________________
મૂર્છા ઘટાડવા માટે, મિત્રો વધારવા માટે, શત્રુઓ ઘટાડવા માટે, સૌજન્યશીલતા દર્શાવવા માટે, કૃતજ્ઞતાગુણને સક્રિય બનાવવા માટે દાનના માર્ગે આગળ વધવા, તનિશ્ચયી જ છું. ઇચ્છું છું કે એ માર્ગનાં લાભસ્થાન અને ભયસ્થાન અંગે આપના તરફથી મને કંઈક જાણકારી મળે.
દર્શન, દાનના અમલીકરણ અંગેની તારી તત્પરતા જાણી ખુબ આનંદ થયો. એ અંગે કેટલીક મહત્ત્વની વાતો તારે ખાસ સમજી રાખવા જેવી છે. એક સુભાષિતના માધ્યમ દ્વારા એ વાત તને હું આ પત્રમાં જણાવવા માગું છું.
લખ્યું છે એ સુભાષિતમાં કે, “આ ધરતીનું અલંકાર મનુષ્ય છે' કરી નાખો આ જગત પરથી મનુષ્યની બાદબાકી, જગત તમને ભેંકાર લાગશે. અબોલ જીવોને બચાવવા ખૂલેલી પાંજરાપોળો એ જો મનુષ્યની કમાલ છે તો પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપની યાદ કરાવતાં એણે સર્જેલા પરમાત્માનાં મંદિરો એ પણ એની સમ્યક બુદ્ધિની જાહેરાત છે. ધર્મપ્રવૃત્તિઓમાં પ્રચંડ ઉત્સાહ એ જો મનુષ્યની આગવી વિશેષતા છે તો પાપપ્રવૃત્તિઓમાં વિવેકશીલતા એ ય એની ખાનદાની છે.
ટૂંકમાં, મનુષ્ય એ ધરતી પરના ‘અલંકાર’ના સ્થાને છે. પણ સબૂર ! જો મનુષ્ય પાસે સંપત્તિ નથી, દારિત્ર્ય એના લમણે વળગ્યું છે, તો એવા મનુષ્યની આ જગતમાં કોઈ જ કિંમત નથી, એવો મનુષ્ય નથી તો કોઈને સુખી કરી શકતો કે નથી તો જાતે દુ:ખથી બચી શકતો. એવો મનુષ્ય નથી તો પરમાર્થનાં કોઈ કાર્યો કરી શકતો કે નથી તો જાતને સ્વાર્થપુષ્ટિની ચેષ્ટાથી મુક્ત રાખી શકતો. એવો મનુષ્ય નથી તો ખુમારીથી માથું ઊંચું રાખી શકતો કે નથી તો સર્વત્ર દીનતા દાખવ્યા વિના રહી શકતો. આવો મનુષ્ય ધરતી પર હોય તો ય શું ? અને ન હોય તો ય શું?
આ ગણતરીએ જ સુભાષિતકારે લખ્યું છે કે “મનુષ્યનું અલંકાર લક્ષ્મી છે.”
દર્શન,
‘મનુષ્યનું અલંકાર લક્ષ્મી છે” એટલું લખીને સુભાષિતકારે શ્લોક પર પૂર્ણવિરામ નથી મૂકી દીધું કારણ કે મનુષ્યના સંગ્રહશીલ સ્વભાવનો એમને બરાબર ખ્યાલ છે. લક્ષ્મીની વિપુલમાત્રા મનુષ્યને કેવો ક્રૂર અને ઘાતકી બનવા ઉશ્કેરે છે એની એમને સ્પષ્ટ સમજ છે. આસક્તિના કારણે સંગ્રહિત થઈ જતી લથમી, મનુષ્યને માટે કેટલા તીવ્ર સંક્લેશનું કારણ બને છે એની એમને માહિતી છે અને એ હિસાબે જ આગળ વધતાં એમણે લખ્યું છે કે “લક્ષ્મીનું અલંકાર દાન છે.”
જો લક્ષ્મી છે પણ એને દાનથી અલંકૃત કરવામાં માણસ ગલ્લાતલ્લાં કરે છે તો એ લક્ષ્મી માણસના આલોક-પરલોક બન્નેને બરબાદ કરીને જ રહે છે. મડદું પડવું પડ્યું. ગંધાઈ ઊઠે છે. ભાખરી તાવડી પર પડી પડી બળી જાય છે. લોહી એક જ જગ્યાએ પડ્યું પડ્યું ગંઠાઈ જાય છે. પાણી એક જ જગ્યાએ પડ્યું પડ્યું ગટર પેદા કરે છે, પણ આના કરતાં જાલિમ કરુણતા તો એ છે કે તિજોરીમાં જ પડી રહેતી લહમી પોતે તો જરાય નુકસાનીમાં નથી ઊતરતી પણ એનો સંગ્રહ કરનાર મનુષ્ય તો બિચારો બેહાલ થઈ જાય છે..
આવી બેહાલીથી જાતને બચાવી લેવાનો એક જ વિકલ્પ મનુષ્ય પાસે બચે છે અને એ વિકલ્પ છે, મનુષ્ય દાનથી લક્ષ્મીને અલંકૃત કરતો રહે. આ હિસાબે જ સુભાષિતકારે લખી નાખ્યું છે કે ‘લક્ષ્મીનું અલંકાર દાન છે'
પણ સબૂર ! બકરીની કતલ માટે કસાઈ પાસે છરો નથી અને કો'ક વ્યક્તિ એ છરો લાવવા માટે સંપત્તિનું દાન કરે છે તો? ગર્ભપાત કરાવવા માટે એક યુવતી પાસે સંપત્તિની વ્યવસ્થા નથી અને કો'ક વ્યક્તિ પોતાના પૈસે એ વ્યવસ્થા કરી આપે છે તો ? યાંત્રિક કતલખાનાં માટે રાજ્ય સરકાર પાસે ચિક્કાર સંપત્તિ નથી અને કો'ક ઉદારદિલ ?િ??] વ્યક્તિ રાજ્ય સરકારને એ માટે કરોડો રૂપિયા આપવા તૈયાર થઈ જાય છે તો ? દારૂના વ્યસની પાસે દારૂની રકમ નથી અને કો'ક વ્યક્તિ એની દારૂની તરસ છિપાવવા એને સંપત્તિ આપે છે તો ? જેનું જીવન ઢગલાબંધ દુરાચારોથી ખરડાયેલું છે એવી વ્યક્તિને કોઈ દાનમાં લાખો રૂપિયા આપવા તૈયાર થઈ જાય છે તો? આવા તમામ ભયસ્થાનોનો
