________________
પરિબળ માટે મેં આજ સુધીમાં અધમ વિચારણાઓ જ કર્યે રાખી છે. દાન જરૂરી નથી. દાન એ દેનારને અહંકારી બનાવવાનું અને લેનારને દીન બનાવવાનું જ કામ કરે છે. દાન એક જાતનો સંપત્તિનો દેખાડો જ છે. દાનમાં સંપત્તિના વેડફાટ સિવાય બીજું કાંઈ જ નથી. આવી ગલત વિચારણાઓ કરવા દ્વારા મેં મારી જાતને તો દાનથી દૂર રાખી જ છે પણ વાક્છટાના જોરે અનેકને પણ મેં દાન કરતા રોક્યા છે. વહેતા પાણી આગળ પથ્થર ગોઠવી દેનારો જેમ બગીચાનો દુશ્મન પુરવાર થાય છે તેમ ઢગલાબંધ જીવોને દાન કરતાં અટકાવીને એ જીવો માટે હું દુશ્મન જ પુરવાર થયો છું.
ખેર, ‘જાગ્યા ત્યારથી સવાર' એ ન્યાયે મારે હવે આપે પૂર્વપત્રમાં લખ્યું છે તેમ ‘દાન’ને ‘શ્વાસ’ના સ્થાને ગોઠવી દેવું છે. શ્વાસ લીધા વિના હું જેમ રહેતો જ નથી તેમ દાન વિના ય હું ન રહી શકું એ ભૂમિકાએ મારે પહોંચવું છે. ઇચ્છું છું કે દાન અંગે આપ હજી કંઈક વિશેષ પ્રકાશ પાડો.
દર્શન, જે ક્યારેય પણ ગુમાવવાનું નથી એ પામવા, જે પોતે સાચવી શકવાનો જ નથી એ ચીજનું દાન કરી દેનારો માણસ સાચા અર્થમાં જીવન વિજેતા છે. આ વાસ્તવિકતા સતત તારી નજર સામે રાખજે. રસાયણોના અને દવાઓના પુષ્કળ સેવન છતાં આ શરીર સચવાવાનું નથી.
વીમો ઉતારવા છતાં, F.D. કરવા છતાં, પુષ્કળ ચોકસાઈ રાખવા છતાં હાથમાં રહેલ સંપત્તિ સચવાવાની નથી. પણ શરીરના સદુપયોગ દ્વારા અને સંપત્તિના સદ્ભય દ્વારા જો તે અનેક જીવોનાં હૈયાં ઠાર્યા છે, અનેક જીવોની સમાધિમાં તું નિમિત્ત બન્યો છે, અનેક કમજોર જીવોના પ્રાણ તેં બચાવ્યા છે, અનેક અબોલ પશુઓની કકળતી આંતરડી ઠારી છે, અનેક આત્માઓનાં મુખ પર તેં પ્રસન્નતા પેદા કરી છે તો એ પરમાર્થ કાર્યોથી સર્જાયેલું શુદ્ધ પુણ્ય તને એવા ઉદાત્તગુણોનો સ્વામી બનવા દેવાનું છે કે જે ગુણો તારા આત્માને વહેલામાં વહેલી તકે સર્વદોષોથી મુક્ત કરીને શાશ્વત સુખનો ભોક્તા બનાવ્યા વિના રહેવાનું નથી. હજાર મૂકીને કરોડ મળે એ ધંધો તો કાંઈ નથી પણ વિનાશી મૂકીને અવિનાશી મળી જાય એ સોદો થતો હોય તો ચૂકવા જેવો નથી.
Fe
૫૪
મહારાજ સાહેબ,
આપે ગજબનાક વાત કરી દીધી. શરીર અને સંપત્તિ, આ બન્ને લાખ પ્રયત્નેય સચવાવાના નથી. સમય થતાં શરીર છૂટી જવાનું જ છે અને સંપત્તિ અહીંયાં રહી જવાની જ છે. તો પછી એ બન્નેના સદુપયોગ દ્વારા પરલોકને સદ્ધર શા માટે ન બનાવી દેવો ? પણ મૂંઝવણ એ રહ્યા કરે છે કે દાન દ્વારા બંધાનારું પુણ્ય તો પરલોકમાં ઉદયમાં આવવાનું છે જ્યારે દાન માટે સંપત્તિનો ત્યાગ તો આ જનમમાં જ કરવો પડે છે. પરલોકમાં સુખ પામવાની સંભાવનાએ આ લોકના સુખને છોડી દેવું એમાં બુદ્ધિમત્તા શી છે ?
દર્શન, તારા આ પ્રશ્નનો જવાબ હું આપું એ પહેલાં તું મારા પ્રશ્નનો જવાબ આપ. હાથમાં રહેલ લાખોની મૂડી તું કો'કને ધીરતો નથી ? ભાવિમાં તંદુરસ્તી ટકી રહેવાની સંભાવનાએ, થાળીમાં રહેલ મિષ્ટાન્નાદિ ભારે પદાર્થો તું છોડતો નથી ? માની લીધેલ સ્વજનો સાથેના સંબંધો ટકાવી રાખવાના ખ્યાલે, હાથમાં રહેલ કેટલાક પદાર્થો છોડવા તું તૈયાર થતો નથી ?
ટૂંકમાં, જે દુઃખોની કે કષ્ટોની પાછળ સુખની કલ્પના તારા મનમાં બેઠી છે એ તમામ દુઃખો કે કષ્ટો વેઠવામાં તને કોઈ જ તકલીફ નથી એનો મને બરાબર ખ્યાલ છે. તો પછી મારો તને એટલો જ પ્રશ્ન છે કે મૃત્યુ સુધીનાં સુખ-સગવડને સલામત રાખવા વર્તમાનનાં સુખ-સગવડને ગૌણ બનાવી શકતો તું, મૃત્યુ પછીના પરલોકને સદ્ધર બનાવવા દાન માર્ગે થતાં સંપત્તિના સર્વ્યય માટે તૈયાર શા માટે ન થાય ?
શું કહું તને ? ગતજન્મના પુણ્યના ફળને જે આત્મા પાપના કારણભૂત નથી બનવા દેતો એ જ આત્મા સમજુ છે. તારો નંબર આવા ‘સમજુ’માં લાગી જાય એ હું ઇચ્છું છું. યાદ રાખજે, થોડાક પણ વટાણા થાળી પર પથરાય છે અને આખી થાળી વટાણાથી ભરી ભરી લાગે છે.
બસ, એ જ ન્યાયે પરમાર્થના માર્ગે સંપત્તિનો અલ્પ પણ સદ્યય થાય છે અને જીવન પ્રસન્નતાથી હર્યું-ભર્યું બની જાય છે. ઇચ્છું છું હું કે તું આ હકીકતનો તારા જીવનમાં અનુભવ કર. અને દાનના સંબંધમાં એક અતિ મહત્ત્વની વાત. દાનથી બંધાતું પુણ્ય
૩૦
