્યું છે, પુણ્યનો કોઈ ભરોસો નથી, મનના વિચારોનું કોઈ ઠેકાણું નથી, સત્કાર્યો તું જે પણ કરવા માગે છે એ અત્યારથી જ શરૂ કરી દે. જીવન જીતી જઈશ.
મહારાજ સાહેબ,
આપના સૂચનને ગંભીરતાથી મન પર લઈને જીવનની આખી જ વ્યવસ્થા નવેસરથી ગોઠવી રહ્યો છું. મારી પોતાની જાત તરફ નજર કરતાં મને એમ લાગી રહ્યું છે કે લાગણીહીનતા એ મારી મોટામાં મોટી કમજોરી છે અને સૌપ્રથમ મારે એ કમજોરી સામે જ જંગે ચડવું છે. આ અંગે આપનું માર્ગદર્શન અપેક્ષિત છે.
દર્શન, લાગણીના ક્ષેત્રે એક અતિ મહત્ત્વની બાબતનું ધ્યાનમાં રાખી લેજે. દીવામાં પૂરેલ તેલ જેમ ખુદને માટે જ લાલરૂપ પુરવાર થાય છે, વૃક્ષને સીચેલું પાણી જેમ ખુદને માટે જ લાભકારક પુરવાર થાય છે તેમ કો’કને આપેલ લાગણી ખુદને માટે જ લાભદાયક અને પ્રસન્નતાકારક પુરવાર થાય છે.
કદાચ અલગ રીતે કહેવું હોય તો એમ કહી શકાય કે કપડાંને સાબૂ ન લગાડવામાં કપડું જ મેલું રહી જાય છે. માથામાં તેલ ન નાખવામાં માથું જ કોરું રહી જાય છે પણ અન્યને લાગણી આપવાની બાબતમાં કંજૂસ રહેવામાં કે ઉપેક્ષા દાખવવામાં તો આપણે ખુદ જ લાગણીહીન બન્યા રહીએ છીએ, અસ્વસ્થ અને ઉદ્વિગ્ન બન્યા રહીએ છીએ, સંક્લેશ અને અપ્રસન્નતાના શિકાર બન્યા રહીએ છીએ.
આનો અર્થ શું? એ જ કે લાગણીનું પ્રદાન અન્યને માટે કદાચ હૂંફદાયક બન્યું રહેતું હશે પણ ખુદને માટે તો સ્વસ્થતાકારક અને પ્રસન્નતાકારક બન્યું રહે છે. તેં પોતે તારા જીવનમાં કદાચ આ હકીકતનો અનેક વખત અનુભવ કર્યો હશે. મનની લાખ ના છતાં એની ઉપરવટ જઈને, અહંકારની અવગણના કરીને, અંતઃકરણના અવાજને માન આપીને, સામી વ્યક્તિના ગલત વર્તાવની કે કઠોર-કર્કશ શબ્દપ્રયોગની નોંધ લીધા વિના એને તે લાગણી આપી હશે, પ્રેમ અને ક્ષમા આપી હશે, હૂંફ અને વાત્સલ્ય આપ્યું હશે અને એના દ્વારા તૈખુદે ગજબનાક પ્રસન્નતા અનુભવી હશે. અને આના કરતાં વિપરીત, તે જો લાગણીને દબાવી હશે, પ્રેમ અને ક્ષમા આપવાને બદલે તે ઉપેક્ષા સેવી હશે, તો એ બદલ તું પોતે જ અસ્વસ્થ અને વ્યગ્ર રહ્યો હોઈશ.
ગણિત સ્પષ્ટ છે. લાગણી સામાને માટે કદાચ Want ના સ્થાને હશે પણ આપણા
T
