________________
વગેરેમાં અમારી જે સંપત્તિ જાય છે એ છે અમારો સંપત્તિનો વપરાશ ! અને આ આખોય પત્રવ્યવહાર જે પરિબળની પુષ્ટિ કરવા મારા-આપના વચ્ચે શરૂ થયો છે એ ‘દાન'ની વાત જ્યાં પણે આવે છે ત્યાં સંકુચિત થઈ જાય છે અમારું હૃદય, ટૂંકા થઈ જાય છે અમારા હાથ, આવી જાય છે કાને બહેરાશ, નાની થઈ જાય છે અમારી દૃષ્ટિ, મૂંગી થઈ જાય છે અમારી જીભ, અટકી જાય છે અમારા પગ. શક્ય પ્રયત્ન દાનની એ વાતને અમે ઉડાડી જ દઈએ છીએ, આપવું જ પડે છે કંઈક તો બને એટલું ઓછું આપીએ છીએ અને જે પણ આપીએ છીએ એ ઉત્સાહ વિના આપીએ છીએ. આ છે અમારી સંપત્તિની વાવણી !
વધુમાં વધુ બિયારણ વાવીને ખેડૂત પોતાની શ્રીમંતભાઈનું રિઝર્વેશન કરાવે છે જ્યારે વધુમાં વધુ સંપત્તિ વેડફીને અમે અમારું ભિખારીપણું રિઝર્વ કરાવી રહ્યા છીએ.
મહારાજ સાહેબ, આ કરુણતા છે અમારા જીવનની અને આ મૂર્ખામી છે અમારા મનની. દરેક સ્થળે અને દરેક પળે જગત પાસેથી અમારે કંઈક ને કંઈક મેળવતા જ રહેવું છે અને કોઈપણ સ્થળે કે કોઈપણ પળે અમારે કોઈને ય કાંઈ પણ આપવું નથી. આ વૃત્તિ શેની સૂચક ગણાતી હશે ? ભિખારીપણાંની કે લૂંટારુપણાની ?
આજ સુધીમાં જોયો નહીં હોય કે ખેતરમાં વાવેલા દાણા બદલ જેની આંખમાં આંસુ આવી ગયા હોય. એવા એક વેપારીને તેં આજ સુધીમાં જોયો નહીં હોય કે બેંકમાં પૈસા જમા કરાવ્યા બદલ જેના મોઢા પર ખિન્નતાનો ભાવ પેદા થયો હોય. એવા એક માળીને તે આજ સુધીમાં જોયો નહીં હોય કે વૃક્ષને પાણી સીંચવા બદલ જેનું ચિત્ત ઉદ્વિગ્ન બની ગયું હોય.
કારણ? આ એક જ. દરેકના મનમા બેસી ગયેલો આ સ્પષ્ટ ખ્યાલ કે આપણે કાંઈ છોડતાં નથી પણ વાવીએ છીએ. આપણે કાંઈ ખર્ચ કરતાં નથી પણ રોકાણ કરીએ છીએ. લખી રાખજે તારી ડાયરીમાં કે આપવાની ક્રિયાને કારણે જો વ્યક્તિને એમ લાગે કે મેં કંઈક ગુમાવ્યું છે તો એ ચીજ એણે આપી જ નથી. તું દાન માટે ઉત્સાહિત થવા માગે છે ને ? આ એક જ શ્રદ્ધાને તું આત્મસાત કરી છે. સ્વાર્થ સિવાયના પરમાર્થના જે પણ કાર્યોમાં તું સંપત્તિનો જે પણ વ્યય કરે છે એ સંપત્તિ તું વેડફતો નથી, વાપરતો નથી, છોડતો નથી પણ વાવે જ છે.
અને એક બીજી વાત, ધરતીમાં ખેડૂતે કરેલું વાવેતર હજી કદાચ નિષ્ફળ ગયું છે. બેંકમાં વેપારીએ જમા કરેલા પૈસા હજી કદાચ નકામા થયા છે. વૃક્ષને માળીએ સિંચેલું પાણી હજી કદાચ વેડફાયું છે પણ, પરમાર્થના કાર્યોમાં ગાળેલી પ્રત્યેક ક્ષણ અને વાપરેલી પ્રત્યેક સંપત્તિ ક્યારેય નિષ્ફળ નથી ગઈ, સફળ જ થઈ છે. નિરર્થક નથી ગઈ, સાર્થક જ થઈ છે. આ બે શ્રદ્ધા નું આત્મસાત્ કરી લે. ‘દાન' તારા જીવનમાં ‘શ્વાસ’ નું સ્થાન લીધા વિના નહીં રહે.
ર
દર્શન,
તેં જે કાંઈ લખ્યું છે એ જ તો આ જગતના બહુજનવર્ગની તાસીર છે અને એમાંથી કમ સે કમ તારો નંબર તો નીકળી જ જાય એ ગણતરીએ તો તારી સાથે આ પત્રવ્યવહાર ચાલુ કર્યો છે. ઇચ્છું છું કે તું ગંભીરતાપૂર્વક પત્રમાં જણાવાતી વાતો પર વિચાર કરે. આ જ વિષયના અનુસંધાનમાં એક સરસ મજેની વાત તને કરું?
એક જગ્યાએ ‘દાન’ની મેં સરસ વ્યાખ્યા વાંચી. લખ્યું હતું ત્યાં કે તને જ તુ અવિનદાન એટલે છોડવું એમ નહીં, પણ વાવવું. તેં એવા એક ખેડૂતને
મહારાજ સાહેબ,
દાન એ ક્યારેય નિષ્ફળ ન જનારું વાવેતર છે. આપની આ વાતે મને સાચે જ ખળભળાવી મૂક્યો છે. દુ:ખ તો અત્યારે એ વાતનું થાય છે કે આવા ઉત્તમ કોટિના
